Morgunblaðið - 04.05.1996, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 4. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Kató gamli og samræmd próf
HVER kannast ekki
við stjórnmálamann-
inn rómverska sem
endaði allar sínar ræð-
ur á hinum fleygu orð-
um: „Auk þess legg
ég til að Karþagó ver-
ið lögð í eyði?“ Að lok-
um sættust landar
hans á að hlýða þeim
boðskap sem svo oft
hafði dunið í eyrum
þeirra. Ástæða þess-
arar upprifjunar hér
er sú að Kató þessi
virðist nú um nokkurt
skeið hafa haft orðið
í fjölmiðlaumræðunni
hér á landi um menntamál, en í
stað þess að klifa á eyðingu Karþ-
agóborgar endar hann nú allar
sínar ræður á nauðsyn þess að
taka upp samræmd próf, einkum
í framhaldsskólum landsins.
Nýleg dæmi úr Melasókn
Um j>etta má nefna tvö nýleg
dæmi. I miðju biskupsmáli en laust
fyrir leikfélagsmál birtust í fréttir
af því að 95% þeirra sem þreyttu
próf í almennri lögfræði á fyrsta
ári í Háskóla íslands hefðu fallið
og þótti jafnvel verri útkoma en
vant er. Deildarforseti lagadeildar
varð fyrir svörum, taldi prófið
ekki erfiðara en venjulega. Hins
vegar væri undirbúningi nýnema
ábótavant í mörgum tilfellum og
samræmd próf í framhaldsskólum
væru ein leiðin til að bæta þar úr.
Og nú nýverið, eða skömmu fyrir
úrskurð vígslubiskups, fundu
fjölmiðlar glufu til að greina frá
slælegri frammistoðu íslenskra
stúdenta á stöðluðu enskuprófi.
Lausnin var auðvitað sú að taka
upp samræmd próf í framhalds-
skólum. Undir það tók mennta-
málaráðherrann sem ötullega hef-
ur talað fyrir þessari skoðun.
Pensla með joði?
Undanfarin ár hefur skólakerfið
einkum verið gagnrýnt fyrir það
hversu einhæft það sé. Stöðugt
fleiri taka stúdentspróf og halda
í framhaldsnám að því
loknu. Margir snúa
frá námi í framhalds-
skólum án þess að
öðlast nein réttindi og
það sama gildir um
háskólastigið. Sífellt
er klifað á því að of
fáar námsleiðir veiti
starfsréttindi á fram-
haldsskólastigi, en
fólki sé þess í stað
beint í nám sem það
ráði ekki við. Hver
þessara vandamála er
líklegt að samræmd
próf leysi?
Úr Háskóla íslands
heyrast líka annað slagið raddir
um að nýnemar þar séu slælega
undirbúnir fyrir æðra nám. í raun
er ekki óeðlilegt að breytinga verði
vart á þeim háa stað í kjölfar þess
að nú lýkur mun hærra hlutfall
hvers árgangs stúdentsprófi en
fyrir 25-30 árum síðan, á tímum
landsprófsins sæla og margfalt
fleiri falla eða hverfa frá námi í
háskólanum en áður. Er þá kyn
þó einhveijir leggi tvo við tvo og
biðji um samræmd próf?
Varnaglar
Hér er^þó ekki allt sem sýnist.
Fall í háskólanum er til dæmis
mjög mismunandi eftir deildum
og á sér ólíkar skýringar, að
minnsta kosti áyfirborðinu. I sum-
um deildum er til dæmis beitt opin-
berum fjöldatakmörkunum þar
sem einkunnir skipa nemendum í
röð og einungis fyrirfram ákveðinn
fjöldi (þeir hæstu) kemst áfram. í
slíkum tilfellum er erfitt að sjá að
betri undirbúningur úr framhalds-
skóla geti minnkað fallið.
