Morgunblaðið - 07.11.1996, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 7. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 7. NÓVEMBER 1996 35
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
CLINTON
ENDURKJ ÖRINN
LÍKT og búist hafði verið við fór Bill Clinton með sigur af
hólmi í forsetakosningunum í Bandaríkjunum á þriðjudag
og telst sú niðurstaða söguleg þar eð forseti demókrata hefur
ekki verið endurkjörinn þar vestra frá því í tíð Franklins D.
Roosevelt. Staðan í báðum deildum Bandaríkjaþings breyttist
lítið, þar hafa andstæðingar forsetans, repúblikanar, áfram
meirihluta. Athygli vekur að repúblikanar halda stöðu sinni í
fulltrúadeildinni, þótt væntingar demókrata um að ná henni
aftur á sitt vald hafi vísast verið óraunhæfar frá upphafi. Tæp
50 ár eru liðin frá því að Repúblikanaflokkurinn náði síðast
að halda meirihluta í þessari deild þingsins.
Það er einkum tvennt sem skýrir þennan örugga sigur Clint-
ons. í fyrsta lagi sýna þessar kosningar fram á hversu erfitt
er að fella forseta í Bandaríkjunum þegar efnahagurinn er
almennt góður og alþýða manna telur hag sinn fara batn-
andi. Þetta átti við að þessu sinni í Bandaríkjunum og á þetta
lagði forsetinn þunga áherslu í málflutningi sínum.
í öðru lagi var kosningabarátta repúbiikana og frambjóð-
anda þeirra, Bobs Dole, ómarkviss og málflutningur hans mjög
slakur á köflum. Árásir hans á forsetann og undirsáta hans
vegna meintrar spillingar skiluðu ekki tilætluðum árangri.
Aldurinn vann aukinheldur gegn Dole, en hann er tæplega
73 ára. ítrekuð ummæli hans um fórnirnar sem hann og kyn-
slóð hans færðu á árum síðari heimsstyijaldarinnar í nafni
friðarins og frelsins náðu ekki nema til hluta eldri kjósenda.
Yngra fólk í Bandaríkjunum virðist ekki telja, að framlag Dole
í þessu efni eigi sérstakt erindi við það og hefur ályktað sem
svo að tími kynslóðar Dole í stjórnmálum vestra væri liðinn.
Þótt staða Clintons forseta gagnvart þingheimi sé því sem
næst óbreytt ríkir óvissa um seinna kjörtímabil hans. Á síð-
ustu misserum hefur hann fært sig til í hinu pólitíska litrófi
og nálgast mörg sjónarmið repúblikana. Hins vegar verður
fróðlegt að sjá, hvort hann tekur á ný upp baráttu fyrir ýms-
um umbótamálum, svo sem í heilbrigðismálum, sem hann varð
að leggja til hliðar á fyrra kjörtímabili sínu. Nú getur hann
ekki sótzt eftir endurkjöri að fjórum árum liðnum og hefur
þess vegna fijálsari hendur en ella. Franklin D. Roosevelt og
Lyndon B. Johnson gátu vísað til þess, að í forsetatíð þeirra
urðu grundvallarbreytingar í bandarísku þjóðlífi, þótt hinn síð-
arnefndi eigi það ekki sízt að þakka því andrúmi, sem John
F. Kennedy skapaði á forsetaárum sínum. Sum umbótamál
Johnsons hlutu raunar brautargengi vegna dauða Kennedys.
Bill Clinton hefur sýnt, að hann hefur mikla pólitíska hæfi-
leika og getur talað til bandarísku þjóðarinnar með þeim hætti
að helst minnir á einn forvera hans í embætti, Ronald Reag-
an. Það verður spennandi að fylgjast með því, hvort hann
nýtir þá hæfileika og þann pólitíska styrk, sem fylgir endur-
kjöri hans til þess að skilja eftir sig spor í sögu Bandaríkjanna.
