Morgunblaðið - 07.11.1996, Blaðsíða 10

10 FIMMTUDAGUR 7. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Mesta eignalgón síðan
í Vestmannaeyjagosi?
EIGNATJÓN af völdum hlaupsins
á Skeiðarársandi er sennilega það
mesta sem orðið hefur hérlendis
í náttúruhamförum frá Vest-
mannaeyjagosinu árið 1973. Við-
lagatrygging íslands tryggir
eignir gegn tjóni af völdum eld-
gosa, jarðskjálfta, skriðufalla,
snjóflóða og vatnsflóða og hefur
gert síðan hún var sett á fót árið
1975 til að taka við af rekstri
Viðlagasjóðs, sem bætti m.a.
eignatjón vegna eldgossins í Vest-
mannaeyjum og snjóflóðsins á
Norðfirði.
Allar brunatryggðar eignir,
fasteignir og lausafé, eru tryggðar
viðlagatryggingu samkvæmt lög-
um, og einnig hafnarmannvirki,
hitaveitur, skolpveitur, raforku-
virki, síma- og fjarskiptamann-
virki, svo og skíðalyftur og brýr,
sem eru lengri en 50 metrar.
Til viðlagasjóðs er greitt iðgjald
sem jafngilair af 0,20%o af trygg-
Amerískar fléttimottur.
^VIRKA
Mörkinni 3, s. 5681411.
Sími 555-1500
Höfum kaupanda
aö 200—250 fm einbhúsi á Stór-
Reykjavikursvæðínu. Engin skipti.
Sumarbústaður
Til sölu góður ca 50 fm
sumarbústaður í landi Jarðlangsstaða
í Borgarfirði. Eignarland hálfur hektari.
Verð: Tilboð.
mm
Digranesheiði
Gott ca 120 fm einbýli auk ca 35 fm
bílskúrs á þessum vinsæla stað. Áhv.
húsbr. ca 2,4 millj. Verð 11,5 millj.
Garðabær
Stórás
Gott ca 200 fm einbhús auk 30 fm
bilsk. Mögul. á tveimur íb. Ekkert áhv.
Skípti möguleg á 3ja herb. íb.
Reykjavík
Baughús
Glæsileg ca 90 fm 3ja herb. íb. i tvíb.
með góðu útsýni. Áhv. ca 2,8 millj.
húsbréf. Verð 8,5 millj.
Skipholt
Góð ósamþ. einstaklib. ca 48 fm í
fjölb. Verð 2,7 millj.
Hafnarfjörður
Sævangur
Glæsilegt einbhús á einni hæð ca 180
fm auk tvöf. bílsk. Skipti mögul. á
minni eign. Verð 16,0 millj.
Breiðvangur
Mjög góð 5 herb. ca 112 fm ib. á 2.
hæð. Laus fljótl. Verð 8,4 millj.
Álfaskeið
Einbýlishús á tveimur hæðum með
hálfum kj., samtals 204 fm. Mikið
endurn. Ath. skipti á lítilli íb.
Reykjavíkurvegur
Glæsileg 2ja herb. íb. á 3. hæð. Lítið
áhv. Verð 4,3 millj.
Vantar eignir á skrá
jÆ Fasteignasala,
I Strandgötu 25, Hfj.
Árni Grétar Finnsson, hrl.
Stefán Bj. Gunnlaugsson, hdl.
ingamati viðkomandi hlutar. Eig-
endur bera eigin áhættu sem er á
bilinu 40 - 400 þúsund krónur.
Að sögn Freys Jóhannessonar,
starfsmanns Viðlagatryggingar
íslands, hefur Vegagerðin greitt
iðgjöld af brúm á hennar vegum
og má áætla að iðgjöld vegna
brúnna á Skeiðárársandi hafi
numið um 2 milljónum króna ár-
lega.
Sjóður Viðlagatryggingar
varðveittur í Seðlabankanum
Sá sjóður, sem iðgjöld til Við-
lagatryggingar mynda, er varð-
veittur í Seðlabanka Islands og
nam eigið fé hans, samkvæmt
bókhaldi, 4,7 milljarðar króna, í
lok ársins 1995.
Ekki fengust upplýsingar í gær
um núvirði þeirra bóta sem greidd-
ar voru úr Viðlagatryggingu
vegna tjóna á eignum í eldgosinu
í Vestmannaeyjum og snjóflóðun-
um á Norðfirði en telja má víst
að eignatjón í Vestmannaeyjum
sé það mesta sem orðið hefur í
náttúruhamförum hér.
