Morgunblaðið - 25.07.1996, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ
34 FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 1996
HRINGUR
JÓHANNESSON
+ Hringur
hannesson
fæddist í Haga í
Aðaldal 21. des-
ember 1932. Hann
lést í Landspítalan-
um 17. júlí síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Jóhannes Frið-
laugsson, kennari
og rithöfundur, f.
29. september 1882,
d. 17. september
1955, og Jóna Jak-
obsdóttir húsfreyja,
f. 8. janúar 1904, d.
11. apríl 1983.
Hringur var fimmti í röð 8
systkina og eru þau öll á lífi.
Hugi, f. 24. júlí 1923, Snær, f.
10. nóvember 1925, Heiður, f.
28. mars 1928, Völundur, f. 23.
ágúst 1930, Fríður, f. 29. janúar
1935, Dagur, f. 26. mars 1937
og Freyr, f. 18. ágúst 1941.
Hringur kvæntist 23. júní
1959 Sigurbjörgu Guðjónsdótt-
ur, f. 23. júní 1939, og eignuð-
ust þau fjögur börn. 1) Dögg,
f. 26. nóvember 1959, gift Sig-
urði Jakob Vigfússyni. 2)
Heiða, f. 25. febrúar 1961, gift
Magnúsi Asgeir Magnússyni og
eiga þau 1 son en Heiða á einn-
ig dóttur með Smára Eiríks-
syni. 3) Hrafn, f. 2. júní 1963.
4), Þorri, f. 9. september 1966.
Sambýliskona hans er Sigrún
Halla Halldórsdótt-
ir og eiga þau eina
dóttur. Sigurbjörg
og Hringur skildu
árið 1989. Sambýl-
iskona Hrings síð-
astliðin 6 ár var
Bryndis Halldóra
Bjartmarsdóttir, f.
17 apríl 1944.
Hringur útskrif-
aðist úr Handíða-
og myndlistarskóla
íslands árið 1952
og hélt siriíi fyrstu
einkasýningu árið
1962. Alls urðu
einkasýningar hans tæpar
fjörutíu og samsýningar um sjö-
tíu, bæði hér á landi og erlend-
is. Hringur myndskreytti fjöld-
ann allan af blöðum, tímaritum
og einnig margar byggingar.
Hann var kennari við Handiða-
og myndlistarskóla íslands
1959-1962, Myndlistaskólann I
Reykjavík frá 1962 og í sljórn
skólans frá 1965. Hringur var
í sljórn og sýningarnefndum
FÍM um 15 ára skeið og i sfjórn
og fulltrúaráði SÍM 1984-1988.
Hann sat í safnráði Lista-
safns íslands 1981-1988. Hring-
ur verður jarðsunginn frá Dóm-
kirkjunni í dag og hefst athöfn-
in kl. 13.30 en jarðsett verður
í Nesi í Aðaldal laugardaginn
27. júlí kl. 14.00.
Skrapp í skissutúr. Kem klukkan
fimm. Hringur. Á björtum sumar-
dögum þegar Aðaldalurinn brosti
við öllu lífi og Hvammsheiðin reis
mjúk mót himinssól mátti oft sjá
miða með þessum orðum á hurðinni
hjá Hring. Þá fór hann á vit ævin-
týranna, suður í Botna eða að Álfta-
tjörn, norður að á eða austur í
Rauðuskál. Botnarnir voru honum
svo einkar kærir. Þar veiddi hann
lonturnar í Iitlu, tæru lindalækjun-
um í bernsku sinni, þar suðu þeir
bræðurnir sér egg í hraungjótunum
og leyndust í hellum og skútum í
útilegumannaleikjunum. Það var
engin tilviljun að Botnarnir voru
það fyrsta sem hann sýndi okkur
Dúddu þegar ég kom í Haga í fyrsta
sinn. Aldrei leið heldur það vor að
Hringur færi ekki að kanna hreiðr-
in í Botnunum. Hann þekkti alla
fugla, var hreinasti sérfræðingur i
öllum þeim andaskara sem gistir
tjamir og læki Aðaldalsins. Og í
stíl þeirra Hagabræðra hét það
auðvitað að þeir væra svo andríkir.
Og það var táknrænt fyrir áhuga
hans að síðustu dagana sína heima
í dalnum, þegar kraftamir vora nær
þrotnir, kom hann inn í bæ til að
segja mér að hann hefði séð húsönd-
ina okkar á tjöminni fyrir neðan
með fimm unga. En við höfðum
haft sameiginlegar áhyggjur af
ágangi sílamávanna.
