Morgunblaðið - 23.08.1996, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 23. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 23. ÁGÚST 1996 27
J®Í0r0minl»W6i!>
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
VIKURNAMOG
FRAMTÍÐARHAGUR
IUMRÆÐUM um fyrirhugað vikurnám í Seyðishólum í
Grímsnesi hefur tveimur sjónarmiðum ekki sízt verið hald-
ið á lofti; annars vegar þeim efnahagslegu hagsmunum, sem
Grímsneshreppur og Selfossbær hafa af námavinnslunni og
hins vegar viðhorfi sumarbústaðaeigenda í hreppnum, sem
telja ónæði og loftmengun fylgja mikilli umferð vikurflutn-
ingabíla, auk þess sem efnistakan spilli náttúru hreppsins.
Þriðja sjónarmiðið, og það, sem ekki má gleymast, er gildi
Seyðishóla rétt eins og annars sérkennilegs landslags á ís-
landi fyrir þjóðina sem heild. Hluti hólanna er á náttúruminja-
skrá og sem slíkir eru þeir sameign þjóðarinnar. Raunar má
halda því fram að allt íslenzkt landslag sé þjóðareign og
menn geti ekki breytt því eða farið með það að vild. Almanna-
hagsmuna sem þessara ber opinberu stjórnvaldi á borð við
umhverfisráðuneytið auðvitað að gæta.
Morgunblaðið hefur áður fjallað um vikurtöku í Seyðishól-
um. I forystugrein biaðsins 8. júlí í fyrra sagði: „Vikurnám
er ... starfsemi, sem er lýsandi dæmi um að hagsmunir at-
vinnulífs og umhverfissjónarmið geta rekizt á. Það sýna til
dæmis deilur, sem orðið hafa undanfarið um gjalltöku í Kap-
elluhrauni og áform um vikurnám í stórum stíl í Seyðishólum
í Grímsnesi. Rök má færa fyrir því að hvort tveggja spilli
sérkennilegu umhverfi, sem telja má til lífsgæða rétt eins
og þann efnahagslega ávinning, sem er af vikurútflutningi
eða efnistöku til framkvæmda yfirleitt. Raunar má líka halda
því fram að annars konar efnahagslegur ávinningur geti fal-
izt í óspiiltri náttúru; hún dregur að ferðamenn, sem skila
landinu miklum gjaldeyristekjum.“
Sumt virðist orka tvímælis í þeim áformum, sem nú eru
uppi um efnistöku í Seyðishólum. Vikurinn á að nota sem
undirlag í hraðbraut, sem liggja á um Frakkland, Þýzkaland,
Danmörku og Svíþjóð. Frá þessum löndum kemur stór hluti
ferðamanna, sem sækja ísland heim. Hafa menn velt því
fyrir sér hvaða áhrif það gæti haft ef það fréttist í þessum
ríkjum að undirlagið í nýju hraðbrautina kæmi úr íslenzkum
náttúruminjum? Sömuleiðis er sérkennilegt að í úrskurði
umhverfisráðherra skuli ekki koma fram hversu mikið magn
vikurs sé leyfilegt að taka úr hólunum.
Aukin hagnýting vikurs og gjalls getur aflað þjóðarbúinu
tekna og kann í mörgum tilfellum að eiga fullan rétt á sér,
þar sem þannig háttar til. Hún er hins vegar gífurlega við-
kvæmt mál og vandmeðfarið vegna þeirra áhrifa, sem hún
getur haft á náttúru landsins. Vega þarf saman hagsmuni
atvinnulífsins af vinnslunni, þau lífsgæði, sem fólgin eru í
vernd náttúru og landslags og þann efnahagslega ávinning,
sem slík verndunarstefna kann að hafa í för með sér í formi
tekna af ferðaþjónustu. Þegar horft er til framtíðar kann
heildarhagsmuna að vera betur gætt með því að vernda ásýnd
og ímynd íslands. Hér þarf því að viðhafa ýtrustu varúð.
