Morgunblaðið - 25.02.1996, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 25. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Reuter
PAT Buchanan hélt kosningafund við Mount Rushmore þar sem höfuð fjögurra fyrrverandi forseta, þeirra Georges Washingtons,
Thomas Jeffersons, Teddys Roosevelts og Abrahams Lincolns, eru höggvin í fjallshlíðina. Buchanan kveðst hugmyndafræðilegur arf-
taki þeirra fjögurra.
Framboð Buchanans vekur ótta í herbúðum repúblikana
Yið erum að rífa
hver annan á hol
Fyrir tveimur árum héldu repúblikanar inn-
reið sína í Washington með sigurbros á vör
og meirihluta á þingi, en eftir forkosningam-
ar í New Hampshire virðist aðallega vaka
fyrir þeim að fremja pólitískt sjálfsmorð.
Karl Blöndal fjallar um framboð Pats Buc-
hanans og forkosningamar í Bandaríkjunum.
SIGUR Pats Buchanans í for-
kosningum repúblikana í
New Hampshire á þriðju-
dag hefur valdið skelfingu
innan flokksins. Fyrir aðeins tveimur
árum tóku repúblikanar öll völd í
báðum deildum Bandaríkjaþings og
boðuðu nýtt skeið í Bandarískum
stjórnmálum. Þá skýtur Buchanan
upp kollinum, baráttuglaður and-
stæðingur „kerfisins", og skyndilega
ræður óvissa ríkjum. Repúblikanar
óttast að framboð Buchanans muni
aðeins ala á sundrungu og verði
Buchanan forsetaefni flokksins muni
demókratar ekki aðeins halda for-
setastólnum, heldur endurheimta
meirihluta á þingi og sölsa undir sig
nokkra ríkisstjórastóla í ofanálag.
Úrslitin í New Hampshire eru
áfall fyrir Bob Dole, leiðtoga
repúblikana í öldungadeiid Banda-
ríkjaþings, sem hefur staðið í eldlín-
unni í bandarískum stjórnmálum í
tæplega fjóra áratugi, sækist nú
þriðja sinni eftir tilnefningu repúbli-
kana á 16 árum, 1980 og 1988, og
var varaforsetaefni Geralds Fords
þegar hann tapaði fyrir Jimmy Cart-
er 1976.
Sigur Buchanans var naumur.
Hann fékk 27% atkvæða og munaði
aðeins einu prósentustigi á honum
og Dole, sem fékk 26% atkvæða.
Þriðji í kosningunum var Lamar
Alexander, fyrrum ríkisstjóri í Ten-
nessee og menntamálaráðherra í
forsetatíð Georges Bush, sem fékk
23% atkvæða.
Þrír um hituna
Slagurinn um tilnefningu
Repúblikanaflokksins stendur nú
milli þessara þriggja frambjóðenda,
Alexanders, Doles og Buchanans.
Alexander og Dole róa á svipuð mið
í atkvæðaleit og taka því um leið
fylgi hvor frá öðrum, en Buchanan
höfðar til hægri vængs flokksins,
verkamanna og kristilegra hægri
manna.
Buchanan talar af miklum eld-
móði. Hann er sviðsvanur orðhákur
eftir að hafa verið annar stjórnenda
pólitíska viðtalsþáttarins „Crossfire"
á bandarísku sjónvarpsstöðinni
CNN, skrifað ræður fyrir Richard
M. Nixon þegar hannwar forseti og
séð um almannatengsl í forsetatíð
Ronalds Reagans.
Höfðar til almennings
Buchanan leitar sér ekki fylgis
meðal stjórnenda stórfyrirtækja og
forystu flokks síns. Hann höfðar til
tilfinninga almennings, óttans við
að missa vinnuna og óánægju með
það að laun háfi staðið í stað ef
ekki lækkað undanfarin 20 ár. Það
var engin tilviljun að Buchanan fékk
yfir helming atkvæða þeirra, sem
eru með undir 50 þúsund dollurum
(um 3,3 milljónum króna)
í árstekjur. Hann fékk
samkvæmt könnun, sem
gerð var við kjörstaði,
einnig hreinan meirihluta
meðal þeirra, sem kalla
sig mjög íhaldssama,
kristilega hægri menn og eru and-
vígir fóstureyðingum.
í forsetatíð Clintons hefur banda-
rískur efnahagur verið á uppleið,
þótt nú hafi ef til vill hægt á batan-
um. Verðbréf á Wall Streel hækka
jafnt og þétt í verði og stjórnvöld
segja að störfum hafi fjölgað um
7,7 milljónir. Þetta endurspeglar
hins vegar ekki þann veruleika, sem
blasir við hinum almenna launþega.
Bandarísk stórfyrirtæki þóttu eitt
sinn bjóða atvinnuöryggi, en niður-
skurður og fjöldauppsagnir eru nú
viðkvæðið. Uppsagnir hafa alltaf
fylgt rekstri fyrirtækja, en nú þykir
kveða við nýjan tón, sem einkennist
af „illfýsni“ að mati tímaritsins
Newsweek.
