Morgunblaðið - 25.07.1996, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 1996 29
fEnrjpJsiMaM
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ER OFVEIÐIA
FLÆMINGJA-
GRUNNI?
EFTIR nokkur ár verða aðeins til minningar um Flæmska
hattinn sem veiðisvæði. Sú er skoðun Jóhanns Bergs
Þorbergssonar, stýrimanns á Andvara frá Vestmannaeyjum,
ef ekki kemur til einhvers konar veiðistýring. í viðtali við
Úr verinu, sérblað Morgunblaðsins um sjávarútveg, sl.
miðvikudag segir hann að þegar hafi dregið mjög úr veiði
á Flæmingjagrunni, þar sem um 80 skip hafa verið við
rækjuveiðar, flest íslenzk, en einnig færeysk, grænlenzk,
norsk og rússnesk. Viðvaranir íslenzka sjómannsins um
ofveiði mega vera okkur íhugunarefni.
Úthafsveiðar okkar hafa stóraukizt. Við sækjum þorsk
í Smuguna, rækju á Flæmska hattinn, síld í Síldarhafið
og karfa á Reykjaneshrygg. íslenzk útgerð hefur sótt ómæld
verðmæti í þjóðarbúið á þessi fjarmið. Ekkert er eðlilegra,
ekki sízt á tímum nauðsynlegra veiðitakmarkana á heima-
slóð. Hitt er miður að ekki hefur tekizt samkomulag við
önnur ríki um veiðar okkar á tvennum úthafsmiðum. Ann-
að þeirra er Flæmski hatturinn.
Rækjan á Flæmingjagrunni heyrir undir N-Atlantshafs-
fiskveiðistofnunina (NAFO). ísland lagði á þeim vettvangi
til að settur yrði heildarkvóti á veiðarnar og honum skipt
milli aðildarríkja. Það varð hins vegar ofan á hjá NAFO
að binda veiðarnar sóknartakmörkunum. Samkvæmt þeim
máttu 18 íslenzk skip stunda veiðar samtals í 1.200 daga.
íslendingar mótmæltu og eru óbundnir af ákvörðuninni.
Mun fleiri íslenzk skip munu reyna fyrir sér á svæðinu á
þessu ári.
Það er miður að ekki náðist samkomulag um veiðistýr-
ingu og máski tekst betur til á NAFO-fundi í september
nk. Fiskveiðiþjóðir þurfa að umgangast sjávarauðliridir af
sömu fyrirhyggju á íjarmiðum og innan eigin fiskveiðilög-
sögu. I þeim efnum þarf sú fiskveiðiþjóðin, sem mest á í
húfi um viðvarandi arð af sjávarauðlindum, að ganga á
undan með góðu eftirdæmi. Og stuðla að sátt um skynsam-
lega nýtingu úthafsmiða.
REYNSLUSAGA FRA
HÚSAVÍK
REYNSLUSAGA ungra húsvískra hjóna er eignuðust son
á dögunum vekur upp ýmsar spurningar. Fæðingar-
deild Sjúkrahúss Húsavíkur var lokað í sparnaðarskyni í
einn og hálfan mánuð frá og með 1. júni og urðu því fjór-
ar húsvískar konur að fæða börn sína á Fjórðungssjúkrahús-
inu á Akureyri.
Hjónin Ágúst Óskarsson og Judit Hjálmarsdóttir voru
meðal þeirra og varð Ágúst að fara sex ferðir milli Húsavík-
ur og Akureyrar sökum þessa. Ferðastyrkur Trygginga-
stofnunar nam 1.466 krónum en það samsvarar 67% af
rútufargjaldi báðar leiðir milli þessara staða. Þau ákváðu
hins vegar að þiggja ekki styrkinn heldur gefa hann þess
í stað ríkisstjórninni. I gjafabréfinu óska þau jafnframt
eftir því að þetta kerfi verði endurskoðað. Það hafi verið
hugsað sem jöfnunartæki fyrir þá er þurfa að sækja lækn-
ingu utan heimabyggðar en sé nú orðið hjákátlegt og veiti
takmarkaða hjálp.