VISTVÆNAR VEIÐAR
SJÁVARÚTVEGSRÁÐHERRAR Norðurlanda samþykktu
á fundi sínum í Bergen í Noregi fyrr í vikunni að stefna
að því að auðkenna sjávarafurðir frá Norðurlöndum með
þeim hætti, að fram komi að þær séu úr fiskistofnum, sem
ekki séu í útrýmingarhættu, og að veiðistjórnun sé ábyrg.
Þessi samþykkt ráðherranna^ er allrar athygli verð, þótt
útfærsla hennar liggi ekki fyrir. íslendingar hafa á undanförn-
um misserum orðið varir við að stórir fiskkaupendur gera
auknar kröfur um að fiskurinn, sem þeir kaupa, hafi verið
veiddur með vistvænum hætti og veiðarnar verið sjálfbærar,
þ.e. ekki hafi verið gengið svo nálægt fiskstofnunum að þeir
geti ekki endurnýjað sig. Þessar kröfur eru meðal annars
tilkomnar vegna þrýstings öflugra umhverfisverndarsamtaka.
Við þessu verður að bregðast og ná frumkvæðinu í málinu,
eins og ráðherrarnir hafa nú leitazt við.
Það er góð hugmynd að fela yfirþjóðlegum stofnunum að
votta það að fiskveiðar séu sjálftiærar. Þar er hins vegar að
mörgu að hyggja og gæti eflaust orðið flókið að tryggja að
skipulag og starfshættir slíkra stofnana yrðu þannig að öllum
líkaði.
Þá er ein forsenda þess, að tillögur sjávarútvegsráðherr-
anna geti orðið að veruleika sú, að norrænu ríkin standi ekki
í deilum um úthafsveiðar og virði alþjóðlegar samþykktir um
veiðistjórnun, sem byggðar eru á vísindalegri ráðgjöf. Þetta
snýr ekki síður að íslandi en öðrum.
Því ber að fagna að Norðurlönd taka frumkvæðið í þessum
efnum. Þau hafa oft rutt brautina í umhverfismálum á alþjóða-
vettvangi. Árangurinn í þessu máli getur orðið mikill ef rétt
er á haldið og mikið er í húfi fyrir íslenzkan sjávarútveg.
Deilur milli meirihluta og minnihluta bæjarstjórnar Seltjarnarness um skipulagsmál
Tillaga að nýrri íbúða-
byggð á Seltjarnarnesi
B
,ÆJARSTJÓRN Seltjarn-
arnessbæjar hefur sam-
þykkt að leggja fram til
kynningar deiliskipulag
íbúðarsvæðis á Nýjatúni og
Norðurtúni úr landi Ness. Svæðið
er yst á Seltjarnarnesi, á svoköll-
uðu Framnesi, austan Nesstofu í
fleyg milli iðnaðarhverfis og núver-
andi íbúðabyggðar. Stefnt er að
því að allt að 24 hús verði reist á
svæðinu en það tekur mið af verð-
launatillögu frá 1994. í þeirri til-
lögu er gert ráð fyrir að byggðin
myndi jaðar að safnasvæði og úti-
vistarsvæði þar sem um síðustu
byggð á vestursvæði væri að ræða.
Frestur til að gera athugasemdir
við tillögurnar er fjórar vikur.
Tillaga fulltrúa minnihluta bæj-
arstjórnar af Nes-lista, um að
frestað yrði að auglýsa fyrirliggj-
andi deiliskipulagstillögu, var felld.
•ýVið viljum að þetta svæði verði
geymt fyrir komandi kynslóðir sem
framtíðar útivistar-, safna- og
minjasvæði," segir Siv Friðleifs-
dóttir, oddviti minnihlutans. Hún
telur brýnt að vernda svæðið í
kringum Nesstofu sem samhang-
andi safna- og minjaheild. Nauð-
synlegt sé einnig að rannsaka
hvort frekari fornleifar leynist á
svæðinu og bendir Siv á að forn-
leifaskráningu sé ekki að fullu lok-
ið.