SKYNSAMLEG
ÁKVÖRÐUN
RÍKISSTJÓRNIN tók skynsamlega ákvörðun er hún ákvað
einhliða að setja aflamark á rækjuveiðar íslenzkra skipa
á Flæmingjagrunni á næsta ári. Líkt og í fyrra mótmselir ríkis-
stjórnin því að önnur aðildarríki Norðvestur-Atlantshafsfisk-
veiðinefndarinnar, NAFO, skuli ætla að beita sóknarstýringu
á rækjumiðunum. Þá var hins vegar tekin sú vanhugsaða
ákvörðun að standa algerlega utan við stjórnunar- og verndun-
araðgerðir fiskveiðiríkjanna, sem hagsmuna eiga að gæta, og
íslenzkum skipum voru leyfðar óheftar veiðar á Flæmingja-
grunni.
Sóknin á Flæmingjagrunn varð meiri en menn höfðu séð
fyrir og í ár stefnir í að íslenzku skipin veiði þrefaldan þann
afla, sem þau fengu í fyrra, þvert á tillögur fiskifræðinga, sem
lögðu til að veiðar yrðu dregnar saman. Framferði íslenzku
skipanna hefur því skaðað orðstír íslands sem fiskveiðiríkis.
Akvörðun ríkisstjórnarinnar um 6.800 tonna kvóta virðist
hins vegar í samræmi við þau ákvæði úthafsveiðisamnings
Sameinuðu þjóðanna að ríki skuli ekki aðhafast neitt, sem
grefur undir verndunar- og stjórnunaraðgerðum svæðisstofn-
ana á borð við NAFO. Önnur ríki ættu því að geta sætt sig
við þessa niðurstöðu í bili, en auðvitað hlýtur ísland að stefna
að því að ná samkomulagi við samstarfsríkin á ársfundi NAFO
að ári.
Nú er aðeins eftir að ná samningum við Norðmenn og Rússa
um Smuguveiðar til þess að ísland geti hrósað sér af því að
stunda eingöngu ábyrgar úthafsveiðar í samræmi við alþjóð-
lega samninga. Allt kapp ber að leggja á að leysa Smugudeil-
una fyrir næsta sumar. Ákvörðun um nýjar viðræður Islands
og Rússlands vekur nýjar vonir í því efni.

Morgunblaðið/RAX
MAÐURINN má sín lítils, þegar náttúran talar með þeim hætti, sem hún hefur gert síðustu dagana. Og tröllaukin ísbjörgin gnæfa yfir manninum á sandinum og ekki er
þyrlan heldur stór að sjá í samanburði við þau.
Mesta og
hraðasta
hlaup ald-
arinnar
SKEIÐARÁRHLAUPIÐ nú kann
að verða stytzta hlaupið í dögum
talið, en aftur á móti er það lang-
mesta hlaupið á öldinni mælt í
rennsli hlaupvatns; mest 45.000
rúmmetrar á sekúndu og náði
þeim á innan við sólarhring.
Hlaupið 1938 náði hámarki i
40.000 rúmmetrum á sekúndu á
tæpum þremur sólarhringum, en
á jafnlöngum tíma er hlaupið nú
nánast fjarað út.
Skeiðarárhlaupið 1934 náði há-
marki á tæpum níu dögum í rösk-
lega 30.000 rúmmetrum, en féll
niður aftur hraðast allra flóðanna.
Mælarnir sýna
vel flóðbylgjuna
Vatnshæðarmælir, sem starfs-
menn Orkustofnunar komu fyrir
í Skeiðará við Skaftafellsbrekkur,
sýnir vel flóðbylgjuna sem kom í
upphafi hlaupsins í ánni. Mælirinn
sýnir skyndilega hækkun á vatns-
borði kl. 8 um morguninn og á
um 30 minútum hækkaði vatns-
borðið um 3,2 metra. Nokkrum
mínútum síðar skall önnur bylgja
á mælinum. Hann sýnir að kl. 9:10
komst vatnsborðið í 5,2 metra
hæð. Það var undan þessum flóð-
bylgjum sem vatnamælingamenn
á Skeiðarárbrú þurftu að forða
sér.
Vatnshæðarmælir við Skeiðar-
árbrú sýnir þessar sömu bylgjur
mjög vel. Eftir að bylgjurnar
höfðu liðið hjá dreifðist vatnið
víðar um sandinn og vatnið tók
að grafa sig niður. Hæðarmælarn-
ir segja því ekki alla söguna um
rennslisaukninguna í hlaupinu.
knilíkön nokkurra
iðarárhlaupa
■\ \ \
"~'\y Grímsvötn
Benriflið
íflóð-
Bylgjunni
Rennsli,
rúmmetrar
á sekúndu
45.000
40.000
35.000
30.000
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
Hlaupið
sem nú er
í rénum

Fló£ korr þrið skv. Metra 5,0- 4,0- 3,0- 9 rv ibylgjan, rúmlega 5 metra há, niður Skeiðará kl. rúmlega 9.00 iudagsmorguninn 5. nóv. sl., mælitæki í Skaftafellsbrekkum 5,25 m

\
1,0- 0,0- 6.

