Morgunblaðið - 25.05.1996, Blaðsíða 33

32 LAUGARDAGUR 25. MAÍ1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 25. MAÍ 1996 33
JHwQnnfliljKfrffe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÁVÖXTUN
AUÐLINDANNA
HAFRANNSÓKNASTOFNUN lagði í gær fram tillög-
ur sínar um leyfilegan hámarksafla helztu fiskteg-
unda á fiskveiðiárinu, sem hefst í september. í fyrsta
sinn um langt skeið leggur stofnunin til að þorskkvót-
inn verði aukinn; úr 155 þúsund tonnum á þessu fisk-
veiðiári í 186 þúsund tonn á því næsta. Þetta er í sam-
ræmi við þá nýtingarreglu, sem ríkisstjórnin ákvað í
fyrra og verður því að gera ráð fyrir að þetta verði
þorskkvótinn á næsta fiskveiðiári. Miðað við að ríkis-
stjórnin fylgi eigin nýtingarreglu telur Hafrannsókna-
stofnun að þorskaflinn geti orðið 201.000 tonn á fisk-
veiðiárinu 1997-1998.
Þetta sýnir að hinar róttæku verndunaraðgerðir, sem
gripið var til í því skyni að bjarga þorskstofninum,
hafa skilað sér og stofninn er nú á uppleið að nýju.
Með því að hlíta áfram ráðgjöf vísindamanna ætti að
vera hægt að auka afraksturinn af þorskstofninum
hægt og bitandi.
Hins vegar verður ekki litið framhjá því að sókn
hefur verið aukin í aðra mikilvæga nytjastofna, á borð
við ýsu, ufsa, karfa, síld og rækju, til þess að bæta upp
samdráttinn i þorskveiðunum. Stjórnvöld hafa ákveðið
meiri kvóta en Hafrannsóknastofnunin hefur mælt með.
Nú er ástand sumra þessara stofna orðið mjög slæmt.
Vísindamenn mæla því með að dregið verði úr veiðum
á ýsu, ufsa, grálúðu, djúpkarfa og gullkarfa, svo dæmi
séu nefnd.
Stjórnvöld ættu að hlíta þessum ráðum og hlífa þess-
um ofnýttu stofnum, nú þegar auka má þorskafla að
nýju. Æskilegast er auðvitað að setja nýtingarreglur,
sambærilegar og þá, sem gildir um þorskveiðar, um
aðra stofna einn af öðrum. Þannig er ábyrg fiskveiði-
stjórnun tryggð til lengri tíma.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra hefur sagt
að skynsamlegt sé að geyma fiskinn í sjónum á vöxt-
um, en ganga ekki á höfuðstól fiskistofnanna. Vonandi
verður þeirri stefnu fylgt í framtíðinni að ávaxta fisk-
veiðiauðlindirnar í samræmi við ráðgjöf vísindamanna.
Bæði íslendingar og aðrar þjóðir hafa brennt sig illa á
að taka ekki tillit til vísindalegrar ráðgjafar. Og svo
mikið er víst að þjóðin lifir ekki til lengdar á yfirdrætti
í auðlindabankanum.
MIKILVÆG
STEFNUMÓTUN
HALLDÓR Blöndal samgönguráðherra kynnti á
fimmtudag opinbera stefnumótun í ferðaþjónustu.
Stefnumótun af þessu tagi er vissulega tímabær, í
ljósi stóraukins mikilvægis ferðaþjónustu í íslensku at-
vinnulífi.
í stefnumótuninni kemur fram það markmið að gjald-
eyristekjur af ferðaþjónustu aukist að meðaltali um 6%
á ári, verði um 38 milljarðar árið 2005. I fyrra voru
gjaldeyristekjur af ferðaþjónustu 18,7 milljarðar. Þá er
stefnt að því að árið 2005 muni 340 þúsund erlendir
ferðaraenn sækja ísland heim en þeir voru 190 þúsund
í fyrra. Ársverk í ferðaþjónustu yrðu 7 þúsund árið
2005 samkvæmt þessu en voru 4 þúsund árið 1994.