Sátt um að vernda
vestursvæðið
Málið á sér nokkuð langa for-
sögu. Sigurgeir Sigurðsson bæjar-
stjóri segir að um áratuga skeið
hafi bærinn leitast við að kaupa
upp allt land á Framnesinu að
Gróttutöngum. Hann segir að
lengst af hafi allt land að Gróttu-
töngum verið skipulagt undir
byggð. „Þegar aðalskipulagið var
endurskoðað árið 1993 kom upp
sterk tilhneiging að vernda meira
af landinu,“ segir Sigurgeir. „Nið-
urstaðan varð sú að við gerðum
viðamikla skoðanakönnun meðal
bæjarbúa sem leiddi í ljós að yfir-
gnæfandi meirihluti þeirra óskaði
eftir því að dregið yrði verulega
úr byggð. í stað þess að byggja
fram á öll nes náðist samkomulag
um þessa miðlunartillögu.“ Sigur-
geir segir ekki sjálfgefið að reist
verði 24 hús. Hugsanlega yrðu
færri hús byggð á stærri lóðum.
Sigurgeir segir að þegar skipu-
lagstillagan hafi verið auglýst árið
1994 hafi enginn gert athugasemd
nema umboðsmaður minnihluta
bæjarstjórnar. „Maður hefði haldið
íbúðabyg'gð
auglýst á um-
deildu svæði
við Nesstofu
Bæjarstjórn Seltjarnarnesbæ.jar hefur samþykkt að
auglýsa tillögu að deiliskipulagi íbúðasvæðis austan
Nesstofu þar sem stefnt er að því að reisa allt að
24 hús. Þórmundur Jónatansson ræddi við fulltrúa
meirihluta og minnihluta bæjarstjórnar um málið.
Minnihlutinn hefur gagnrýnt tillöguna og telur að
merkum fornleifum yrði raskað og hluta af ákjósan-
legu útivistar- og safnasvæði fórnað.
að fólk hefði tjáð sig um tillöguna
ef það hefði verið óánægt. Eina
athugasemdin kom frá minnihlut-
anum og fólst hún í því að ekki
yrði byggt á svæðinu. Mín skoðun
er sú að verið sé að nota málið í
pólitískum tilgangi fremur en
skipulagslegum.“
Gegn vilja
bæjarbúa?
Siv Friðleifsdóttir telur að sam-
þykkt bæjarstjórnar sé í andstöðu
við vilja meirihluta íbúa. Hún seg-
ir með vísan í áðurnefnda ______
skoðanakönnun frá 1993
að 54% aðspurðra hafi
lýst sig andvíga íbúða-
byggð á svæðinu. „Meiri-
hlutinn hefur lýst því yfir
að fullt tillit verði tekið til athuga-
semda. Þess vegna skorum við á
bæjarbúa að gera skriflegar at-
hugasemdir við tillöguna. Það er
brýnt að íbúar nýti tækifærið nú
því að það verður of seint þegar
jarðýtur eru komnar inn á svæðið
og raskið byijar,“ segir Siv.
Sigurgeir segir ekki réttmætt
að túlka niðurstöður skoðana-
könnunarinnar með þeim hætti
sem minnihlutinn geri. Hún hafi
haft veruleg áhrif þannig að dreg-
ið var úr byggingaráformum. Hann
telur þvert á móti að skoðanakönn-
ÚTSÝNI yfir fyrirhugað íbúðasvæði frá Nesstofu.
Morgunblaðið/Ásdís
unin hafi verið ein forsenda skipu-
lagstillögunnar frá 1993.
I frestunartillögu minnihlutans
er fullyrt að fjárhagsleg rök séu
ekki fyrir nýrri íbúðarbyggð.
