Morgunblaðið - 11.08.1996, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 11. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
UNGUR ofurhugi, sem er
að byggja hús með
garði í kring og má
auðvitað ekki vera að
því að bíða eftir að trén vaxi, taldi
sig aldeilis detta í lukkupottinn
þegar hann komst í tæri við Björn
Sigurbjörnsson í Gróanda, sem
undirbýr trén þannig í uppvextin-
um að hægt er að flytja þau hversu
stór sem þau verða, allt upp í 7-8
metra. Blaðamaður slóst í för með
honum upp Mosfellsdal og inn með
fjallinu rétt neðan við hús skálds-
ins í Gljúfrasteini. Og þarna teygja
sig 8 hektarar af grænu landi upp
í fjallshlíðina. Við hliðið er skilti
með viðurkenningu frá Umhverfis-
ráði Mosfellsbæjar 1989. Raunar
annað skilti utan á eldra rauða
húsinu í lundinum við lækinn milli
trjánna. 1982 hafði Fegrunarnefnd
staðarins veitt föður Björns, Sigur-
birni Bjömssyni, verðlaun fyrir
þessa uppgræðslu.
Sem við göngum um skóginn
og staðnæmumst við eina og eina
plöntu, segir Björn frá tildrögum
þess að faðir hans og móðir lentu
á þessum ómögulega stað til að
rækta og byggja upp garðyrkju-
stöð. Sigurbjörn hafði rekið gróðr-
arstöð við Bústaðablett, en þegar
átti að byggja í Fossvogsdal var
öllum garðyrkjustöðvum vísað á
brott nema Skógræktarfélagi
Reykjavíkur. Foreldrar hans,
Sigurbjörn og Fanney Inga Guð-
mundsdóttir, urðu að víkja 1967
og datt raunar ekki í hug að byggja
aftur upp garðyrkjustöð þegar þau
fluttu upp í Mosfellsdal. Þar fékk
faðir hans keypt land vegna þess
að ekki þótti gerlegt að rækta þar
tún eða neitt annað sakir bleytu.
Þama spýtist grunnvatnið undan
fjallinu og jörðin eins og svampur.
Að auki ekkert skjól, eilífur storm-
beljandi.
„Hér er alitaf gjóla. Þetta er svo
opið fyrir norðaustanáttinni.Og
snjóþungt, því snjórinn kemur með
rokinu og hleðst hér í skafla. Þeir
geta orðið 4-5 metra þykkir. Allt
fer bókstaflega í kaf á vetrum,“
útskýrir Björn og sýnir okkur á
tijánum hvernig snjóskaflarnir
liggja og hvar þeir hafa brotið
greinar. Hann segir föður sinn
hafa valið og tekið með sér sínar
harðgerðustu plöntur. „Hann flutti
með sér plöntur af tijám og runn-
um og hér dó það. Viðkvæmar
plöntur úr Fossvogsadal höfðu
ekkert að gera á svona stað. Það
þýðir ekki að flytja viðkvæmar
plöntur úr skjólinu og demba þeim
niður hvar sem er“.
Einhvern veginn hefur þetta
samt tekist, verður okkur að orði,
komin efst í skóginn, þar sem er
breiður, þéttur veggur af háu
greni, furu og víði. Líklega um 50
m breitt skjólbelti. Það var einmitt
þannig sem brugðist var við, harð-
gerðustu plönturnar teknar og
látnar vaxa þarna eins og varnar-
veggur til að fá skjól fyrir hinar
sem koma neðar. Efstu trén í 120
m hæð yfir sjávarmáli. Jafnframt
eru lokræsi undir öllu svæðinu,
annars fer allt í kaf í bleytu. Við
sjáum hve stutt er ofan í vatnið
þar sem haldið er opnum skurði
með grindverki í kring, svo að
hægt sé að stinga þar í stórum
plöntum sem þarf að geyma.