Samgönguráðherra boðaði að á næstunni yrði skatta-
legt og rekstrarlegt umhverfi ferðaþjónustu skoðað og
nauðsynlegar breytingar gerðar. Nefndi hann m.a. að
skoðað yrði hvernig lækka mætti kostnað við bílaleigu,
yngja upp í flota fólksflutningabifreiða auk þess sem
hið háa verð á t.d. bjór yrði skoðað.
Ferðaþjónusta er þegar orðin ein mikilvægasta at-
vinnugrein íslendinga og vaxtarmöguleikarnir eru mikl-
ir. íslendingar eru hins vegar í harðri og stöðugri sam-
keppni um ferðamenn við aðrar þjóðir og því nauðsyn-
legt, líkt og samgönguráðherra bendir á, að ferðaþjón-
ustan búi við áþekkt rekstrarumhverfi og samkeppnisað-
ilar og mótaður rammi sem stuðlar að því að þessi at-
vinnugrein fái að blómstra og dafna þjóðarbúinu til
hagsbóta.
UTHAFSVEIÐAR ís-
lenzkra útgerðarfyrir-
tækja hafa stóraukizt á
undanförnum árum. ís-
lendingar stunda nú veiðar á fern-
um úthafsmiðum; á þorski í Smug-
unni í Barentshafi, á rækju á
Flæmska hattinum, á síld í Síldar-
hafinu og á úthafskarfa á Reykja-
neshrygg. Úthafsveiðarnar hafa
verið þjóðarbúinu mikil búbót á
tímum er veiðar innan lögsögunnar
hafa dregizt saman. Þær hafa hins
vegar leitt til árekstra og ósam-
komulags við nágrannaríkin. Enn-
þá er aðeins hluti úthafsveiðanna
stundaður í sátt við þau ríki við
Norður-Atlantshafið, sem hlut eiga
að máli hverju sinni.
Samið um karfa á
Reykjaneshrygg
íslenzk skip hafa lengst stundað
veiðar á úthafskarfa á Reykjanes-
hryggnum, eða frá því seint á síð-
asta áratug, en aflinn var smá-
vægilegur framan af. Hann fór
hins vegar í tæplega 14.000 lestir
árið 1992 og hefur mestur orðið
rúmlega 47.000 tonn árið 1994,
en í fyrra setti sjómannaverkfall
strik í reikninginn.
Veiðar á úthafskarfanum hafa
lengst af verið stjórnlausar, en nú
í vor náðist loks samkomulag milli
meirihluta aðildarríkja Norðaust-
ur-Atlantshafsfiskveiðinefndarinn-
ar (NEAFC) um ákvörðun há-
marksafla og kvótaskiptingu fyrir
árið í ár. Rússland, sem hefur veitt
einna mest á Reykjaneshrygg und-
anfarna áratugi, mótmælti hins
vegar ákvörðuninni og er ekki
bundið af henni. Karfasamningur-
inn var fyrsta samkomulagið um
úthafsveiðar, sem ísland hefur gert
við önnur ríki eftir að úthafsveiði-
sáttmáli Sameinuðu þjóðanna var
samþykktur. Kvóti Islands sam-
kvæmt samningnum er 45.000
tonn.
Dýrmætur
síldarsamningur
Fyrr í þessum mánuði náðist svo
samkomulag við Noreg, Rússland
og Færeyjar um veiðar úr norsk-
íslenzka síldarstofninum. Stofninn
hefur að nýju hafið göngur sínar
út á hafið eftir langt hlé. í hittið-
fyrra náðu íslenzk skip rúmlega
20.000 tonnum úr honum á alþjóð-
lega hafsvæðinu í Síldarsmugunni
svokölluðu. í fyrra var gert sam-
komulag við Færeyinga um ein-
hliða setningu kvóta og gagnkvæ-
man veiðirétt landanna innan Iög-
sögu landanna, eftir að slitnaði upp
úr samningaviðræðum við Noreg
og Rússland. íslendingar veiddu
þá rúmlega 173.000 tonn.
