Morgunblaðið - 29.05.1996, Qupperneq 30

30 MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Fjall og
fjara
í TILEFNI af útkomu hljómplöt-
unnar Fjalli og fjöru efna þau
Anna Pálína og Aðalsteinn As-
berg til tónleika annaðkvöld kl.
20.30 í tónleikasal FÍH við Rauða-
gerði.
Á tónleikunum flytja þau efni
af nýju plötunni. Auk þess verður
eldra efni úr ýmsum áttum á dag-
skránni. Þá mun Aðalsteinn flytja
nokkrar af ljóðaþýðingum sínum
úr bókinni Ljóð á landi og sjó eft-
ir álenska skáldið Karl-Erik Berg-
man, sem kemur út sama dag.
Fjall og fjara er önnur geisla-
platan sem þau Anna Pálína og
Aðalsteinn senda frá sér. Sú fyrri,
Á einu máli, kom út fyrir tæpum
fjórum árum.
Á tónleikunum verða þeim til
fulltingis: Daníel Þorsteinsso á
harmóníku, Gunnar Gunnarsson á
píanó, Jón Rafnsson á kontra-
bassa, Kristinn Ámason á gítar
og Pétur Grétarsson á slagverk.
Aðgangur er ókeypis og eru
allir velkomnir meðan húsrúm
leyfir.
-------» ♦ ♦-------
Alda Ármanna
sýnir á Flúðum
ALDA Ármanna Sveinsdóttir sýn-
ir nú málverk í matsal og móttöku
Hótel Eddu á Flúðum í Hruna-
mannahreppi og í morgunverðar-
sal Grunnskólans.
Meginuppistaða sýningarinnar
eru olíumálverk af konum og
gyðjum og fléttast gróður jarðar
inn í myndefnið. Alda hefur lokið
námi í Myndlista- og handíða-
skóla íslands og einnig tekið
framhaldsnám í olíumálun, auk
námskeiða erlendis á vegum
FÍMK.
Þetta er 18. einkasýning Öldu
og henni lýkur 29. júní.
Á sinfónískum
gæsavængjum
TONLIST
Sígildir diskar
PÁLL P. PÁLSSON
Ljáðu mér vængi. Hljómsveitarverk
eftir Pál Pampichler Pálsson. Rann-
veig Fríða Bragadóttir mezzósópran;
Sinfóníuhljómsveit Islands u. stj.
Petris Sakaris. Lotus records LR
9620CD. Upptaka: DDD; Reykjavík
6/12/1996. Lengd: 78:18. Verð: ekki
vitað.
LÍFIÐ væri leiðinlegt án undan-
tekninga. Þessi ritvangur fæst alla
jafna aðeins við sígilda evrópska tón-
list, hvorki nýja né íslenzka. En nú
má segja að skammt sé stórra högga
á milli á gráu svæðunum. Fyrir hálf-
um mánuði var hér greint frá hljóð-
bókum Naxos-merkisins, og nú verða
til umræðu ný eða nýleg tónverk eft-
ir íslenzkan ríkisborgara, flutt af ís-
lendingum og tekin upp vestur í Há-
skólabíói. En kannski er einhver rétt-
læting í því, að plötuútgáfan er er-
lend, þó ekki sé í öðru, því „Lotus
records“ mun austurrískt fyrirtæki
og staðsett í Salzburg.
Dálkinum barst plata Páls fyrir
örfáum dögum, og þó að hún sé -
þá þetta er ritað - enn ekki komin
í hérlendar búðir, og væri því enn
eitt sjáfskipað reglugerðarbrotið (og
ekki til fyrirmyndar) að skrifa um
hana, hljóta dreifingarmál að standa
til bóta innan tíðar. Á móti kemur,
að fréttin er funheit af pönnunni -
þvottekta „scoop" eins og vestur-
heimskir blaðamenn segja.
Það var tími til kominn að sjá
hljómsveitarverk eftir Pál Pampichler
á plötu. Þrátt fyrir tilvist a.m.k. 8
stærri hljómsveitarverka, auk tveggja
konserta, hefur ekkert komið út eftir
hann í varanlega hljómandi mynd (að
undanskildum kammerverkadisknum
„Kristallar" frá ÍTM nýverið), fyrr en
téður Lotusdiskur leit dagsins Ijós.
