Morgunblaðið - 03.11.1996, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 3. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Golli
„EF VIÐ náum ekki saman um þessa sameiginlegu sýn, um að auka það sem er til skiptanna og um að skipta því út, þá gengur þessi
hugmynd ekki upp.“ Þórarinn V. Þórarinsson, framkvæmdastjóri VSÍ.
Þórarinn V. Þórarinsson, framkvæmdastjóri VSÍ, um ný viðhorf vinnuveitenda
Við viljum virkja
vinnustaðina
Vinnuveitendasambandið hefur lýst sig
reiðubúið að vinna að breyttri samningsgerð
í næstu kjarasamningum og opna möguleika
á milliliðalausum samningum á milli
starfsfólks og stjómenda í einstökum fyrir-
tækjum með það að markmiði að stytta
vinnutíma, auka framleiðni í fyrirtækjunum
og bæta kaupmátt á unna vinnustund.
Omar Friðriksson ræddi við Þórarin V.
—-------------------------------->-----
Þórarinsson, framkvæmdastjóra VSI, um
þessi nýju viðhorf atvinnurekenda.
SAMBANDSSTJÓRN VSÍ
hefur kynnt markmið og
megináherslur í komandi
kjarasamningum og vill
að gerðir verði almennir
kjarasamningar til a.m.k. tveggja
ára, sem miði að því að verðbólga
verði í hæsta lagi 2% á ári á samn-
ingstímabilinu, en samningsgerð-
inni verði einnig breytt og hluti
kjaraákvarðana færist inn í fyrir-
tækin með samningum milli starfs-
manna og stjórnenda.
„Hægt verði að aðlaga kjara-
samninginn mismunandi þörfum
fyrirtækjanna og leitast verði við
að virkja ekki bara þá fáu, sem
koma að gerð kjarasamninga, held-
ur allar þær þúsundir, sem eru að
taka ákvarðanir um framkvæmd
vinnunnar og skipulagningu úti í
atvinnulífinu. Við viljum búa til
umgjörð um hvetjandi samstarf.
Við gerum okkur grein fyrir því
að það verður nýtt fyrir marga
stjómendur að þurfa að taka upp
formlega umræðu við starfsfólk um
hvað megi betur fara og leita leiða
til að gera betur, þar sem víkja
megi frá þeim staðli, sem kjara-
samningurinn er,“ segir Þórarinn
V. Þórarinsson, framkvæmdastjóri
VSÍ, í viðtali við Morgunblaðið.
Ekki persónubundnir
samningar
Á undanförnum árum hefur
margoft komið upp umræða um
gerð starfsgreinasamninga eða
vinnustaðasamninga. Þórarinn seg-
ir að hugmynd VSÍ, sé ekki sú að
koma á persónubundnum samning-
um hvers starfsmanns við sinn at-
vinnurekenda, heldur koma af stað
nýju samstarfsferli milli starfs-
manna og stjórnenda um tiltekna
þætti, sem verði ekki bundnir í al-
mennu kjarasamningunum.
„Kjarasamningur er milli félaga,
ráðningarsamningur er milli fyrir-
tækis og einstaklings. Hann er
persónulegur og getur eðlilega
kveðið á um hærra kaup en skylt
er samkvæmt lágmarksákvæðum
kjarasamningsins. Við viljum nú
þróa þriðja þrepið, það sem við
köllum fyrirtækjaþátt kjarasamn-
ingsins. Þar eigi starfsmenn sem
hópur og stjómendur fyrirtækisins
aðildina," segir hann.
„Við undirbúning næstu kjara-
samninga verður að hafa í huga
að það hefur náðst undraverður
árangur fyrir tilstuðlan samninga
sem gerðir hafa verið. Núgildandi
kjarasamningar skila rúmlega 8%
kaupmáttarauka yfir tveggja ára
tímabil. Það er ótrúlegur árangur
þegar haft er í huga að á sama
tímabili hefur kaupmáttur launa í
OECD-ríkjunum aukist um 1 'AX.
I samanburði við það er um marg-
faldan árangur að ræða. Á þessu
ári höfum við þó byijað á ný að
safna skuldum í útlöndum og það
gefur til kynna að við höfum senni-
lega farið full hratt,“ segir Þórar-
inn.
„Okkur hefur líka tekist að koma
í veg fyrir að atvinnuleysi yrði við-
varandi vandamál á íslandi. ísland
er eina ríkið í Evrópu, þar sem
atvinnuleysi er ekki stórvandamál,"
segir Þórarinn og bendir á að ætla
megi að frá 1994 til 1996 hafi
nýjum störfum fjölgað um rúmlega
sex þúsund ogjafnvægi sé að kom-
ast á í fólksflutningum til og frá
landinu.
„Við skynjum það hins vegar að
væntingar fólks eru meiri en oft
áður. Það er ákveðið óþol gagnvart
næstu kjarasamningum og við telj-
um að fólk vilji fá tækifæri til þess
að hafa meiri áhrif á sín kjör en
unnt er að óbreyttu samnings-
formi. Ég er sannfærður um að lág
verðbólga er grundvallarforsenda
þess að kjörin batni. Síðustu tvö
ár hefur verðbólgan verið um 2%
að meðaltali á ári. Við höfum brot-
ist út úr því fyrirkomulagi á launa-
markaði að vera með verðtrygging-
arákvæði í samningum. Það eru
engin rauð strik eða vísitöluviðmið-
anir og það er við þessar aðstæður
sem kaupmátturinn á íslandi hefur
vaxið þrefalt eða fjórfalt á við það
sem gerst hefur annars staðar. Það
eru því ekki gamaldags verðtrygg-
ingarhugmyndir sem gefa mestan
kaupmátt, heldur heilbrigt jafn-
vægi og launabreytingar í sam-
ræmi við verðmætasköpunina."