Nýja samkomulagið kveður á um
að íslenzk skip fái 190.000 tonna
kvóta. Það tryggir íslandi ekki
aðeins viðurkenndan veiðirétt á
alþjóðlega hafsvæðinu í Síldar-
smugunni, heldur einnig aðgang
að lögsögu hinna landanna. Sá
aðgangur hefur reynzt dýrmætur
á síðustu dögum, þar sem síldin
tók upp á því að synda inn í lög-
sögu Jan Mayen mun fyrr en síð-
astliðin sumur.
ísland óbundið af
ákvörðun NAFO
Tekjur af úthafsveiðum hraðvaxandi
Úr engu
í utitu
milljarða
Tekjur af úthafsveiðum hafa vaxið ár frá árí,
skrifar Ólafur Þ. Stephensen. Hluti veiðanna
er hins vegar enn stundaður í ósamkomulagi
við nágrannaríkin og án tillits til alþjóðasam-
starfs um vemdun fískistofna.
Um veiðar íslenzkra
skipa á tvennum úthaf-
smiðum hefur hins vegar
ekki tekizt samkomulag
við önnur ríki. Annars vegar er um
Flæmingjagrunn eða Flæmska
hattinn að ræða. Þar hafa íslenzk
skip veitt úthafsrækju undanfarin
þijú ár. Veiðin þrefaldaðist nærri
því í fyrra frá árunum 1993 og
1994 og varð um 7.600 tonn.
14 milljarðar
á þremur
árum
Rækjan á Flæmingjagrunni
heyrir undir Norðvestur-Atlants-
hafsfiskveiðistofnunina (NAFO).
Eftir að sókn í stofninn fór að
aukast árið 1993 hafa verið gerðar
tilraunir til að ná samkomulagi um
veiðistjórnun á svæðinu á vettvangi
NAFO. ísland hefur lagt til að sett-
ur yrði heildarkvóti á veiðarnar og
honum síðan skipt upp á milli aðild-
-------- arríkja. Á ársfundi stofn-
unarinnar í september í
fyrra var hins vegar sam-
þykkt að binda veiðarnar
________ sóknartakmörkunum.
Samkvæmt þeirri ákvörð-
un áttu átján íslenzk skip að fá
að stunda veiðarnar í samtals um
1.200 daga. ísland greiddi ekki
atkvæði gegn ákvörðuninni og Þor-
steinn Pálsson sjávarútvegsráð-
herra sagði á sínum tíma að sókn-
arstýringin væri slæm, en þó skárri
en engin veiðistjórnun og vildi
sætta sig við þetta kerfi á þessu
ári. Vegna mikils þrýstings, bæði
frá sjávarútveginum og hinum póli-
tíska vettvangi, eins og sjávarút-
vegsráðherra orðaði það, var hins
vegar ákveðið að mótmæla ákvörð-
uninni. Island er þess vegna ekki
bundið af henni og hátt í fjörutíu
skip munu reyna fyrir sér á Flæm-
ingjagrunninu á þessu ári.
Þessi ákvörðun Islands var í
raun andstæð þeirri áherzlu, sem
íslenzk stjórnvöld hafa lagt á að
Rússar hlíti ákvörðun NEAFC um
karfaveiðarnar á Reykjaneshrygg
og að Evrópusambandið virði sam-
komulag strandríkjanna um vernd-
un síldarstofnsins. Þessi afstaða
er líka andstæð anda úthafsveiði-
samningsins, þar sem lögð er
áherzla á að ákvörðunum svæðis-
stofnana sé fylgt. Þegar samning-
urinn hefur öðlazt gildi munu aðild-
arríki svæðisstofnunar geta gripið
til aðgerða gegn skipum ríkja, sem
ekki virða ákvarðanir hennar.
íslendingum gefst hins vegar
nýtt færi á að ná samkomulagi á
næsta ársfundi NAFO, sem verður
haldinn í september. íslenzku full-
trúarnir munu reyna að fá fisk-
veiðistjórnuninni breytt yfir í
kvótakerfi.
Þriggja ára árangurslausar
viðræður um Smuguna
Loks hafa íslenzk skip í þijú ár
stundað veiðar í Smugunni í Bar-
entshafi án alþjóðlegs samnings.
