Morgunblaðið - 02.11.1996, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
_____________AÐSENPAR GREIMAR_
Samstarf Islands og ESB
í málefnum fatlaðra
ÁRIÐ 1970 helgaði
framkvæmdastjórn
Evrópubandalagsins
hluta starfsemi sinnar
málefnum fatlaðra,
með því að styrkja
rannsóknir starfshópa
sem stofnaðir voru í því
skyni. Félagsmálasjóð-
ur Evrópu veitti slíka
rannsóknarstyrki. Upp
úr 1980 var stofnuð
sérstök deild af hálfu
framkvæmdastjórnar-
innar til að fara með
málefni fatlaðra. Árið
1988 var samþykkt af
ráðherranefnd ESB að
efna til þriggja ára
framkvæmdaáætlunar í málefnum
fatlaðra sem hlaut heitið HELIOS
I, og er skammstöfun fyrir
„Handicapped People Within the
European Community Living Inde-
pendently in an Open Society". Sam-
kvæmt þeirri áætlun var m.a. lögð
áhersla á starfsendurhæfíngu, þátt-
töku fatlaðra í almennum skólum,
bætta ferðaþjónustu, endurbætur í
aðgengis- og ferlimálum, miðlun
upplýsinga þjóða í milli, svo nokkuð
sé nefnt.
Þegar HELIOS I áætluninni lauk,
var sett í gang fjögurra ára starfs-
áætlun; HELIOS II, sem hefur stað-
ið yfir síðan í febrúar 1993 en þeirri
áætlun lýkur í lok þessa árs. _
EFTA-ríkin þrjú Noregur, ísland
og Lichtenstein fengu fulla aðiid að
HELIOS II áætluninni þann 1. jan-
úar 1996, en þátttaka EFTA-ríkj-
anna hófst þó nokkru fyrr eða á
árinu 1995 með áheyrnaraðild. Það
gerðist með ákvörðun sameiginlegu
EES-nefndarinnar frá 19. maí 1995
þegar bókun 31 við EES samninginn
var breytt, um sam-
vinnu á sérstökum svið-
um utan marka fjór-
þætta frelsisins. í
ákvörðuninni segir að
EFTA-ríkin skuli á ár-
inu 1995 taka þátt í
aðgerðum ESB varð-
andi stuðning við fatlað
fólk í samræmi við
HELÍOS II áætlunina.
EFTA-ríkin skyidu sjálf
bera kostnaðinn það ár.
Markmið
HELIOS II áætlunin
beinist einkum að
nokkrum forgangssvið-
um þar á meðal að
bæta aðstöðu fatlaðra til þátttöku
innan almenna menntakerfisins,
stuðla að aukinni þátttöku á almenn-
um vinnumarkaði, efla starfsþjálfun
og starfsendurhæfingu, efla félags-
legan og efnahagslegan stuðning í
því skyni að fatlaðir geti lifað sjálf-
stæðu lífi í samfélaginu. Ennfremur
að auka í stórum stíl miðlun upplýs-
inga milli aðildarríkja og hvetja til
nýrra þróunarverkefna og nýjunga
í aðferðum til aðstoðar fötluðum. í
markmiðum felst einnig að stuðla
að samvinnu milli aðildarríkja og
efla samstarf við fijáls félagasamtök
fatlaðra.
Leiðir
í starfsáætluninni eru nefndar
ýmsar leiðir til að ná fyrrgreindum
markmiðum, þar á meðal að koma
af stað nýrri starfsemi í tengslum
við ákveðin viðfangsefni ár hvert,
hvetja til þróunarverkefna og vinna
skipulega að útbreiðsiu upplýsinga
og kynningu verkefna sem hafa skil-
að góðum og athyglisverðum ár-
Eitt af markmiðum
HELIOS-áætlunarinn-
ar, segir Margrét
Margeirsdóttir í fyrri
grein sinni, er að hvetja
til nýrra verkefna til
aðstoðar fötluðum.
angri. Að fatlaðir og fagfólk í hinum
ýmsu ríkjum fái tækifæri til að skipt-
ast á þekkingu og miðla af reynslu
sem geti ýtt undir framþróun á þess-
um vettvangi.
Stjórnskipan og
vinnuhópar
HELIOS áætluninni er stjórnað
af sérstakri deild innan fram-
kvæmdastjórnar Evrópusambands-
ins, þar sem hópur sérfræðinga
starfar. Komið var á fót þremur
ráðgjafarnefndum til að stuðla að
samvinnu við stjórnvöld í hveiju
landi og samtök fatlaðra.