„Þú missir vinnuna, hlutabréf þíns
gamla atvinnurekanda hækka og
forstjórinn fær kauphækkun,“ sagði
í grein blaðsins. „Það er eitthvað að
þegar hlutabréf halda áfram að
hækka í verði á Wall Street á meðan
hræin af starfsmönnum, sem fyrir-
tæki á borð við AT&T og Chase
Manhattan og Scott Paper hafa rek-
ið, liggja á víð og dreif.“ Með grein-
inni eru birtar myndir af tólf forstjór-
um, tekjur þeirra og fjöldi uppsagna
á þeirra ábyrgð. Launahæstur er
Robert Allen, forstjóri símafyrirtæk-
isins AT&T, með rúmlega 200 millj-
óna króna tekjur, sem sagði upp 40
þúsund manns í janúar.
Önnur breyting hefur
einnig orðið. Áður fyrr
voru störf verkamanna í
hættu þegar hreinsa
þurfti til í fyrirtækjum,
en nú beinist fallöxin ekki
síður að skrifstofumönnum. Eftir því
sem óttinn grefur víðar um sig og
sækir að millistéttinni geta þeir, sem
nota hann í málflutningi sínum, náð
lengra.
Gagnrýnir „forstjóragræðgi“
Meira að segja Dole hefur veist
að fyrirtækjum fyrir harkalegar að-
ferðir, en Buchanan nældi sér í ann-
að sæti á kjörfundinum í Iowa og
sigraði í forkosningunum í New
Hampshire með árásum sínum á
„forstjóragræðgi". Hann kallar for-
stjórana „böðla“ og segir að fyrir-
tæki láti stjórnast af græðgi. Hann
heitir því að vernda litla manninn
fyrir peningavaldinu.
„Við ætlum að breyta Repúblik-
anaflokknum," sagði Buchanan ný-
lega í ræðu. „Við ætlum að gera
hann að afli verkamannsins. Rödd
verkamannastéttarinnar, millistétt-
arinnar, heyrist ekki í Washington."
Þessi orð Buchanans hitta í mark.
Óánægja Bandaríkjamanna með
stjórnmálamenn er alkunna. 75%
þjóðarinnar bera ekki traust til ráða-
manna í Washington og í nýlegri
Gallup-könnun kvaðst þriðjungur.
aðspurðra telja ástæðu til að óttast
að ríkisstjórnin græfi undan réttind-
um og frelsi almennra borgara.
Einangrunarsinni og
verndarhyggjumaður
En Buchanan sker sig ekki aðeins
úr með því að ráðast á forstjórana.
Repúblikanar hafa allajafna verið
dyggir stuðningsmenn óheftra við-
skipta, en málflutningur Buchanans
einkennist af verndarhyggju. Hann
kallar Fríverslunarsáttmála Norður-
Ameríku (NAFTA) og Almenna
samkomulagið um viðskipti og tolla
(GATT) svik við hinn vinnandi
Bandaríkjamann og heldur því fram
að viðskiptasamningur Bandaríkja-
manna við Mexikana hafl kostað
mörg þúsund Bandaríkjamenn vinn-
una.
Buchanan aðhyllist verndar-
hyggju og vill að Bandaríkin gangi
fyrir. Hann hyggst hækka tolla og
ógilda NAFTA og GATT komist
hann til valda, rifta samningnum við
Mexíkó og reisa tvö þúsund kíló-
metra langan vegg eftir endilöngum
landamærum ríkjanna til að stöðva
straum ólöglegra innflytjenda. Hann
hefur lýst yfir því að hann muni
reka Sameinuðu þjóðirnar frá New
York og hætta þátttöku í stofnunum
SÞ.
Buchanan á það til að taka flugið
og oft verða líkingarnar skrautleg-
ar. „Valdamenn í Washington
skjálfa á beinunum," sagði hann
þegar hann lýsti áhrifum framboðs
síns í ræðu nýverið. „Þeir heyra ösk-
rin í smábændunum hinum megin
við hæðina. Smábændurnir eru á
leiðinni með heykvíslar í
hendi . . . fast á hæla riddurunum
og barónunum . . . sem ríða inn í
kastalann og draga upp vindubrúnna
með hraði.“
Sambönd samkynhneigðra segir
hann „ólögleg og ósiðleg" og ólög-
Valdamenn í
Washington
skjálfa á bein-
unum
forkosn-
inga
27. febrúar:
ARIZONA
NORÐUR-DAKÓTA
SUÐUR-DAKÓTA
2. mars:
WYOMING
SUÐUR-KAROLÍNA
3. mars:
PUERTO RICO
5. mars:
COLORADO
CONNECTICUT
GEORGÍA
MAINE
MARYLAND
M A SSACHU SETTS
MINNESOTA
RHODEISLAND
VERMONT
WASHINGTON
7. mars:
NEW YORK
9. mars:
MISSOURI
12. mars:
FLÓRÍDA
LOUISIANA
MISSISSIPPI
OKLAHOMA
OREGON
TENNESSEE
TEXAS
19. mors:
ILLINOIS
MICHIGAN
OHIO
WISCONSIN
25. mars:
UTAH
26. mars:
KALIFORNÍA
NEVADA
WASHINGTON
2. apríl:
KANSAS
PENNSYLVANÍA
7. maí:
WASHINGTON, D.C.
INDIANA
NORÐUR-KAROIÍNA
14. maí:
NEBRASKA
VESTUR-VIRGINÍA
21. maí:
ARKANSAS
28. maí:
IDAHO
KENTUCKY
4. júní:
ALABAMA
NEWJERSEY
NÝJA MEXIKÓ
5.-13. júní:
MONTANA