Morgunblaðið - 17.02.1996, Blaðsíða 22

22 LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Gigtsjúkdómar sem rekja má til álags og spennu á stoðkerfí fara vaxandi
með komandi kynslóð ef ekkert er að gert, segir Sigrún Baldursdóttir,
úr faghópi um sjúkraþjálfun gigtarfólks.
Sjúkra-
þjálfarinn
segir ...
Byrgjum
brunninn
SJÓNVARP, myndbönd, tölvuleikir
og alnet eru heillandi afþreying
fyrir böm og unglinga og hefur
hjá mörgum komið í staðinn fyrir
leiki og útiveru. Þessi afþreying er komin
til að vera og ætti því alls ekki að banna,
heldurtakmarka við ákveðinn tíma á dag.
Á móti verður líka að koma hvatning til
leikja, íþrótta og útiveru. Öllu ungviði er
eðlilegt að hreyfa sig, en þegar í boði er
svo margvísleg afþreying sem heltekur
huga þess, þá er eins og þessi meðfædda
þörf fyrir hreyfingu slokkni smám saman.
Rauðu tárin
gætu orðið tvö
Nú er talið að einn af hveijum fímm
einstaklingum sé með gigt og eru gigtsjúk-
FORELDRAR! Munið þið þegar það að leika sér var
allt annað en að sitja við tölvu eða sjónvarp?
dómar yfír 200 talsins. í merki
Gigtarfélags íslands eru fimm
tár og eitt af þeim er rautt.
Það táknar hópinn sem haldinn
er þessum sjúkdómum. Gigtin
er þjóðfélaginu dýr, enda ekki
að furða þar sem svo stór hóp-
ur er haldinn henni. Margir
gigtsjúkdómar eiga sér enga
þekkta orsök. Þó er vitað að
ákveðinn veikleiki fyrir sumum
sjúkdómunum erfist. Suma
gigt, einkum þá sem einkenn-
ist af spennu og eymslum í
vöðvum og festum þeirra, má
rekja til of mikils og einhæfs
álags, of lítillar hreyfingar,
spennu og streitu. Það læðist
Sigrún
Baldursdóttir
að manni sá grunur að þessi
hópur eigi eftir að stækka á
komandi árum, þegar vídeó-
og tölvuleikjakynslóðin vex úr
grasi. Við foreldrar þessarar
kynslóðar verðum að gera það
sem í okkar valdi stendur til
að ekki verði tvö rauð tár í
merki Gigtarfélags íslands eft-
ir nokkur ár.
Margir unglingar kvarta
yfir verkjum frá stoðkerfi
Það er nokkuð áberandi
hversu margir unglingar
kvarta yfír verkjum frá stoð-
kerfí og sumir eru þegar farn-
ir, um 10-12 ára aldur, að leita
til lækna og sjúkraþjálfara. Orsökina má
oft rekja til hreyfingarleysis, einhæfs álags
og spennu. Prófíð bara sjálf að leika ykkur
í lítilli leikjatölvu í dágóða stund og finnið
hvernig líkamsstaðan verður, hvernig vöðv-
arnir fara að spennast aftan í hálsi, herðum
og víðar. Spennan í t.d. tölvuleikjum og
kvikmyndum, sem unglingar sækja mikið
í, eykur síðan enn frekar á vöðvaspennuna.
Stöðug spenna og röng líkamsstaða veld-
ur því að blóðflæði til og frá vöðvum verð-
ur ekki eðlilegt. Súrefnisskortur verður í
vöðvum og úrgangsefni hlaðast upp í þeim.
Vöðvarnir starfa ekki rétt, sumir verða
stuttír og spenntir, aðrir slappir og yfír-
teygðir. Festur vöðva verða aumar og lið-
bönd verða sum yfírteygð. Allt veldur þetta
verkjum og getur leitt viðkomandi í verkja-
vítahring. Á uppvaxtarárunum þarf ung-
viðið mikla hreyfíngu til að byggja upp
vöðvastyrk í samræmi við lengingu bein-
anna, annars verður líkamsbyggingin slöpp
og hætta er á áframhaldandi stoðkerfís-
verkjum.