Hagi og Aðaldalurinn, það var
hans veröld. Þar fékk hann þann
kraft, innblástur og lífsfyllingu sem
entist honum langan vetur í Reykja-
vík. Á hveiju vori kom hann, eins
og farfuglamir, skrifaði komudag-
inn á vegginn, og á hveiju hausti
flaug hann, eins og þeir, með sarp-
inn sinn fullan af dýrmætri upp-
skeru, og skráði á sama hátt brott-
farardaginn á vegginn, svo og þann
myndafjölda sem hann hafði málað.
Það var unun að fylgjast með
vinnubrögðunum hans, iðjuseminni,
snyrtimennskunni og regluseminni.
Einhver sem kom í heimsókn spurði
um málarasloppinn hans. Ja, ég
mála nú bara í þessum fötum, sagði
Hringur og benti á fötin sín, þar
sem ekki sást málningarsletta. Upp
úr níu var hann kominn að trönun-
um, málaði fram að mat með pásu
fyrir eina og eina filterslausa Cam-
el, Svo var aftur málað fram að
kaffí og svo fram að kvöldmat.
Aldrei gripið í pensil eftir kvöld-
. mat. En blýanturinn var aldrei langt
undan. í glugganum lá blokkin þar
sem hvert blaðið af öðra fylltist af
fígúram úr fylgsnum hugans eða
einhverju nærtækara úr erli dagsins
eins og „Eili að hrista mottur" og
„Daggi að berjast við kálf“. Á
vinnustofunni var allt í sínum föstu
skorðum, gamla dótið á veggnum
grafíð upp úr raslahaugum og
skúmaskotum gamla Hagabæjarins
þar sem pabbi og mamma, afi og
amma bjuggu langa ævi. Og undir
stendur kistan þar sem ég settist
hjá Degi mínum í fyrsta sinn, óvit-
andi um að ég ætti eftir að verða
ein af Hagamúsunum. En kvenna-
maðurinn Hringur var naskur á
kynferðismálin eins og fyrri daginn
og sá hvað verða vildi og smellti
mynd af þessum verðandi hjóna-
kornum á kistulokinu, aðeins kort-
eri eftir að þau kynntust! Honum
hefur sjálfsagt litist vel á ráðahag-
inn, þekkti Guffu sína frá gamalli
tíð í Tungu og löngu búinn að fyrir-
gefa bæði mér og Dúddu öll
bemskubrekin, þegar við smá hnát-
ur gerðum honum ýmsa grikki í
þeim tilgangi að hrekja frá honum
stelpurnar sem sóttu í þennan sæta,
dökkhærða, söngelska strák sem
okkur fannst við einar eiga. Já, það
var oft fjörugt í Tungu hjá Sigga
og Settu, bæði í kjallaranum þar
sem þeir Hringur og Hugi bjuggu
og á loftinu hjá Birnu og Snæja. í
miðstöðinni kraumaði í bragginu,
Hringur spilaði á gítarinn og kjall-
arinn fylltist af gleði, konum og
söng. Hvað var þá eðlilegra en að
yrkja:
Bjart er nú um vík og vog
vermir sólin rekka.
Gott er að vera ungur og
eiga nóg að drekka.
Og það var ekki eina vísan hans
Hrings. í brúarvinnunni með Huga
og Bóbó og í vegavinnunni á Tjör-
nesi fuku kviðlingarnir frá honum,
stundum tvíræðir og fjölluðu oftar
en ekki um kynferðismálin eins og
þeir Hagabræður orða það.
Því Hringur var ekki aðeins lista-
maður. Hann var mikill gleðimaður,
drykkjumaður og kvennamaður
sem geislaði af sexappíl og sjarma,
stæltur og snaggaralega vaxinn,
dökkur og strákslegur til síðustu
stundar. Hann elskaði lífið, mátu-
lega sjálfselskur eins og listamanna
er háttur, ljúfur í umgengni svo af
bar, tillitssamur, rómantískur, vel
gefínn og fróður, en umfram allt
góður drengur.
MINNINGAR
En nú er hann skroppinn í skissu-
túrinn langa. Aldrei meir situr hann
í kvöldsólinni á tröppunum vestan-
undir, eða skýst út með myndavél-
ina til þess að taka mynd af sér-
stæðu skýi sem á að verða uppi-
staða í næsta listaverki. Aldrei
meir telur hann litlu skjólstæðing-
ana sína, húsandarungana á tjörn-
inni, eða málar sefbrúskana á Álfta-
tjörninni. Aldrei meir kemur hann
kvikur á fæti inn í eldhús og segir,
namm, namm, eru pönnukökur.