Verður hann að teljast vel útilátinn -
78 mínútur - og hefur enda að geyma
þrjá veigamikla ópusa, sinfóníska
söngvabálkinn Ljáðu mér vængi,
Klarínettkonsertinn (1982) og Conc-
erto di Giubileo (1989).
Fáir íslendingar þekkja hina lifandi
tónavél, sinfóníuhljómsveitina, jafn
vel og Páll Pampichler Pálsson. Þyrfti
enga að undra, því líkt og Mahler
fyrrum kynntist Páll hljómsveitinni
innan frá, þ.e.a.s. sem fastastjómandi
SÍ frá 1971 til 1994, og hefur verið
í aðstöðu til að prufukeyra ýmis verk
sín þar undir eigin stjóm.
Páll var um skeið meðlimur í
Musica Nova á frumheijaárum ís-
lenzkrar framsækni og fékkst þá
m.a. við fyrirbrigði eins og tilviljana-
tækni og mismikið stýrðan spuna.
En miðað við valdið sem hann hefur
undanfama áratugi hefur verið að
ná á nærri takmarkalausum mögu-
leikum stórrar hljómsveitar, er ekki
nema eðlilegt að hann staðnæmist nú
í persónulegri blöndu af nýklassík og
Strauss/Mahlerískri síðrómantík.
Heiminum verður hvort eð er ekki
lengur bjargað, framúrstefnan er
komin í þrot - og hvað myndi þar
að auki hljóma betur fyrir risabreið-
tjald tónalita en einmitt þessi blanda?
Samsetningarmöguleikamir era að
vísu legíó - en Páll virðist þekkja þá
alla. Hinn rúmlega hálftíma langi
söngvabálkur „Ljáðu mér vængi" við
6 ljóð eftir Huldu, Stefán frá Hvítad-
al, Christian Morgenstem, Georg
Trakl og Hermann Hesse á íslenzku
og þýzku er heill heimur ólíkra tilfinn-
inga og spannar allt frá óperastór-
drama, hómerískum gáska, depurð
og hryllingi til einfaldrar bamagælu.
Ævintýrið er heldur ekki langt
undan með Tjækovskum undirtónum
sínum, t.d. í upphafínu, þegar flugið
suður um höf hefst á vængjum grá-
gæsamömmu í titilljóðinu, þulu
Huldu. Rannveig Fríða Bragadóttir
syngur af miklum þrótti og hefur
fullkomlega í tré við risahljómsveit-
ina. Þó er athyglisvert, að þýzkufram-
burður hennar er mun skýrari en sá
íslenzki. Hljómsveitin leikur flest sktn-
andi vel undir nákvæmri stjóm Sakar-
is, þó að málmblásarar og (einkum)
tréblásarar jafnist ekki alls staðar á
við natni strengja.
Hinn 27 mín. langi Klarínettkon-
sert er varla einhamur í hinum
stormasama fyrsta þætti, en slær á
strengi dulúðar í miðþættinum. Fjöl-
saga lokaþátturinn fjarar út á þjóð-
legri tilvitnun úr Þorlákstíðum (sem
ku víst annars samdar í Lincoln) með
áhrifamiklum hætti. Ymur þar niður
alda. Sigurður I. Snorrason blæs eins
og sá er valdið hefur, og hljómsveitin
leikur jafnvel ívið þéttar hér en i
söngvabálkinum.
Lúðrarnir era í forgranni í upphafi
„Concerto di giubileo", glæsiverks er
samið var í tilefni af fertugsafmæli
Sinfóníuhljómsveitar íslands 1990.
Annars er nóg að gera fyrir alla
hljómsveitarlimi og gott betur. Verkið
er í einum þætti, rúmur stundarfjórð-
ungur að lengd, og skrifað fyrir
stærsta númer sinfóníuhljómsveita.
Auk þrefalds trés og fjögurra manna
slagverks kemur fomaldargripurinn
sarrúsófónn við sögu sem bassi fag-
ottgrúppunar.
Enn einu sinni kemur fram, að
fæstir hérlendra kompónista hafa
tæmar í orkestrun þar sem Páll hefur
hælana, hvort sem fáar eða margar
nótur eru á ferð á tímaeiningu. Leiða
sumir staðir reyndar hugann að
ímyndaðri kvikmyndatónlist, eins og
mógúlum Hollywoods tekst stöku
sinni að leiða fram, þegar andinn er
yfir mönnum og peningar skipta engu
máli.
