Morgunblaðið - 19.10.1996, Síða 45

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 1996 45
Tíminn lætur ekki
að sér hæða. Hvort
sem okkur líkar betur
eða verr þá líður hann
áfram líkt og óstöðv-
andi stórfljót. Afstæð-
iskenning Einsteins
segir reyndar að
klukkur á miklum
hraða gangi hægar en
þær sem kyrrstæðar
eru, en jafnvel mikill
fjöldi ferðalaga fram
og aftur með hljóð-
fráum þotum nægir
ekki til að breyta fram-
rás tímans sem nokkru
nemur. Þetta veit afmælisbarnið
prófessor Magnús Magnússon að
sjálfsögðu manna best. Í því sam-
bandi má fyrst nefna, svona á létt-
ari nótunum, að hann hefur bæði
langa og viðamikla reynslu af flug-
ferðum, en hann hefur einnig lagt
sinn skerf af mörkum til afstæðis-
kenningarinnar sem fræðigreinar,
auk þess sem. hann hefur kennt
hana ásamt annarri eðlisfræði við
raunvísindadeild Háskóla íslands.
Um langt árabil hafa flestir ef
ekki allir eðlisfræðinemar við Há-
skólann lært grundvallaratriði afl-
fræði og afstæðiskenningar hjá
Magnúsi í einu besta og gagnleg-
asta námskeiðinu sem eðlisfræði-
skor býður upp á. Það sem mér
og mörgum öðrum fyrrverandi
nemendum hans er þó kannski
einna minnisstæðast úr því nám-
skeiði er hin ótrúlega leikni Magn-
úsar í meðferð svo-
kallaðra vísa eða
indexa, en það eru
tákn sem koma mjög
við sögu í reikningum
í afstæðiskenning-
unni. Ég efast stór-
lega um að í þeirri
reiknilist komist
nokkurt okkar með
tærnar þar sem meist-
arinn hefur hælana.
Satt best að segja
á ég erfitt með að trúa
því að Magnús skuli
vera orðinn sjötugur.
Mér finnst eins og það
hafi verið í gær sem ég heimsótti
hann á Raunvísindastofnun vorið
1973. Erindið var að biðja hann
um að finna handa mér auðvelt
sérverkefni á kennilegri eðlisfræði
svo ég gæti útskrifast með BS
gráðu frá Háskólanum áður en ég
færi í framhaldsnám til Bandaríkj-
anna. Magnús tók mér sérlega vel
og eftir stuttar samræður dró hann
fram þykkt vélritað handrit sem
hann rétti mér með þeim orðum
að ég skyldi lesa og reyna að skilja.
Það væri nefnilega eitthvað grugg-
ugt við niðurstöðuna. Þetta reynd-
ist vera handrit að grein eftir hinn
kunna danska eðlisfræðing Christ-
ian Möller sem Magnús þekkti vel
og hafði starfað með um skeið við
NORDITA, norrænu stofnunina í
kennilegri eðlisfræði í Kaup-
mannahöfn. í greininni hélt höf-
undurinn því fram að svokölluð
AFMÆLI
svört göt, sem nú eru kölluð svart-
hol og flestir kannast við af af-
spurn, væru hvorki til í geimnum
né annars staðar í náttúrunni.
Möller rökstuddi mál sitt af miklum
krafti og beitti fyrir sig löngum
og flóknum útreikningum byggð-
um á almennu afstæðiskenning-
unni. (Það skal strax tekið fram
að gamli maðurinn hafði rangt
fyrir sér í þetta skiptið!) Eins og
nærri má geta féll mér í fyrstu
allur ketill í eld við þessa uppá-
stungu Magnúsar, enda var ég að
vonast eftir tiltölulega auðveldu
og fljótunnu verkefni. Honum tókst
þó að vekja áhuga minn og sann-
færa mig um það að ég réði við
verkefnið. Á þessum tíma var
spurningin um tilvist svarthola enn
ofarlega á baugi í heimi vísindanna
svo að vandamálið var ekki aðeins
krefjandi heldur einnig sérlega
heillandi. Vinna mín að þessu verk-
efni sumarið 1973 undir hand-
leiðslu Magnúsar var sá neisti sem
kveikti áhuga minn á almennu af-
stæðiskenningunni og í framhaldi
af því á afstæðilegri stjameðlis-
fræði. Fyrir það vil ég leyfa mér
að þakka Magnúsi sérstaklega á
þessum tímamótum í lífi hans.
