Morgunblaðið - 04.05.1996, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 4. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Afnám línutvöföldunar
SÚ VEIÐI-
STJÓRNUN, að bátar
hafi fengið að veiða
tvö kíló af fiski fyrir
eitt kíló af kvóta,
ákveðið magn (13.000
tonn) og ákveðið tíma-
bil (nóvember til febr-
úar) hefur haft eftir-
farandi afleiðingar:
a) Miklu meira er
veitt á línu en annars
væri, sem er ótvírætt
vistvænsta veiðarfær-
ið og gefur besta hrá-
efnið. Mikil íjárfesting
hefur orðið í línuskip-
um með beitningavél-
ar.
b) Skapast hefur atvinna fyrir
fiskvinnslufólk í landi á erfiðasta
tíma ársins, því öllum þessum línu-
fiski er landað ferskum til vinnslu
í landi (ekki fryst úti á sjó).
c) Bjargað verðmætustu mörk-
uðum okkar Islendinga, sem eru
ferskur flugfiskur og saltfiskmark-
aðirnir á Spáni, Ítalíu og í Grikk-
landi, en þessir markaðir vilja ein-
göngu línufisk og er eftirspurnin
á sama tíma og línutvöföldunin er
í gangi.
Kvótaeigendafélagið styrkist
Kvótareglunum hefur verið
breytt undanfarið í þá veru, að
frjálsar veiðar smábátanna á krók
hafa verið skertar, til að meira
komi til skipta af kökunni til kvóta-
eigenda. A síðasta kvótaári var
hlutur smábáta um 40.000 tonn,
sem fór allur til vinnslu í landi. Á
þessu kvótaári skal þessi hlutur
aðeins vera 23.000 tonn og náðu
smábátaeigendur að tengja þennan
smánarhlut við prósentu af heild-
arkvótanum svo þeir fái aukningu
ef heildarkvótinn verður aukinn,
sem var svo eftirminnilega mót-
mælt af kvótaeigenda-
félaginu (LÍÚ). Þessi
skerðing smábátanna
mun valda samdrætti
á fersku hráefni til
landvinnslu, en að
sama skapi auknum
kvóta hjá frystitog-
urum.
Hlutur línuskipanna
í tvöföldun hefur verið
13.000 tonn. Nú vill
kvótaeigendafélagið
að þessi kvóti llnuskip-
anna verði að ein-
hveiju leyti tekinn af
línuskipunum og færð-
ur til annarra kvóta-
eigenda.
Það er ótrúlegt hvað ofstjórn
og óstjóm kvótakerfisins hefur
leitt yfir þjóðina. Vil ég nefna eftir-
taldar staðreyndir:
1) Kvótinn er kominn á örfáar
hendur frystitogara, sem aðeins
hirða flakið af fiskinum en henda
honum að öðru leyti í sjóinn aftur.
2) Bátaflotinn, sem landar
ferskum fiskinum yfirleitt daglega,
er horfinn og fiskvinnsluhús
standa víða auð.
3) Atvinnuleysi hjá fiskverka-
fólki í landi og því sem vinnu hef-
ur, er á skammarlaunum því allur
afrakstur vinnslunnar fer í að
greiða kvótaeigandanum leigu fyr-
ir kvótann.
Það eru aðeins þær vinnslu-
stöðvar, sem eiga kvóta í gegnum
úthafstogara, sem blómstra. Slíkar
stöðvar em fyrirfram með algjör
forréttindi og þurfa ekki að reka
sín fyrirtæki með hagkvæmni, því
kvótinn gefur þeim beinar leigu-
tekjur eða að þeir fá hráefnið á
hálfvirði gegn því að afhenda kvóta
í staðinn. Úthafstogarinn er sendur
á fjarlæg mið.
Ef kvótastaðan er athuguð þá
em það útgerðarmenn frystitogara
sem eiga meginhluta kvótans. Þeir
hafa atkvæðamagn hjá LÍÚ í hlut-
falli við aflamagn sitt og ráða því
fiskveiðistjórnuninni í gegnum LÍÚ
, og núverandi sjávarútvegsráð-
herra.
Verðmætum kastað fyrir borð
Burtséð frá öllu kvótabraski og
áhrifum kvótaeigendafélagsins í
stjórnun lýðveldisins, þá er alvar-
legasti hluturinn við kvótakerfið
sá, að fiski skuli vera kastað í sjó-
inn í stórum stíl. Leiga á þorsk-
kvóta hefur verið 95 kr. á hvert
kíló en aðeins fást um 60-85 kr.
fyrir kílóið af meðalstórum þorski.
