Morgunblaðið - 04.05.1996, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 4. MAÍ 1996 45
FRÉTTIR
Fyrirlestur um unga fólkið og skattana
Skattlagning barna-
fólks með miðlungs-
tekjur ekki réttlát
Akureyri. Morgunblaðið.
350þús. kr.
tKATTKERFIÐ 1995
kO
Samsetning ráðstöfunartekna
fjögurra manna fjölskyldu
250

M

200
Vaxtabætur
Barnabótaauki
150
100

m

Barnabætur
69.300 .
Mánaðartekjur í þús. kr.

laur ,
FB
150
200 250 300 350
Forsendur: Dæmið er fyrir hjón með tvö börn, annað barnið eldra en 7 ára,
fyrirvinnan er ein. Vaxtagjöld eru 15 þús. kr. á mánuði (180 þús. á ári).
Miðað er við reglur og upphæðir, sem giltu síðari hluta árs '95, m.a. að 2%
tekna séu frádráttarbær vegna lífeyrisiðgjalds. Launafrádráttur til
lífeyrissjóðs er 4% af heildarlaunum.
Skattleysismörk: 144.700. Til þess að hækka ráðstöfunartekjur þaðan í
170.000 þurfa tekjur að hækka um 69.200.
MYNDUN JAÐARSKATTS
Dæmið er miðað við fjögurra manna fjölskyldu, börnin yngri en 17 ára. Þar sem
um eignaríbúð er að ræða er vaxtakostnaður settur 15 þús. kr. á mánuði, en
fyrir leiguíbúð er húsaleiga sett 40 þús. kr. á mánuði. Staðgreiðsluprósenta er
miðuð við að 4% frádráttur vegna lífeyrissjóðsiðgjalds sé kominn til framkvæmda
(verður eftir mitt þetta ár). Upphæðir eins og þær voru seinni hluta árs '95.
Mánaðarlaun, þús. kr.
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
*E
1
to
I
c
c
£
fö
-Q.
"B
c-
.3
I
I
Stað-
greiðsla
og
hátekju-
skattur
Húsal
bætur
Afborganir ijámslána 7°4>
!■ , .....................................—
Iðgjald I llfeyrissjóð og stéttarfélagsgjald
5% (4% i lífeynssjáð 1 % til stéttarfélags)
50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Jaðarskattur
100
UPPHLEÐSLA
40
20
/N 7S7 u-* cví LO
N rvT
r