Verum vel vakandi...
Við verðum að vera vel vakandi yfir
börnunum okkar, ég á sérstaklega við þau
börn sem við vitum að eru í áhættuhópi,
því að mörg börn hreyfa sig yfírdrifíð nóg.
Við eigum ekki að banna þeim að nota
áðumefnda afþreyingarmiðla, heldur leið-
beina þeim með að nota þó í hófí og hvetja
þau á móti til útiveru og leikja. Foreldrar,
tökum þátt í hreyfingunni með börnunum
okkar. Förum í göngutúra, hjólareiðaferð-
ir, í sund, á skíði o.s.frv. og stuðlum þann-
ig að eigin heilbrigði ogþeirra.
Höfundur er sjúkraþjálfari hjá Sjúkra-
þjálfun Máttar og Hópþjálfun Gigtarfélags
fslands.
ISLENSKT MAL
JÓN Aðalsteinn Jónsson, lesendum
þessa blaðs að góðu kunnur, send-
ir mér bréf sem ég birti hér með
þökkum:
j,Góði Gísli Jónsson.
I 832. þætti þínum, íslenzkt
mál, 20. janúar sl. birtir þú ágætt
bréf og þarft frá Jóni Þórarinssyni
tónskáldi. Þar kemur fram eitt atr-
iði, sem ég held, að sé að einhveiju
leyti reist á misskilningi hjá nafna
mínum. Hann segir orðrétt: „Og af
því að þessar línur eru skrifaðar
þrettánda dag jóla, á þrettándanum,
get ég ekki stiilt mig um að nefna
að mér fínnst móðurmálinu ekki
hætta búin þótt talað sé um hátíða-
höld á sautjándanum (17. júní), en
sumir málvöndunarmenn hafa am-
ast mjög við því, að mig minnir.“
Nú vill svo til, að ég hef sjálfur
tvívegis rætt um 17. júní í litlu
sunnudagspistlum mínum í Mbl.,
þ.e. 5. aprfl 1992 og 19. júní 1994.
_ Ef Jón Þórarinsson á m.a. við þessa
þætti, hefur hann a.m.k. misskilið
það, sem ég segi í þeim. Þess vegna
sendi ég þér þessar línur til birting-
ar og um leið til áréttingar á því,
sem ég og ýmsir aðrir höfum verið
að reyna að koma mönnum í skiln-
ing um. Það, sem um er að ræða,
er það, að mjög er farið að brydda
á því, að menn sniðganga svonefnt
tímaþolfalt. Það stendur eitt sér án
nokkurs stýriorðs, eins og þú veizt
mætavel. Dæmi skulu nefnd. Jón
Sigurðsson var fæddur 17. júní
1811, en ekki á 17. júní, eins og
nú má oft heyra. Á sama hátt segj-
um við, að þetta eða hitt hafi gerzt
17. júní, ekki á 17. júní. Að sjálf-
sögðu kemur þetta fyrir í margs
konar samböndum öðrum. Þegar ég
var að setja þetta bréf saman, heyrði
ég frétt á Bylgjunni, þar sem sagt
var frá atburði, sem gerðist á aðfara-
nótt laugardags. Hér átti vitaskuld
að segja aðfaranótt laugardags og
sleppa forsetningunni á. Þetta held
ég bæði þú og Jón Þórarinsson geti
verið mér og öðrum sammála um.