Aðrar miklar falldeildir nota
svokallaðar síur, þ.e. próf sem
vinsa úr „hæfustu“ einstaklingana
til framhaldsnáms. „Hvað er sos-
um að því?“ gæti nú einhver spurt.
„Er ekki eðlilegt að verkfræði- eða
lagadeild vilji fá sem hæfasta nem-
endur?“ Vissulega, en hér er ýmis-
legt að athuga. Einkum það að
aðferðin við að velja þá hæfustu
er og verður alltaf umdeilanleg.
Það er til dæmis ekkert náttúru-
lögmál að allur sá stærðfræðiund-
irbúningur sem verkfræðideild HÍ
krefst vinsi úr hæfustu verkfræð-
ingana. Ekki frekar en að utanbó-
karlærdómur læknanema á fyrsta
ári finni fingrafimustu skurðlækna
framtíðarinnar. Eða almenna lög-
fræðin, sem byggist mest á utan-
bókarlærdómi, grafi upp réttsýn-
ustu lögfræðingana.
Of hæfir nemendur?
Hér er einmitt kominn mergur-
inn málsins. Vandi Háskóla ís-
lands er ekki sá að hann fái óhæfa
nemendur úr framhaldsskólum
landsins. Þvert á móti fær skólinn
allt of marga hæfa nemendur en
hefur enga burði til að sinna þeim
vegna fjárskorts og bágborinna
aðstæðna sem af honum leiða, auk
þess sem skólinn hefur tekið að
sér það hlutverk að koma í veg
fyrir svokallaða offjölgun í nokkr-
um starfsstéttum. Þá er gripið til
þess ráðs að fæla nemendur burt
með öllum tiltækum ráðum og
gengur bara bölvanlega. Bæði er
það að fólkið vill endilega læra og
svo hitt að það hefur tilhneigingu
til að ná prófum sem það á alls
ekki að ná. Eftir situr háskólinn
með alla ómegðina og biðst vægð-
ar. Samræmd próf takk.
Próf á próf ofan
Að sumu leyti er auðvitað eðli-
legt að háskólamenn vilji koma
þessum kaleik fjöldatakmarkana
af sér. Þeir eru ekki öfundsverðir
af því að reyna að halda uppi
metnaðarfullu háskólanámi í troð-
fullum fyrirlestrasölum mpð
kennsluaðferðum sem henta eng-
an veginn inntaki námsins.
Á hinn bóginn verður ekki séð
að samræmd próf bæti aðstöðu
HÍ á nokkurn hátt. Á grundvelli
slíkra prófa mundu skólayfirvöld
væntanlega vilja takmarka að-
gang nýnema að skólanum í stað
þess að lofa fólki að spreyta sig í
eitt til tvö misseri eins og nú er
gert.
Vandi Háskóla íslands
er sá, segir Gísli Skúla-
son, að hann hefur
vegna fjárskorts ekki
burði til að sinna þeim
fjölda nemenda er þar
leita menntunar.
Þetta gæti skólinn hins vegar
vel gert strax í dag með því að
krefja nýnema um lágmarksein-
kunn á stúdentsprófi. I rannsókn
sem skólinn lét sjálfur vinna fyrir
nokkrum árum (Guðmundur B.
Arnkelsson og Friðrik H. Jónsson
1993) kom nefnilega í ljós að stúd-
entspróf væri fyllilega nothæft til
aðgangstakmarkana þar sem það
hefði nægilegt forspárgildi um
námsgengi í háskólanum. Þessi
meginniðurstaða rannsóknarinnar
fór reyndar ekki hátt í fjölmiðlum,
enda gekk hún þvert á þá goðsögn
að framhaldsskólar landsins væru
mjög misgóðir og prófskírteini
þeirra sumra væru lítils virði.
