Morgunblaðið - 20.08.1996, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGÚST 1996 15
AKUREYRI
Tók flugpróf fyrst íslenskra kvenna fyrir 50 árum og ætlaði að verða atvinnuflugmaður
Eg var bara
fædd á röngum
tíma og stað
Valgerður Þorsteinsson er brautryðjandi
kvenna í flugi á íslandi. Krislján Krisljáns-
son ræddi við hana þegar bún skrapp til
Akureyrar til þess að heilsa upp á gamlan
vin sem hún hélt að væri týndur.
Morgunblaðið/Kristján
VALGERÐUR hélt upp á 50 ára flugafmæli sitt á laugardag með því að heilsa upp á gamlan vin,
Tiger Moth tvíþekjuna sem hún lærði á og flaug mjög oft á sínum tíma.
VALGERÐUR Þorsteinsdóttir um borð í Tiger Moth tviþekjunni VÍÐIR Gíslason og Kristján Víkingsson buðu Valgerði i flugferð
að loknu flugprófinu fyrir 50 árum, þá 18 ára gömul. á vél sinni TF-LEO og er það Víðir sem situr við sljórnvölinn.
VALGERÐUR Þorsteinsson er fyrsta
konan til að taka flugmannspróf en
það gerði hún fyrir rúmum 50 árum,
17. ágúst 1946. Af því tilefni var
hún stödd á Akureyri í síðustu viku
til að heilsa upp á gamlan vin, sem
hún getur aldrei gleymt og hún
kynntist fyrir 50 árum og hélt að
væri týndur og tröllum gefinn. Þessi
vinur er flugvélin sem hún tók flug-
mannsprófið fyrir hálfri öld, tvíþekja
af gerðinni Tiger Moth de Havilland
82c með einkennisstafina TF-KBD.
Vélin er nú í eigu Akureyringanna
Kristjáns Víkingssonar og Víðis
Gíslasonar. Þeir félagar eru að end-
ursmíða vélina og í tilefni af flugaf-
mæli Valgerðar, buðu þeir henni að
skoða vininn sinn týnda, sem hún á
svo dýrmætar minningar um. Val-
gerður er þess jafnframt fullviss að
vélin verði 100% betri eftir meðhöndl-
un þessara heiðursmanna.
Vandasamt að fljúga henni
Blaðamaður ræddi við Valgerði
um þann tíma er hún hóf að læra
flug og tók flugpróf fyrir 50 árum.
Valgerður var fyrst spurð um þessa
flugvél.
„Tiger Moth var lipur flugvél en
hins vegar var nokkuð vandasamt
að fljúga henni miðað við þær
kennsluvélar sem síðar átti eftir að
nota til kennslu. Stýrið var pinni
festur við gólfið og ekkert samband
var við flugturninn. Við þurftum að
fljúga kringum flugvöllinn til að fá
leyfi til lendingar, rautt Ijós þýddi
ekkert lendingarleyfi og þá var bara
haldið áfram að fara í hringi þar til
grænt ljós kom, sem þýddi að lending
væri heimil.
Svona var þetta frumstætt í þá
daga. Nú er mun auðveldara að læra
flug því kennsluvélarnar eru miklu
tæknilegri. Það er reyndar þegar ég
lít til baka ákveðin „nostalgía" að
hafa notið þeirra forréttinda að hafa
lært á Tiger Moth og hlakka ég til
að sjá KBD fara í loftið aftur þegar
endursmíði hennar er lokið. Þorsteinn
E. Jónsson, eini orustuflugmaður
okkar íslendinga, lærði einmitt á
slíka vél.“
Hafði afbragðs kennara
Hvenær hófst þú flugnám?
„Ég hóf flugnám hjá Flugskóla
Cumulus og hafði afbragðskennara,
þá Jóhannes R. Snorrason, Anton
Gunnar Axelsson, sem var aðalkenn-
ari minn, Björn Jónsson, Smára
Karlsson, Gunnar Viggó Frederikss-
en, Kristján Steindórsson og Sverri
Jónsson, en bóklegu kennsluna
kenndu þeir Björn Jónsson og Jón
Jónsson, allir þjóðkunnir flugstjórar.
Ég fór i minn fyrsta tíma 14. októ-
ber 1945. Þar kynntist ég frelsinu
sem flugið veitir en ég fór upphaf-
lega í flugið með það í huga sem
atvinnugrein. Á stríðsárunum
kenndu konur flug í Bandaríkjunum,
þar á meðal nokkrum íslendingum,
og konur fetjuðu flugvélar milli
landa. Allt þetta fannst mér spenn-
andi og ég hafði trú á að þetta gæti
ég líka gert.“
Sagt að mæta í próf
eftir korter
Hvernig gekk svo í sjálfu flugpróf-
inu?
