Morgunblaðið - 17.03.1996, Qupperneq 29

28 SUNNUDAGUR 17. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLA.ÐIÐ
SUNNUDAGUR 17. MARZ 1996 29 ,
jntorgtmfrfafelfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
TÖLUVERÐAR sviptingar
hafa verið að undanfömu
um fyrirhugaðar breytingar á líf-
eyrismálum opinberra starfs-
manna. Sl. fimmtudag lýsti Davíð
Oddsson, forsætisráðherra, því
yfír á Alþingi, að frumvarp um
þetta efni yrði ekki afgreitt á
þessu þingi í ósátt við kennara. í
samtali við Morgunblaðið í gær
sagði Friðrik Sophusson, fjár-
málaráðherra, að lífeyrismál opin-
berra starfsmanna væru tíma-
sprengja. Ráðherrann sagði m.a.:
„Uppsöfnun skuldbindinga
vegna lífeyrisréttinda opinberra
starfsmanna er tímasprengja, sem
bráðnauðsynlegt er að aftengja
sem fyrst. Slíkt verður ekki gert
nema með því að breyta lögum á
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
þann hátt að lífeyrisiðgjöld og
ávöxtun þeirra standi undir
greiðslum til lífeyrisþega. Fyr-
irliggjandi frumvarpsdrög, sem
lífeyrisnefndin er að fjalla um og
eru nú til skoðunar hjá trygginga-
stærðfræðingi og lögfræðingum,
byggjast á því, að iðgjöld ríkisins
stórhækki frá því, sem nú er til
að samtímagreiðslur tryggi sam-
svarandi lífeyrisréttindi og ríkis-
starfsmenn hafa í dag.“
Það er mikilvægt að tekizt verði
á við þann vanda, sem við blasir
í lífeyrismálum opinberra starfs-
manna. Það er auðvitað ljóst, að
það verður ekki gert með því að
skerða réttindi, sem opinberir
starfsmenn hafa nú þegar áunnið
sér. Það er jafnframt ljóst, að
núverandi lífeyriskjör eru hluti af
heildarlaunakjörum opinberra
starfsmanna. Það er nauðsynlegt
að samræma lífeyriskjör opin-
berra starfsmanna því sem tíðkast
á hinum almenna vinnumarkaði.
Það verður hins vegar ekki gert
með því að skerða lífeyriskjörin
án þess að annað komi í staðinn.
M.ö.o. á ríkið ekki annan kost en
kaupa þær breytingar, sem leiða
til skerðingar á lífeyriskjörum í
framtíðinni, af opinberum starfs-
mönnum. Vinnuveitendur í einka-
geiranum mundu standa frammi
fyrir nákvæmlega sömu viðhorf-
um.
Yfirlýsing forsætisráðherra er
augljóslega gefin af pólitískum
ástæðum, þ.e. til þess að koma í
veg fyrir, að flutningur grunn-
skóla frá ríki til sveitarfélaga stöð-
vist. Engin ástæða er til að ætla,
að efnislegur ágreiningur sé á
milli forsætisráðherra og fjár-
málaráðherra um nauðsynlegar
breytingar á lífeyrismálum opin-
berra starfsmanna. Báðir taka
skýrt fram, að ekki standi til að
breyta áunnum réttindum opin-
berra starfsmanna, sem nú eru í
störfum.
Breytingar á lífeyrismálum op-
inberra starfsmanna eru hins veg-
ar stórmál, sem hver ríkisstjórnin
á fætur annarri hefur ýtt á undan
sér að takast á við. Núverandi
ríkisstjóm hefur hins vegar sett
sér það markmið að ljúka þessu
máli. Það er hagsmunamál skatt-
greiðenda að það verði gert. Þess
vegna er mikilvægt að ríkisstjórn-
in njóti almanna stuðnings við að
ljúka þessu verki.
LÍFEYRISMÁL
OPINBERRA
STARFSMANNA
HELGI
spjall
sátu yfir glasi var t.a.m.
VIÐ höldum ævinlega að allt
sé á hverfanda hveli. Samt
er allt við það sama. Það
sjáum við ekkisízt af vísum
Guðmundar Sigurðssonar
revíuhöfundar. Þegar þeir
Steinn og Bergur Pálsson
Sumir kafa sorgarhaf,
sízt sinn klafa missa,
Júgóslavar éta draf,
ég er alveg hissa.