Aldrei meir jafnar hann heyið í hlöð-
unni eða sest við eldhúsborðið og
lítur yfir Dag. Hagi án Hrings verð-
ur aldrei sá sami. En eftir lifa öll
fallegu listaverkin hans okkur til
gleði og huggunar og minninguna
um góðan dreng geymum við í
hjarta okkar í vissu þess að Hring-
ur lifði góðu og ríku lífí, þótt allt
of fljótt húmaði að hið hinsta kvöld.
Og grasið og stráin sem hann öðr-
um fremur kenndi okkur að sjá og
meta munu gróa á leiði hans í
kirkjugarðinum í Nesi og fuglarnir
hans allir syngja fyrir hann vöggu-
ljóð. Blessuð sé minning Hrings
Jóhannessonar og Guð styrki alla
þá sem elskuðu hann.
Guðfinna Ragnarsdóttir.
Hringur, sem hringrás lífsins lifð-
ir þú og hrærðist. Þú skapaðir, lifð-
ir, hlóst, drakkst og söngst, og þeg-
ar dagur var að kveldi kominn lagð-
ist þú allt of fljótt til hvílu að okk-
ur fannst, alveg eins og þegar sólin
sest of oft snemma. Þú fylltir lífið
myndum sem voru okkur öllum
upplyfting og gleði á köldum vetrar-
kvöldum og færðu sólskin og yl inn
í lífið.
Hringur okkar sem sagðir brelln-
ar sögur og lifðir hratt og vel.
Hvernig eigum við að skilja það að
þú hafír nú sofnað svefninum langa
og lífið hafí rænt okkur þér. Þá er
gott að vita í öllu því hugarangri
að svo lengi sem fíflar, sóleyjar og
strá blakta á túni og ísinn myndar
skrítnar myndir á tjörnunum á vor-
in og gaddavír rís hátt mót sól og
bláum himni mun Hringur mála
heiðríkju á himnum.
Sigurlaug Dagsdóttir.
Kveðja frá stjórn Myndlista-
skólans í Reykjavík
Hringur Jóhannesson er látinn.
Hringur hóf störf við Myndlistaskól-
ann í Reykjavík árið 1962. Skólinn
var þá til húsa í Ásmundarsal við
Freyjugötu og var talsvert minni
þá en nú. Hringur var einn um
kennslu í teikningu og málun næstu
árin á eftir. Hann tók sæti í stjórn
skólafélagsins árið 1965 og sat
óslitið í stjórn skólans í þijá áratugi
eða til ársins 1995, að hann baðst
undan endurkjöri. Hann átti því
mikinn þátt í þeirri breytingu á
kennsluskipan og miklu uppbygg-
ingu sem í vændum var. Eftir
tveggja áratuga vera í Ásmundar-
sal var skólinn fluttur árið 1978
að Laugavegi 118. Skömmu síðar
var aðsetur skólans flutt í núver-
andi húsnæði að Tryggvagötu 15.
Aðsókn nemenda að skólanum hafði
aukist verulega og fjölgun í kenn-
araliði var óhjákvæmileg. Á þessum
umbreytingatíma í skipulagi skóla-
starfs var Hringur sem kjölfesta
og aðalkennari. Skólinn allur bar
svipmót hans nærvera og starfs.
Samfellt kenndi hann við skólann
í 25 ár, þar til hann árið 1987 tók
sér hlé frá kennslu. Við þau tíma-
mót lét nærri, að hans eigin sögn,
að helmingur allra starfandi mynd-
listarmanna hefðu verið nemendur
hans um lengri eða skemmri tíma.
Hringur kom aftur til starfa síðustu
ár og leiðbeindi þá lengra komnum
nemendum í málun. Hringur var
mjög farsæll í starfi, hvort sem um
var að ræða kennslu eða í stjórn
skólans. Hann lét sér annt um nem-
endur sína, enda vinsæll og eftir-
sóttur kennari. Á hljóðlátan hátt
miðlaði hann kunnáttu sinni. Hann
lagði áherslu á akademisk vinnu-
brögð, en ekki síður var hann upp-
örvandi kennari, sem bar virðingu
fyrir vinnu hvers og eins nemanda
og var fundvís á hið upprunalega.
Hann var tenging við fortíð skól-
ans, vinur eldri og yngri myndlistar-
manna og áhugamanna um mynd-
list, kennari þeirra og ráðgjafí.