í pistlum mínum var aldrei talað
„um hátíðahöld á sautjándanum
(17. júní)“. Hins vegar tók ég þetta
tímaþolfall aftur fyrir í sambandi
við 17. júní tveimur árum síðar til
. þess að benda á ranga notkun þol-
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
836. þáttur
fallsins í oftnefndum dæmum. Til-
efnið þá voru skrif Baldurs Pálma-
sonar í Mbl. 9. júní 1994, þar sem
hann ræddi um, hversu hvimleitt
væri að bæði heyra og sjá menn
misþyrma móðurmálinu á þennan
hátt. Hins vegar benti Baldur á
það, að forsetningin á eigi að vera,
þegar talað er um, að eitthvað ger-
ist á þjóðhátíðardaginn, sbr. á
sumardaginn fyrsta. En Baldur vildi
einnig koma þeirri „meinloku fyrir
kattarnef", eins og hann orðaði
það, að tala um sautjándann fyrir
17. júní. Þar var og er ég honum
alveg sammála. Þetta tókum við
Baldur fram á sínum tíma og annað
ekki. Enda þótt „móðurmálinu sé
ekki hætta búin“, þótt talað sé um
hátíðahöld „á sautjándanum", er
ástæðulaust að taka þetta upp, þótt
benda megi á þrettándann í þessu
sambandi. Auk þess held ég þetta
sé ekki gamalt í málinu."
★
Salómon sunnan sendir:
Þrælbeinið Þingskála-Jón
varð þrisvar á ævinni hjón,
þú veist, eða þannig,
og sú þriðja var Rannveig,
en þá var hann skertur á sjón.
★
Frá Baldri Hafstað með þökkum
þegið:
„Blessaður og sæll, Gísli, og
þakka þér laugardagsskemmtunina.
Sumir auglýsendur virðast vilja
baktryggja sig gegn hugsanlegum
ásökunum um kynferðislega mis-
notkun fomafna. Baktryggingin
felst í því að segja „hann/hún“,
t.d. þegar auglýst er eftir „starfs-
krafti" og talið upp hvaða kostum
umsækjandi þurfí að vera búinn.
Þetta mætti útfæra svona:
Stofnunin vill starfskraft nú
sem styrki okkar hróður,
hann/hún/það og sá og sú
sé semsagt góð/gott/góður.
Kær kveðja.
PS. Orðalagið „kynferðisleg mis-
notkun fomafna" kemur fyrir í
grein Hallbergs Hallmundssonar í
Mbl. 3. janúar sl. Dæmi um slíkt
væri: Konungur verðlaunar hetj-
una með því að gefa honum dóttur
sína...“
★
1) Fréttir á Stöð tvö fá plús fyr-
ir seljendur (í stað ómyndarinnar
„söluaðilar") og rannsakendur (í
stað „rannsóknaraðilar"), og fréttir
ríkissjónvarpsins fá plús fyrir bjóð-
endur (í stað „tilboðsaðilar", - en
stóran mínus fyrir „aldist upp“ í
stað ólst upp (um tíræðan öldung).
Böm tóku eftir þessu og undmð-
ust. Bragð er að þá bamið finnur.
2) I fréttapistli frá Þýskalandi í
útvarpinu kom fyrir ærið útlensku-
legt orðalag, sem er því miður ekk-
ert einsdæmi um þessar mundir.
Það var nokkurn veginn svona:
Allir, sem sáu skipið, áttu ekki von
á o.s.frv. (everybody who saw the
ship did not expect etc.). Kemur
nú að því sem Kristinn Pálsson á
Blönduósi vakti athygli á ekki fyrir
löngu hér í þættinum, að við emm
að glata hinum og þessum fornöfn-
um. Nú steðjar hættan að fomafn-
inu enginn. Fréttin áðan ætti að
vera: Engir, sem sáu skipið, bjugg-
ust við o.s.frv.
3) Hressandi var að heyra konu
á kvöldvöku segja Haralds. Þetta
er hið klassíska, góða eignarfall
af Haraldur, ekki hið síðboma
„Haraldar". Það fer í fínu taugam-
ar á umsjónarmanni. (Þess ber að
geta að „fara í taugamar á“ er
síðborið og óklassískt!)
Er ekki handan við mörkin, þeg-
ar dagskrárgerðarmaður í útvarp-
inu notar orðskrípið „ókei“?
★
„Fyrir engum á meiri blygðun
að bera en fyrir einum ungling.
Það er betra að gjöra ljótt eitthvað
í höfðingjans augliti en barnsins.
Hvar á þinn sonur gott að læra,
ef hann sér eigi til föðurins annað
en það illt er?“
(Jón Vídalín: Prédikun fyrsta
sunnudag eftir þrettánda.)