Það má til sanns vegar færa að styrkir af þessari stærð-
argráðu geri lítið til að koma til móts við þann kostnaðar-
auka er þessar fjölskyldur verða fyrir vegna sumarlokana.
Og vissulega er erfitt að réttlæta það að dýrara eigi að
vera að eiga börn á Húsavík frá 1. júní til 15. júlí en aðra
tíma ársins.
Á hinn bóginn er það ávallt álitaefni hversu langt eigi
að ganga í að greiða kostnað af þessu tagi. Auðvitað er
það deginum ljósara að aldrei verður hægt að jafna aðstæð-
ur landsmanna að fullu í þessum efnum. Samgöngur milli
Húsavíkur og Akureyrar eru orðnar það greiðar að bæjar-
ferð getur varla talist langt ferðalag í samanburði við til
dæmis þær vegalengdir sem er að finna á höfuðborgarsvæð-
inu.
í mörgum landshlutum getur fólk hins vegar neyðst að
sækja læknisþjónustu langa og oft ekki greiðfæra leið,
hvort sem er vegna barnsfæðinga eða annars. í slíkum til-
vikum hlýtur að teljast eðlilegt og sjálfsagt að komið sé
til móts við fjölskyldur af hálfu hins opinbera, en þá jafn-
framt þannig að styrkurinn þjóni tilgangi sínum.
Á górða þúsund kennarar 42 þúsund grunnskólabarna flytjast til 170 sveitarfélaga 1. ágúst
Starfsmenn sveitarfé-
laga og fulltrúar kennara
um allt land vinna þessa
dagana hörðum höndum
að lokaundirbúningi
vegna yfirtöku sveitarfé-
laga á rekstri grunnskól-
ans 1. ágúst. í grein
Omars Friðrikssonar
kemur fram að kennarar
telja ýmsa þætti enn
óljósa. Flestir viðmæl-
endur eru þó þeirrar
skoðunar að samvinnan
gangi vel við þennan
umfangsmesta verk-
efnaflutning til sveitar-
félaga í áratugi.
Kostnaðaryfirfærsl-
AN er á sjöunda milljarð
króna. Verið er að flytja á
fjórða þúsund kennara á
milli vinnuveitenda. Aðalbrejdingin er
fólgin í því, að um er að ræða flutning
frá miðstýrðum aðila, þar sem öll laun
voru reiknuð og greidd út og öll stýring
kennslu og yfirstjóm var hjá mennta-
málaráðuneytinu, yfir til sveitarfélag-
anna. Framvegis verður engin miðstýr-
ing. Sveitarfélögin ráða þessu sjálf og
það sem þau kæra sig um að vinna
saman vinna þau saman og það sem
þau kæra sig ekki um að vinna saman
vinna þau hvert fyrir sig,“ segir Sigur-
jón Pétursson, starfsmaður Sambands
íslenskra sveitarfélaga, sem hefur unn-
ið að þessu verkefni vegna yfirfærsl-
unnar á undanförnum mánuðum.
„Samstarf við alla aðila, kennara-
samtökin, ráðuneytin og aðra aðila er
mjög gott. Þetta gengur mjög ljúft og
lipurlega," sagði Siguijón. Síðustu vik-
ur hefur mest vinna verið lögð í að
færa útreikning og greiðslu launa frá
ríkinu yfir til launaskrifstofa sveitarfé-
Iaganna.
Um er að ræða stærsta einstaka
verkefnaflutning frá ríki til sveitarfé-
laga sem um getur hér á landi áratug-
um saman. Á síðasta skólaári voru
nemendur í grunnskólum landsins um
42.200 og við flutning grunnskólans
eru kennarar rúmlega þijú þúsund í
2.635 stöðugildum og leiðbeinendur
509 í 324 stöðugildum eða samtals
3.549 starfsmenn. Annað starfsfólk
við grunnskólann á vegum rikisins er
um 100, þannig að allt að 3.700 starfs-
menn fiytjast frá ríki til sveitarfélag-
anna, samkvæmt upplýsingum Bjöms
Bjarnasonar menntamálaráðherra.
