Morgunblaðið - 10.04.1996, Page 36

36 MIÐVIKUDAGUR 10. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
? Nytsamleg gjöf
: við öll tækifæri!
HVERFJALL.
Tölvuborð
: með 3 hillum:
- -• Stóll:
I:K:>Al!Til»:lClrt
A.GUÐMUNDSSON ehf.
húsgagnaverksmiðja
Skemmuvegi 4 Kópavogi Sími 557 3100
Heilsubótardagar
á Reykhólum í sumar
Viö bjóðum þig velkominn í 7 daga hvíldar- og
hressingardvöl í júní og júlí. Þar veröa kynntar
leiðir til að bæta heilsuna, öðlast meiri frið og
lífsgleði.
Við tojóðum upp á:
• Heilsufæði (fullt fæði)
• Líkamsæfingar, yoga
• Hugkyrrð, slökim
• Uppskriftir
• Nudd
• Rúmgóð tveggja
manna herbergi
• Gönguferðir
• Præðsluermdi
• Tónleika
tf.'.MLULl'.lWf
23. júní - 30. júní
2. júlí - 9. júlí
9. júlí -16. júll
16. júlí - 23. júlí
23. júlí - 30. júlí
*
Sérsiakir fyrirlesarar oy
tónlistarmepr > ucröa ó
hverju námskeiöi.
Á staönum eryUrsileg
suncilaug og nuddpottar.
Nánari upplýsingar veitir Sigrún Olsen i sima S64 3434 á milli kl. 10og 12
alla virka daga, eða heima í sima S88 4888.
Kcer kt’cöja.
Sigrún Olsen & Þórir Barödal.
Hverfjall —
ekki Hverfell
i.
Kristján Þórhalls-
son í Björk í Mývatns-
sveit hefur beðið mig
að leiðrétta þann mis-
skilning, að fjall það,
sem hér birtist mynd
af, heiti Hverfell. Það
heitir Hverfjall. Sigfús
Illugason frá Bjargi
við Reykjahlíð hefur
nú í rtokkur ár reynt
að fá fjallsnafninu
breytt, en í Tímanum
20. mars sl. rekur vin-
ur minn frá Vogum í
Mývatnssveit, Þorlák-
ur Jónasson, þetta
rækilega ofan í Sig-
fús. Þannig lýkur Þorlákur grein
sinni: „Landmælingar Islands hafa
látið í ljós samstöðu með vilja
heimamanna. Hveijir eru heima-
menn? Heimamenn eru hér fyrst
og fremst eigendur fjallsins (Vog-
ungar) og ber Landmælingum því
að fara eftir vilja og sannfæringu
þeirra í máli þessu. Eigendur
fjallsins munu aldrei sætta sig við
rangnefni á Hverfjalli, einni dýr-
ustu perlu sveitarinnar."
II.
Það eru tæp 60 ár síðan ég kom
fyrst í Mývatnssveit, til sum-
ardvalar í Vogum. Þá
náði bílvegurinn að-
eins að Höfða, eða að
Sviðningi, sem svo er
nefndur, en þar tóku
Mývetningar á móti
Kristjáni X. þetta
sumar, 1936. Þar hét
Konungsskarð, sem
vegagerðarmenn
brutust sumarið 1935
í gegnum hraunkamb
einn mikinn, en nú er
skarð þetta horfið.
Hverfjall er allt í landi
Voga, eignarréttur
Vogabænda að íjall-
inu því alger.
III.
Þannig segir Þorvaldur Thor-
oddsen árið 1911 í bók sinni Lýs-
ing Islands, II. bindi, bls. 179: „Af
hinum mörgu gígum, sem eru
vestan við Námufjall, er Hverfjall
(1536 fet yfir sjávarmáli = 468
metrar) hinn lang stærsti, það er
afar mikill bolli, nærri hálf míla
að ummáli. Fjall þetta er allt byggt
úr hraunsandi og hraunmolum
með hraunbjörgum stórum hér og
hvar saman við. Að innan ganga
smágil og rásir niður í botn, og
hafa þau myndast af vatnsrennsli
og grjóthruni. Rönd ijallsins er
lægst að vestan og víða geilar í.
Á -botni skálarinnar er sandslétta
með stórgjörðum svörtum gjall-
sandi. Á miðri sléttunni er melhóll,
um 50 fet (15 metrar) á hæð, teng-
ist hann -við suðurhlíðina af dálitl-
um melhrygg. Hverfjall hallast um
20° að utan og 15-20° að innan.
Norður af því vottar fyrir stórum
gjám og ein þeirra gengur alveg
upp í Dalljall og endar með stórri
klauf við Námaskarð.“
IV.
•
í Landinu okkar, 2. bindi, bls.
168-9 segir aftur á móti svo:
„Hverfjall, Stór hringlaga sprengi-
gígur við austanvert Mývatn, um
140 metra djúpur og um 1.000
metrar í þvermál. Hveríjall er í röð
fegurstu og reglubundnustu
sprengigígamyndana sem getur
að líta á íslandi og talið í röð þeirra
stærstu sinnar tegundar á jörð-
inni. Telja má víst, að fjallið sé
myndað við sprengigos og er aldur
þess áætlaður 2.500 ár. Það er
gróðurlaust að mestu og þakið
vikursandi og möl. í miðri skálinni
er um 20 m hár hóll.“
Leifur
Sveinsson
Það væri álíka og að
fara að kalla Island
Garðarshólma, segir
Leifur Sveinsson, að
segja Hverfell í stað
Hverfjalls.
v.
Þjóðsagan segir, að það sé gull
í hólnum á botni Hverfjalls, en
takist að finna það, þá brenni
Reykjahlíðarkirkja. Þrátt fyrir
þessi álög fórum við Haraldur
bróðir minn þetta sumar með
skóflu og hugðumst freista þess
að ná gullinu úr hólnum, enda
fæddir íjáraflamenn. Eigi höfðum
við erindi sem erfiði og kirkjan
ekki brunnin enn.
VI.
í síðustu ferðum mínum um
Mývatnssveit hefi ég tekið eftir
því, að slóð hefur myndast í Hver-
fjall, þar sem ferðamenn klífa fjall-
ið. Þetta eru auðvitað náttúru-
spjöll, en ekki verður við þetta
ráðið, 80.000 ferðamenn á sumri
hljóta að skilja eftir sig einhver
spor. Ekki átta allir erlendir ferða-
menn sig á því í fyrstu, hvers
konar fyrirbæri Hverijall er. Árið
1937 spurði t.d. ensk hefðarkona
einn bóndann í Vogum, Sigfús
Hallgrímsson, en hann var mæltur
á ensku: „Er þetta gömul kola-
náma, sem fullnýtt er?“
VII.
Ég hefi átt þess kost að kynna
mér rök Sigfúsar Illugasonar vél-
fræðings, sem liggja frammi í
Örnefnastofnun. Þar kemur fram,
að á síðustu öldum var fjallið oft-
lega nefnt Hverfell. I sóknarlýs-
ingum, lögfestum og landamerkja-
skrám er Hverfell oftast nefnt.
En á 20. öldinni nær Hverfjall
yfirhöndinni. í öllum kennslubók-
um í jarðfræði víða um heim, er
Hverfjallsnafnið. Við getum því
ekki gert okkur að þeim fíflum,
íslendingar, að fara að breyta
nafni, sem alþjóðlega er þekkt í
heimi jarðfræðinga og vísinda-
manna. Það væri álíka og að fara
að kalla ísland Garðarshólma.
Höfundur er lögfræðingur.