Guðmundur segir að líklega hafí Steinn átt mestan
þátt í þessum skáldskap um heimsvandamálin. í samtali
okkar segir Guðmundur ennfremur: „Eitt sinn vorum við
Steinn staddir niðri á Hressingarskála, höfðum fengið
okkur molakaffi, og af einhveijum ástæðum fór ein stúlkn-
anna að bursta Stein. Henni hefur sennilega ekki litizt
á snjáð fötin. Þetta var á kreppuárunum. Nú, en upp úr
þessu varð til eftirfarandi vísukom, sem ætti að geta
gefið nokkra hugmynd um virðingarleysi okkar fyrir
skáldskapnum á þeim tíma. Það var ekkert smáræði.
Vísan er svohljóðandi:
Úti er muska, í rúmi rusk
ijálar og þruskar voði.
Öskubuska ein með tusk
af mér kuskið þvoði."
Guðmundur segir að á æskuárum sínum þóttú þeir
menn fyrir öðrum sem áttu sparisjóðsbók en á stríðsárun-
um voru sparisjóðseigendur taldir aumkunarverðastir allra
manna og jafnvel gert grín að þeim þá og síðar; eða
þangaðtil tók fyrir gengisfellingar og steinsteypan var
ekki sú eina sanna tólg einsog hún hafði verið í verðbólgu-
þjóðfélaginu. Nú eru menn hættir að gera grín að sparifj-
áreigendum og þeim sem eiga eitthvað undir sér í þeim
efnum. „En svona getur ástandið breytzt", bætir Guð-
mundur við. „Sérhver tími hefur sinn móral og sín við-
horf og ef maður getur ekki aðlagazt þeim, hlýtur ellin
að vera á næstu grösum. Ég er enn mjög ungur.“ Nú
er nauðsynlegt að kunna að aðlagast markaðnum, fyrirhe-
itum verðbréfanna svo ekki sé nú talað um að eignast
auðlindina og þjóðnýtt fyrirtæki ríkisins einsog þær gjaf-
ir aðrar sem jólasveinar afhenda börnum á aðfangadag.
Guðmundur Sigurðsson segir að það hafi verið talið
mikið happ á kreppuárunum að komast í skrifstofuvinnu.
Það hafí margir verið kallaðir en fáir útvaldir. „Nú er
þetta breytt. Þeir sem fengu ekki vinnu í skrifstofum eru
nú allra manna ríkastir og þakka sínum sæla fyrir óheppn-
ina, sem þeir kölluðu svo á sínum tíma. Sannleikurinn
er sá, að við vitum aldrei, hvenær við erum heppin og
hvenær ekki. Skrifstofuvinna er einsog hvert annað starf
sem ynna þarf af hendi. Ekki satt? Ég geri þó ráð fyrir,
að skrifstofuvinna hafí slæm áhrif á það sem kallað er
andleg fijósemi, en ekki hef ég heyrt, að önnur fijósemi
bíði sérstaklega tjón af völdum hennar. Og hún veldur
andlegri þreytu, það er áreiðanlegt. Göethe Segir ein-
hvers staðar, að tvöföld bókfærsla hafí verið mesta upp-
götvun mannsandans. Hann er eina stórskáldið, sem ég
veit til að hafí farið viðurkenningarorðum um tvöfalda
bókfærslu. Ég skal játa, að ég get alls ekki fallizt á þessa
skoðun hans, enda ekki viss um, að hann hafí alltaf vit-
að, hvað hann var að fara...“
Það er iíka ómögulegt að vita hver talar útúr sál skáld-
anna. Göethe sagði t.a.m. að tvær sálir lifðu í bijósti
hans; það sagði Einar Benediktsson einnig. Kontóristar
verða einsog aðrir að telja sig fullsæmda af starfi sínu
og geta þá haft þau orð í huga að hver maður er stór í
sínu starfí.
Já, tímamir hafa breytzt. Guðmundur Sigurðsson hóf
statfsferil sinn með því að selja sveitafólki steinolíu á
brúsa, en þá „þurftum við að stökkva útí port, þar sem
olíutunna stóð á stokkum, og láta renna í brúsann. Það
helltust ósköpin öll niður af olíu og áreiðanlega hefur
verið mikið tap á þeirri vöru.“ Nú hafa allar aðstæður
breytzt til batnaðar, einsog kunnugt er, og menn hafa
jafnvel heyrt því fleygt að unnt sé að hagnast á oliusölu!