Þessi stutta lýsing segir væntan-
lega sína sögu um viðhorf Magnús-
ar til nemenda. Hann hefur ávallt
verið boðinn og búinn til að að-
stoða í hvívetna alla þá nemendur
sem til hans hafa leitað, og hann
hefur jafnframt sjálfur leitað uppi
efnilega nemendur til að vekja at-
hygli þeirra á áhugaverðum um-
svifum í eðlisfræði, bæði heima og
erlendis. Þetta á ekki síst við um
sumarskóla og ráðstefnur á vegum
NORDITA, en Magnús sat í mörg
ár í stjórn þeirrar stofnunar fyrir
hönd íslands. Þeir eru orðnir tals-
vert margir íslensku eðlisfræðing-
arnir sem Magnús hefur komið í
samband við þá ágætu stofnun og
aðstoðað við að nýta þá þjónustu
sem hún hefur upp á að bjóða. Það
á ekki aðeins við um sumarskólana
og ráðstefnurnar, heldur einnig
tímabundnar rannsókna- og rann-
sóknanámsstöður og margt fleira.
Þetta hefur skipt verulegu máli
fyrir eðlisfræðiþekkingu í landinu
á síðustu áratugum, og gerir
reyndar enn, því eins og kunnugt
er hefur Háskóli íslands aldrei
haft bolmagn til að bjóða upp á
fullt framhaldsnám í eðlisfræði
frekar en í öðrum greinum raunvís-
inda.
Hluti af þeirri viðleitni Magnús-
ar að koma íslandi í nánari snert-
ingu við alþjóðlega starfsemi í eðl-
isfræði er fólginn í því að fá hing-
að þekkta erlenda vísindamenn til
viðræðna og fyrirlestrarhalds.
Þetta tókst honum meðal annars
vegna persónulegra kynna af við-
komandi mönnum og með fjár-
hagslegri aðstoð NORDITA. Eftir-
menn hans í stjórn stofnunarinnar
hafa reynt að halda uppi merkinu
eftir föngum, en heldur hefur slík-
um heimsóknum fækkað á undan-
förnum árum, kannski vegna auk-
ins fjölda íslenskra eðlisfræðinga
og nýs og jarðbundnari tíðaranda.
Það fer hins vegar ekki á milli
mála að gestir Magnúsar höfðu
mikil og varanleg áhrif á marga
unga íslenska námsmenn, sem
fengu einstakt tækifæri til að
hlusta á framúrskarandi vísinda-
menn kynna hugðarefni sín. Ég
man til dæmis mjög vel eftir gest-
um eins og John Wheeler, Bengt
Strömgren, Ben Mottelsson,
MAGNÚS
MAGNÚSSON
Faðir minn Pálmi
Ólafsson, Flúðabakka 1
á Blönduósi, varð átt-
ræður 12. þ.m. Hann
fæddist árið 1916 að
Mörk á Laxárdal í
Austur-Húnavatns-
sýslu, þar sem foreldrar
hans bjuggu þá, þau
hjónin Jósefína Pálma-
dóttir frá Æsustöðum
í Langadal og Ólafur
Björnsson frá Ketu í
Hegranesi. Mörk fór í
eyði fyrir mörgum
árum eins og orðið er
um allar jarðir á Lax-
árdal nema tvær, en á
Laxárdal var fjölmennt samfélag á
fyrri hluta þessarar aldar.
Pabbi var næstelstur fjögurra
systkina. Eldri var Helga María, síð-
ar húsfreyja í Hnjúkahlíð við Blöndu-
ós, og er hún látin. Yngri er Sigríður
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ilagnarsson
Bridsfélag Húsavíkur
Bridsfélag Húsavíkur hefur nú
hafið vetrarstarfsemi sína með að-
alfundi og nýkjörinni stjórn. Hana
skipa Björgvin R. Leifsson formað-
ur, Gunnlaugur Stefánsson og Sig-
urgeir Aðalgeirsson.
