Morgunblaðið - 05.03.1996, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 5. MARZ 1996 33
Skeleg’giir skáld
MÉR barst í gær (20. janúar)
úrklippa úr Morgunblaðinu frá 10.
janúar með svari Þórarins Eldjárns
við athugasemdum eftir mig, sem
mér skilst að birst hafi viku fýrr
(ég hef ekki enn séð þær á prenti),
og ljölluðu um kynferðislega mis-
notkun fornafna í íslensku máli.
Alls fyrst vil ég þakka Þórarni
ágæta vísu, sem „liðaðist upp úr“
honum í lokin. Ekki hafa aðrir (né
heldur aðrar) skáld fyrr kveðið um
mig - eða til mín - svo ég viti, og
ég hafði drjúgt gaman af, jafnvel
þótt ort kunni að hafa verið mér
til háðungar - enda skiftir það
minnstu máli. Ég er sjálfur hæðinn,
kímni líkar mér vel, og vísan stend-
ur fyrir sínu.
Enn fremur vil ég samgleðjast
Þórami í stolti hans yfir syni sínum
fjögurra ára, sem „er farinn að
segja „átshj" þegar hann kveinkar
sér“ (snemmindis bráðgörr á enska
tungu) og heyrðist um jólin „segja
fyrsta fökkið sitt“. Nú er ég ekki
alveg viss um hvort þetta er yfir-
leitt eitthvað sem íslenskir foreldrar
nú til dags bíða eftir í ofvæni eins
og eftir fyrstu tönn, og ég er að
hugsa að kannski ætti ég að senda
snáðanum eitthvert lítilræði í
fökkfé.
En komum að mergi málsins. í
athugasemdum mínum 3. janúar
nefndi ég dæmi þess að Þórarinn,
Hrafn Gunnlaugsson og fleiri hefðu
notað rangt kyn á fornöfnum til
að vísa til áður tiltekinna eða eftir-
farandi nafnorða, svo sem „Sjálfur
var skáldið ..." (Þórarinn), „Ráð-
herrann hengdi sjálf upp..."
(Hrafn), o.s.frv. Ég taldi þetta áhrif
frá ensku, enda ensk nafnorð yfir-
leitt ókynjuð. Þórarinn telur mig
hafa borið „sjálfan Helga Hálfdan-
arson“ (hefur hann verið tekinn í
guðatölu?) fyrir því og er kannski
vorkunn, því að setningin var af
minni hálfu ekki nógu nákvæmlega
orðuð til að útiloka slíkan misskiln-
ing (eða útúrsnúning?). En Helgi
virtist kenna róttækum femínisma
um fremur en áhrifum frá ensku.
Orsökin skiftir þó minna máli en
afleiðingin, og ég þykist ekki þurfa
að skjóta mér bak við „sjálfan
Helga“, þótt pistill hans í Morgun-
blaðinu sl. sumar um sama efni
hafi verið eitt tilefni athugasemda
minna.
Áður en Þórarinn segir „skoðun“
mína „ósköp einfaldlega" ranga
kveður hann vandséð „hvers vegna
umhyggja [mín nái] ekki líka til
lýsingarorða". Og hann heldur
áfram: „Ef skoðun hans væri rétt
er kynferðisleg mis-
notkun þó áreiðanlega
síst minni á þeim en
fornöfnunum þegar
málfræðikyn og eðli-
skyn falla ekki sam-
an.“
Ljótt er ef satt er.
En því er fyrst til að
svara, að hér er ekki
um neina skoðun að
ræða. Skáld er „ósköp
einfaldlega“ hvorug-
kynsnafnorð; ráðherra
er karlkynsnafnorð.
Það er út í hött að
hafa skoðun á því sem
enginn vafi leikur á.
Og ástæðan til þess að
ég nefndi ekki lýsingarorð er ann-
ars vegar sú - og hér ætla ég að
skjóta mér bak við „sjálfan Helga“
- að pistill hans, sem ég hafði að
upphafsstað, fjallaði að mestu um
fomöfn; en hins vegar er orsökin
sú, að ég minnist þess ekki að hafa
Ég er ekki eins liðugur
skáld og Þórarinn, segir
Hallberg Hallmunds-
son, kalkvistur
sem ég er.
rekist á lýsingarorð sem eins rangt
er með farið og fornöfnin í þeim
dæmum sem ég tilfærði. Ég hef
t.d. aldrei rekist á að Þórarinn
væri kallaður „góður skáld“ eða
Ingibjörg Sólrún „röggsöm borgar-
stjóri". Auðvitað má þó vera að
mér hafi sést yfir eitthvað slíkt, sem
ég treysti þá Þórarni til að benda
mér á, annaðhvort opinberlega eða
okkar á milli. Mér væri satt að segja
þökk á því.