Gallar umfram kosti
Islenskir lærisveinar Marcusar
Portíusar Cato hafa lítið haft fyrir
því að tíunda kosti samræmdra
prófa í áróðri sínum. Kannski
finnst þeim engin þörf á því. Kost-
ir slíkra prófa eru vissulega fyrir
hendi. Vel gerð samræmd próf
bjóða til dæmis upp á samanburð
á milli skóla og jafnvel kennara
og auðvelda svonefnt gæðamat
sem nú er mjög í tísku.
Á hinn bóginn verður einnig að
hafa galla samræmdra prófa í
huga. Fyrir það fyrsta hafa þau
óhjákvæmilega í för með sér
aukna miðstýringu sem varla er
keppikefli þeirra sem helst kenna
sig við frelsi og lýðræði í íslenskum
stjórnmálum. Þau eru þung í vöf-
um og afar dýr í framkvæmd, svo
dýr að víða erlendis er blómlegur
atvinnuvegur að búa slík próf til
Gísli Skúlason
og að sama skapi torsótt að hætta
að nota þau. Þá verður að hafa í
huga að áður en hægt er að leggja
fyrir samræmd próf, svo eitthvert
vit sé í, þarf allt skólastarfíð að
byggjast á samræmdri og ítarlegri
námsskrá. íslenska framhalds-
skóla skortir hvort tveggja, fjár-
magn og námsskrá.
Meðan svo er munu samræmd
próf fyrst og fremst reyna á auð-
mælanlega þætti, utanbókarlær-
dóm í mörgum tilfellum, en æðri
markmið framhaldsmenntunar fá
litið vægi, þau markmið sem há-
skólinn ætti einmitt að vera að
slægjast eftir. Afleiðingin yrði
svipuð og raunin er í grunnskólum
landsins; að samræmda prófið
færi að stýra námi og kennslu
skólastigsins miklu fremur en
námsskráin. Væri þá verr af stað
farið en heima setið.
Onnur verkefni og brýnni
Vissulega eru mörg verkefni
óleyst í íslenskum framhaldsskól-
um. Má þar til dæmis nefna nýja
námsskrá sem vel þarf að vanda
til, fjölbreyttara námsframboð og
aukið starfsnám í betri tengslum
við atvinnulífið svokallaða. Óllum
þessum verkum er það sameigin-
legt að krefjast mikillar vinnu og
aukinna ijárútláta; Það hlýtur að
vera mikilvægt nú á tímum sparn-
aðar að eyða ekki fjármunum rík-
isins í óþarfa eða jafnvel skaðlega
hluti á borð við samræmd próf
þegar brýnni verkefni sitja á hak-
anum.
Núverandi menntamálaráð-
herra verður tíðrætt um upplýs-
ingabyltinguna svokölluðu. Það
ætti að vera markmið hans og
annarra skólamanna að stefna
hátt á þeirri öld er senn gengur
í garð. Samræmd próf ein og sér
færa íslenska skóla ekkert nær
því marki nema síður sé, en þau
gætu hins vegar auðveldað Há-
skóla Islands að reka einhverja
nemendur af höndum sér sem ella
væri erfitt að losna við. Slíkt
gustukaverk er kannski nokkurr-
ar fyrirhafnar virði en verður
seint talið til upplýsingar eða
framfara.
Höfundur er
framhaldsskólakennari.
Fall er mun algengari orsök mænuskaða hérlendis en í nágrannalöndunum. Sundslysum
fer ört fjölgandi, segja sjúkraþjálfararnir Sigrún Knútsdóttir og Iris Judith Svavarsdótt-
ir úr faghópi sjúkraþjálfara um endurhæfingu sjúklinga með heila- ogtaugasjúkdóma.
Sjúkra-
þjálfarinn
segir...
Ekki stinga
þér í stólinn!
IRIS Judith
Svavarsdóttir
SIGRUN
Knútsdóttir
AÐ er vor í lofti og langþráð sumar
og sumarleyfi að nálgast. Sum-
arbústaðahverfin fara að vakna og
umferðin á þjóðvegunum að aukast.