30 7. )0 8.00 9 00 10 00 11 00 12 00 13 00
Olfusá er vatnsmesta
vatnsfall á landinu.
Meðalrennsli hennar er
um 400 rúmmetrar á sek
20 km
6.000 tonn af fiski flutt yfir Skeiðarársand
Styttra til megin-
landsins eftir að
vegurinn rofnaði
EGILL Jón Kristjánsson, fram-
kvæmdastjóri Fiskmarkaðs Horna-
fjarðar, segir að flutt hafi verið
5-6.000 tonn af fiski frá markaðin-
um yfir Skeiðarársand það sem af
er árinu. Rof á samgöngum suður
um land í kjölfar hlaups þýði að nú
sé „styttra til Evrópu frá Horna-
firði“.
„Samgöngur við Evrópu eru mjög
góðar og ekki spuming að meira fer
þangað af fiski nú,“ segir hann.
Björri Jónsson yfirmaður flutnings-
deildar Kaupfélags Austur-Skaft-
fellinga, KASK, segir að helmingi
lengri flutningsleið þýði í raun að
þorskkílóið hafi lækkað um tíu krón-
ur vegna aukins kostnaðar og lík-
legt sé að fjöldi báta veigri sér við
því að landa á Hornafirði í kjölfarið.
Hann segir að flutningsgjöld þurfi
að hækka um 60% vegna dýrari
landflutninga.
Flutningafyrirtækið HP og synir
annast vöruflutninga fyrir Fisk-
markað Hornafjarðar og flutnings-
deild KASK fyrir kaupfélagið og
einstaklinga. Heimir Heiðarsson hjá
HP og sonum sagði í Morgunblaðinu
í gær að fyrirtækið hefði til þessa
haft 1-5 bíla í flutningum daglega
en nú mætti búast við því að flutn-
ingsgetan minnkaði um helming.
Undir það tekur Egill Jón og segir
að með því að fara norðurleiðina
anni bílamir ekki fiskflutningum
fyrir Fiskmarkað Hornafjarðar.
Haustin hafi verið besti tíminn hjá
þeim.
Undirstöðurnar famar
Egill Jón segir ennfremur að
Austfirðirnir hafi verið að sérhæfa
sig meira í uppsjávarfiski ---------
á borð við síld og loðnu
meðan bolfiskurinn safn-
ist á suðvesturhomið og
Norðurland. „Þetta raskar __________
mynstrinu og er vel hugs-
anlegt að stóm línubátarnir sigli
vestur. Þá má búast við að þónokk-
uð meira af afla fari út til Evrópu.
Einnig komum við til með að kanna
hvort hægt er að senda með skipum.
Fiskmarkaður Hornafjarðar hefur
eflst gífurlega á undanförnum árum
og nú stöndum við á hávertíðinni.
Það er ekki gott að ætla að flytja
ferskan afla á þrefalt lengri tíma.
Við höfum byggt markaðinn upp
Flutnings-
gjöld hækka
um 60%
með því að vera áreiðanlegir í af-
hendingum. Nú er búið að slá undan
okkur undirstöðurnar," segir Egill
Jón.
Bjöm Jónsson hjá flutningsdeild
KASK segir að fyrirtækið ráði yfir
fjórum flutningabílum, þar af þrem-
ur með tengivögnum, sem megi
mest vera 13,5 metra langir sam-
kvæmt evrópskum reglum. Flutt er
fyrir kaupfélagið og einstaklinga og
voru farnar fimm ferðir í viku áður
en suðurleiðin rofnaði, að hans sögn.
Fyrir dyram stendur að birgja selj-
endur upp af jólavarningi fyrir mán-
aðamót og þá segir Bjöm heilmikið
að gera í afurðaflutningum þegar
vertíð stendur sem hæst.