Guðmundur Sigurðsson sagði að revíuhöfundar væru
íslenzkum stjómmálamönnum ævinlega þakklátif fyrir
skerf þeirra og aðild að gamanseminni; þeir gætu aldrei
fullþakkað þessum sömu stjómmálamönnum „hversu vel
þeir leggja efnið upp í hendurnar á þeim. í þeim efnum
standa þeir erlendum stjómmálamönnum framar." Það
má fullyrða að íslenzkum stjórnmálamönnum hefur ekki
hrakað að þessu leyti. Þeir hafa jafnvel aldrei staðið sig
betur í ómetanlegu framlagi til íslenzkrar fyndni.
Nei, fátt hefur breytzt þótt allt sé á hverfanda hveli.
Jafnvel ástin er hin sama og áður. Og þó! Guðmundur
Sigurðsson telur að henni hafí eitthvað hrakað. Hann
dregur þessa ályktun af dægurlögum og við gætum svo-
sem einnig velt þessu fyrir okkur þvíað í sýndarveröld
nútímans, sem við gætum líka kallað raulveröld ljósvak-
anna, er ástandið einatt enn í dag einsog Guðmundur
lýsti á sínum tíma:
Ástin var heitari áður fyrr en nú,
og alvaran meiri í kærleik, von og trú,
manstu hve saklaust saman ég og þú
sungum á kvöldin Rhapsody in Blue?
Við skeyttum því engu þótt skorti drykkjarföng,
til skemmtanalífsins var krafan ekki ströng,
en ástfangnir kettir sem kváðu dægrin löng
komu upp vísi að dægurlagasöng...
Og eftirmálann að lífi sínu orðar Guðmundur revíuhöf-
undur Sigurðsson með þessum hætti — en hann er fyrir-
rennari Spaugstofunnar sem ein getur borið sig saman
við uppáhaldið Benny Hill og hefur sýnt okkur og sannað
að hún er eitt af því fáa á Islandi sem ástæða er til að
taka alvarlega:
Vér höfum alltaf á alvörutímum lifað,
einkum að dómi þeirra, sem mest hafa skrifað.
En þó að tilveran silist með svipuðum hætti,
hún semur í líf vort fjölmarga gamanþætti,
og máske fínnast margir er ljá þeim eyra,
en miklu fleiri hvorki sjá þá né heyra,
og þeim væri hollt í alvöru að yfírvega,
hve alvaran stundum gerir oss spaugilega,
og Goethe kallinn, sem grúskaði þó í flestu,
á gamalsaldri taldi oss það fyrir beztu:
að taka lífinu létt á hveiju sem gengi,
maður lifir svo skammt og er dauður svo óralengi.
M.
REYKJAVÍK URBREF
Laugardagur 16. marz
JL TH Y GLIS VERÐAR
umræður fara nú fram
J^^L í Bretlandi og Banda-
m ríkjunum um skyldur
og ábyrgð fyrirtækja
§ gagnvart starfsfólki
—sínu og nánasta um-
hverfi. Þessar umræð-
ur hafa að nokkru leyti blossað upp í kosn-
ingabaráttunni í forkosningum Repúblik-
anaflokksins í Bandaríkjunum. Pat Buc-
hanan, blaðamaður og fréttaskýrandi, sem
reyndist Dole harður keppinautur framan
af, veittist harkalega að bandarískum stór-
fyrirtækjum og stjómendum þeirra í kosn-
ingabaráttunni og gerðist talsmaður laun-
þega, sem hafa orðið að sæta uppsögnum
og versnandi lífskjömm á undanfömum
árum. Barátta Buchanan beindist einnig
að gífurlegum launamun vestan hafs og
þeirri staðreynd, að batnandi hagur fyrir-
tækja og almennur efnahagsbati hefur
ekki skilað sér í bættum lífskjörum al-
mennings að nokkru marki.