Sigurgeir bæjarstjóri segir þetta
ekki fyllilega rétt. Hann segir að
skipulagsleg rök hafi fyrst og
fremst ráðið úrslitum. Með íbúðar-
byggð og hönnun safnasvæðis sé
hægt að ljúka skipulagi svæðisins
til fulls og það sé til mikilla bóta.
Fjárhagsleg sjónarmið hafi þó
einnig vegið þungt í þessu máli.
Ólík sjónarmið
um fornleifar
Andstæðar fylkingar í bæjar-
stjórn eru ekki fyllilega sammála
um mikilvægi fornleifa á því svæði
sem deiliskipulagið tekur til.
Minnihlutinn varar sérstaklega við
því að samkvæmt tillögunni sé
gert ráð fyrir að byggt verði yfir
fornleifasvæði að hluta til auk þess
sem þrengt væri að lyfjafræðisafni
og iækningaminjasafni. Orri Vé-
steinsson fornleifafræðingur hefur
rannsakað svæðið og samkvæmt
upplýsingum frá honum segir Siv
að telja verði mjög varhugavert
að byggja á helmingi þess svæðis
sem fyrirhugað [sjá afmörkun
svæðis á korti]. „Hann telur ekki
rétt að byggja á hluta þess svæðis
sem um ræðir vegna minjagildis.
Á þessu svæði eru m.a. Nýjabæj-
arrústirnar og Móakotshóll og
brýnt er að þessar fornminjar verði
ekki slitnar úr minjaheild eða
skemmdar með fyrirhuguðum
framkvæmdum."
Sigurgeir segir að Orri hafi unn-
ið viðamikla skýrslu um minja-
svæðið í kringum Nesstofu. Hann
fullyrðir að Orri hafi ekki lagst
gegn því að byggt yrði á svæðinu.
„Hann telur réttilega að vitanlega
væri mest gaman að hafa þetta
allt óbyggt en hann telur á hinn
bóginn ekki mikla möguleika á að
þarna finnist nýtilegar eða spenn-
_________ andi fornleifar. Aftur á
móti sé túnið sem slíkt
hugsanlega vitnisburður
um gamalt verklag. En
hvaða tún eru það ekki á
Islandi?“ segir hann.
Jón Hákon Magnússon, forseti
bæjarstjórnar, telur ljóst að fyrir-
huguð byggð séu utan þess svæðis
sem komi til greina sem minja-
svæði. Hann segir aftur á móti að
komi fornleifar í ljós sé fram-
kvæmdum sjálfhætt, enda kveði
lög á um slíkt. Sigurgeir segir að
tillit verði að sjálfsögðu tekið til
ábendinga fornleifafræðingsins
um að hugsanlega kunni að leyn-
ast fornleifar á svæðinu og þess
verði gætt þegar framkvæmdir
hefjast verði deiliskipulagið sam-
þykkt.
Jón Hákon segist ekki hafa
skipt um skoðun
Siv kveðst undrast málflutning
Jóns Hákons í málinu. Hann hafi
áður viljað vernda svæðið en hafi
með oddaatkvæði sínu samþykkt
að stefna að því að reisa umfangs-
mikla byggð. Jón Hákon vísar á
bug fullyrðingum um að hann hafi
hringsnúist í afstöðu til málsins.
„Ég hef barist fyrir því að að
vernda vestursvæðið þannig að
ekki verði byggt vestan Nesstofu.
í þessari tillögu er aftur á móti
um að ræða byggð austan Nes-
stofu. Það var stefna Sjálfstæðis-
flokksins að byggja allt að 24 hús
á þessu svæði. Það hefur ekki
breyst.“
Jón Hákon staðfestir að hann
hefði persónulega ekkert haft á
móti því að fresta byggingaráform-
um. Þessi áform gangi þó ekki
gegn þeirri sannfæringu sinni að
vernda eigi svæðið vestan Nes-
stofu. Það hafi þegar verið tryggt
og þess vegna hafi honum ekki
þótt ástæða til að ganga gegn sam-
þykkt fulltrúaráðs flokksins á Sel-
tjarnarnesi í þessu máli .frá því
fyrir síðustu kosningar.