Björn sagði að undibúningurinn hefði
gengið prýðilega. „Eftir að menn tóku
höndum saman í fyrrasumar um það
að vinna sameiginlega að þessu, hefur
allt gengið eftir eins og að var stefnt,
frá mínum bæjardyrum séð,“ sagði
ráðherra.
Rekstrarkostnaður talinn verða
um 7 milljarðar 1997
Samkvæmt Ijárlögum yfirstandandi
árs er áætlað að þau grunnskólaverk-
efni sem flytjast frá ríki til sveitarfé-
laga kosti 6.227 millj. kr. á þessu ári.
Sveitarfélögin taka við rekstri skólanna
1. ágúst og er áætlaður kostnaður til
áramóta 2.734 millj. Á næsta ári er
áætlaður kostnaður sveitarfélaga
vegna yfirfærslu grunnskólaverkefna
og annarra ákvæða grunnskólalaga
rúmir sjö milljarðar kr. Skv. upplýsing-
um sem fengust á skrifstofu Sambands
íslenskra sveitarfélaga eru ástæður
þess að útgjöld sveitarfélaga vegna
grunnskólans aukast á næsta ári m.a.
fjölgun vikustunda í grunnskólum
vegna ákvæða grunnskólalaga, áhrif
kjarasamninga frá síðasta ári, vanmat
á kostnaði og hækkun tryggingagjalds.
„Það má búast við að álag á launa-
deildum sveitarfélaga aukist en ég
þori ekki að segja til um hvort það
kalli á aukinn starfsmannafjölda, það
þarf ekki að vera. Skólamálaskrifstof-
Morgunblaðið/Ásdís
STARFSMENN á skrifstofu Kennarasambands íslands hafa vart undan að svara fyrirspurnum kennara
og sveitarstjórnarmanna vegna yfirfærslu grunnskólans. Guðrún Ebba Ólafsdóttir, varaformaður KI, seg-
ir gífurlegt álag á skrifstofunni um þessar mundir.
Miklar annir og
spenna í loftinu
Um 41
amann
TÆPLEGA helmingur saman-
lagðra útgjalda ríkisins og
sveitarfélaganna til fræðslu-
mála rennur til grunnskóla.
Upphæðin nam skv. áætlun
rúmlega eilefu milljörðum
króna á seinasta ári.
Utgjöld hins opinbera (ríkis
og sveitarfélaga) til grunn-
skólastigsins voru rúmlega 41
þúsund krónur á mann í fyrra.
Þegar sveitarfélögin taka við
öllum rekstri grunnskólanna
úr verkahring ríkisins yfirtaka
þau verkefni, sem metin eru á
rúma sex milljarða króna.
A síðustu árum hefur ríkið
greitt árlega allt að hálfum
sjötta milljarði kr. til reksturs
grunnskólannna en sveitarfé-
lögin hafa árlega greitt í
rekstrar- og stofnkostnað rúma
5 milljarða.
Utgjöld ríkisins og sveitarfé-
laga til grunnskóla mældust
2,42% af vergri landsfram-
leiðslu á seinasta ári og hefur
það hlutfall lítið breyst á und-
anförnum árum. Árið 1980 tóku
grunnskólar til sín 2,48% lands-
framleiðslunnar, 1985 var hlut-
fallið 2,33% og 1990 2,37%.
Skv. útreikningum Þjóðhags-
stofnunar eru 13-14% heild-
arútgjalda til fræðslumála á
íslandi fjármögnuð af heimil-
unum í landinu og hefur hlutur
þeirra farið nokkuð vaxandi á
umliðnum árum.