Stjórn Myndlistaskólans þakkar
honum ómetanlegt framlag hans til
stjómunar skólans og fyrir kennslu
hans við skólann. Stjórnin kveður
hann með söknuði og virðingu.
Börnum hans, ættingjum og nánum
vinum vottar stjórn skólans dýpstu
samúð.
Umfram allt, ekki hafa hana í
minningargreinastíl.
Hringur stóð á stigapallinum fyr-
ir framan vinnustofuna á Skóla-
vörðuholtinu einn febrúarmorgun-
inn, sprækur og brosandi og tilefn-
ið var grein sem hann hafði beðið
undirritaða að skrifa í sýningarskrá
yfirlitssýningar á verkum hans á
vetri komanda. Vildi hafa góðan
fyrirvara á hlutunum og lét sér
annt um hitt og þetta smálegt við-
komandi skrifunum. Hefði ekki
þurft að koma óvart jafn skipulagð-
ur og nákvæmur og hann sjálfur
var í sinni vinnu.
Nei, ætli ég reyni ekki að leiða
umfjöllunina í kvenlegan hring með
endinn fólginn í upphafinu. Megin-
kosturinn er þá sá að listamaðurinn
getur verið staddur hvar sem er á
ferli hringsins, ávallt jafn fjarri eða
jafn nálægt endapunktinum. Og set
síðan inn í hringinn setningar um
nánd og kyrrð, um spegil og tíma,
um sjónarhorn og ramma, vitna í
einn franskan heimspeking eða svo
og enda svo á upphafínu þínu norð-
ur í Aðaldal. Hvað segirðu um það?
Hringur hló og leiddi mig inn í
dýjamosa og sumartjarnir á víð og
dreif um vinnustofuna. Benti mér
á gjörning þar sem lágstemmd vetr-
arsólin hafði brotist skáhallt gegn-
um hvítar hýjalínsdulur fyrir glugg-
unum, og hitt fyrir pollsauga í
vinnslu á trönunum.
Samskipti manna eru nokkur
stopul augnablik á víð og dreif og
næst sá ég Hringi bregða fyrir við
Bastillutorgið í París í vor, kvikum,
með strákslegt yfírbragð og örlítið
upphafinn í fasi. Heimsmaður fram
í fíngurgóma eins og svo mörg
náttúrubörn. Kom á óvart að gam-
all skólabróðir Errós væri í sinni
fyrstu ferð til borgarinnar við
Signu.
En umfram allt, sagði hann þar
sem við tókumst í hendur á stiga-
pallinum fyrir framan vinnustofuna
á Skólavörðuholtinu og handtakið
var þéttingsfast og hlýtt. Ekki í
minningargreinastíl. Ég á talsvert
eftir.
Auður Olafsdóttir.
Stórt skarð hefur verið höggvið
í nánasta frændgarð minn og aldrei
hefur verið jafn þungbært að setj-
ast við orðin. Það er erfítt að lýsa
fyrir ókunnugum glóðinni í augun-
um, glaðværð hugar og handa,
ákafanum í hreyfingunum þegar
Hringur dansaði um vinnustofuna
í Haga, að glugganum til að gá til
birtu og veðurs, til að bregða sjón-
aukanum upp og skoða hest í kjarr-
inu á hinum bakkanum, að strigan-
um til að renna fíngri snöggt yfír
einhvern blett, að hraunöskubakk-
anum til að drepa í filterlausri sígar-
ettunni. Iðandi, kvikur, kátur, vagg-
andi á hælunum með hendur í vös-
um, að velta vöngum yfír einhverri
spurningu frá drengnum. Stundum
var hann sjálfur eins og lítill dreng-
ur, í einhverri jólagleði, stundum
eins og íhugull bóhem frá suðræn-
um stað.
Ég sá föðurbróður minn aldrei
lotinn af þunga þessa heims, hann
virtist svífa niður Skólavörðustíginn
á leið inn á Mokka, grannur og
smágerður, trefíllinn flaksaði, aug-
un skimuðu eftir útlínum allt í kring
og ef við mættumst pírði hann þeim
andartak og virtist í þungum þönk-
um eina örstund áður en glaðnaði
yfir honum aftur. Hringur kunni
flestum betur að skemmta sér og
smita umhverfi sitt með eilítið
stríðnislegri kímni og einstökum og
sjaldgæfum þokka. Ég hef alltaf
skilið hvers vegna konur hrifust
gjarnan af honum, hvers vegna
hann var vinamargur; Hringur var
einfaldlega heillandi frá öllum hlið-
um. Ég vildi óska að ég tryði á
hugmyndina um framhaldið og allir
kæmum við aftur, glaðbeittir og
elskir að konum. Við gætum verið
hóflega við skál við það tækifæri.