Áðeins stærsti fiskurinn selst á um
100 kr. hvert kíló. Því er þorski
nú hent fyrir borð aftur, nema
þeim stóra.
Þá vil ég nefna hið mikla magn
fiskafgangs sem frystitogararnir
kasta í sjóinn, en tala þess hefur
tvöfaldast í umsjón núverandi sjáv-
arútvegsráðherra, sem hefur af-
numið reglur þess efnis, að „koma
skuli með allan fisk í land“. Áðeins
flakið er hirt af fiskinum, sem er
‘A af heildarþyngd fisksins, þegar
hann kemur upp úr sjónum, en %
er hent aftur í sjóinn. Sé fiskurinn
veiddur af línuskipi eða smábáti
kemur hann heill og allur að landi
og nýtist fullkomlega. Læt ég
fylgja verðmæti afurða, sem fyrir-
tæki mitt Fiskkaup hf., hefur fram-
Tegund
Klumbra (af hausnum)
Gellur
Fés (stórir hausar)
Kinnfiskur
Lundir (af hryggnum)
Sundmagar (af hrygg.)
Lifur
í bræðslu
Verði línutvöföldun af-
numin, segir Jón Ás-
björnsson, munu út-
gerðarhættir breytast
alvarlega og mun minni
ferskur fiskur berast að
landi.
leitt árið 1995, en frystitogararnir
kasta alfarið í sjóinn aftur:
SJÁ TÖFLU
Já. Rúmar 58 milljónir er sú
upphæð sem Fiskkaup hf. fékk í
skilaverð á sl. ári, fyrir þær afurð-
ir sem frystitogarar almennt henda
alfarið í sjóinn. Ekki nóg með það,
því t.d. lifrin er keypt af íslensku
fyrirtæki, sem vinnur úr henni
dýrt lýsi og einnig eru þessi 1.600
tonn af bræðslufiski keypt af ís-
lensku fyrirtæki, sem margfaldar
verðmætið með frekari vinnslu.
Skýrt skal tekið fram að afurðir
eins og afskurður og hrogn, sem
almennt er hirt á frystitogurunum,
er ekki talinn með. Aðeins það sem
frystitogararnir henda örugglega
fyrir borð.
Þar sem mikil handavinna er við
framleiðslu ofangreindra afurða
Magn kg Verðmæti kr,
189.000 24.043.50
11.594 3.473.600
200.659 24.371.364
1.787 254.427
8.150 3.473.600
375 172.219
30.428 457.590
1.608.970 1.930.764
Jón
Ásbjörnsson
fer verðmætið að meginhluta í lau-
nagreiðslur. í landi eru launin að-
eins um kr. 400 á tímann en úti
á sjó líklega 10 sinnum hærri.
Einnig er ijárfesting bak við hvern
starfsmann á frystitogara um 50
milljónir, en í landi um 2 milljónir.
Það sem er óhagkvæmt á frystitog-
ara getur því auðveldlega verið
hagkvæmt í landi.
Línutvöföldunin afnumin -
alvarleg röskun landvinnslu
Verði línutvöföldun afnumin
munu útgerðarhættir breytast al-
varlega og mun minni ferskur fisk-
ur berast að landi. Sem dæmi geri
ég ráð fyrir að tvö nýjustu og
stærstu línuskip landsins „Tjald-
arnir“ hætti að koma með ferskan
fisk að landi, sem þeir hafa gert
um tvöföldunartímann, en frysta
alfarið um borð. Lönduðu þeir yfir
2.000 tonnum af ferskum fiski til
vinnslu í landi á síðustu tvöföldun.
Einnig munu stór línuskip setja
frystibúnað um borð, en önnur
línuskip hefja veiðar með net.
Það mun því verða alvarleg
röskun fyrir hina íslensku saltfisk-
markaði á Spáni, Ítalíu og í Grikk-
landi, sem eingöngu kaupa ís-
lenskan línufisk, en geta ekki not-
að úrvals togarafisk, því hold hans
er ekki nógu hvítt. Röskun, sem
enginn getur séð fyrir endann á,
mun eiga sér stað, fólksflutningar
frá Vestfjörðum og atvinnuleysi.
Afnám línutvöföldunar þjónar
engum öðrum tilgangi en bæta
hag sjófrystingar og kvótaeigand-
ans á kostnað landvinnslu, fisk-
verkafólks og þjóðarinnar í heild.
