Morgunblaðið - 23.08.1996, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 23. ÁGÚST 1996 21
LISTIR
Shakespeare í Disneylandi?
London. Reuter.
NÚ í vikunni hófust í London sýn-
ingar í leikhúsi sem er eftirlíking
af leikhúsi Williams Shakespeares,
og rættist þar draumur bandarísks
leikstjóra og leikara, Sams Wan-
amakers. Eftirlíkingin stendur á
syðri bakka Thamesár, innan um
nýtískulegar vörugeymslur og
skrifstofubyggingar, ekki síður til
heiðurs Wanamaker en Shake-
speare sjálfum. Eftirlíkingar af 16.
aldar Globe-leikhúsi Shakespears,
þar sem Hamlet, Makbeð og Lér
konungur voru frumfluttir, er að
finna í borgum og bæjum út um
allan heim; frá Tókýó til Washing-
ton. En í heimalandi Shakespeares
þurfti ákaflyndan Bandaríkjamann
til að tekist yrði á við breska þver-
móðsku, skrifræði og fyrirtækja-
græðgi svo nýtt Globe mætti rísa.
Leiklistartilraun
Eins og í tragedíu eftir Shake-
speare sjálfan lést Wanamaker
skömmu eftir að framkvæmdir hóf-
ust 1993. Þeir sem hafa haft hönd
í bagga með verkinu efast ekki um
að án hans hefði leikhúsið aldrei
orðið að veruleika.
Húsið er byggt úr enskri eik,
veggirnir klæddir blöndu af kalki
og geitahári. Hluti þaksins er úr
stráum, og því mun að líkindum
einhverntíma rigna á suma áhorf-
endurna. Húsið er eins iíkt uppruna-
lega húsinu, sem siðavandir ráða-
menn á Englandi rústuðu 1644, og
smiðirnir gátu haft það. Hugmynd
Wanamakers var ekki einungis að
endurskapa hús Shakespeares held-
ur að gera leiklistartilraun og kom-
ast að því hvernig verk meistarans
birtust fyrst.
í tíð Shakespeares var leikhús
afþreying allra jafnt, ekki síst al-
þýðunnar, og fólk úr öllum stéttum
hópaðist í áhorfendastæðin, sem oft
voru undir berum himni, með nestis-
körfur og bjórflöskur. Fólkið gaf
leikurunum engin grið og jós þá
rotnandi ávöxtum ef ekki vildi bet-
ur. Árið 1578 voru íbúar í London
um 160 þúsund og af þeim mættu
um 20 þúsund í leikhús í viku hverri.
Sannarlega hinir gömlu góðu dag-
ar, að minnsta kosti hlutfallslega.
Vinnuveitendur kvörtuðu yfir því
að starfsfólk hyrfi úr vinnu til þess
að fara í leikhúsin, sem voru reist
utan borgarmarkanna til þess að
stranglegir ráðamenn í London
gætu ekki verið með puttana í þeim.
Húsin stóðu við syðri bakka Tham-
esár, í lögsagnarumdæmi biskups-
ins í Winchester, sem þótti fremur
fijálslyndur, innan um önnur vafa-
söm hús þessara tíma, þar sem fólk-
ið skemmti sér við að etja hundum
Reuter
ÞÁTTTAKENDUR í uppfærslunni á Herramönnum tveim frá
Verónsborg á sviði nýja Globe-leikhússins. Jim Bywater leikur
Lóna og hundurinn Dennis leikur Hrana.
á tjóðraða birni og naut, að
ógleymdum vændishúsunum.
Þar eð aðsóknin var svona mikil
lá leikhúsunum sífellt á nýjum hand-
ritum og kepptust um að bjóða í
skrif. Það kann að útskýra afköstin
á Shakespeare, en gerði leikurunum
lífið leitt. Þeir höfðu oftar en ekki
lítinn sem engan tíma til að læra
textann og því síður tíma til æfinga.
Móðgaðir gagnrýnendur
Fyrsta verkið sem tekið var til
sýninga í nýja Globe-leikhúsinu var
Herramenn tyeir í Verónsborg. En
því fer ijarri að allur vandi hafi
verið leystur. Leikhúsið á í hat-
rammri baráttu við að útvega
rekstrarfé, og stjórnanda þess,
Mark Rylance, tókst að móðga
gagnrýnendur áður en fyrsta sýn-
ingin var svo mikið sem hafin.
Gagnrýnendunum var gróflega mis-
boðið þegar Rylance stakk upp á
því að þeir myndu borga sig inn á
forsýninguna, og svo þótti þeim
kasta tólfunum þegar téð forsýning
átti að vera á laugardegi fyrir al-
mennan frídag, fjórum dögum eftir
að frumsýningin var haldin.
Segja gagnrýnendur Rylance
hafa viljað hefna sín fyrir slaka
dóma um uppfærslu hans á Mak-
beð, þar sem persónurnar voru
klæddar eins og búddamunkar og
töluðu með bandarískum hreim. En
Rylance, sem er bandarískur að
uppruna eins og Wanamaker, er
ekki líklegur til þess að láta valda-
Misjafnir dómar
um „Fyrirgefningri
syndanna“
BÓK Ólafs Jóhanns Ólafsson, „Fyr-
irgefning syndanna", sem út kom
á dönsku í vikunni, fær misjafna
dóma. Ritdómari Berlingske Tid-
ende segir hana grípa lesandann
hægt og sígandi en kollegi hans á
Poiitiken segir að sér hafi alls ekki
fallið bókin í geð.