„Drengur" sagði hann — og dró
seiminn, „eru menn eitthvað skakk-
ir í dag?“ Og síðan hljómaði smit-
andi strákslegur hlátur manns sem
gerði skissur að meistaraverkum
þegar best lét, þegar snjóa leysti í
dalnum og stundum aðeins fyrr.
Ég ætla ekki að þykjast skilja
af hveiju dauðinn ákvað að sýna
klæmar nú á miðju sumri, fyrir-
varalaust og með óvægnum hætti
eins og honum einum er lagið.
Dauðinn sem virðist á stöðugu und-
anhaldi í veröld þar sem pensill
gæðir hversdagsleikann töfrum og
galdri. Vorið er ósjaldan að koma
í verkum Hrings eða þar ríkir há-
sumar langra skugga af heysátum
og sólbjartra spegilmynda; þar er
myrkrið yfirleitt að hopa. Nú leitar
maður hins vegar ósjálfrátt feigðar-
boða í myndum úr þokunni, í mynd-
um af yfírgefnum hlutum, í mynd-
um af skugga manns, í myndum
af tjörninni og þessum einstaka
hólma margra andlita í henni miðri.
Samt veit ég að þótt dauðinn eigi
síðasta pensilfarið sem fyrr, er það
einskisvert þegar haft er í huga
vandvirknislega unnið lífsverk mál-
arans frá Haga í Aðaldal.
Hann var í senn sonur þessa
dals og höfundur. Aðaldalur, allt
niður í smæstu skugga, er ekki
samur án sýnar Hrings á hann,
aðeins ófullgerð mynd, drög að
náttúru. Með úthugsuðu og fínlegu
handbragði, óvæntri sýn sem hlýtur
að teljast í anda ljóðsins oft og tíð-
um og litaskynjun sem fáir hafa
yfir að ráða — en umfram allt með
einstökum persónutöfrum og nær-
veru — setti Hringur ekki aðeins
Aðaldal á landakort listarinnar,
heldur gæddi hann þennan vart
lófastóra blett af landinu birtu sem
slokknar seint. ísland hefur misst
listamann. Heimurinn er fátækari.
Sindri Freysson.
Svo mjög sem mér kom að óvör-
um helfregn Hrings Jóhannessonar
er mér á hinn bóginn ljúft að minn-
ast langra kynna og þakka dýrmæt-
ar stundir. Um þriggja áratuga
skeið og gott betur bar fundum
okkar saman oft og jafnaðarlega.
Við gengum saman grýttar brautir
og sléttar, og fyrir bar að okkur
féll í hlut sapvinna að tilteknum
verkefnum. Á vináttu okkar brá
aldrei skugga; allt far Hrings í
minn garð og minna var hreinskipt-
ið, hressandi og drengilegt. Hringur
gat á stundum virzt nokkuð sjálf-
hverfur maður, í aðra röndina var
hann einfari, sem að búmannshætti
kunni betur við að skynja upp á
eigin spýtur hvar hann væri stadd-
ur. Það dró þó engan veginn úr
næmi hans fyrir öðru fólki nema
síður væri; hann var mikill mann-
þekkjari, opinn fyrir umhverfi sínu,
stefnum þess og straumum, og valdi
úr því ekki einungis það sem honum
kom í hag, heldur var hann og til-
finningaríkur þátttakandi í líðan og
lífi annarra, leik og starfi. Með
honum var gott og lærdómsríkt að
vinna og við hann hollt að skrafa,
hlýða á yfírvegaðar og varfærnar
ályktanir hans um margvísleg efni,
blandnar æðruleysi og góðlátlegri
kímni. Að baki öllu sem hann sagði
og lagði hönd að mátti greina ríku-
lega útilátna þrautseigju.
Nemendur Hrings munu nú
minnast og sakna handleiðslu hans,
sem var orðlögð fyrir samvizkusemi
og nákvæmni. Kom þar tvennt til
ekki sízt: mannþekkjarinn og hin
staka þolinmæði, sem ætíð gaf svig-
rúm, tíma og tækifæri. Hringur var
frábitinn dómhörku og dómgirni og
í mannlasti tók hann aldrei þátt,
fremur en aðrir þeir sem hafa ekki
glutrað niður brosinu. í framgöngu
var Hringur einna líkastur léttfær-
um unglingi; enginn leiddi að því