Þessar veiðar eru reyndar að því
leyti annars eðlis en t.d. rækjuveið-
arnar að norsk-rússneska fiskveiði-
nefndin er ekki alþjóðlega viður-
kennd stofnun, sem hefur rétt til
að setja kvóta á svæðinu, ólíkt t.d.
NAFO og NEAFC. Það breytir ekki
því að Smuguveiðarnar hafa eitrað
samskiptin við Rússland og Noreg,
sérstaklega síðarnefnda nágranna-
ríkið.
Samningaviðræður við Noreg og
Rússland hafa ekki borið árangur,
þótt bilið hafi stytzt. Á samninga-
fundi í janúar síðastliðnum krafðist
ísland 15.000 tonna kvóta, en
Noregur var ekki tilbúinn að bjóða
meira en 12.000 tonn, þar af hluta
gegn skiptum á veiðiheimildum eða
öðru endurgjaldi.
Sívaxandi verðmæti
Verðmæti úthafsveiðiaflans hef-
ur farið vaxandi ár frá ári. Sé litið
á síðustu þrjú ár, var samanlagt
aflaverðmæti u.þ.b. 2,2 milljarðar,
samkvæmt ónákvæmu mati. Árið
eftir var verðmætið meira en tvö-
falt meira, eða um 4,9 milljarðar,
og í fyrra var það komið upp í
rúmlega sex og hálfan milljarð
samanlagt. Á þessum þremur árum
hafa úthafsveiðarnar því skilað vel
á fjórtánda milljarð króna.
Til samanburðar má geta þess að
samkvæmt tölum frá Fiskifélaginu
var áætlað verðmæti afla af heima-
miðum 48,4 milljarðar kr. árið 1993,
49 milljarðar árið 1994 og 49,8
milljarðar á síðasta ári. Á síðasta
ári var aflaverðmæti úthafsveiðanna
því um 13% af verðmæti aflans, sem
veiddur var innan landhelginnar.
Erfitt er að spá um hver aflinn
og verðmæti hans verður á þessu
ári. Pétur Örn Sverrisson, for-
stöðumaður Aflamiðlunar, hefur
þó gizkað á að árið 1996 verði
metár og úthafsveiðarnar muni
skila u.þ.b. átta milljörðum króna.
Pétur gefur sér þær forsendur í
spá sinni að Smuguaflinn verði
svipaður og síðastliðin tvö ár, eða
um 34.000 tonn. Síldarkvótinn,
190.000 tonn, náist allur og
karfakvótinn, 45.000 tonn, sömu-
leiðis. Þá muni rækjuaflinn á
Flæmingjagrunni aukast í sam-
ræmi við sóknina og verða 13-14
þúsund tonn.
Hálfur annar milljarður í
leigutekjur?
Þeir tveir alþjóðlegu samningar,
sem gerðir hafa verið um úthafs-
veiðar, karfasamningurinn og
síldarsamningurinn, gætu þannig
skilað um það bil 3,2 milljarða
króna aflaverðmæti á þessu fyrsta
ári, sem þeir eru í gildi. Þetta eru
verðmæti, sem íslenzka ríkið hefur
samið um, og eru nú afhent útgerð-
armönnum án endurgjalds. Spyrja
má hveiju þessir samningar myndu
skila í ríkissjóð ef ríkisvaldið inn-
heimti leigu fyrir veiðiheimildirnar.
Karfakvóti hefur verið leigður inn-
an landhelgi á 45 til 47 krónur
kílóið, en gera má ráð fyrir að
leiguverð fyrir úthafskvóta væri
helmingi lægra. Karfakvótin myndi
þá skila u.þ.b. 1.100 milljóna króna
leigutekjum.
Viðmælendur Morgunblaðsins
telja að vegna þess að vorsíldin
hefur til þessa nærri öll farið í
bræðslu, þar sem hún er of mögur
til manneldis, sé nær að miða við
leiguverð á loðnukvóta en kvóta
af haustsíld, sem veiðist innan
landhelgi. Fyrir síldina, --------
sem fer í bræðslu, fást
6-7 krónur upp úr bátun-
um. Menn telja því að
leigukvóti gæti aldrei
kostað meira en tvær
ins í ár getað skilað ríkissjóði allt
að einum og hálfum milljarði
króna.