Heildarútgjöld sveitarfélaga
til fræðslumála voru 6.474 millj.
kr. á árinu 1994 en öll útgjöld
sveitarfélaga á því ári námu
um 39,5 milljörðum króna.
Flutningur grunnskólans tll sveitarfélaga
Þau taka þátt!
Fjöldi sveitarfélaga_____170
Fjöldi kennara 3.150
Aðrir starfsmenn 600
Grunnskólanemendur 42.200
H Kostnaður grunnskólaverkefna
1996: 6.227 m. kr.
/ j:. y. : frá 1. ag,’96 til áramóta 2.734 m. kr.~
M V 1997:__________________7.012 m. kr.
* ^ar aí 750 m,kr-' dötriúnarsjóð
Tekjustofnar til sveitarfélaga 1997
Heimild ti| hækkunar útsvarsprósentu: 2,70% éðá 7.012 m.kr., þar af...
27% í Jöfnunarsjóð sveitarfélaga (0,73% af útsyarsstofni, þ.e. 1.896 m.kr.)
73% beint til sveitarfélaga (1,97% af útsvarsstofni, þ.e. 5.116 m.kr.)
>■l ZSsfwfg
P j •l| Skipting helstu verkefna B.. :r i milii ríkis og sveitarfélaga
Kostnaður miðast við heilt ár eftir 1. ágúst 1996 og Fjárlög 1996
Fjárhæðir í þús. kr. Fjárlög ’96 Ríki Sveitarfélög
Menntamálaráðuneytið, yfirstjórn 262.700 241.000 21.700
Grunnskólar, Reykjavík 1.653.200 0 1.653.200
Grunnskólar, Reykjanesi 1.406.500 0 1.406.500
Grunnskólar, Vesturlandi 381.100 0 381.100
Grunnskólar, Vestfjörðum 257.500 0 257.500
Grunnskólar, Norðurl. vestra 284.000 0 284.000
Grunnskólar, Norðurl. eystra 606.900 0 606.900
Grunnskólar, Austurlandi 336.500 0 336.500
Grunnskólar, Suðurlandi 531.100 0 531.100
Skólaskrifstofur 199.600 15.968 183.632
Grunnskólar almennt 228.500 69.750 158.750
Námsgagnastofnun 249.900 249.900 0
Skólar fyrir fatlaða 138.300 75.000 63.300
Öskjuhlíðarskóli 126.300 0 126.300
Safamýrarskóli 58.000 0 58.000
Dalbrautarskóli 18.700 0 18.700
Hvammshlíðarskóli 15.400 0 15.400
Einholtsskóli 19.400 0 19.400
Vesturhlíðarskóli 40.400 0 40.400
Fjármálaráðuneyti, yfirstjórn 289.900 282.925 ’ 6.975
Ríkisbókhald 110.400 109.625 775
Launagreiðslukerfi 61.000 52.682 8318
Annað 824.300 775.500 48.800
Samtals 8.099.600 1.872.350 6.227.250
urnar verða fleiri en fræðsluskrifstof-
urnar hafa verið og má reikna með
að þar verði fleira starfsfólk ef sveit-
arfélögin ákveða það,“ sagði Garðar
Jónsson, á skrifstofu Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga.
Að sögn menntamálaráðherra er
hafið starf innan menntamálaráðu-
neytisins sem lýtur að endurskoðun á
innra skipulagi ráðuneytisins sjálfs
vegna breyttra verkefna. Björn sagði
þó of snemmt að greina frá í hverju
þær verða fólgnar, en hann benti á
að eftir sem áður hefði ráðuneytið
miklum skyldum að gegna.
Ymis atriði eru enn óljós að
mati kennara
Nokkur óvissa og óróleiki er meðal
kennara og skólastjórnenda og telja
forsvarsmenn kennara að enn séu
ýmsir lausir endar við framkvæmd
verkefnisins, nú þegar fáeinir dagar
eru til stefnu, sem hefði átt að vera
búið að ganga frá, að þeirra mati,
m.a. við gerð ráðningarsamninga við
aðra en þá sem eru fastráðnir eða
skipaðir í störf.