Vetrarstarfið hófst með þriggja
kvölda hausttvímenningi og eftir
fyrsta kvöldið er staðan þannig:
Bergþóra og Sigrún 193
ÓliogGuðmundur 190
Þórólfur og Pétur 180
Fastir keppnisdagar eru hvert
mánudaskvöld og þeir áhugasöm-
ustu hittast stundum á fimmtudög-
um og draga þá í slag. Spilað er í
Félagsheimilinu og er þar góð
staða. / Siiii
Bridsfélagið Muninn,
Sandgerði
Sveit Kjartans Ólasonar sigraði í
þriggja kvölda hraðsveitakeppni sem
húsfreyja í Ártúnum í
Bólstaðarhlíðarhreppi,
en yngstur Ingimar sem
dó í frumbernsku.
Pabbi fluttist með for-
eldrum sínum að
Brandsstöðum í Ból-
staðarhlíðarhreppi árið
1938, og þaðan að Ey-
vindarstöðum í sömu
sveit árið 1940. Hinn 14.
júní árið 1947 gekk
pabbi að eiga móður
mína Aðalbjörgu Guð-
rúnu Þorgrímsdóttur frá
Syðra-Tungukoti (nú
Brúarhlíð) í Bólstaðar-
hlíðarhreppi, og sama
ár keyptu þau jörðina Holt á Ásum
og fluttust þangað og foreldrar
pabba með þeim. Hafði þá áður ver-
ið seldur undan jörðinni hluti jarðar-
innar sem nú heitir Laxholt.
Áður en foreldrar mínir komu að
nýlokið er hjá félaginu. Sveitin hlaut
samtals 1773 stig og varð efst öll
kvöldin. Meðalskor var 1620. Með
Kjartani spiluðu Óli Þór Kjartansson,
Sigríður Éyjólfsdóttir, Bjarni Krist-
jánsson og Garðar Garðarsson.
Sveit Guðfinns KE varð í öðru
sæti með 1713 stig og sveit Halldórs
Aspar í því þriðja með 1684 stig.
Fimmtudaginn .17. okt. var spil-
aður tvímenningur, vanir-óvanir, en
24. október verður eins kvölds tví-
menningur.
Bikarkeppni Suðurlands
1996-1997
Skráningarfrestur vegna bikar-
keppni Suðurlands í sveitakeppni
er til laugardagsins 2. nóvember
1996. Síðasta vetur tóku 11 sveitir
þátt í mótinu og vonast er til að
þær verði enn fleiri í ár. Stefnt er
að því að 1. umferð verði lokið þann
1. desember nk. Eins og áður greiða
sveitir aðeins keppnisgjald fyrir þá
leiki sem þær spila.
Þátttaka tilkynnist til Guðjón
Bragasonar, hs. 487-5812, eða vs.
487-8164.
Holti hafði bærinn og útihús staðið
uppi í Holtsbungunni en lítið íbúðar-
hús var þó byggt niður við Laxána
sem fýrsti vísir að færslu bæjar og
útihúsa.
Við urðum sjö systkinin. Elst er
sú er þessi orð skrifar, Jósefína
Hrafnhildur, og er maður hennar
Ingimar Skaftason. Næstur er Vil-
hjálmur Hróðmar, kvæntur Ingi-
björgu Jóhannsdóttir. Þriðja í röðinni
er Guðrún Sigríður og er hennar
maður Andrés Arnalds. Næstur er
Þorgrímur Guðmundur og er hans
kona Svava Ögmundsdóttir. Þá er
Ólöf Stefanía, gift Valdimar Guð-
mannssyni. Elísabet Hrönn, gift Jóni
Inga Sigurðssyni, og loks Bryndís
Lára og er hennar maður Sighvatur
Steindórsson. Barnabörn pabba og
mömmu eru 20 og bamabarnabörnin
fjögur.
Foreldrar okkar byggðu við fyrsta
íbúðarhúsið í Holti árið 1959 en ég
minnist þrengslanna í gamla húsinu
er við bömin vorum að vaxa upp.
Öll skilyrði fyrstu árin í Holti voru
frumstæð hvað þægindi og aðra
verkaðstöðu snertir, en fljótlega
breyttist allt til betri vegar fyrir þrot-
HSK mót í tvímenningi
HSK mótið í tvímenningi verður
spilað í Tryggvaskála á Selfossi
laugardaginn 2. nóvember nk. og
hefst mótið stundvíslega kl. 10.
Spilaður verður barometer með
tölvugefnum spilum. Þátttaka til-
kynnist til Ólafs Steinasonar í hs.
482-1319 eða, vs. 482-1600.