Og þá er að snúa sér að skoðun-
um - í þessu tilfelli Þórarins. Hann
myndar að gamni sínu tvær setn-
ingar „að hætti Hallbergs", sem
hann telur „hjákátlegar“: „Ég elska
foreldra mína af því að þeir hafa
alltaf verið svo góðir við mig.“ Og:
„Ég spurði þennan boldangskven-
mann hvort ég mætti ekki sofa hjá
honum.“ Spyr síðan: „Ef til er kyn-
ferðisleg misnotkun í máli, er það
þá ekki einmitt eitthvert slíkt orða-
far?“ Svarið er „einfaldlega": Nei.
Hér er ekki um neina misnotkun
' að ræða. Báðar eru setningarnar
réttar - að íslenskum hætti jafnt
og mínum. Það að þær séu hjákát-
legar er hins vegar skoðun Þórar-
ins. Og ég skal játa að
fyrri setninguna gæti
ég ósköp vel tekið mér
í munn. Ef hin síðari
er kauðaleg - fremur
en hjákátleg, að minni
skoðun - er það ekki
af því að þar sé notað
rétt fornafn. Hún
mundi jafnkauðaleg,
og engu þjálli, þótt
„henni“ væri skotið inn
í stað „hopum“. Setn-
ingin er miklu fremur
smekklaus að sam-
setningu. Það er ósköp
auðvelt að setja saman
afkáralegar setningar
sem þó eru fullkomlega
rétt myndaðar. Dæmi úr bók, sem
út kom í haust leið: „Skyndilega
rétti hann úr sér og sparkaði snöggt
í áttina að snjókomi.“ Eins er hægt
að mynda snoturlegar setningar,
sem þó eru málfræðilega rangar.
Dæmi: „Sjálfur var skáldið eins og
jurt af þeim rótum ... “ úr Kyrrum
kjörum. Hvorugt er rök fyrir einu
eða neinu.
Ég verð að játa að mér þótti leitt
að heyra að Halldór Laxness hafi
haft fornafnið hann um skáldið í
Heimsljósi. Ærið langt er síðan ég
las þá bók á íslensku - hálf öld eða
svo. (Ég las hana aftur fyrir réttu
ári á ensku, að gefnu tilefni.) Og
hafi ég tekið eftir þessari ávirðingu
sem unglingur, þá er ég löngu bú-
inn að gleyma því. En ég kann samt
sem áður vel að meta þá bók, rétt
eins og ég met að verðleikum Kyrr
kjör Þórarins, sem ég fór um mjög
jákvæðum orðum í umsögn fyrir
11 árum, þótt ég reyndar fyndi að
nokkrum hnökrum í máli hans.
Enda vom athugasemdir mínar í
Morgunblaðinu fyrr í þessum mán-
uði ekki gerðar „til háðungar" þeim
höfundum sem þar em nefndir,
þótt Þórarinn hafi sýnilega tekið
þær þannig, svo hart sem hann
hefur brugðist við í þetta skiftið.
Þær voru fremur gerðar til ábend-
ingar, bæði höfundunum og öðrum.
Ég var sennilega í lengstu lög að
vona að þetta væri bara pennaglöp,
eins og alltaf geta komið fyrir. En
nú sé ég, svo að ekki verður um
villst, að um ásetning er að ræða
og þykir sýnu verr.
Þórarinn kallar svargrein sína
„Kynjakallkvistur“, sem ég held ég
hljóti að taka til mín fyrst það get-
ur varla vísað til nokkurs annars.
En ekki held ég neinum geti fund-
ist það bæta málstað hans að grípa
til slíkra uppnefna. Ég er að vísu
Hallberg
Hallmundsson
í ár eru liðin 75 ár frá setningu fyrstu skipulagslaga á íslandi.
Að þessu tilefni efna umhverfisráðuneytið og Skipulag ríkisins til
hugmyndasamkeppni undir yfirskriftinni ísland áriö 2018.
Tilgangur hugmyndasamkeppninnar ísland áriö 2018 er að vekja
athygli á skipulags- og umhverfismálum og hve hratt þau þróast.
Leitað er eftir hugmyndum og tillögum um stööu og framtíö
íslands á nýrri öld, með áherslu á þau atriöi sem sett eru fram T
keppnislýsingu eöa önnur sértækari sem þátttakendur kynnu
aö vilja koma að.
Samkeppnin er opin og öllum heimil þátttaka.