Buchanan er ekki einn um að beina
athygli manna að þessum þáttum í starfí
fyrirtækja. Einn helzti hugsuður Clinton-
stjórnarinnar er Robert Reich, vinnumála-
ráðherra í ríkisstjórn Clintons. Hann hefur
að undanförnu skrifað greinar bæði í New
York Times og Financial Times um skyld-
ur og ábyrgð fyrirtækja. í grein sinni í
Financial Times kemst Robert Reich að
þeirri niðurstöðu, að Buchanan hafi undir-
strikað í kosningabaráttu sinni rétt mál-
efni en lausnir hans séu óábyrgar og
hættulegar. Þær lausnir byggjast sem
kunnugt er á nýrri tegund af bandarískri
einangmnarstefnu, þar sem bandarískt
launafólk yrði verndað fyrir margvíslegum
utanaðkomandi áhrifum.
í nýlegu tölublaði bandaríska tímaritsins
Business Week, birtist grein eftir mann
að nafni Robert Kuttner, sem skýrir frá
því, að tveir öldungadeildarþingmenn úr
flokki demókrata muni á næstunni leggja
fram nýjar tillögur í öldungadeildinni, sem
varði samfélagslegt hlutverk fyrirtækja.
Höfundur segir þessar tillögur lagðar fram
í ljósi þess, að ávöxtur framleiðniaukning-
ar í fýrirtækjum gangi fyrst og fremst til
hluthafa en ekki starfsmanna og enginn
virðist geta bent á leið til þess að hækka
iaun starfsmanna.
Þess vegna muni öldungadeildarþing-
mennimir leggja til nýja tegund fýrirtækja,
hin ábyrgu fýrirtæki, en það eru fýrirtæki,
sem verði umbunað fyrir að íjárfesta í
starfsfólki og því samfélagi, sem þau starfí
í frekar en að halda áfram stanzlausum
niðurskurði kostnaðar sem leiði til skamm-
tíma hækkunar á hagnaði. Slík fyrirtæki
mundu borga lægri skatta, raunar svo mjög,
að skattastig þeirra væri 11% í stað 18%
hjá minna verðugum fyrirtækjum.
Að einhveiju leyti endurspegla þessar
umræður í Bandaríkjunum og að nokkru
leýti í Bretlandi þá öfgakenndu þróun, sem
varð á síðasta áratug, þegar fjármálasnill-
ingar létu greipar sópa um fyrirtæki í
Bandaríkjunum, keyptu þau upp með stór-
felldri skuldsetningu, seldu eignir, fækk-
uðu starfsfólki og leystu þau jafnvel upp
til þess að ná út úr þeim, sem mestum
hagnaði. Þessir sérfræðingar skildu eftir
sig sviðna jörð út um allt, atvinnulaust
fólk, fyrirtæki í rúst.
Til þess að bregða upp nærtækri mynd
af því, hvemig þessir menn störfuðu, má
nefna dæmi um Útgerðarfélag Akur-
eyringa hf., sem um var fjallað í fréttaskýr-
ingu hér í blaðinu hinn 3. marz sl. Þar
sagði m.a.: „Hjá Lífeyrissjóði Norðurlands
er spurningin fyrst og fremst hvort kaup
á hlutabréfum í ÚA séu vænlegur fjárfest-
ingarkostur eða ekki... Miðað við að
gengi hlutabréfanna sé 3,6 verður fyrir-
tækið því að skila að minnsta kosti 270
milljón króna hagnaði. Gengi upp á 6,2,
sem eins konar sláturverð gangi ekki upp,
enda séu menn ekki að kaupa hlut í ÚA
til að leysa það upp.“
Fjármálasérfræðingar á Wall Street
keyptu hins vegar fyrirtæki eins og ÚA,
leystu þau upp til þess að ná genginu 6,2
fremur en 3,6 en skildu starfsfólk og
bæjarfélag eftir í sárum. Um þessa at-
burðarás alla var fjallað í merkilegri bók,
sem nefnist „America: What went wrong“,
eftir tvo blaðamenn á bandaríska stórblað-
inu Philadelphia Inquirer, en þeirri bók
veifaði Clinton mjög í kosningabaráttu
sinni á árinu 1991.