Áð sögn Guðrúnar Ebbu Ólafsdótt-
ur, varaformanns Kennarasambands
íslands, hafa um 50 fyrirspurnir borist
á skrifstofu KÍ á hveijum degi að
undanförnu.
„Það hefur tekið mislangan tíma
hjá sveitarfélögunum að ákveða hver
á að gera hvað. Það hefur tekið of
langan tíma að senda sveitarfélögun-
um launaforrit og annað því um líkt.
Ég hefði gjarnan viljað hafa aðlögun-
artíma, því þarna er um svo stóran
hóp starfsmanna að ræða, sem flyst
frá einum aðila til um það bil 170
sveitarfélaga," sagði hún.
Kennarar leggja áherslu á að allir
kennarar og skólastjórar skuli eftir
flutninginn hafa nákvæmlega sömu
réttindi og skyldur sem starfsmenn
sveitarfélaga og þeir hafa haft sem
starfsmenn ríkisins. Sveitarfélögin
munu við flutninginn yfirtaka alla
ráðningarsamninga sem eru í gildi
þannig að ekki þarf að gera nýja ráðn-
ingarsamninga við fastráðna og skip-
aða kennara. Aftur á móti þurfa þeir
sem ráðnir eru til árs í senn að end-
urnýja sinn samning og einnig þeir
sem eru að ráða sig í fyrsta sinn. Vit-
að er að enn er eftir að gera ráðningar-
samning við íjölmarga kennara skv.
upplýsingum Guðrúnar Ebbu og verði
því ekki lokið 1. ágúst munu þeir detta
út af launaskrá. Slíkt hefur komið
fyrir áður en vegna breytinganna sem
nú standa fyrir dyrum hafa starfs-
menn KÍ beint því til kennara að hugsa
betur um sína stöðu en áður. KI hefur
sent kennurum sérrit sem inniheldur
helstu kjaraatriði í kjarasamningi
kennara og ríkisins til upplýsingar og
svör við fjölda spurninga sem borist
hafa á skrifstofuna á seinustu vikum.
„Við viljum gera allt sem við getum
til að koma í veg fyrir að það verði
óþarfa óróleiki og óvissa vegna flutn-
inganna. Við hvetjum fólk til að fylgj-
ast vel með. Það er gífurlegt álag
hérna á skrifstofunni. Við fáum um
50 fyrirspurnir á dag. Þar er fyrst og
fremst um félagsmenn okkar að ræða
en það er ekki óalgengt að hingað
hringi fólk sem er að taka við skóla-
skrifstofunum og einnig sveitarstjóm-
armenn,“ sagði hún.
Engar illkleifar fyrirstöður
„Það eru ekki sjáanlegar neinar
fyrirstöður sem eru erfiðar eða illkleif-
ar,“ segir Siguijón Pétursson. „Það
verða auðvitað einhveijir hnökrar enda
er þetta það mikil tilfærsla fjármuna
og mannafla," segir hann.
„Núna er verið að koma upplýsing-
um til allra sveitarfélaga um launastig
kennaranna eins og það var hjá fjár-
málaráðuneytinu, þannig. að hægt
verði að ganga frá fyrirframgreiðslu
launa 1. ágúst,“ segir Siguijón. „Einn-
ig er verið að leggja síðustu hönd á
frágang samninga um sérskólana og
að tryggt verði að sá rekstur verði f
lagi við yfirfærsluna. Því er lokið að
mestu leyti. Ég held að þetta sé allt
á réttu róli. Það er auðvitað talsverð
spenna í loftinu, enda er þetta mikið
verkefni sem mörg sveitarfélög eru
að taka á sig, en það eru engar hindr-
anir í veginum sem ekki er auðvelt
að komast framhjá,“ segir hann.