Fyrst skal nefna ráðgjafarnefnd
sem er skipuð tveimur fulltrúum
stjórnvalda frá hveiju aðildarríki
ESB. EFTA-ríkin hafa einnig tvo
fulltrúa og taka þátt í starfi nefnd-
arinnar á sömu forsendum og aðild-
arríkin. í þessari nefnd er m.a. fjall-
að um stefnumarkandi mál, teknar
ákvarðanir um ýmis framkvæmdar-
atriði, greint frá niðurstöðum verk-
efna starfshópa, fjallað um skýrslur
og kannanir. Einnig fer fram kynn-
ing á stöðu máiefna fatlaðra í hinum
ýmsu löndum, svo nokkuð sé nefnt.
Næst vil ég nefna samráðsnefnd
fatlaðra, en þar eiga eingöngu sæti
fulltrúar samtaka fatlaðra sem
starfa á Evrópuvettvangi og/eða
teljast koma fram fyrir hönd fatl-
aðra í hveiju ríki. Hér er um mikil-
vægan vettvang að ræða þar sem
félagasamtökum fatlaðra gefst
tækifæri til að ræða og rnóta sameig-
inlegar tillögur og ábendingar og
hægt er síðan að koma á framfæri
við_ stjórnvöld.
í þriðja lagi er um að ræða svo-
nefndan tengslahóp, en þar hittast
fulltrúar úr fyrrgreindum ráðgjaf-
arnefndum og bera saman bækur
sínar.
Innan vébanda HELIOS II eru
starfandi fimm vinnuhópar sem fjalla
um eftirtalin svið: menntamál, at-
vinnumál, aðgengis- og ferlimál,
íþróttamál og ferðamál. Islendingar
hafa tekið virkan þátt í fyrrgreindum
ráðgjafamefndum og vinnuhópum og
koma fulltrúar bæði frá samtökum
fatlaðra og stjómvöldum en mikil
áhersla er lögð á að auka sem mest
tengslin milli þessarra aðila sem
vinna að velferðarmálum fatlaðra.
Kynningar- og
upplýsingastarf
Þessi stefna kemur þó enn skýrar
fram í starfsemi HELIOS II sem
lýtur að miðlunar- og upplýsinga-
starfi í þágu fatlaðra innan ESB og
EFTA-ríkjanna (Exchange and In-
formation Activities) EIA.
Eins og áður var drepið á er eitt
af markmiðum HELIOS-áætlunar-
innar að hvetja til nýrra og áhuga-
verðra verkefna til aðstoðar fötluð-
um og að koma upplýsingum um
slíkar aðgerðir á framfæri svo að
önnur ríki geti notið góðs af reynsl-
unni sem þannig fæst. í því skyni
eru haldnar námstefnur, efnt til
Margrét
Margeirsdóttir
kynnisferða, gerðar kannanir, gefnir
út bæklingar o.fl. Starfsemi þessi
er skipulögð á grundvelli tiltekinna
viðfangsefna sem valin eru ár hvert
og þátttakendur eru valdir bæði frá
samtökum fatlaðra og úr hinum
ýmsu fagstéttum sem starfa að
málefnum fatlaðra.
Á þessu ári eru viðfangsefnin á
sviði starfsþj álfunar/endurhæfing-
ar, þátttaka á almennum vinnu-
markaði, félagsleg aðlögun og
menntamál. Innan hvers þessara
fjögurra sviða eru starfandi milli
10-20 hópar, með fulltrúum frá ríkj-
um ESB og EFTA-löndum.
í kjölfar aðildar íslands að HELI-
OS II í ársbyijun var okkur boðið
að tilnefna 26 fulltrúa til að taka
þátt í þessari starfsemi og voru þeir
m.a. valdir í samræmi við ábending-
ar frá hagsmunasamtökum fatlaðra.
Enda þótt þátttaka okkar íslend-
inga í þessu sérstaka verkefni hafi
fyrst byijað í upphafi þessa árs og
reynslan því ekki löng, telja þátttak-
endur þetta mjög gagnlegan vett-
vang þar sem fólkið í „grasrótinni"
fær tækifæri til að afla sér fróðleiks
og kynna sér það sem efst er á baugi
í málefnum fatlaðra í hinum ýmsu
ríkjum Evrópu, hvort heldur er á
Spáni, Grikklandi, Ítalíu, írlandi eða
á Norðurlöndunum. Vissulega gefast
þarna tækifæri til samanburðar við
önnur lönd og mat á eigin stöðu
varðandi skipulag og þjónustu í
málefnum fatlaðra. Slíkur saman-
burður reynist sem betur fer oft
vera okkur hagstæður þrátt fyrir
fámenni þjóðarinnar. íslensku þátt-
takendurnir hafa ekki aðeins verið
þiggjendur, heldur hafa þeir einnig
miðlað ýmsum fróðleik sem hefur
vakið athygli meðal starfsfélaga
þeirra frá stórþjóðunum og þannig
eigum við erindi í þetta alþjóðlega
samstarf.