í viðskiptablaði Morgunblaðsins sl.
fimmtudag var fjallað um þessi mál og
þár sagði m.a.: „Neistinn, sem kveikti
þetta bál, var tilkynning AT&T um að það
hyggðist segja upp 40 þúsund starfsmönn-
um. Buchanan réðst harkalega gegn for-
stjóra AT&T í kjölfarið. Gerði hann m.a.
að umræðuefni sínu, að sú hækkun, sem
orðið hefði á hlutabréfum félagsins í kjöl-
farið hefði hækkað markaðsvirði hluta-
bréfa forstjórans um 5 milljónir dollara
ofan á 5 milljón dollara árslaun hans.“
Ekki eru allir jafn hrifnir af þeim hug-
myndum, að gera eigi meiri siðferðilegar
kröfur til fyrirtækja. Fyrir skömmu birti
brezka vikuritið Economist forystugrein
um þessa nýju hugmyndafræði. Economist
sagði m.a.: „Þegar grannt er skoðað er
því ekki hægt að fullyrða, að hátterni
bandarískra fyrirtækja sé orðið óábyrgara
upp á síðkastið. Það er helzt að stjórnend-
ur hafi lent í vandræðum vegna þess, að
þeir hafí sinnt meginmarkmiði sínu - að
reka fyrirtæki með eins miklum hagnaði
og mögulegt er - betur en áður. Hin raun-
verulega ástæða fyrir umræðunni um
ábyrgð fyrirtækja er að stjórnmálamenn
hafa þarna greint kjörið tækifæri til að
veita ábyrgðinni yfir á aðra.“
Þessar umræður er hægt að setja í at-
hyglisvert pólitískt samhengi. Ef litið er
til Repúblikanaflokksins í Bandaríkjunum
er ljóst, að hann skiptist í tvennt. Ánnars
vegar eru þeir stjómmálamenn, eins og
t.d. Dole, sem standa með því, sem kallað
er í bandarískum blöðum „Corporate Am-
erica“, þ.e. þeir standa með fyrirtækjunum.
Hins vegar eru stjórnmálamenn eins og
Buchanan, sem taka upp hanzkann fyrir
launþega gegn fyrirtækjunum og beija á
stjórnendum fyrirtækjanna fyrir há laun
þeirra sjálfra og miskunnarleysi gagnvart
starfsfólki. Ef íslenzk stjórnmál eru skoðuð
í smásjá má greina þessi tvö sjónarhorn
innan Sjálfstæðisflokksins.
Hins vegar er ljóst, að sumir demó-
kratar á.m.k. telja að þær umræður og
hugmyndir, sem nú eru uppi um samfé-
lagslega ábyrgð fyrirtækja, veiti þeim
tækifæri til að ná hugmyndalegu frum-
kvæði í bandarískum stjórnmálum í sínar
hendur á nýjan leik, sem þeir hafa ekki
haft í rúma tvo áratugi. Þetta viðhorf
kemur t.d. glöggt fram í grein Roberts
Kuttners í Business Week.
Viðhorf
stjórnenda
hér
ÍSLENZK FYRIR-
tæki hafa gengið í
gegnum mikil um-
skipti á undanförn-
um árum. Upp-
sagnir eru algeng-
ari í fyrirtækjum nú en áður. Fyrir aldar-
fjórðungi voru uppsagnir starfsmanna
nánast óþekkt fyrirbæri. Nú valda þær
engu uppnámi. Hins vegar er staðreyndin
sú, að þær hafa yfirleitt verið framkvæmd-
ar á mildan hátt og reynt að draga úr
neikvæðum áhrifum þeirra eins og mögu-
legt er. Oftast taka fyrirtæki þann kost
að ráða ekki fólk í stað þeirra, sem hætta.
í viðskiptablaði Morgunblaðsins sl.
fímmtudag var leitað álits forsvarsmanna
nokkurra íslenzkra fyrirtækja á þeim við-
horfum, sem hér hafa verið rakin. Þorkell
Sigurlaugsson, framkvæmdastjóri þróun-
arsviðs Eimskipafélagsins, segir að sá
raunveruleiki, sem bandarísk fyrirtæki búi
við, eigi ekki enn við hér á landi og ef
menn nái að byggja upp öflugt atvinnulíf,
ættu þessi vandamál ekki að eiga við hér.