Skv. lögum er gert ráð fyrir því að
ríkið afhendi sveitarfélögunum eignar-
hlut sinn í skólahúsnæði á nokkurra
ára bili og er áætlað að húsnæðið sem
sveitarfélög geta eignast, sé á bilinu
320-360 þúsund fermetrar að stærð
og brunabótamat eignarhluta ríkisins
í því sé um 15-17 milljarðar króna,
skv. upplýsingum menntamálaráð-
herra.
21 skólaskrifstofa hefur störf
um næstu mánaðamót
Um allt land er nú einnig unnið að
lokaundirbúningi að færslu verkefna
fræðsluskrifstofanna til skólamála-
skrifstofa sveitarfélaganna, sem verða
21 að tölu. Pétur Bjarnason, forstöðu-
maður skólamálaskrifstofunnar á
ísafirði, segir engin alvarleg vandamál
í augsýn. „Undirbúningur skólaskrif-
stofu gengur með eðlilegum hætti. Það
er hins vegar við hefðbundið vanda-
mál að stríða að erfiðlega gengur að
ráða kennara. Ég sé hins vegar ekki
annað en að sveitarfélögin séu á fullu
að undirbúa þennan flutning. Auðvitað
munu koma upp ótal vandamál en ég
vona að þau verði ekki óyfirstíganleg.
Það er fastur liður um þetta leyti að
það eru hnökrar á launagreiðslum.
Umræðan núna er fyrst og fremst um
tæknilega þætti yfirfærslunnar, og þar
á meðal fjármál og skipulagsmál, en
það er engin leið að segja til um það
á fyrstu mánuðum þessara breytinga
hvernig sjálft skólastarfið muni dafna
í höndum nýrra húsbænda. Það verður
tíminn að skera úr um. Vilji sveitar-
stjórnarmanna er mikill að gera þetta
vel,“ sagði Pétur.
Einar Már Sigurðsson, forstöðu-
maður skólamálaskrifstofunnar á
Reyðarfirði, tekur í sama streng og
segir undirbúninginn ganga vel fyrir
sig. „Ég hef ekki mikiar áhyggjur hér
á okkar svæði. Við erum í þokkalegu
sambandi og gerum ráð fyrir að þetta
gangi allt snurðulaust fyrir sig. Skóla-
skrifstofan fær inni í húsnæði fræðslu-
skrifstofunnar, sem keypt er af ríkinu.
Auðvitað er þetta stór flutningur. Ég
lít á þetta sem spennandi og skemmti-
legt verkefni,“ sagði Einar Már.
Jón Baldvin Hannesson er forstöðu-
maður skólaskrifstofu Eyþings, sam-
taka sveitarfélaga í Eyjafirði og Þin-
geyjarsýslum, sem mun annast skóla-
þjónustu á svæðinu sem áður var
fræðsluumdæmi fræðsluskrifstofu
Norðurlands eystra. „Það gengur
hægt og bítandi að ráða starfsfólk,"
segir hann. „Við höfum ráðið fólk í
sérkennsluráðgjöf en það gengur verr
að ráða sálfræðinga. Frá næstu ára-
mótum, þegar leikskólinn kemur inn,
verðum við með sérþarfaþjónustu við
hann að nokkru leyti. Frá áramótum
er áætlað að hér verði IOV2 starf, en
ég vona þó að eitt til viðbótar bætist
við síðar,“ segir hann.
„Við heQum vinnu hérna 1. ágúst
og þá hefjum við undirbúning að þjón-
ustu okkar. Menn hafa hins vegar
nokkrar áhyggjur þessa dagana þegar
sveitarfélögin taka yfir að greiða út
laun. Sums staðar hefur það verið
undirbúið með ágætum en annars
staðar virðist undirbúningurinn vera
skammt á veg kominn,“ segir hann.
140 manns á undir-
búningsnámskeiðum
Vinnu við flutning launaafgreiðslu
frá ríkinu til sveitarfélaganna er að
mestu lokið af ríkisins hálfu, að sögn
Birgis Guðjónssonar, skrifstofustjóra
starfsmannaskrif stofu fj ármálaráðu-
neytisins. „Þetta hefur gengið ágæt-
lega og í góðri samvinnu við Samband
íslenskra sveitarfélaga," segir hann.