„Prófdagurinn er mér mjög eftir-
minnilegur og prófið sjálft gekk mjög
vel. Það var hringt í mig í vinnuna,
en ég vann þá verslunarstörf, og
sagt að nú væru hagstæð veðurskil-
yrði tii prófs og að ég ætti að mæta
kl. 14.00, eða eftir korter. Ég var
hins vegar ekkert spurð hvort ég
væri tilbúin i prófið. Mættir voru á
staðinn fimm ungir piltar ásamt
mér. Prófdómarinn var Sigurður
Jónsson og ákvað hann sjálfur próf-
daginn. Já svona var það í þá daga.
Siggi flug eins og hann var kall-
aður, átti engan sinn líka. Hann var
hörkutól og ráðríkur að mér fannst
og ég kallaði hann oft einræðisherr-
ann. Á prófdaginn, lét hann reyna á
þolrif mín. Ég fann jafnframt að
hann ætlaði að hafa örlög mín í hendi
sér. Hann var mjög mótfallinn því
að konur væru að læra flug og sagði
berum orðum að þær væru óhæfír
flugmenn og að við fengjum ekki
tækifæri til að sanna það.
Hélt að hann ætlaði
að fella mig
Hann tók piltana fyrst í flugið og
spurði mig á eftir hvort ég væri enn-
þá tilbúin. Kl. 18.20 fórum við í loft-
ið og aftur reyndi hann á þolrifín í
mér, lét mig fara út fyrir bæinn og
gera alls kyns æfingar, krappar
beygjur og fleira. Þá tóku við lend-
ingaræfingarnar og lét hann mig
lenda þrisvar sinnum en piltana einu
sinni.
Ég hafði á tilfinningunni allan tím-
ann sem prófið stóð yfír að hann
ætlaði að fella mig eftir síðustu lend-
inguna. Þá brosti karl innilega en
það bros hafði ég ekki séð á andliti
hans fyrr. Hann tók utan um mig
og óskaði mér innilega til hamingju."
Ekkert vit
að senda stelpuna
Valgerður segir að Sigurður Jóns-
son hafi sjálfur ákveðið árið 1946
að útbúa bráðabirgðaflugskírteini
fyrir nýja flugmenn. Þessi ákvörðun
hans mæltist illa fyrir og raskaðist
sú hefð sem komin var á númeraröð
flugmanna. Sjálf var Valgerður
26.-27. íslenski flugmaðurinn þótt
hún hafi númer 40 á bráðabirgða-
skírteini sínu.
Valgerður var búin að fá skólavist í
þeim þekktum flugskóla, Spartan
School of Aeronautics í Tulsa í Okla-
homa í Bandaríkjunum, en ekkert
varð úr því. „Svona fór um þann
draum minn, hann rættist aldrei. Ég
var bara fædd á röngum tíma og
stað.“
Ertu þá kannski ósátt?
„Nei, síður en svo. Ég giftist síðar
Jóni Helgasyni og við eigum þijá
syni. Yngsti sonurinn, Þórður, erfði
þessa flugbakteríu og sem bam var
hann að búa til flugmódel úr leg-
ókubbum. Síðar meir smíðaði hann
sjálfur sín alkunnu áhugaverðu mód-
el sem margir þekktir fiugmenn
þekkja og eiga. Þórður tók síðar flug-
próf og starfaði um tíma hjá Land-
helgisgæslunni og seinna í útlöndum.
Hann var á átakasvæðum stríðs-
hijáðra landa, m.a. flugrekstrarstjóri
Sameinuðu þjóðanna í írak í desem-
ber 1992.“
Hvað finnst þér um þennan aukna
áhuga kvenna á fluginu?
„Eg óska þessum ungu glæsilegu
flugkonum, sem stjóma nú þegar
áætlunarflugi Flugleiða hér heima
og erlendis, svo og hinum flugkon-
unum sem ég veit ekki um, gæfu
og velgengni í öllum þeirra störfum.
Þær eru stolt okkar íslendinga og
hafa margoft sýnt og sannað að þær
eru á engan hátt eftirbátar karl-
anna,“ sagði Valgerður.
PPLÍRINN
í þvottavélunum
Blomberq

Þýskar úrvals vélar eins og þær
gerast bestar - búnar framtíðartækni.
O
8 gerðir: 5 kg - ullarvagga - 40
Biokerfi - 800 - 1000 - 1200 og
1400 snúninga vélar. Sumar búnar
Digitronic-stýrikerfi. Áfangavinding,
rafeindastýrðir mótorar o.fl., o.fl.
Verð frá aðeins kr. 56.905 stgr.
Blomberq
hefur réttu lausnina fyrir þig
J67'
Eínar Farestveit & Co. hf.
Borgartúni 28 - Sími 562 2901 og 562 2900