Veitt verða verðlaun, aö heildarupphæð 2.000.000 kr.
Dómnefnd ákveður skiptingu verðlaunafjár, en allt aö
fimm tillögur verða verðlaunaðar.
Áhugaverðum tillögum veröur einnig veitt viðurkenningin
athyglisverö tillaga.
Keppnislýsing liggurframmi í umhverfisráðuneytinu og hjá Skipulagi
ríkisins. Nánari upplýsingar fást hjá trúnaðarmanni dómnefndar,
Huga Ólafssyni deildarstjóra í umhverflsráðuneytinu.
Tillögum skal skila til trúnaðarmanns dómnefndar fyrir 1. júlí 1996.
UMHVERFISRÁÐUNEYTIÐ
SKIPULAG RlKISINS
gamall orðinn (og ef til vill kalinn);
það er þó hvorki mér til lasts eða
lofs fremur en aldur (og funi?) hans
sjálfs. Og eflaust gæti ég fundið
upp eitthvert neyðarlegt hæðnisorð
um hann ef ég kærði mig um. Mig
hefur ekki til þessa skort hug-
kvæmni til hæðni. En til þess ama
rekur mig enginn nauður. Þótt við
séum á öndverðum meiði í þessu
máli, er ekki þar með sagt að við
séum raunverulegir andstæðingar.
Og síst ber ég nokkurn kala til
hans þótt við tökumst á um mál
sem okkur er báðum umhugað um:
íslenska tungu.
Að lokum þetta: Ég er ekki eins
liðugur skáld og Þórarinn, kalkvist-
ur sem ég er, svo að ég get ekki
sagt að eftirfarandi hnoð „að hætti
hans“ hafi liðast upp úr mér. Ég
satt að segja barði það saman til
að launa honum, þótt í litlu sé, fyr-
ir fýrstu vísuna sem til mín hefur
verið kveðin. Yfir henni var ég jafn-
stoltur og Þórarinn sjálfur yfir
fyrsta fökki sonar síns:
Hvergi veill eða hálfur
hendist hann inn á svið,
skeleggi skáldið sjálfur,
skðrunglegt eldjámið.
Höfundur er skáld.
Með þessu stórkostlega fyrir-
komulagi næst hámarksnýting
á lagersvæði. Mjög hentugt
kerfi og sveigjanlegt við mis-
munandi aðstæður. Greiður
aðgangur fyrir lyftara og vöru-
vagna.
Ávallt fyrirliggjandi.
Leitið upplýsinga.
SMIÐJUVEGI 70, KÓP. • SÍMI564 4711 • FAX 564 4725
Loksins - loksins
aftur á íslandi
Subaru Justy J-12 árg. '95
1.150.000 stgr.
4x4, 5 dyra, afturrúðuþurrka og piss, AM/FM stereo.
l árs ábyrgö* *. 6 ára ryövarnarábvrgö**.
Takniarkaö magn. Til afhendingar í mars.
*skv. íslcnskum kiiuixilögum
‘*Skv. skilmálum Hyövamnr t»f.
cn>
Morgunverðarfundur
Miðvikudaginn 6. mars 1996, Skála, 2. hæð Hótel
Sögu og i SH húsinu Akureyrí frá kl. 8:00 - 9:30
SH á alþjóða-
mörlmðum
Samtímis á Akureyri og í Reykjavík
FVH boðar til fundar um markaðsstarfsemi SH á
alþjóðamörkuðum. Fundurinn verður haldinn
samtimis á Hótel Sögu og í SH húsinu á Akureyri
með aðstoð Ijósleiðarasambands. Frummælendur
eru Friðrik Pálsson, forstjóri og Gylfi Þór Magnússon
framkvæmdstjóri markaðssmála og forstöðumaður
skrifstofu SH á Akureyri.
Friðrik Pálsson í Reykjavík fjallar um:
• Starfsemi og sölunet SH í dag
• Uppbyggingu öflugs sölunets
• Ólíka markaði sem krefjast ólíkra vinnubragða
• Samkeppnisaðila SH á erlendum markaði
• Breytt umhverfi, breytt hlutverk sölusamtaka
Cylfi Þór Magnússon á Akureyri fjallar um:
• Eitt fyrirtæki í tveimur landshlutum
• Hvernig SH fer að því að láta fyrirtækið virka
sem eina einingu þó miklar fjariægðir skilji nána
starfsmenn að
• Tæknilega og stjórnunarlega úrlausn
FELAG VIÐSKIPTAFRÆÐINGA
OG HAGFRÆÐINGA
Opinn fundur-gestir velkomnir