Þorkell Sigurlaugsson segir m.a.: „Fyrir-
tæki líta í vaxandi mæli á starfsfólk sitt
sem auðlind, þ.e.a.s. sem mikilvægan þátt
í sínum rekstri ekkert síður en vélar og
tæki eða fjármagn. Það leiðir því af sjálfu
sér að stjórnendur hugsa meira um starfs-
fólk sitt, ánægju þess í starfi og þjálfun
til þess að sem mestur árangur verði af
störfum þess. Starfsfólk býr í vaxandi
mæli yfír þekkingu og hugviti, en er ekki
tæki með sama hætti og var fyrir nokrum
áratugum."
Einar Sigurðsson, aðstoðarmaður for-
stjóra Flugleiða, bendir réttilega á návígið
og áhrif þess og segir: „Þetta samfélag
okkar er líka afar smátt þannig að stjóm-
endur eru, að ég held, ekki að hugsa um
reksturinn með þessi sömu ísköldu lögmál
á bakinu og stjómendur erlendis.“
Finnbogi Jónsson, framkvæmdastjóri
Síldarvinnslunnar hf. á Neskaupsstað segir:
„Fólk hefur íjárfest í byggðarlaginu, t.d. í
húsnæði í trausti þess að þessi lykilfyrir-
tæki haldi áfram starfsemi. I ljósi þessa tel
ég að fyrirtækið hafi ákveðnar skyldur
gagnvart samfélaginu. Það getur til að
mynda tæpast tekið einhliða ákvörðun um
að flytja alla starfsemina annað óháð öllum
öðmm hagsmunum en sínum eigin.“
Valur Valsson, bankastjóri íslands-
banka, sem hefur veitt forystu viðamestu
I MYRDAL.
sameiningu fyrirtækja í viðskiptalífínu á
seinni árum segir: „Til þess að geta skilað
hluthöfum hagnaði ár eftir ár þurfa menn
að hafa viðskiptavinahóp, sem er ánægður
og fær þá þjónustu, sem hann er að sækj-
ast eftir á því verði, sem hann er að sækj-
ast eftir. Til þess að geta veitt þessa þjón-
ustu þurfa fyrirtækin að hafa í þjónustu
sinni hæft og ánægt starfsfólk. Þetta fer
allt saman.“
Viðhorf þessara fjögurra forsvarsmanna
stórra fyrirtækja eru eins og sjá má mjög
áþekk sjónarmiðum þeirra í Bandaríkjun-
um og Bretlandi, sem telja, að fyrirtæki
beri ákveðna siðferðilega ábyrgð gagnvart
starfsfólki sínu og nánasta umhverfi og
telja verður að í öllum megindráttum hafí
íslenzk fyrirtæki fylgt þeirri stefnu. Það
er kannski einna helzt hjá Geir Magnús-
syni, forstjóra Olíufélagsins hf., sem gætir
annarra sjónarmiða. Geir Magnússon
bendir á, að íslenzk fyrirtæki þurfi í vax-
andi mæli að standast alþjóðlegum keppi-
nautum sínum snúning, hvort sem er á
sviði útfiutnings eða á heimamarkaði.
Þessi aukna samkeppni hljóti að leiða til
þess, að sömu lögmál komi til með að gilda
í rekstri fyrirtækja hér og erlendis. „Það
lifir hver sem hefur minnstan kostnað,"
segir Geir Magnússon og bætir við: „Það
er ýmis hagræðing í pípunum hjá íslenzk-
um fyrirtækjum og hagræðing hlýtur
ávallt að hitta fólk.“
Það er áleitin spuming, hvort sam-
keppni erlendis frá á eftir að knýja íslenzk
fyrirtæki út á harðneskjulegri brautir. í
umræðum um þessi málefni í Bretlandi
og Bandaríkjunum hefur verið vísað til
þess, að þýzk og japönsk fyrirtæki hafí
rekið allt aðra starfsmannastefnu en brezk
og bandarísk fyrirtæki. En þýzku og jap-
önsku fyrirtækin standa nú frammi fyrir
stórfelldum vandamálum og í því sam-
bandi bendir Economist m.a. á stórfellt tap
hjá Daimler-Benz á undanförnum mánuð-
um. Þann taprekstur má hins vegar frem-
ur skrifa á reikning stórfelldra mistaka
stjórnenda fyrirtækisins en félagsmála-
stefnu gagnvart starfsfólki.