Flutningsgjöld syðri leiðina voru
11,30 kr. á kíló með skatti en þegar
nyrðri leiðin er farin eykst kostnað-
ur í 18,20 kr. að Björns sögn. „Við
höfum sérhæft okkur í tengivögnum
við flutninga og það er ekki góð til-
hugsun að draga 13,5 metra langa
lest á eftir sér í kafaldsbyl í Fagra-
dal og eftir fjörðunum. Breiðdals-
heiðina getum við ekki farið vegna
þess hversu beygjurnar þar era
þröngar," segir Björn.
Bjöm segir Eimskip sigla einu
sinni í viku beint frá Reykjavík til
Hornafjarðar. „Þeir era sólarhring
á leiðinni sem hentar okkur mjög
vel. Mælifellið fer hins vegar norður-
leiðina fyrir Samskip og við getum
því lítið notað þá ferð fyrir vöru-
flutninga," segir hann.
Nú er hugmyndin sú að hans sögn
að aka úr Reykjavík á fimmtudags-
kvöldum og til Akureyrar. „Það er
oftast greiðfært þangað. Síðan er
ratt á föstudögum og þá eigum við
að ná yfir--------------
Möðradalsöræfi
til Egilsstaða
næsta dag. Síð-
________ an er bara eftir___________
að glíma við
hálkuna hér í fjörðunum,“ segir
Björn. Býst hann við að tveir menn
verði að vera í hverjum bíl nú í stað
eins, þótt gist sé á Akureyri, til að
fara eftir reglum Evrópusambands-
ins um hvíldartíma langferðabíl-
stjóra.
Loks segir Björn að reynt verði
að lesta í gáma og setja í skip sem
fer á þriðjudagskvöldi úr Reykjavík
og er á Hornafirði sólarhring síðar,
Þorskkílóið
hefur lækkað
um tíu krónur
til þess að sleppa við norðurleiðina
og halda flutningskostnaði niðri.
Möðrudalsöræfi rudd fímm
sinnum í viku
Hreinn Haraldsson framkvæmda-
stjóri rannsókna- og þróunarsviðs
Vegagerðarinnar segir að ef litið sé
á þann hluta hringvegar sem liggur
um Skeiðarársand sé heildaramferð
á veginum á ársgrundvelli 144 bílar
á dag. Ekki hefur verið gerð bein
talning á því hversu hátt hlutfall
þeirrar umferðar er flutningabílar,
að hans sögn, en viðmiðunin sem
notuð er er 20%, sem þýðir um 30
bíla á dag.
Vetrarumferðin telst 50 bílar á
dag og reiknað er með að flutninga-
bílar séu um 15 á hveijum degi.
Hreinn segir ennfremur að til þessa
hafi Vegagerðin reynt að halda
Möðradalsöræfum opnum tvo daga
í viku en nú hafi verið ákveðið að
ryðja fimm sinnum vikulega ef þörf
krefur. Norðurleiðin frá Höfn er um
940 kílómetrar, að Hreins sögn, en
suðurleiðin, sem nú er rofín, 460
kílómetrar.
Hagfræðistofnun Háskóla ís-
lands hefur síðastliðin tvö ár unnið
að könnun fyrir Vegagerðina á
vöruflutningum eftir vegakerfinu.
Athuguð er dreifing flutninga yfir
árið, hvað er flutt, hvaðan og hvert.
Niðurstöður eru ekki á næsta leiti
en samkvæmt athugun sem gerð
var á Suðurlandsvegi eina viku í
júlí sem leið voru flutt tæp 60 tonn
af vörum frá Suður- og Suðvestur-
landi austur og tæp 47 tonn sömu
leið til baka. Olafur Sigmundsson
hjá Hagfræðistofnun vinnur að
--------- könnuninni meðal ann-
arra og segir hann að
flutningar séu stöðugir
yfir allt árið en gera þurfi
________ ráð fyrir breytingum
vegna slátur- og vertíða
eða flutningum á varningi kringum
jól.
Meðfylgjandi töflur eru byggðai
á gagnagrunni Hagfræðistofnunai
og tekur Ólafur fram að einungis
sé búið að gera fímm athuganir og
túlka beri niðurstöðumar með var-
úð. Taflan gildir einungis fyrir flutn-
inga 14.-20. júlí og nær ekki til allra
flutninga til Austurlands þessa vikt
að hans sögn.