Von frjálsrar fiskvinnslu í landi
og fiskverkafólksins, sem virðist
engan rétt hafa, er bundin við að
alþingismenn geri sér grein fyrir
hvað verið sé að gera og láti ekki
sjávarútvegsráðherrann, c/o
kvótaeigendafélagið segja sér fyr-
ir verkum.
Hufundur er útgerðarmaður,
fiskverkandi, útflytjandi og
formaður Félags íslenskra
stórkaupmanna.
Opið bréf til séra Ragnars
Fjalars Lárussonar prófasts
KÆRI vinur. Sumarkveðjur til
þín og þinna. Eg veit engan lík-
legri en þig til þess að liðsinna mér
í þeim vanda, sem eg er staddur.
Til þín hefði eg skroppið, eins og
svo oft áður, ef vandinn væri að-
eins minn, en því miður snertir
hann þúsundir annarra um landið
vítt og breitt, og því svar þitt líka.
Hremmingarnar snerta mig sem
sóknarbarn. Gömul speki kennir,
að enginn ráði foreldri sínu, en hin
nýja, að eins sé um rétt sóknar-
barna hafi klerkur hlotið lyklavöld
að kirkju þeirra, þá geti hann sem
hægast lokað flest eða öll úti,
hvorki guð eða menn fái þar neinu
um þokað. Ekki datt mér í hug
ungum, að eg ætti eftir að gráta
gömlu lögin, þar sem sóknarbörnin
kusu sér prest, gátu því sjálfum
sér um kennt, ef þau þóttust síðar
véluð, en stend mig að því nú og
svo er um fleiri. Á annað þúsund
létu á rétt sinn reyna í sókn einni,
sneru sér til æðsta valds kirkju-
mála, að þau hugðu, og svarið sem
þau fengu var: Ekki svara vert! Þú
mátt ekki halda, að svarið hafi
verið sett á blað, nei, til þess eru
frímerki of dýr, þögnin var látin
nægja, enda engar kosningar í
nánd. Hins vegar var mér kurteis-
lega tjáð, er eg spurðist fyrir: Ekki
svara vert!
Drögum nú aðra mynd til sögu.
í vitrum dómi vigslubiskups, séra
Bolla Gústavssonar, um grát sama
safnaðar kemur fram, að væl okkar
sóknarbarna sé ekki bleiuskipta
virði, rellið hljóti að eldast af, eða
þá raddbönd bresti,
síðan var eitt sóknar-
barnanna valið úr af
því að það réð yfir
grátpípum úr málmi,
því stillt upp sem and-
stæðingi prestsins, og
hinnar helgu kenning-
ar og tjáð , að hætti
það ekki að spila svona
listavel á orgelið og
safna að sér söngrödd-
um sem laðaði fólk í
kirkju, þá skuli þetta
vesæla sóknarbarn
rekið úr kirkjunni.
Gleymum því ekki
heldur, að söfnuður er
snupraður fyrir það að
láta sér detta þá fjarstæðu í hug,
að hann hafi leyfi til að kjósa í
sóknamefnd, þá er hann telur hæ-
fasta, sér er nú hver ósvífin, hrein
árás á sóknarprestinn og því burt
með þá sem prestur stimplar ekki
í gæðaflokk.
Nú spyr eg þig vinur góður: Er
ekki kominn tími til að skipaður
verði tilsjónarmaður safnaða, er
hafi sama starfa og tilsjónarmaður
bama? Það þótti okkur, velunnur-
um Langholtskirkju, sem hittumst
hér um daginn, erum því staðráðin
í að skora á sóknamefnd safnaðar-
ins að beita sér fyrir slíku. Við
höfum sem sé orðið vör við, að
margar sóknir bíða niðurstöðu
mála hér, hvort rödd safnaðarins
verði kæfð eða ekki.
Á þessum fundi, um hremmingar
safnaða, datt einum fundargesta
það snjallræði í hug
að setja nú upp kirkj-
uskóna og gleðja gest-
prest, sem leysa átti
sóknarprestinn undan
erfiði hans, sunnudag-
inn næstan. Þú kannt
áframhaldið, við buð-
um til kirkju, af því
að enn teljum við hana
okkar, troðfylltum og
áttum sannkallaða
helgistund, gleðin
hreinlega hríslaðist um
okkur. Hitt veiztu
ekki, að slík gleði greip
„vonda“ manninn á
orgelbekknum, er
hann sá okkur mæta
svona óvænt, að hann ráðfærði sig
strax við söngfuglana sína og bað
síðan prestinn að tilkynna, að 5.
maí ætluðu þau að efna til tónleika
til styrktar safnaðarsjóði, svo hægt
væri líka að huga að sprungum
kirkjuhússins að utan. Minnug
fjölda slíkra hugmynda hans áður
(fyrir gleri; fyrir þaki, já, fyrir hinu
og öðru) skráði gleðin á andlit okk-
ar: Við styðjum ykkur, eins og
kraftar leyfa!