Margir eru væntanlega nú þegar búnir
að ákveða hvernig á að veija sumarleyf-
inu, hvort sem það verður innanlands eða
utan. Einhveijir ætla ef til vill að nota
sumarleyfið til að Ijúka við að byggja
húsið sitt eða er kannski kominn tími til
að mála þakið?
Mænuskaði
Hvernig sem sumrinu verður varið leyn-
ast ýmsar hættur, því það er oft þegar
breytt er út af vananum að slysahætturn-
ar eru mestar.
Mænan getur skaðast í slysum, t.d við
högg, hryggbrot eða liðhlaup hryggjar-
liða. Mænuskaði hefur oftast í för með
sér einhverjar varanlegar afleiðingar en
þær eru mismiklar og fara eftir umfangi
skaðans og staðsetningu hans í mæn-
unni. Við algeran mænuskaða verður við-
komandi einstaklingur alveg lamaður og
tilfinningalaus fyrir neðan skaðaða svæð-
ið í mænunni og bundinn í hjólastól ævi-
langt. Við slíkan skaða verðureinnig
truflun á ósjálfráða taugakerfinu og
þar með truflun á starfsemi þarma,
blöðru og kynfæra. Einnig verður
truflun á blóðrás, hitastjórnun líkamans
o.fl.
Orsakir mænuskaða eru
margvíslegar
Umferðarslys eru orsök mænuskaða
í u.þ.b. helmingi tilfella. Oftast er um
bílveltur úti á þjóðvegum landsins að
ræða. í mörgum tilfellum getur verið
um að ræða of hraðan akstur miðað
við aðstæður. í langflestum tilfellum
hefur sá sem slasaðist ekki verið í bíl-
belti, en ef aðrir hafa verið í bílnum
og notað bílbelti, hafa þeir oft sloppið
með einhveijar minni háttar skrámur.
Mundu að nota bílbelti í umferðinni
- líka í aftursætinu. Gættu aðhraðan-
um og lausamölinni!
Fall er orsök mænuskaða í u.þ.b. þriðj-
ungi tilfella hér á landi. Er það nærri
helmingi algengari orsök mænuskaða
en í öllum nágrannalöndum okkar. Hér
getur verið um að ræða fall af húsþökum
við byggingarvinnu eða fall af hestbaki svo
dæmi séu tekin. Meira að segja „Super-
man“ (Christopher Reeve) datt af hestbaki
og hlaut alvarlegan mænuskaða. Slík slys
geta hent hvem sem er.
Vertu ískóm meðgóðum sólum ef þú
ætlar upp á þak - svo þér skriki ekki
fóturíNotaðu einnig öryggislínu efþér
skyldi samt skrika fótur. Veldu þérróleg-
an hest í útreiðartúr ef þú ert ekki vanur
hestamaður!
Algeng orsök mænuskaða erlendis er
að fólk stingur sér í of grunnt vatn og
hálsbrotnar. Hér á landi hafa slík slys
ÁÐUR
GÆTTU að dýpi vatnsins -
en þú stingnr þér.
verið mjög sjaldgæf og ef til vill má þakka
það eftirliti á sundstöðum.
Því miður hefur slíkum slysum þó fjölg-
að hér á landi á undanförnum árum. Þau
verða frekar í einkasundlaugum, t.d. í
sundlaugum í sumarbústaðahverfum þar
sem fólk er að skemmta sér og þar sem
eftirlit er ef til vill minna en á opinberum
sundstöðum. Eftir því sem einkasundlaug-
um fjölgar getur hættan á slíkum slysum
aukist að sama skapi.
Gættu að dýpi vatnsins áður en þú
stingur þér til sunds - EKKI STINGA
ÞÉR í STÓLINN!
Höfundar eru sjúkraþjálfarar
á Grensásdeild Sjúkrahúss Reykjavíkur.