Eftir ímyndunaraflinu að dæma
virðist tónskáldið enn í blóma lífsins,
og hefur magnaravörðum Ríkisút-
varpsins sem betur fer tekizt að koma
því til skila með mestu ágætum.
PROKOFIEV/
HINDEMITH
Sergei Prokofiev: Visions fugitives.
Paul Hindemith: Ludus tonalis. Olli
Mustonen, píanó. Decca 444 803-2.
Upptaka: DDD, London 10/1994.
Lengd: 68:24. Verð: 1.899 kr.
SERGEI Prokofiev var nýskilinn
við prímítívíska sköpunarskeið sitt og
nýklassisisminn tekinn að rísa við
sjónarrönd, þegar hann samdi hinar
20 örstuttu „hverflyndu sýnir“ fyrir
píanó í skugga byltingar rússneskra
krata vorið 1917. Sem tóngrein geta
smástykki þessi lauslega minnt á svip-
uð verk hjá Satie, en Prokofiev gerir
hins vegar mun virtúósískari kröfur
til hljómborðsleikarans. Verkin eru
óvenju fersk í sérlega einbeittri túlkun
finnska píanistans Ollis Mustonens,
og er hrein og ómenguð ánægja að
því að hlusta á þessar kristalstæru
smáperlur laglínuveiðarans mikla.
Enn meira útslag gerir flutning-
urinn líklega í „Tónaleik“ (Ludus
tonalis) Pauls Hindemiths frá 1942.
Verkinu er ekki mikið flíkað í plötu-
búðum; satt að segja hefur undirrit-
aður ekki rekizt á það fyrr hérlendis.
Það skyldi þó ekki vera, að það þætti
í erfiðari kanti erfiðra píanóverka?
Ef svo er, breytir auðvitað öllu að
heyra það spilað, líkt og það væri
Gamli Nói. Áð öðrum kosti er hætt
við, að allur sjarmi fari forgörðum
og tónlistin taki að hljóma erfið.
Svo er nefnilega ekki í þessu til-
viki. Olli Mustinen hefur lag á að
draga fram skemmtigildi og andagift
fingraþrautanna með þroskaðri túlk-
un, er hljómar svo sannfærandi, að
þegar uppgötvast, að slaghörpuleik-
arinn er aðeins 27 ára, hugsar mað-
ur með sjálfum sér; það er svindl!
Aldrei hvarflaði að manni, að
„brúkunarhöfundurinn" og hand-
verks-predikarinn Paul Hindemith
gæti verið jafnskemmtilegur áheymar
og fram kemur aftar á umræddum
diski, ekki sízt hvað rytma varðar.
Aðeins eitt verk kemur upp í hugann
sem gæti staðið jafnfætis þessum 12
fúgum og millispilum hvað innblástur
varðar, og það eru, eins og gefur að
skilja, Prelúdíumar og fúgumar 24
eftir Sjostakovitsj frá 6. áratug.
Finnski píanistinn og tónskáldið
Olli Mustonen debúteraði hjá Decca
1993 með margverðlaunaðri innspil-
un á prelúdíum eftir Sjostakovitsj og
Alkan. Síðan hefur hann leikið inn
verk eftir Tsjækovskíj, Balakirev,
Mussorgskíj og Beethoven. Ilann er
feykilega snarpur og lifandi spilari
með tækni sem leyfir honum t.d. að
leika leifturhraðar runur píanissimó
og stakkató hnífjafnt án þess að
missa nótu úr. Ekki nóg með það;
maður skynjar hluttekningu sem
gæti komið hlustandanum til að
halda, að flytjandinn hafi samið tón-
verkin sjálfur.
Decca-upptökumar eru í samræmi
við háan staðal fyrirtækisins; nálæg-
ar án þess að vera glamrandi, og
með passlegan eftirhljóm.
Ríkarður Ö. Pálsson
Síðasta verkefnið
KVIKMYNDIH
Regnboginn
DAUÐADÆMDIR f DEN-
VER „THINGS TO DO IN
DENVER WHEN YOU’RE
DEAD“ ★ ★ ★
Leikstjóri: Gary Fleder. Handrit: Scott Ros-
enberg. Aðalhlutverk: Andy Garcia, Chri-
stopher Walken, Christopher Lloyd, William
Forsythe, Bill Nunn, Treat William, Steve
Buscemi og Gabrielle Anwar. Miramax.