Allur kostnaður vegna þátttöku í
þessu upplýsingastarfi (EIA) er
greiddur af framkvæmdastjórn ESB
og ennfremur er kostnaður vegna
annarra fulltrúa greiddur að hluta.
Höfundur á sæti í ráðgjafarnefnd
ESB og fer með málefni HELIOS
á IsJandi.
Hverjir mega og hveijir
mega ekki fara til útlanda?
HINN nýi fram-
kvæmdastjóri _ Kaup-
mannasamtaka Islands,
Sigurður Jónsson, kaus
einhverra hluta vegna að
veitast að Verzlunar-
mannafélagi Reykjavíkur
með ósönnum sakargift-
um í fréttatíma ríkisút-
varpsins 20. okt. sl. í til-
efni af því að Flugleiðir
hafa boðið félagsmönnum
VR, 65 ára og eldri,
þriggja daga ferð til
Glasgow á góðu verði.
VR lét Flugleiðum
í té límmiða
Fréttin hófst með þess-
um orðum: „Framkvæmdastjóri
Kaupmannasamtakanna er undrandi
á því að Verzlunarmannafélag
Reykjavíkur bjóði félagsmönnum sín-
um verslunarferðir til útlanda." Síðan
sagði framkvæmdastjórinn orðrétt:
„Verzlunarmannafélagið býður fé-
lagsmönnum sínum 65 ára og eldri
ferð til Glasgow í samvinnu við Flug-
leiðir". Hér er staðreyndunum snúið
við. Hið rétta er að Flugleiðir bjóða
félagsmönnum VR, sem eru 65 ára
og eldri, að fara í þriggja daga ferð
til Glasgow fyrir kr. 19.900 á mann,
hótel innifalið. Það eina sem VR hef-
ur komið nærri þessu boði Fiugleiða,
er að samþykkja að láta Flugleiðum
í té límmiða með nöfnum félags-
manna VR, 65 ára og eldri, til að
auðvelda þeim að senda þessum fé-
lagsmönnum VR þetta boð! Þetta er
eina samkomulagið sem VR gerði við
Flugleiðir og þeir vísa til í bréfí sem
þeir sendu til þessara
félagsmanna VR.
Tilgangurinn
að koma höggi
áVR
Að framkvæmda-
stjóri Kaupmanna-
samtakanna skuli af
þessu tilefni hafa séð
ástæðu til að gera sér
erindi á fréttastofu
ríkisútvarpsins og
halda því þar fram að
með þessu sé VR að
„bjóða félagsmönnum
sínum verslunarferðir
til útlanda", er væg-
ast sagt ómerkilegt.
Trúir því einhver að framkvæmda-
stjóri Kaupmannasamtakanna
myndi neita Flugleiðum um nafna-
lista yfir félagsmenn Kaupmanna-
samtakanna, 65 ára og eldri, ef
Flugleiðir vildu bjóða þeim ódýra
ferð til útlanda?
Verslanir bjóða
starfsfólki sínu til útlanda
Það er vitað og fer vaxandi, að
fyrirtæki, þar á meðal verslanir,
bjóða starfsfólki sínu í nokkurra
daga ferð til útlanda, til að halda
árshátíðir á erlendri grund og greiða
dijúgan hluta kostnaðarins. Sam-
kvæmt kenningu framkvæmdastjóra
Kaupmannasamtakanna eru þessar
versianir og önnur fyrirtæki að bjóða
starfsfólki sínu í verslunarferðir til
útlanda, því sennilega eru verslanir
ekki langt undan! Er ekki rétt að
framkvæmdastjórinn líti sér nær og
Trúir því einhver, spyr
Magriús L. Sveinsson,
að framkvæmdastjóri
Kaupmannasamtak-
anna myndi neita Flug-
leiðum um nafnalista
yfír félagsmenn Kaup-
mannasamtakanna, 65
ára og eldri, ef Flugleið-
ir vildu bjóða þeim
ódýra ferð til útlanda?
geri sér ferð í fréttatíma ríkisút-
varpsins til að hneykslast á þessu
framferði félagsmanna Kaupmanna-
samtakanna?