Morgunblaðið/RAX
ÞÆR SPURNING
ar, sem leita á
menn beggja vegna
Atiantshafsins um
siðferðilegar skyld-
ur fyrirtækja við
starfsfólk og nánasta umhverfi, eru ekki
til staðar hér nema að sáralitlu leyti.
Spurningin er hins vegar sú, hvort við í
þessum efnum erum á eftir nágrannaþjóð-
Kröfur
hlutabréfa-
markaðar
um okkar og hvort við eigum eftir að
standa frammi fyrir þessum viðhorfum.
Það fer t.d. ekki á milli mála, að stjórn-
endur fyrirtækja, sem skráð eru á Verð-
bréfaþingi íslands, eru viðkvæmir fyrir
verðþróun á hlutabréfum í fyrirtækjunum,
sem þeir bera ábyrgð á. Þeir líta á það
sem metnaðarmál, að hlutabréfin séu í
viðunandi verði, helztu háu verði, og þeir
leggja áherzlu á að standa þannig að
rekstri fyrirtækjanna að svo sé. En þar
með kunna að vera komin til sögunnar
þau skammtímasjónarmið, sem gagnrýn-
endur bandarískra fyrirtækja telja að
tröllríði rekstri þeirra. Þessar kröfur hluta-
bréfamarkaðarins hér eiga eftir að aukast.
í annan stað er áreiðanlega töluvert til
í því, sem fram kemur hjá Geir Magnús-
syni, forstjóra Olíufélagsins hf., að erlend
samkeppni eigi eftir að verða íslenzkum
fyrirtækjum harður húsbóndi. Ekki er
óeðlilegt að stjómanda olíufyrirtækis sé
þetta ofarlega í huga, vegna áforma er-
lends olíufyrirtækis um að hefja starfsemi
hér.
Á móti þeim harða aga, sem hlutabréfa-
markaður og erlend samkeppni eiga eftir
að beita stjórnendur íslenzkra fyrirtækja,
kemur hins vegar návígið, sem Einar Sig-
urðsson bendir á og verður íslenzkum fyrir-
tækjum ekki síður erfítt.
í frásögn viðskiptablaðs Morgunblaðsins
af þessum umræðum sl. fimmtudag segir
m.a.: „Fjölmargir þeirra starfsmanna, sem
ekki töpuðu vinnunni sögðu í samtali við
The New York Times að þrátt fyrir að
þeirra eigið starfsöryggi væri tryggt að
sinni, hefði þessi aðgerð haft varanleg
áhrif á viðhorf þeirra til starfs síns hjá
fyrirtækinu. Einn háttsettur millistjórn-
andi orðaði þessa hugarfarsbreytingu
þannig, að áður hefði hann verið tilbúinn
til þess að taka miklar áhættur og leggja
ómælda vinnu á sig fyrir starfsframa sinn
innan fyrirtækisins. Nú væri þetta hins
vegar aðeins 9-5 vinna í hans augum.“
Það er nákvæmlega þetta viðhorf starfs-
manna, sem er fyrirtækjum hættulegt.
Fólk áttar sig á því, að það sem Snýr að
einum í dag getur snúið að öðrum á morg-
un.. Ef gengið er á hlut starfsmanna um
of verður niðurstaðan neikvæð fyrir fyrir-
tækið. Þess vegna er sá jafnvægispunkt-
ur, sem Valur Valsson bendir á, svo eftir-
sóknarverður. Til þess að skila hagnaði til
hluthafa þurfa fyrirtæki ánægða viðskipta-
menn og til þess að viðskiptamenn verði
ánægðir þurfa starfsmennirnir, sem þeir
eiga samskipti við, að vera ánægðir með
sitt hlutskipti.
Viðhorf þessara
fjögurra for-
svarsmanna
stórra fyrir-
tækja eru eins
og sjá má mjög
áþekk sjónar-
miðum þeirra í
Bandaríkjunum
og Bretlandi,
sem telja, að
fyrirtæki beri
ákveðna sið-
ferðilega
ábyrgð gagn-
vart starfsfólki
sínu og nánasta
umhverfi og
telja verður að
í öllum megin-
dráttum hafi ís-
lenzk fyrirtæki
fylgt þeirri
stefnu.