— IgmS&a
1
‘l 1 i i i 1 1 T f 1
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Ménaðarlaun, þús. kr._______________________________
EF FJOLSKYLDUTEKJUR hjóna
sem eiga tvö börn, njóta vaxtabóta
og borga áf námslánum aukast úr
110 þúsund krónum á mánuði í
210 þúsund krónur heldur íjöl-
skyldan ekki eftir nema 28.700
krónum af þessari 100 þúsund
króna tekjuaukningu.
Þetta kom fram í erindi sem
Finnur Birgisson arkitekt hélt á
vegum Lýðveldisklúbbsins í Deigl-
unni á Akureyri nýlega. Erindið
nefndist Unga fólkið og skattarnir
- eru börnin féþúfa Friðriks? og
, vildi hann með því sýna fram á
að skattlagning barnafólks með
miðlungstekjur og þar ofan við
| væri ekki réttlát hér á landi.
Hann lagði sérstaka áherslu á
nýlegar breytingar á tekjuskatts-
kerfinu í Þýskalandi, sem urðu í
kjölfar þess að stjórnarskrárdóm-
stóll landsins, Bundesverfassungs-
gericht, lýsti fyrra kerfi ólöglegt
og í andstöðu við stjómarskrána,
af því það lét nauðþurftartekjur
( fjölskyldna ekki í friði.
I Finnur ræddi ítarlega um skatt-
kerfið og þær breytingar sem gerð-
1 ar hafa verið frá árinu 1981 en
þar hefur þróunin verið í þá átt
að bætur og endurgreiðslur til
þeirra tekjulægstu hafa verið
auknar stórlega ekki síst á kostnað
barnafólks með lágar miðlungs-
tekjur og hærri. Hann segir núver-
andi kerfi komið í ógöngur, t.d.
hafi láglaunafólk lítið sem ekkert
gagn af launahækkunum. Launa-
hækkanir fólks með 100-200 þús-
und króna fjölskyldutekjur lendi
aðallega í rikiskassanum, en ekki
i vösum þess sjálfs.
Þar eru jaðarskattar helsti or-
sakavaldurinn, reikningsstærð í
prósentum sem lýsir í einu lagi
samanlögðum áhrifum allra þátta
sem ráða því hversu stór hluti laun-
■ anna lendir með beinum eða óbein-
um hætti annars staðar en hjá
skattgreiðandanum sjálfum. Þar
er um að ræða tekju-
skattinn og tekjutengdar
skerðingar ýmissa bóta
og endurgreiðslna.
Vaxtabótakerfið sagði
Finnur langt í frá galla-
laust, það gæti hvatt til aukinnar
skuldasöfnunar og ásamt jafn-
greiðslufyrirkomulagi á lánum
. leiddi það til síhækkandi greiðslu-
byrði eftir því sem liði á lánstím-
ann. Hátekjufólk gæti náð meiru
v út úr kerfinu en lágtekjufólk,
skuldarar högnuðust lítið á lægri
vöxtum, því þeir þýddu fyrst og
fremst minni vaxtabætur og einnig
högnuðust skuldarar á meiri verð-
bólgu.
Börn í sjö gjaldflokkum
„Ef ekki kæmu til frekari réttar-
reglur, gæti hann allt eins lagt á
skatta eftir háralit, líkamsþyngd
eða aldri fólks," hafði Finnur eftir
einum af dómurum þýska stjórnar-
skrárdómstólsins þar sem hann
útskýrði af hverju nauðsynlegt
væri að segja löggjafanum fyrir
verkum í skattamálum. Nákvæm-
lega þetta væri íslenski löggjafinn
sekur um, með því að ákveða
barnabætur þannig að börn væru
sett í sjö mismunandi gjaldflokka;
eftir aldri, númeraröð í systkina-
hópnum og fjölskylduformi.
Fyrir einstökum upp-
hæðum og mismun á
milli einstakra gjald-
flokka fyndust engin rök,
eða hvernig ætluðu menn
að rökstyðja að fyrsta
barn hjóna fari að mestu að sjá
fyrir sér sjálft þegar það næði sjö
ára aldri.
Tekjutenging barnabótaaukans
væri þó að hans mati sá þáttur sem
skapaði mesta óréttlætið í kerfinu.
Barnabætur hefðu tvennskonar
mismunandi eðli eins og þær þekkj-
ast á íslandi, fyrir lágtekjufólk
væru þær beinn styrkur sem bætt-
ist við tekjur þess, en fyrir fólk
með meðaltekjur eða meira sem
greitt hefði stórar upphæðir í stað-
greiðslu væru þær ekki annað en
endurgreiðsla á hluta af þeim
skatti sem viðkomandi hefði áður
greitt. Þær væru þá eingöngu
skattatæknileg aðferð til að gera
sjálfsagðan greinarmun á skatt-
lagningu foreldra og þeirra sem
ekki hefðu fyrir börnum að sjá.
Spurningin væri hins vegar hversu
mikill greinarmunurinn ætti að
vera og við hvað hann ætti að
miðast.
Lágmar kslífey rir
tekjuskattsfrjáls
Þeirri spurningu hefði þýski
stjórnarskrárdómstóllinn svarað
mjög skýrt. Lágmarkslífeyrir ein-
staklinga og fjölskyldna á að vera
tekjuskattfijáls, tekjur upp að því
marki eiga að vera friðhelgar fyrir
skattheimtumönnum, þeir mega
einungis reikna skatta af því sem
þar er umfram. Dómstóllinn úr-
skurðaði að lágmarkslífeyrir hvers
fullorðins einstaklings sé hæfilega
metinn 49 þúsund krónur og hvers
barns 26 þúsund krónur. Væri
þetta lögmál í gildi á íslandi myndi
skattaafsláttur eða barnabætur
vegna hvers barns vera um 10.500
kónur, en hjá íslenskum hjónum
með tvö börn og 200 þúsund króna
tekjur vantaði 11 til 16 þúsund
krónur upp á að svo væri.
„Skattalegt réttlæti eins og það