Sigurður hefur lítið álit á
íslensku verslunarfólki
Því verður ekki neitað að það
andar heldur köldu frá fram-
kvæmdastjóra Kaupmannasamtak-
anna til þessara eldri félagsmanna
VR, sem flestir eru lífeyrisþegar og
hafa skilað góðu dagsverki m.a. í
þágu íslenskar verslunar. Það er
ekki stórmannlegt að veitast að
stéttarfélagi þessa fólks í þeim eina
tilgangi að gera forustumenn þess
tortryggilega fyrir að auðvelda því
að þiggja boð Flugleiða um ódýrar
ferðir til útlanda.
En þetta er ekki í fyrsta skipti
sem Sigurður Jónsson sendir félags-
mönnum VR kaldar kveðjur. í Tím-
anum 5. júlí sl. er viðtal við Sigurð
og þar er eftirfarandi haft eftir
honum varðandi samanburð á laun-
um afgreiðslufólks hér og í Dan-
mörku: „Með fullri virðingu fyrir
íslensku verslunarfólki, þá sé það
ósanngjarnt að bera kjör þeirra
saman við t.d. danska starfsbræður
sem hafa áralanga sérmenntun að
baki í sinni atvinnugrein.“ Það er
ekki hægt að misskilja hvaða álit
framkvæmdastjórinn hefur á ís-
lensku verslunarfólki.
Lág fargjöld er hluti
af kjörum launþega
Sú tíð er liðin, þegar það var aðal-
lega á færi kaupsýslumanna og
embættismanna hins opinbera, að
fara til útlanda. Ég tel það vera hluta
af kjörum launþega í landinu, að
eiga þess kost að komast milli landa
á sem hagstæðustum kjörum. Enda
hafa stéttarfélögin í landinu samið
við Flugleiðir og ferðaskrifstofur um
hagstæð verð á flugi, bæði til ann-
arra landa og innanlands, sem þús-
undir félagsmanna VR og aðrir laun-
þegar hafa notað sér og metið sem
kjarabót. Hvað fólk gerir í útlöndum,
verður hver að hafa fyrir sig. Satt
að segja hélt ég að allir fögnuðu
þessu, en nú hefur ein undantekning
fundist!
Svarið við innkaupaferðum
er Iægra vöruverð
Allir eru sammála um að æski-
legt er að fóik geri innkaup sín fyrst
Magnús L.
Sveinsson
og fremst innanlands. En leiðin til
að draga úr innkaupum fólks er-
lendis er ekki að gera því erfitt
fyrir að fara til útlanda með háum
fargjöldum eða feluleik með nöfn
manna, eins og framkvæmdastjóri
Kaupmannasamtakanna vill. Eina
raunhæfa svarið við innkaupaferð-
um til útlanda er að vera samkeppn-
isfær í verði og gæðum. Tii að gera
versluninni það kleift, verður hún
að búa við svipaðar aðstæður og
samkeppnisaðilarnir í öðrum iönd-
um hvað skatta og aðrar álögur
varðar.
Fólk af landsbyggðinni í inn-
kaupaferðir til Reykjavíkur
Það er vitað, að með bættum sam-
göngum innanlands, m.a. lágum far-
gjöldum, sem verkalýðshreyfingin
hefur samið um við Flugleiðir, hefur
það aukist, að fólk utan af landi fari
í innkaupaferðir til Reykjavíkur. Ég
geri ráð fyrir að kaupmenn út á landi
séu ekki mjög hrifnir af þessari þró-
un, sem vissulega er vandamál sem
menn þurfa að takast á við. En það
verður ekki gert með því að gera
fólki erfiðara fyrir að ferðast.
Allir áttu að versla í kaupfé-
lögunum - maður var hýddur
Það er ekki langt síðan að ætlast
var til að menn versluðu eingöngu
við kaupfélögin. Það þekkir Sigurður
Jónsson, núverandi framkvæmda-
stjóri Kaupmannasamtakanna, vel
frá fyrri störfum. Það er nauðsyn-
legt að hann geri sér grein fyrir því
að tímarnir hafa breyst og menn
verða að bregðast við samkeppninni
með öðrum hætti en að fólki sé gert
erfitt fyrir að ferðast! Þetta viðhorf
framkvæmdastjórans minnir mann
einnig á þann tíma, þegar maður
var dæmdur til hýðingar fyrir að
selja fisk í Keflavík í stað Hafnar-
fjarðar!
Höfundur er formaður
Verzlunarmannafélags
Reykjavíkur.