Starfsmenn fjármálaráðuneytis hafa
verið starfsmönnum sveitarfélaga til
aðstoðar á undanförnum mánuðum við
kynningu á yfirfærslu grunnskóla-
kostnaðar frá ríki til sveitarfélaga og
hafa haldið námskeið um launaaf-
greiðslur.
„í júní héldum við námskeið um
kjarasamning kennara og útreikning
launa þeirra fyrir þá starfsmenn sem
munu vinna við útreikning kennara-
launa,“ segir Siguijón Pétursson.
„Áður en námskeiðin voru haldin var
haldinn opinn fundur með skólastjóm-
endum, kennurum, fulltrúum í skóla-
nefndum og sveitarstjþrnarmönnum á
sjö stöðum á landinu. Á fimmta hundr-
að manns sótti fundina og yfir 140
manns sóttu námskeiðin, sem stóðu
hvert fyrir sig í hálfan annan dag.
Eftir að sveitarfélögin hafa greitt
starfsmönnum grunnskólanna föst
laun í fyrsta skipti í ágúst, er ráðgert
að vera með dagsnámskeið um sam-
skipti tölvuforritanna,“ sagði hann.
Langar biðraðir myndast á
hverjum degi í Leifsstöð
Fríhöfnin verð-
ur af umtals-
verðum tekjum
„Aðstöðuleysi er um að kenna,“ segir
aðaldeildarstjóri Tollgæslunnar
LANGAR biðraðir, sem mynd-
ast nú nær daglega við innrit-
unarborð Flugleiða á Kefla-
víkurflugvelli og síðan við vegabréfa-
skoðun og vopnaleit, verða til þess
að Fríhöfnin á Keflavíkurflugvelli
verður af umtalsverðum viðskiptum,
að sögn Guðmundar Karls Jónsson-
ar, forstjóra Fríhafnarinnar.
Hann sagði erfitt að meta tekju-
tapið í upphæðum, en ljóst væri að
biðraðir, sem sköpuðust á neðri hæð
flugstöðvarbyggingarinnar, kæmu
oft niður á þeim tíma er farþegar
ættu aflögu í Fríhöfninni. Fjölmörg
dæmi væru um að fólk, sem hefði
ætlað sér rúman tíma fyrir flugtak,
stæði í biðröðum fram að brottför
og þyrfti því að arka rakleiðis út í
vél án þess að geta verslað.
Guðmundur Karl sagði að í fjölda-
mörg ár, allt frá tímum gömlu flug-
stöðvarinnar, hefði Fríhöfnin greitt
laun þriggja tollgæslumanna hálf-
tíma á dag svo að hægt væri að
hleypa fólki inn hálfum öðrum tíma
fyrir fyrstu brottför á morgnana í
stað þess að opna aðeins með klukku-
stundar fyrirvara, eins og sýslu-
mannsembættið á Keflavíkurflugvelli
teldi sig aðeins hafa ráð á fjárhags-
lega.
„Við teljum þetta fyrirkomulag
borga sig fyrir okkur. Við fáum
meiri _ viðskipti ef fólkið kemst fyrr
inn. I sjálfu sér finnst mér þetta
mjög óeðlilegt. Bæði Fríhöfnin og
Tollgæslan eru ríkisrekin þannig að
það á auðvitað að vera hagur ríkisins
að Fríhöfnin geti selt sem mest, en
ef ekki er hægt að fylgja því öðru-
vísi eftir en með því að Fríhöfnin
þurfi að taka þátt í launakostnaði
tollvarða að hluta til, þá teljum við
að það borgi sig fyrir okkur. Hagnað-
ur Fríhafnarinnar fer óskiptur til rík-
issjóðs.“
Guðmundur segir að Fríhöfnin
geti selt meira ef hægt væri að opna
flugstöðina fyrr á morgnana. Þjón-
usta við innritun væri betri en raun
ber vitni ef öll vegabréfshliðin þrjú
væru tekin í notkun á álagstímum,
en að sögn Guðmundar, eru í mesta
lagi tvö vegabréfshlið opin. Það þriðja
hafi aldrei verið tekið í notkun frá
því að flugstöðin var opnuð. Þau svör
hafi fengist frá sýslumanni að ekki
væri nægur mannskapur til þess.