Bridsdeild Rangæinga
og Breiðholts
Hæstu skor í NS síðasta spilakvöld:
laust starf. Árangur starfsins er líka
mikill þar sem þtjú af okkur systkin-
unum búa sjálfstæðu búi á jörðinni
með fjölskyldum okkar.
Ég veit að pabbi og mamma voru
vinsæl af nágrönnum og öðmm sem
þau höfðu eitthvað saman að sælda
við. Þau tóku þátt í félagsmálum í
sveitinni og voru og eru ákaflega
samhent um uppeldi og hag okkar
systkinanna. Pabbi ann söng og söng
með Karlakór Bólstaðarhlíðarhrepps,
Karlakórnum Húnum og síðast með
Vökumönnum.
Þegar Héraðsnefnd Austur-
Húnavatnssýslu ákvað að gangast
fyrir byggingu á íbúðum fyrir aldr-
aða ákváðu þau foreldrar mínir að
gerast þátttakendur í því. Þau flutt-
ust til Blönduóss árið 1991 og eru.
í hópi fyrstu íbúanna þar á Flúða-
bakka 1.
Á afmælisdegi pabba vorum við
svo til öll, þessi stóra fjölskylda, sam-
an komin í Borgamesi til þess að
heiðra pabba í tilefni dagsins. Það
varð okkur öllum mikil ánægja, þó
að fyrst og fremst ætti það að koma
í hlut pabba og mömmu.
Hrafnhildur Pálmadóttir.
Rafn Kristjánss. - Þorsteinn Kristjánss. 199
Rapar Þorvaldsson - Sigurður Gislason 178
Berprlngimundarson-AxelLárusson 172
Hæstu skor í A/V
Óli B. Gunnarsson - Jón St. Kristinsson 211
Loftur Pétursson — Friðrik Jónsson 181
Baldur Bjartmarss. - Halldór Þorvaldss. 174
Staðan eftir 2 lotur
Rafn Kristjánss. - Þorsteinn Kristjánss. 399
Óli B. Gunnarsson - Jón St. Kristjánsson 387
Baldur Bjartmarss. - Halldór Þorvaldss. 363
Vilhjálmur Siprðss. - Guðbjöm Þórðars. 348
LofturPétursson-FriðrikJónsson 346
Einu kvöldi er ólokið í keppninni.
PALMI
OLAFSSON
Morgunblaðið/Silli
STJÓRN félagsins, f.v. Gunnlaugur, Björgvin R. og Sigurgeir.
Christian Möller, Stirling Colgate,
Gordon Baym, Chris Pethick, Don
Lamb, William Press og Thomas
Gold, sem með erindum sínum og
öilum málflutningi gáfu okkur
yngri mönnunum ærið tilefni til
umhugsunar og umræðna. Við
höfðum það oft á tilfinningunni að
Magnús væri einn af fáum mönn-
um í hópi kennara okkar, sem hefði
skilning á mikilvægi heimsókna af
þessu tagi. Þar hefur líklega ráðið
mestu reynsla hans af alþjóðlegri
samvinnu, bæði hjá NORDITA og
eins sem fulltrúi íslands í alþjóð-
legum nefndum á hinum ýmsu
fræðasviðum. í því sambandi mun
víst óhætt að fullyrða að Magnús
hafi um langt skeið verið einn
helsti ambassador íslands á vett-
vangi alþjóðasamstarfs í vísindum.
Sem slíkur er hann enn i fullu
starfi.
Margt fleira áhugavert væri
hægt að nefna í afmæliskveðju til
fyrsta prófessorsins í kennilegri
eðlisfræði við Háskóla íslands. Til
dæmis hefur hér ekkert verið
minnst á starf hans við uppbygg-
ingu verkfræði- og raunvísinda- \
deilda Háskólans eða þá Raunvís-
indastofnunar Háskólans, sem
hann veitti forstöðu í fjölda ára.
Væntanlega munu aðrir mér fróð-
ari gera því mikilvæga starfi hans
ítarlegri skil.
Ég vil ljúka þessum fáu orðum
með því að óska kennara mínum
og síðar samkennara hjartanlega
til hamingju með daginn. Þá vil
ég jafnframt þakka honum og
konu hans, Helgu, ánægjuleg
kynni í gegnum tíðina og óska
þeim báðum alls hins besta í fram-
tíðinni.
Einar H. Guðmundsson.
mi
bragð
l * « «
yillffjjilf
Alltaf tilbúnir í fjörið!
JÍeri0tmMaM&
- kjami málsins!