Óviss framtíð
Um mikilvægi úthafsveiðanna
fyrir þjóðarbúið í framtíðinni er
líka erfitt að spá. Afli fer eftir
ástandi viðkomandi stofna og ýms-
um fleiri þáttum. Sennilegt er að
á næsta ári verði um svipaða afla-
hlutdeild íslands í karfa- og síld-
veiðunum að ræða og á þessu ári.
Þótt samið hafi verið með því for-
orði að aflaskipting ársins í ár gilti
ekki fyrir framtíðina, er ólíklegt
að miklar breytingar verði, nema
auðvitað að dreifing fiskstofnanna
breytist verulega. Meiri möguleik-
ar eru á slíku hvað varðar síldina
en karfann.
Verði samið um kvótabindingu
rækjunnar á Flæmingjagrunni, er
ekki ósennilegt að ísland njóti þess
að íslenzk skip hafa aukið sóknina
í fyrra og á þessu ári. Hvað Smug-
una varðar er hins vegar næsta
víst að náist samningar, mun afli
íslenzkra skipa verða verulega
minni en undanfarin tvö ár, miðað
við þær tölur sem rætt hefur verið
um í samningaviðræðunum.
Svalbarðarækja og túnfiskur
vonarpeningar
Vonarpeningarnir í úthafs-
veiðunum eru nú einkum tveir.
Annars vegar hafa menn beint
sjónum að fisktegundum á fisk-
verndarsvæðinu við Svalbarða,
sem ekki eru kvótasettar af hálfu
Noregs og íslenzkir ríkisborgarar
mættu því veiða samkvæmt ís-
lenzkri túlkun á Svalbarðasamn-
ingnum (ekki er víst að Norðmenn
séu sammála því að íslenzk skip
megi veiða á Svalbarðasvæðinu).
Einkum er litið til rækjuveiða í
þessu sambandi. Enn hefur ekkert
islenzkt útgerðarfyrirtæki látið á
það reyna, hvort það kemst upp
með rækjuveiðar á Svalbarðasvæð-
inu, en Morgunblaðinu er þó kunn-
ugt um að minnsta kosti tvær út-
gerðir, sem hafa íhugað að senda
skip á svæðið í sumar eða haust.
Hins vegar hefur Hafrannsókna-
stofnun hug á að kanna útbreiðslu
túnfisks djúpt suður af landinu.
Japanskir útgerðarmenn, sem van-
ir eru túnfiskveiðum, hafa verið
fengnir til að aðstoða Hafró við
þetta verkefni. Vitað er að verð
mætasta túnfisktegundin, bláuggi,
gengur norður undir íslenzku fisk-
veiðilögsöguna einhvern hluta árs
ins, en ekki er vitað hvort hún
gengur inn í lögsöguna. Japanir
hafa stundað túnfiskveiðar suður
af landinu og telja sumir að íslend
ingar ættu að geta komizt upp í
lag með að veiða túnfiskinn á línu.
Ef íslendingar taka upp túnfisk-
veiðar þurfa stjórnvöld væntanlega
að semja um kvóta innan stofnunar
sem kallast ICCAT (International
Council for Conservation of Atl-
antic Tunas) og mætti þýða sem
Túnfiskverndarráð Atlantshafsins.
Aðild að ráðinu eiga mörg riki við
Atlantshafið, allt frá Kanada suður
til Brazilíu, og jafnframt Asíuríki,
til dæmis Japan og Kórea. ísland
á ekki aðild að stofnuninni en sendi
áheyrnarfulltrúa á ársfund hennar
í fyrra. Samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins kom í ljós á þeim
ársfundi að aðildarríki ICCAT voru
treg til að veita Bretlandi, sem
gerðist aðili að stofnuninni á fund-
inum, kvóta vegna túnfiskveiða
brezka verndarsvæðisins Bermuda.
Ætla má að samþykki ICCAT-ríkja
fyrir kvóta sé ekki auðsótt.
Það stefnir þess vegna í að út-
hafsveiðar íslenzkra útgerðar-
-------- manna muni áfram fá
utanríkisþjónustunni
verkefni. Það ber að hafa
í huga að samningar um
úthafsveiðarnar stuðla
ekki aðeins að betri sam-
Stór hluti
veiðanna án
samninga
krónur kílóið, þótt eignarkvóti sé
miklu verðmætari til lengri tíma.