Ibúðasvæðið
markar end-
anlega byggð
Nýr sáttafundur boðaður í læknadeilunni í dag
„Erfitt að skilja
þessi rólegheit“
Boðað hefur verið til sáttafundar í kjaradeilu Fé-
lags íslenskra heimilislækna og ríkisins hjá ríkis-
sáttasemjara kl. 13 í dag eftir tveggja daga hlé á
fundarhöldum. Læknar hugðust nota þann tíma til
að fara yfir stöðuna hjá sér.
VIÐ stöndum í þessu dag frá
degi og hlustum á fólkið
úti á landi, eigum erfitt
með að skilja þessi róleg-
heit í samninganefndunum, að þær
talist ekki við í nokkra daga. Margir
sem hringja í okkur lýsa yfir furðu
sinni á því að samninganefndirnar
skuli vera í svona miklum rólegheit-
um, þegar allt er að meira eða minna
leyti í uppnámi,“ segir Matthías
Halldórsson aðstoðarlandlæknir um
ástandið í heilbrigðisþjónustunni
vegna uppsagna heilsugæslulækna.
Erfiðast á Austurlandi
Héraðslæknirinn á Austurlandi
boðaði sl miðvikudag til fundar í
Neskaupstað með heilbrigðismála-
ráði, fulltrúum sjúkra- og heilsu-
gæslustofnana í landsfjórðungnum,
alþingismönnum og aðstoðarland-
lækni til að fara yfir þá stöðu sem
komin er upp í heilsugæsluþjón-
ustunni, en ástandið er talið einna
erfiðast á Austurlandi. íbúar margra
byggðarlaga á Austurlandi þurfa að
fara mjög langar vegalengdir til að
komast til læknis og er mikið álag
á lækna og hjúkrunarfólk, sérstak-
lega á sjúkrahúsinu í Neskaupstað.
„Neskaupstaður hefur orðið nokk-
urs konar miðstöð á Austurlandi í
þessum erfiðleikum. Það er mikið
leitað þangað eða hringt af öðrum
stöðum í fjórðungnum, allt frá Höfn
til Vopnafjarðar,“ segir Matthías
Halldórsson.
Aðeins eru starfandi þrír heilsu-
gæslulæknar á Austurlandi, allir í
Neskaupstað. Á Þórshöfn og Höfn
eru læknar á neyðarvakt, en þeir
veita enga daglega þjónustu, heldur
eru þeir einungis til taks ef eitthvað
mikið ber út af, eins og Stefán Þórar-
insson, formaður heilbrigðismálaráðs
Austurlands, orðar það.
Tekur 4-5 klst. að
komast til læknis
Hann segir ennfremur að sjúkra-
húslæknarnir á Egilsstöðum, Seyðis-
firði og í Neskaupstað sinni aðeins
sjúkrahúsunum, nema á Seyðisfirði,
þar sem sjúkrahúsið rekur slysavarð-
stofu, en ekki heilsugæslan eins og
víðast tíðkast.
„Hjúkrunarfræðingarnir vinna
mikið starf á heilsugæslustöðvunum
og standa sums staðar sólarhrings-
vaktir, en það eru yfirleitt ekki nema
einn til þrír hjúkrunarfræðingar á
hverri stöð. Þannig að drátturinn
sem hefur orðið á að málið leysist
er farinn að ganga nærri þessu fólki
og það er óvíst hvaða úthald það
hefur við þessar aðstæður," segir
Stefán.
í ályktun fundarins í Neskaupstað
er vakin athygli á því að það taki
íbúa á Bakkafirði og Höfn fjórar til
fimm klukkustundir að komast til
heilsugæslulæknanna í Neskaup-
stað, þeirra einu sem nú séu starf-
andi í fjórðungnum. Stefán segir það
þannig vera ljóst að heilbrigðisþjón-
usta í fjórðungnum sé ákaflega
óburðug.