Sæl, glöð með vorsins ilm í
bijósti gengum við heim. Dag skal
að kvöldi lofa, það fékk eg að reyna,
er við hjónin vorum að ræða þessa
geðistund í kirkjunni. Síminn
hringdi og vinur spurði: „Veiztu
eitthvað um hvað söfnuðurinn er
að ergja blessaðan prestinn? Hann
segir embættisheiður sinn í hættu
og hann hafi orðið að biðja afleys-
Er ekki tími til kominn
að skipaður verði til-
sjónarmaður safnaða,
spyr Signrður Haukur
Guðjónsson, sem skrif-
ar um safnaðarstarf í
Langholtskirkju.
ingarprest afsökunar á framferði
safnaðarins. Hvað skeði?" Eg kom
af fjöllum, hafði brugðið mér í'sum-
arbústaðinn. „Nú þetta var í frétt-
um í gærkvöldi," hélt vinurinn
áfram. Áttu við vini mína á spaug-
stofunni? spurði eg , eins og álfur.
„Nei, nei þetta var í alvörufréttum!
Mér er það eiður sær.“ Eg tjáði
honum hvað við hefðum gert og
söfnuðurinn troðfyllt kirkjuna.
„Eruð þið kolvitlaus? Sér er nú
hver ósvífnin!" glumdi mér við
hlust. Eg svaraði kotroskinn, að
ekki vissi eg betur en söfnuðurinn
ætti kirkjuna og saknæmt gæti
vart talizt að hvetja til guðsþjón-
ustuhalds. það gerði söfnuðurinn
hvem helgan dag, greiddi meira
að segja þann hátt, er prestur hefði
á slíkum tilkynningum.
Mér leið eins og óknyttasnáða
næstu tvo dagana, læddist með
veggjum, hafði martraðir um næt-
ur. Svo kom 23. apríl og Morgun-
blaðið flutti mér fréttir. Ein var
beint til mín, frá sóknarpresti og
þér. Eg sá strax, með gömlu gler-
augunum, að þér hafði ekki verið
sagt rétt frá saklausu auglýsing-
unni okkar, svar þitt gefið um eitt-
hvað allt annað orðalag, og það
með, að þú taldir að auglýsingin
væri kjarni fréttaflutnings. Svo vel
erum við báðir að okkur um stöðu
mála í Langholtssöfnuði, að vita
hefðum við átt betur. Eg fægði
gleraugun og las aftur. Þá skildi
eg ástæðu afsökunarbeiðni sóknar-
prests við afleysara sinn og hvílík
skelfing blasti við: Söfnuðurinn
æddi í kirkju, sat þar með kolröngu
hugarfari; kórinn óð yfir prestinn
með söng, þyrptist meira að segja
með söfnuðinum til altaris. Og þessi
þá líka söfnuður, Skuggabaldrar
upp til hópa! Eg læddist að spegli,
ekki fallegt sem eg sá, það er satt,
en að eg liti í augu vanskapnings,
það var af og frá. Eg hefi eytt
talsverðum tíma í að skoða safnað-
arsystkin mín undanfarna viku og
fullyrði, að athugun lokinni, að
þetta er myndarfólk, prútt og vel
siðað. Því er gremja mín mikil, eg
bið ekki aðeins, heldur krefst, að
þú fáir til liðs við þig fólk sem
fært er að koma blessuðum sóknar-
prestinum í skilning um, að faðir
minn var ekki urðarköttur, móðir
mín ekki tæfa, og svo mun og reyn-
ast um sóknarbörnin hans öll
hin. Við eigum því inni hjá honum
afsökunarbeiðni! En fyrir alla muni,
vinur, hafðu áhrifarlka aðila með
þér, hann hefir lýst því yfir, að
hann taki þínar áminningar ekki
nærri sér.
Eg lofa í móti að hvetja aldrei
til kirkjusóknar framar, undanskil
tónleikana 5. maí og svo aðalfund
safnaðarins, þegar að honum kem-
ur. Blek er á þrotum, nægir aðeins
í kveðju.
Höfundur er fyrrverandi
sóknarprestur.
Sigurður Haukur
Guðjónsson