er skilgreint í Þýskalandi er e.t.v.
fyrir hendi neðst í tekjuskalanum
á íslandi en það skerðist um 13%
af tekjum umfram 95 þúsund krón-
ur á mánuði og er að mestu leyti
úr sögunni þegar meðaltekjum er
náð,“ sagði Finnur.
Úrskurður þýska stjórnarskrár-
dómstólsins um að lágmarkslífeyr-
ir eigi að vera tekjuskattfijáls féll
árið 1990, en í september 1992
úrskurðaði dómstóllinn hvaða upp-
hæðir skyldu teljast lágmarkslíf-
eyrir og í framhaldi af því tóku
veigamiklar breytingar á skatta-
lögum gildi um síðustu
áramót. í heild kosta
breytingamar þýska rík-
ið um 37 milljarða marka
og koma fyrst og fremst
lágtekjufólki og barna-
fjölskyldum til góða. Upphæðin
svarar til þess að hér á landi væru
gerðar skattbreytingar sem kost-
uðu ríkissjóð um 5,5 milljarða
króna.
Tekjufrádráttur í stað
barnabóta
I fyrirlestri sínum komst Finnur
að þeirri niðurstöðu að breyta eigi
um aðferð við greiðslu barnabóta,
þ.e. að hætta með barnabætur og
taka upp tekjufrádrátt vegna
barna strax í staðgreiðslunni og
að ónýttur tekjufrádráttur verði
greiddur út að hluta. Þá eigi ónýtt-
ur persónufrádráttur námsmanna
að nýtast þeim sem hafa þá á
framfæri. Einnig telur hann mikil-
vægt að minnka jaðarskattsáhrif
vaxtabótakerfisins og lagfæra
húsalei^ubótakerfið þannig að það
nái til allra sem á því þurfi að
halda.
Loks færði hann rök fyrir rétt-
mæti þess að afborganir námslána
verði frádráttarbærar frá tekjum.
Hvað tekjuöflun á móti varðar
nefndi hann að persónuafsláttur
fullorðinna mætti við því
að lækka lítillega, taka
mætti upp fleiri skatt-
þrep, lægri en nú allra
neðst og hærri efst og
loks væri ekki úr vegi
að setja á alvöru fjármagnstekju-
skatt. Lítil von væri þó til þess
að ráðandi kynslóð myndi gera
slíkar breytingar ótilneydd því hún
hefði engan skilning á aðstæðum
eftirkomenda sinna. Ungu kyn-
slóðirnar yrðu því sjálfar að taka
frumkvæðið, krefjast breytinga
og brjótast út úr vítahring hárra
jaðarskatta og skuldasöfnunar.
Jaðarskattar
helsti orsaka-
valdurinn
Núverandi
kerfi komið í
ógöngur
Skýrsla um Keflavíkur-
flugvöll ekki hættuleg
MARKAÐS- og atvinnumálanefnd
Reykjanesbæjar lýsir furðu sinni á
því hvernig Flugmálastjórn og Flug-
ráð hafi opinberað skoðanir sínar á
úttekt á flugmálum Keflavíkurflug-
vallar, með tilliti til feiju- og milli-
landaflugs smærri flugvéla. í bréfi
til Flugmálastjórnar vegna þessa
máls segir Guðmundur Pétursson,
formaður nefndarinnar, að skýrsla
þessi hafi verið unnin af fag-
mennsku og heiðarleika og að að
gerð hennar hafi komið fjöldi fólks
sem afskipti hafí haft af flugmálum
í gegnum tíðina.
í bréfinu segir ennfremur;
„Helstu heimildir höfundar voru
opinber gögn og skýrslur öllum
kunnar og jafnvel unnar af embætt-
ismönnum flugmálastjórnar eða fyr-
ir flugmálastjórn." Guðmundur seg-
ir að flugmenn, flugrekstraraðilar,
verkfræðingar, ferjuflugmenn, emb-
ættismenn auk fjölda annarra hafi
lesið umrædda skýrslu yfir áður en
hún hafi verið birt.
Hann segir í bréfi sínu að það
komi sér því mjög á óvart að Þor-
geir Pálsson flugmálastjóri og Him-
ar B. Baldursson, formaður Flug-
ráðs, skuli telja þessa skýrslu hættu-
lega, ekki gott innlegg í umræðuna
um flugöryggismál og ekki íslensk-
um flugmálum til framdráttar held-
ur aðstandendum hennar til vansa.
„Skilaboð Flugmálastjórnar og
Flugráðs til Markaðs- og atvinnu-
málanefndar Reykjanesbæjar sem
og allra hér á landi sem liafa áhuga
á flugmálum eru alveg skýr. Það
má enginn nema þessar tvær stofn-
anir hafa skoðun á flugöryggismál-
um á íslandi. Allir aðrir eru hvorki
hæfir né hafa leyfi til að fjalla um
slík mái.
Guðmundur segir ennfremur að
Flugmálastjórn og Flugráð hafi sjálf
farið hamförum í fjölmiðlum og full-
yrt að ástand flugbrauta Reykjavík-
urflugvallar væri hættulegt al-
mennri flugumferð. Þessar stofnanir
hafi og staðið fyrir óvenjulegri her-
ferð til að auka fé til uppbyggingar
Reykjavíkurflugvallar, án þess að
taka tillit til skoðana íjölmargra
aðila um að stefna þurfi að breyttri
notkun vallarins.
„Það að skýla sér á bak við að
aðrir sambærilegir flugvellir í heim-
inum uppfylli ekki ítrustu kröfur
Alþjóðaflugmálastofnunarinnar er
flugöryggismálum hér á landi ekki
til framdráttar. íbúar Reykjavíkur
sofa ekki betur, vitandi um
jafnslæma flugvelli annars staðar í
heiminum."
Segist Guðmundur ekki efast um
hæfni Flugmálastjórnar eða Flug-
ráðs til að fjalla um málefni tengd
flugmálum, en það sé öllum hollt
að hlusta á góðra manna ráð og
skapa samstöðu um stefnumótun í
flugmálum, öllum til heilla.