★
Auk þess eftir áskomn: Höldur
beygist eins og hundur og hestur.
Það er margstaðfest af fornum
bókum; höldur - höld - höldi -
hölds.
Heill heimur
fyrir stúdenta
Dalla Ólafsdóttir
eins og
RÚSSAR, Kínveijar,
Danir og Þjóðveijar.
Það er ekki hægt að
segja annað en að Há-
skóli íslands hafí gerst
alþjóðlegri með ári
hveiju. Röskva hefur á
seinustu árum unnið
ötullega að því að efla
samgang erlendra
stúdenta við íslenska
háskólanema en jafn-
Iramt gert stúdentum
auðveldara að fara er-
lendis í nám..
Ein meginforsendá
þess að íslenskir stúd-
entar geti nýtt sér
stúdentaskiptaáætlanir
Sókrates er að við sinnum gest-
gjafahlutverki okkar sem skyldi.
Því hefur móttökuneti fyrir erlenda
Innan Leonardo-kerfis-
ins er að fínna leið, seg-
ir Dalla Ólafsdóttir,
sem gæti reynst kjörin
fyrir háskólastúdenta.
stúdenta verið komið á fót í vetur.
Gefínn var út bæklingur sem hefur
að geyma margar upplýsingar sem
þykja nauðsynlegar til að komast
af þegar komið er hingað til lands.
Bæklingurinn mæltist mjög vel fyr-
ir hjá erlendu stúdentunum og verð-
ur endurbætt útgáfa hans gefín út
árlega á vegum SHÍ og Alþjóða-
skrifstofu háskólastigsins. Mót-
tökunetið er unnið í samvinnu við
nemendaráðgjafa í öllum deildum
en miðað er að því að þeir verði
nokkurs konar hjálparhellur þeirra
erlendu stúdenta sem stundi nám
innan deildanna.
En betur má ef duga skal. Til
að efla enn samgang íslensku og
erlendu stúdentanna ætlar Röskva
að koma á fót svokallaðri Tungu-
málamiðlun. Hugmyndin er sú að
erlendur stúdent myndi kenna ís-
lendingi sitt tungumál
og fá íslenskukennslu
í staðinn. Hér mætti
hafa bæði gagn og
gaman af.
Margir möguleikar
íslenskum stúdent-
um bjóðast nú margir
möguleikar til þess að
gera nám sitt alþjóð-
legt með hinum nýju
áætlunum Evrópusam-
bandsins sem kenndar
eru við Sókrates og
Leonardo. Innan Leon-
ardo-kerfisins er að
fínna leið sem gæti
reynst kjörin fyrir háskólastúdenta
þar sem stúdentum gefst kostur á
að komast í starfsþjálfun hjá fyrir-
tækjum alls staðar í Evrópu. Á
næsta starfsári hyggst Röskva
beita sér fyrir kynningu á þessum
möguleika í samstarfi við Leonardo
á Islandi og öðrum sem finnast inn-
an þessara áætlana.
Hugmyndin er að þetta verði
raunhæfur möguleiki fyrir stúdenta
í hvaða deild sem er og myndi Stúd-
entaráð, undir stjórn Röskvu, gera
stúdentum auðvelt að notfæra sér
þennan kost. Stúdentaráð myndi
gerast milligönguaðili um útvegun
starfa hér á landi og erlendis og
þannig þyrftu stúdentar sem
hyggðust fara til útlanda útvega
erlendum stúdentum störf hér á
landi. Stúdentaráð myndi vera í
samvinnu við evrópskar stúdenta-
hreyfíngar og sjá til þess að stúd-
entarnir fengju störf erlendis. Tæki-
færið er til staðar, aðeins þarf að
kynna Leonardo-áætlunina fyrir
stúdentum. Það er því greinilegt
að heill heimur stendur stúdentum
opinn. Röskva ætlar að halda áfram
því starfí sem hún hefur unnið í
alþjóðamálum seinustu árin. Það
er hagur stúdenta að tengsl við
umheiminn séu efld. Grípum gæsina
meðan hún gefst.
Höfundur skipar 4. sæti á lista
Röskvu til Stúdentaráðs.