Matthías Halldórsson sagði að það
hefði verið niðurstaða fundarins að
erfiðleikarnir vegna skertrar læknis-
þjónustu á Austurlandi væru komnir
niður fyrir það stig sem hægt væri
að telja viðunandi miðað við aðstæð-
ur. „Við verðum að grípa til ein-
hverra ráða til þess að bjarga málum
þarna og væntum þess að geta haft
samráð um það við Læknafélag ís-
lands,“ segir Matthías.
Framtíð heilsugæslunnar
stefnt í voða
Þingflokkur Alþýðubandalagsins
og óháðra ræddi meðal annars um
ástandið í heilbrigðismálum á fundi
sínum á þriðjudag. í samþykkt sem
gerð var á fundinum segir meðal
annars að þingflokkurinn fordæmi
harðlega niðurskurð á framlögum til
heilbrigðismála. Er skorað á heil-
brigðisráðherra og ríkisstjórnina að
beita sér fyrir lausn læknadeilunnar
nú þegar, annars sé framtíð heilsu-
gæslunnar á Islandi stefnt í voða.
■ Miðstjórn Bandalags háskóla-
manna hefur einnig sent frá sér
ályktun þar sem lýst er yfir þungum
áhyggjum vegna þess ástands sem
skapast hefur í málefnum heilsu-
gæslunnar í kjölfar uppsagna
heilsugæslulækna.
í ályktuninni segir: „Miðstjórn
Bandalags háskólamanna lýsir yfir
stuðningi við baráttu heilsugæslu-
lækna fyrir leiðréttingu á föstum
launum og skorar á stjórnvöld að
semja við heilsugæslulækna strax til
að koma í veg fyrir neyðarástand.“
Flateyri
og Þinge
Patre
Þórshöfn,
f Raufarhöfn,
Kópasker og
Vopnafjörbur
Akranes|+
Seltjarnarnes
ReykjanesbærfM^^P^X^
&A W^Hafnar-
- f ^fiörbur -jTöMSelfoss
I REYKJAVIK: l ^
ttt;----;—- . Þorlákshö
Heilsugæslustoðvar:
Mibbæjarstöð ðffil 3 læknar ...
Hraunberg ^ i læknir Vestmannaeyja
19 heimilislæknar .
utan heilsug.stöbva
'J Lceknar 06 störfum ■ sögbu ekki upp
f Lceknar á neybarvakt
(+] Sjúkrahús á stabnum
Hvar eru læknar að störfum?
Á YFIRLITINU hér að ofan má
sjá hvar heilsugæslulæknar eru
að störfum. Hjúkrunarfræðingar
eru starfandi á öllum heilsugæslu-
stöðvum en heilbrigðisráðuneytið
bendir sjúklingum að öðru leyti á
að leita eftir læknisþjónustu á
næsta sjúkrahúsi.
Þjónusta á Sjúkrahúsi Reykja-
víkur og bráðamóttöku Landspit-
alans hefur verið efld til að mæta
auknu álagi og geta sjúklingar á
höfuðborgarsvæðinu sem ekki
hafa aðgang að lækni á sinni
heilsugæslustöð leitað aðstoðar
á þessum stöðum.
Ennfremur er bent á að barna-
læknaþjónusta er starfrækt í
Domus Medica kl. 17-22 alla virka
daga, kl. 11-15 á laugardögum og
kl. 19-22 á sunnudögum. Æskilegt
er að hringja og panta tíma fyrir-
fram. Auk þess má leita beint til
barnadeildar Landspitalans.
í Reykjavík eru jafnframt 19
sjálfstætt starfandi heimilislækn-
ar, en þeir sinna fyrst og fremst
erindum frá eigin skjólstæðing-
um. Auk þeirra er fjöldi sérfræð-
inga starfandi á einkastofum á
höfuðborgarsvæðinu og sinna þeir
sem fyrr erindum hver á sínu sér-
sviði.