Miðað við 2.000 króna leigu fyrir
tonnið af síldarkvóta, gæti hann
því skilað um 380 milljónum króna
í leigutekjur. Samtals hefði því
útleiga á karfa- og síldarkvóta árs-
skiptum við önnur ríki; heldur eru
alþjóðlegir samningar um stjórnun
og veiðar fiskstofna á úthafinu líka
forsenda þess að hægt sé að stunda
sjálfbærar veiðar og þannig þáttur
í að tryggja lífsafkomu þjóðarinnar
til framtíðar.
-4-
Heilbrigðisráðherra svarar gagnrýni
sérfræðingafélags lækna
Frumvarpinu
er ætlað að
styrkja réttindi
sjúklinga
Skiptar skoðanir eru um frumvarp um
réttindi sjúklinga. Ingibjörg Pálmadóttir
heilbrigðisráðherra segir alrangt að réttur
sjúklinga muni skerðast við gildistöku frum-
varpsins eins og stjóm Sérfræðingafélags
íslenskra lækna hefur haldið fram.
OSSUR Skarphéðinsson, for-
maður heilbrigðis- og
trygginganefndar Alþingis
segir að margt af gagnrýni
Sérfræðingafélags íslenskra lækna
eigi við rök að styðjast en nefndin
hafi breytt mörgu í samræmi við þær
aðfinnslur.
„Fyrir því eru engin haldbær rök.
Þvert á móti er frumvarpinu í heild
og einstökum ákvæðum þess ætlað
að styrkja almenn grundvallarréttindi
sjúklinga. í frumvarpinu er safnað
saman ýmsum ákvæðum um þessi
grundvallarréttindi auk þess sem þar
er að finna mörg nýmæli,“ segir heil-
brigðisráðherra um gagnrýni lækna
á frumvarpið.
„Varðandi gagnrýni á fjárhagsleg
atriði skal bent á að frumvarpið er
sett fram á raunsæjan hátt að þessu
leyti. Nefndin ákvað að miða frum-
varpið fyrst og fremst við það sem
með raunsæi má tryggja sjúklingum.
Þá má geta þess að frumvarp til laga
um réttindi sjúklinga í Noregi hefur
ítrekað strandað vegna óraunhæfra
ákvæða um réttindi sjúklinga sem eru
í raun í ósamræmi við staðreyndir
um úárveitingar til heilbrigðismála
þar í landi.“
„Það er misskilningur að í 3. gr.
frumvarpsins sé tekið mið af ástandi,
aldri og horfum og í því felist tæki-
færi til einhvers konar mismununar
á grundvelli þessara atriða. Þvert á
móti byggir frumvarpið á þeirri meg-
inreglu að óheimilt sé að mismuna á
grundvelli slíkra atriða og ákvæðinu
er ætlað að tryggja að sú þjónusta
sem veitt er taki mið af öllum þessum
þáttum. Þannig ber heilbrigðisstarfs-
mönnum að sjá til þess að þarfir
ungra barna séu uppfylltar eftir því
sem við á og einnig þarfir aldraðra.
Þetta ákvæði stangast alls ekki á við
ákvæði um forgangsröðun," segir
Ingibjörg.
Sátt við störf nefndarinnar
„I 20. gr. frumvarpsins er sérstak-
lega tekið fram að sjúklingur geti,
þrátt fyrir skiptingu landsins í heilsu-
gæsluumdæmi, tekið sjálfstæða
ákvörðun um þá þjónustu sem hann
leitar eftir. Hann getur þannig leitað
til heilsugæslulæknis, heimilislæknis
eða sérfræðings, allt eftir því sem
honum hentar hveiju sinni. Með þessu
er alls ekki verið að skerða rétt sjúkl-
inga að nokkru leyti. Hugsanlegt er
að breyta megi orðalagi ákvæðisins
þannig að það valdi ekki misskilningi.