Slökum ekki á
öryggiskröfum
Gottskálk Ólafsson, aðaldeildar-
stjóri Tollgæslunnar á Keflavíkur-
flugvelli, segir að fyrst og fremst sé
um aðstöðuleysi í flugstöðinni að
ræða í sambandi við vegabréfaskoð-
un og vopnaleit, en ekki manneklu.
Ekki væri aðstaða nema fyrir tvo
menn i vegabréfaskoðun inn í landið
og gætu þeir þurft að sinna allt að
700-800 farþegum á sömu fimmtán
mínútunum. Sömuleiðis væru oftast
tveir menn við vegabréfaskoðun í
brottfararsal og þar væri sömuleiðis
að fmna aðeins tvö vopnaleitarkerfi.
Hann sagði ástandið verst yfir sum-
artímann og þá væru álagstímar sér-
lega þungir á morgnana milli 6 og 7
þegar allt Evrópuflugið og jafnvel
einstaka sólarlandaflug væri að bú-
ast til brottfarar nánast á sama
klukkutímanum. Dæmi væru um að
allt að 1.200-1.300 farþegar færu í
gegnum flugstöðina á þremur kort-
erum. Það kallaði auðvitað á ein-
hverjar biðraðir. Tók Gottskálk sem
dæmi að á miðvikudagsmorgun frá
kl. 7.20 til 8.35 hafi alls sjö vélai
farið frá flugvellinum með 970 far-
þega.
„Við höfum margsinnis reynt að
fá Flugleiðamenn til þess að dreifa
áætluninni aðeins betur og meira.
Það virðist hinsvegar erfiðleikum háð
og hefur ekki tekist að hafa helduí
meira bil á milli véla en nú er. Flug-
leiðamenn telja að því verði ekki vic
komið þar sem flugið héðan sé meirc
og minna bundið tengiflugum erlend-
is. Aðstæðurnar, eins og þær eru
dag, leyfa ekki hraðari afgreiðslu
Við getum ekki leyft okkur að slakg
á öryggiskröfum þrátt fyrir traffík-
ina,“ sagði Gottskálk.
Hver afgreiðslulína
kostar 20 milljónir
Aðspurður um hugsanlegar lausnii
við þessu „biðraðavandamáli", sagð
Gottskálk að auðvitað væri hægt ac
fjölga hliðum og vopnaleitartækjum
Hinsvegar væri sá kostur dýr. Hvei
afgreiðslulína af vopnaleitartæk
kostaði um 20 milljónir kr. Aftur í
móti væri gert ráð fyrir breytingun
samfara aðild Islands að Schengen
samkomulaginu, sem ætti að takí
gildi 1998. Hugmyndir miðuðu ac
því að fjölga vopnaleitartækjum oj
afgreiðsluborðum fyrir vegabréfaeft
irlit sem færð yrðu út í sérbyggingu
sem í bígerð væri að byggja í tengsl
um við flugstöðina. Vopnaleitin yrð
eftir sem áður á núverandi stað í flug
stöðinni. Með þessum breytingum
mætti gera ráð fyrir hraðari af
greiðslu.
Gottskálk sagði að mjög misjafn
væri hvernig farþegar tækju biðinn
og beindist óánægjan helst að þv
ef fólk hefði ekki þann tíma í Fríhöfn
inni sem það hafi ætlað sér. En aðal
atriðið væri að ná farþegunum í gegi
áður en það þyrfti að koma til röskun
ar á brottfarartíma.