Ritdómari Beriingske Tidende
segir að Ólafi takist í „Fyrirgefn-
ingu syndanna" að komast hjá því
að vera melódramatískur eða
sökkva sér of djúpt í heimspekileg-
ar vangaveltur, þökk sé rödd sögu-
mannsins, sem sé mátulega falin.
„Ólafur hefur samið sannfærandi
skáldsögu þar sem fortíð og nútíð,
ímynd og raunveruleiki renna á
örlagaríkan hátt saman fyrir aug-
um afbrotamanns á villigötum og
hinum furðu lostna lesanda.“
Ritdómari Politiken hefur gagn-
rýni sína á því að rekja þá góðu
dóma sem bókin fékk í Bandaríkj-
klíkuna beygja sig. Hann hefur sín-
ar eigin hugmyndir um Shake-
speare, til dæmis hefur hann tekið
undir þær fullyrðingar, sem einu
sinni fóru hátt en minna ber á nú-
orðið, að meistarinn hafi alls ekki
skrifað öll þessi leikrit.
Gagnrýnendur fussa og segja að
þetta nýja Globe-leikhús verði eins
og Shakespeare í Disneylandi.
Celibidache látinn
RÚMENSKI hljómsveitar-
stjórinn Sergiu Celibidache
lést í París í síðustu viku,
84 ára gamall. Síðustu árin
var Celibidache aðalstjórn-
andi Múnchenarfílharmón-
íunnar. .
Celibidache lagði áherslu
á tengsl heimspeki,
zenbúddisma og tónlistar
en hann var lærður heims-
spekingur og lagði auk þess
stund á stærðfræði. Áfar
fáar upptökur eru til sem
hann stjórnaði enda var
honum fyrst og fremst
umhugað um upplifun
áheyrandans, um augna-
blikið, og taldi að ekki væri
hægt að „geyma“ tónlistar-
flutning. Hann samþykkti
þó útgáfu á myndgeisladisk
í tilefni áttræðisafmælis
síns.
Eftir heimsstytjöldina
síðari tók hann við Berlín-
arfílharmóníuna þar sem
aðalstjórnandi hennar, Wil-
helm Furtwángler, hafði
verið neyddur til að taka
sér hlé þar sem hann þótti
of hliðholíur nasistum. Á
aðeins fimm árum tókst Celibidache
að koma hljómsveitinni í fremstu röð
en aðferðir hans voru afar umdeild-
ar. Fullkomnunarárátta hans og
nákvæmni gekk fram af hljóðfæra-
leikurunum og eftir lát Furtwán-
glers 1954 komu þeir í veg fyrir
að Celibidache tæki við af honum.
Þess í stað var Herbert von Karajan
valinn.
Sergiu Celibidache.
Celibidache starfaði sjálfstætt í
nokkur ár. Hann réði sig til Sænsku
útvarpshljómsveitarinnar árið 1963
og stýrði útvarpshljómsveitinni í
Stuttgart frá 1972 til 1979 er hann
tók við stjórn Múnchenarfílharmón-
íunnar. Hann deildi hart við fram-
kvæmdastjóra hljómsveitarinnar og
hætti um tíma um miðjan síðasta
áratug en sættir náðust um síðir.
unum, en segir hana alvöruþrungna
og ekki ætlaða breiðum hópi les-
enda. „Að þessu sögðu get ég með
örlítið betri samvisku látið það
koma fram að mér fellur bókin alls
ekki í geð.“
Segir ritdómarinn að atburðarás-
in minni um nokkuð á verk Dickens
en hins vegar verði ekki sú breyting
til hins betra sem sé í sögum hins
síðarnefnda. „Skáldsagan er skrifuð
af kunnáttu og í henni eru nokkrar
fallegar æskuminningar frá íslandi.
En myndirnar sem dregnar eru upp
af Kaupmannahöfn á stríðsárunum
lifa ekki og baráttan við samvisk-
una og hefndarhugurinn eru allt
of þungar. Lýsingin í sögunni er
æpandi, málfarið flatt ... Metorða-
girnd höfundarins er jafnmikil og
orðagjálfrið. Þrátt fyrir alvarleik-
ann er bókin létt aflestrar. En ég
varð 100 árum eldri á meðan á lestr-
inum stóð.“
Nýtt&stœnu
húsnœði
Kvenfataverslun mín,
sem undanfarin ár hefur verið að Sævarlandi 18
er nú flutt í stórt og glæsilegt húsnæði
að Engjateigi 5 í Reykjavík.
Eg mun hér eftir sem hingað til
leggja allt kapp á að bjóða þýska gæðavöru á sanngjörnu verði.
Vöruúrval verður aukið
og fatnaðurinn verður aðgengilegri
til skoðunar og mátunar í nýja húsnæðinu.
Fatastærðir verða eins og áður, frá 38 til 52.
Starfsfólk verður hið sama og við inunum áfram leggja áherslu
á persónulega og góða þjónustu.
Afgreiðslutúni verslunarhuiar:
Mánudaga til föstudaga frá kl. 10-19.
Laugardaga frá kl. 10-16.
Ég býð ykkur velkomin
í nýju verslunina að Engjateig 5.
hjá-QýGafiihildí

Engjateig 5 • 105 Reykjavík • Sími 581 2141 • Fax: 568 3747