„Ráðuneytið hefur kynnt sér vel
alla gagnrýni sem komið hefur fram
á frumvarpið og mun senda heilbrigð-
is- og trygginganefnd Alþingis grein-
argerð um þau atriði sem ráðuneytið
telur að megi breyta, svo sem orða-
lagi sem virðist valda misskilningi. Á
það m.a. við þau ákvæði þar sem
heilbrigðisstarfsmenn eru nefndir, en
í sumum tilvikum má leggja aukna
áherslu á að læknar beri megin-
ábyrgð, sem var reyndar hugsunin,
en virðist valda misskilningi. I öllum
meginatriðum erum við hins vegar
afar sátt við störf nefndarinnar og
afrakstur þess starfs hefur haft áhrif
mun víðar en í frumvarpinu, svo sem
hjá Tryggingastofnun ríkisins, auk
þess sem komið hefur verið á fram-
færi við dómsmálaráðuneytið ábend-
ingum um breytingar á lögræðislög-
um sem eiga að tryggja enn frekar
rétt sjúklinga þegar þvingun eða sjálf-
ræðissvipting þarf að koma til. Sú
mikla vinna, sem nefndin sem samdi
frumvarpið hefur unnið, mun því nýt-
ast heilbrigðisráðuneytinu vel á kom-
andi árum,“ segir Ingibjörg.
Mörgu verið breytt
Össur Skarphéðinsson, formaður
heiibrigðis- og trygginganefndar Al-
þingis, segir að borist hafi furðulega
hörð andmæli samtaka sjuklinga og
lækna við frumvarpið. „Ég held að
samþykkt frumvarpsins myndi þegar
upp væri staðið styrkja réttindi sjúkl-
inga þótt mér finnist það ekki rista
mjög djúpt í sinni upphaflegu gerð.
í álitsgerð Sérfræðingafélagsins er
drepið á mörgum atriðum sem marg-
ir aðrir umsagnaraðilar hafa einnig
fett fingur út í og hlutverk fagnefnda
í þinginu er að taka tillit til slíkra
hluta ef þess er þörf. Það vill svo til
að mjög margt af því sem læknar
nefna höfum við breytt til samræmis
vilja þeirra. Þeir hafa áhyggjur af
tilteknu ákvæði sem gæti að óbreyttu
skaðað verulega mikilvægar vísinda-
legar rannsóknir. Því hefur nefndin
gjörbreytt svo vísindasamfélagið
verður ekki ósammála því,“ segir
Össur.
„Þeir tala um að ákvæði um sjúk-
raskrár séu óframkvæmanleg. Fyrir
örfáum dögum var samþykkt í þing-
inu frumvarp um upplýsingalög sem
ganga í nákvæmlega sömu átt, þar
sem m.a. er verið að afnema ákvæði
læknalaga um að sjúklingur geti ekki
fengið aðgang að sjúkraskrám sem
eru gerðar fyrir 1990. Ég er alger-
lega ósammála því að þarna sé um
óframkvæmanlegt atriði að ræða,“
segir Össur.
Hann segir að í frumvarpinu sé að
finna umdeildar greinar, þar á meðal
grein um forgangsröðun. „Ég er
þeirrar skoðunar að meðan forgangs-
röðun hefur enga stoð í íslenskum
lögum sé það forkastanlegt og frá-
leitt að nota lög um réttindi sjúklinga
til þess að lögfesta að forgangsröðun
sé leyfileg. Eg hef lýst þeirri skoðun
minni í nefndinni að þetta atriði eigi
að fara út. Eg nefni einnig þriðju
grein frumvarpsins þar sem talað er
um að það eigi að veita meðferð sem
á hveijum tíma skal hagað eftir þeim
fjárhagsramma sem heilbrigðisþjón-
ustunni er sniðinn. Þetta get ég ekki
samþykkt og heldur ekki stjórnarand-
staðan í nefndinni. Með því að sam-
þykkja þetta yrði stigið stórt skref
aftur á bak og alveg fráleitt er að
nota lög um réttindi sjúklinga til þess
að hverfa frá því sem segir í heilbrigð-
islögunum um að sjúklingur eigi að
hafa kost á bestu meðferð sem völ er
á hveiju sinni,“ sagði Össur.