Gula hættan
Þarna ofarlega hefur „Gulu
hættunni" verið komið fyrir. Það
er harðgerð jurt, sem Oli Valur
Hansson garðyrkjuráðunautur
kom með 1993 frá Kamtsjatka og
hefur svipaða eiginleika og ala-
skalúpínan. Blómin eru fallega
gul. Því var henni í gríni gefið
þetta nafn. Hún virðist vera dugleg
að vaxa á áburðarlausri jörð og
ber fræ, segir Björn, sem er að
að prófa hana þarna, en segir að
enn sé ekki vitað hvað hún geri.
Kannski þarna sé komin önnur
dugmikil planta til uppgræðslu á
íslandi þar sem ekkert annað dug-
ir til að mynda jarðveg í gróður-
lausri auðn.
Þarna eru ýmsar víðiplöntur sem
standa sig. Gljávíðirinn afkomandi
trésins í gamla kirkjugarðinum við
ff
Triálundurinn
Stór græn spilda í gráu hrjóstrinu í hlíð
Grimmannsfells. Þama er skógur með trjám
af ýmsum gerðum og stærðum. Enda heitir
garðyrkjustöð Bjöms Sigurbjömssonar Gró-
andi á Grásteinum. Enn táknrænna er upp-
haflega nafnið, sem hinn harðgerði hregg-
staðavíðir ber nafn af. Elín Pálmadóttir
fékk að heyra hjá Bimi ævintýrið um hvern-
ig þeir feðgar ræktuðu þama upp í bleytu,
hrjóstri og beljanda sérlega harð-
gerðar trjátegundir.
Aðalstræti, sem þar dó úr elli, og
hefur mikið verið ræktað upp af
honum. Brekkuvíðirinn, ræktaður
af öðrum sterkum eintaklingum,
var í mörg ár aðal limgerðisplantan
sem fólk notaði. Eins varð til
hreggstaðavíðirinn sem hertist við
þessar óblíðu aðstæður þarna með
því að valin voru úr harðgerðu
afbrigðin, sem lifðu af. Aspirnar
neðan úr Fossvogsdalnum lifðu
ekki af og þurfti að leita uppi
asparafkvæmi sem dugði. Það sýn-
ist hafa tekist bærilega.
Maður furðar sig á að nokkuð
skuli yfirleitt lifa í slíkum snjó-
sköflum. En þá lifir slík planta líka
örugglega við betri aðstæður. Það
er kosturinn. „Fólk hefur fundið
að t.d. öspin, viðjan og hreggstaða-
víðirinn, sem hér hafa herst, halda
betur lífi. Eftir að hafa reynt tugi
afbrigða kom fram þessi vindþolna
ösp. Við vorum svo heppin að hún
reyndist líka saltþolin, svo að hún
er mikið keypt til ræktunar á
Suðúrnesjum og á Akranesi. Þetta
kvæmi hefur komið einhvers staðar
frá sjávarsíðunni í Alaska og hefur
þann eiginleika í sér. Það var auka
heppni að einmitt þessi planta
skyldi þar eiga uppruna sinn á
strönd en ekki inni í landi.“
Skaraveðrið
Þarna eru tré með ör sem enn
má sjá tiltölulega neðarle'ga á berk-
inum. Björn segir þetta menjar frá
skaraveðrinu 1981, sem frægt
varð. Þá var skarinn svo mikili og
veðurhæðin að hann skóf börkinn
af tijánum, sem víðast eyðilögð-
ust. Sumarbústaðafólk hafði til
dæmis víða flutt með sér tré úr
görðum sínum, en þau dugðu þá
ekki á bersvæði. Þegar þetta veður
kom hafði ekki verið hugsað fyrir
því að hreinsa viðjuna, velja kvæmi
og fjölga bestu tijánum og hún
ber þess merki.
STÓRAR8 m háar aspir, tilbúnar til flutnings. Til þess þarf
tréð að vera undirbúið á vaxtartímanum. Þá fylgir plöntunni
hnaus með rótarkerfi hennar og hún flutningshæf nánast hversu
gömul sem hún verður.
I
»
t
!
I
I