1996.
JIMMY dýrlingur eins og hann er
kallaður, og ekki að ástæðulausu, er
hættur í mafíunni en það er vonlaust
að hann fái nokkum tímann frið fyr-
ir henni. Hann er kallaður fyrir mafí-
ósann í Denverborg, fjölfatlaðan, sál-
arlausan grimmdarsegg, sem biður
um lítinn greiða. Það er síðasta verk-
efnið og eins einfalt og borðliggjandi
og verkefni geta orðið. Jimmy má
hafa nokkra vini sína frá því í gamla
daga með sér og verkið er sannar-
lega auðvelt. Samt klúðrast það á
versta hugsanlegan máta og réttlát
reiði mafíósans bitnar á Jimmy dýrl-
ingi og félögum hans. Þeir eru dæmd-
ir til að deyja á sem kvalafyllstan
hátt og ekki einu sinni helgur maður
eins og Jimmy getur bjargað þeim.
Dauðadæmdir í Denver er dæma-
laust fín sakamálamynd gerð í film
/lOí'r-stílnum. Leikarahópurinn er
vænn og myndin reiðir sig meira á
persónugalleríið, sem er bæði
skrautlegt og skemmtilegt, og and-
rúmsloft og hugblæ, en sjálfan
söguþráðinn enda er hann frekar
þunnildislegur. Líklega verður ekki
komist hjá því að bera sakamála-
myndir dagsins saman við myndir
Quentin Tarantinos og þessi er eng-
in undantekning. Hún stendur enda
nær hans verkum en margar aðrar.
Handritshöfundurinn Scott Rosen-
berg og leikstjórinn Gary Fleder
sækja margt til „Reservoir Dogs“
og nýta í eigin þarfir; hópur glæpa-
manna tekur að sér verkefni, það
klúðrast og þeir taka afleiðingunum
með tilheyrandi ofbeldi. Ur því
spinna höfundarnir harmræna og
blóðuga sögu um tryggð og ábyrgð
og vináttu og dauða blönduðum
gráglettnum húmor.
Styrkur myndarinnar liggur í vel
skrifuðum samtölum og tengslum
og samspili persónanna. Fleder
heppnast mjög vel að stilla saman
leikarana, sem fylla kræsilegan leik-
arahópinn. Andy Garcia er dýrling-
urinn og þú sérð strax á frómum
svip hans að þar fer helgur maður.
Samstarfsmennirnir eru m.a. Chri-
stopher Lloyd, hjartahrein sál í ónýt-
um líkama sem hreinlega tapar frá
sér útlimum; William Forsythe, ak-
traustur félagi sem orðinn er fjöl-
skyldumaður en samt til í tuskið og
Treat Williams, sem stelur senunni
auðveldlega í hlutverki kolgeggjaðs
ofbeldisseggs. Að auki er Steve
Buscemi yndislega rólyndislegur
leigumorðingi og Christopher Walk-
en andar frá sér úrkynjun í hlut-
verki lamaða mafíósans. Hin engil-
fríða Gabrielle Anwar fer með
stærsta kvenhlutverkið og Jack
gamli Warden heldur utan um sög-
una geysifróður um allt er snertir
mafíustráka.
Dauðadæmdir í Denver er góð
bíómynd, vel leikin og sögð um hóp
af mönnum sem lítið fínna sér til
dundurs í Denver af því þeir vita
að þeir eru dauðir hvort sem er.
Arnaldur Indriðason
*
Islensk
þjóðlög,
madrí-
galar og
kórlög
NÝSTOFNAÐUR kór Mennta-
skólans í Reykjavík heldur tón-
leika í kvöld kl. 20.30 í Norræna
húsinu. í kórnum eru 50 félagar
og stjórnandi er Marteinn H.
Friðriksson.
Kórinn hefur sungið á kvöld-
vökum skólans í vetur og tekið
þátt í kóramótum framhalds-
skóla í Reykjavík og á Laugar-
vatni.
Á efnisskrá eru íslensk þjóð-
lög, madrígalar og kórlög eftir
Atla Heimi Sveinsson, Mozart
og Brahms.
Aðgangseyrir er 500 kr.