Lágar prósentubreytingar ef
viðhalda á stöðugleika
„Ef viðhalda á stöðugleikanum,
þá þolum við aðeins mjög lágar
prósentubreytingar launa í almenn-
um kjarasamningum. Ef ekki á að
draga úr samkeppnishæfni þá get-
um við ekki hækkað verð á okkar
vöru meira en keppinautarnir. Það
þýðir að launabreytingar geta ekki
orðið meiri en í samkeppnislöndun-
um, nema okkur takist að auka
framleiðni. Við vitum líka að það
hefur enga þýðingu að skrifa inn
í kjarasamninga að framleiðni skuli
aukin. Það ákvarðast úti í fyrir-
tækjunum. Ég hygg að mörgum
þyki það hvorki aðlaðandi né spenn-
andi að laun hækki einu sinni á
ári um þetta 2-3% í almennum
samningum og það eins þótt starfs-
aldurshækkanir, breytingar á
bónuskerfum og fleira þess háttar
gefí heildarhækkun 3-4% eins og
algengast er í nálægum löndum.
Fólki finnst því hálfgert stillt upp
við vegg, það vill hafa meira um
eigin kjaraþróun að segja. Þessi
vilji verður að geta notið sín í verki
og hugmyndin um fyrirtækjaþátt
samninga miðast einmitt við það.
Að skapa ramma um formlegt sam-
starf úti á vinnustöðunum um að
auka verðmætasköpunina, fram-
leiða sama magn á minni tíma og
skipta vinningnum,“ segir Þórar-
inn.
-Hvað felst í þessarí hugmynd
um að færa samningsgerð inn í
fyrirtækin?
„Þetta er tilraun til að þróa
kjarasamninginn áfram, þannig að
á hveijum vinnustað megi aðlaga
ákvæði hans mismunandi þörfum
eftir því sem þar kann að semjast
um. Það er ekkert nýtt við yfírborg-
anir eða mismunandi útfærslur inn-
an ramma kjarasamningsins, það
er víða gert. Það sem væri nýtt er
að heimila einstökum vinnustöðum
að víkja frá tilteknum efnisreglum
samninganna með samkomulagi.
Það gerist þá því aðeins að báðir
aðilar hafí hag af og það sé leið
til að auka verðmætasköpun og
lækka framleiðslukostnað á hverri
einingu. Þá er unnt að borga fyrir
það, annað hvort í peningum eða
með meiri frítíma."
-Hvað sjáið þið helst geta breyst
skv. þessurn hugmyndum?
„Við verðum fyrst að semja um
það hvaða ákvæðum kjarasamn-
inga megi breyta, hvað geti fallið
inn í fyrirtækjaþátt samningsins.
Um það verða að gilda einhveijar
reglur. Við horfum aðallega á vin-
nutímann, upphaf og lok dagvinnu,
uppgjörstíma yfírvinnu, sveigjan-
legan vinnutíma, fyrirkomulag á
neysluhléum, frítöku og ef til vill
greiðslur í forföllum. Við getum
vel séð fyrir okkur samkomulag á
vinnustað um að sama kaup greið-
ist fyrir vinnu á tímabilinu 7 á
morgnana til 7 á kvöldin, þannig
að einstakir starfsmenn geti byijað
á mismunandi tíma. Hver og einn
myndi auðvitað ekki vinna meira
en 40 stundir á viku án yfírvinnuá-
lags, en nýting framleiðslutækj-
anna yrði mun meiri en nú. Það
gæti staðið undir hærra dagvinnu-
kaupi í þessu fyrirtæki. í öðru fyrir-
tæki er ef til vill enginn ávinningur
af þessu. Þar hefði þessi breyting
þá eingöngu kostnað í för með sér,
ekki framleiðniauka og því ekkert
til að borga fyrir. En þar eru örugg-
lega einhver önnur atriði sem
áhugavert er að leysa öðruvísi en
kjarasamningurinn segir til um.
Þar gæti verið mikilvægt að geta
jafnað sveiflur, þannig að vinna
mætti fleiri tíma einn mánuð og
færri í öðrum. Báðir aðilar gætu
haft ávinning af samkomulagi um
slíkt,“ segir Þórarinn.
I
1
>
I
I
I
I
:
i
Verkalýðsfélögin
ekki lokuð úti
Þórarinn segir af og frá að verið i
sé að útiloka verkalýðsfélögin með ’
þessum hugmyndum. „Við erum
síst að amast við verkalýðsfélögun-
um. Þau gegna lykilhlutverki í að
búa til þessa umgjörð sem kjara-
samningurinn er og þau hljóta að
aðstoða félagsmenn sína með ráð-
gjöf og upplýsingum líkt og við
munum gera gagnvart okkar félög- j
um. Trúnaðarmenn starfsmanna
geta þess vegna verið í forsvari eða
einhveijir aðrir eða fleiri sem
starfsmenn kjósa. Um þetta þarf
að setja reglur í kjarasamningnum.
En fyrirtækjaþátturinn miðar að
því að virkja starfsmenn og stjórn-
endur, hleypa fleirum að. Þessir
aðilar eru öllum öðrum færari um
að laga kjarasamninginn að þörfum
eigin vinnustaðar. Það þarf þá líka
að vera unnt að svara hratt nýjum
þörfum og báðir aðilar eiga að
geta sagt svona samkomulagi upp
með eðlilegum fyrirvara.
Þetta hlýtur að verða samkomu- 1