Viðlagatrygging greiddi á síð-
asta ári út 686 milljónir króna í
tjónabætur, vegna snjóflóðanna í
Súðavík og Flateyri. Árið 1994
voru greiddar 141,1 milljónir
króna úr Viðlagatryggingu, en þá
féllu m.a. snjóflóð í Tungudal við
ísafjörð. Árið 1990 varð tjón við
suðurströnd landsins vegna
sjávarflóða og námu greiðslur úr
Viðlagatryggingu það ár 113,2
milljónum króna, eða 135,1 m.kr.
miðað við núverandi lánskjaravísi-
tölu.
Bætur úr viðlagatryggingu árið
1983, þegar fióðið féll á Patreks-
firði, námu um 6,5 m.kr. sam-
kvæmt upplýsingum frá skrifstofu
Viðlagatryggingar Islands og jafn-
gildir það 27,6 m.kr. miðað við
lánskjaravísitölu.
Kostnaðarsömustu tryggingatjón
af völdum náttúruhamfara
árin 1970-1995
Kostnaður millj. dollar (verðl. 1992) Dauðs föll - Dagsetn. hamfarir byrja Gerð náttúruhamfara Land
16.000 38 24. ágú. 1992 Fellibylurinn „Andrew" Bandaríkin
11.838 60 17. jan. 1994 Jarðskjálfti í S-Kaliforníu Bandaríkin
5.724 51 27. sep. 1991 Hvirfilbylurinn „Mireille" Japan
4.931 95 25,jan. 1990 Vetraróveður „Daria“ Evrópa
4.749 61 15. sep. 1989 Fellibylur „Hugo“ Puerto Rico
4.528 63 17. okt. 1989 Jarðskjálfti Loma Prieta Bandaríkin
3.427 64 26. feb. 1990 Vetraróveður „Vivian" Evrópa
2.282 6.000 17.jan. 1995 Jarðskjalfti í Kobe Japan
1.938 59 4. oktJ995 Fellibylurinn „Opal“ Bandaríkin
1.700 246 10. mar. 1993 Snjóbylur við austurstr. Bandaríkin
1.600 4 11. sep. 1992 Fellibylurinn „lniki“ Bandaríkin
1.453 3. sep. 1979 Hvirfilbylurinn „Frederic" Bandaríkin
1.422 2.000 18. sep. 1974 Hvirfilbylurinn „Fifi“ Honduras
1.320 350 12. sep. 1988 Fellibylurinn „Gilbert" Jamaica
1.238 500 17. des. 1983 Snjóbylur, frost Bandaríkin
1.236 26 20.okt. 1991 Skógareldar Bandaríkin
1.224 350 2. apr. 1974 Hvirfilbylir í 14 ríkjum Bandaríkin
1.172 31 4. ágú. 1970 Hvirfilbylurinn „Celia“ Bandaríkin
1.168 25.apr. 1973 Flóð í Mississippi Bandaríkin
1.048 21 5. maí 1995 Vindur, hagl og flóð Bandaríkin
1.005 100 2. jan. 1976 Stormur í NV-Evrópu Evrópa
950 20 17. ágú. 1983 Fellibylurinn „Alicia“ Bandaríkin
923 40 21. jan. 1995 Stormur og flóð í N-Evrópu Evrópa
923 3 26. okt. 1993 Skógareldar Bandaríkin
894 28 3. feb. 1990 Hvirfilbylurinn „Herta“ Evrópa
870 47 3. sep. 1993 Fellibylurinn „Yancy“ Japan
865 13 18. ágú. 1991 Fellibylurinn „Bob“ Bandaríkin
851 36 16. feb. 1980 Flóð í Kaliforníu og Arisóna Bandaríkin
Tjón af völdum náttúruhamfara hér á landi og erlendis
Kostnaður síðustu ára
hefur slegið öll met
KOSTNAÐUR af völdum náttúru-
hamfara - óveðurs, vatns- og snjó-
flóða, jarðskjálfta o.þ.h. - hér heima
sem erlendis, hefur á undanförnum
áratug farið sívaxandi. Árið 1995
var metár að þessu leyti hérlendis,
með kostnað greiddan af Viðlaga-
tryggingum upp á meira en 686
milljónir króna. Tímabilið 1989-
1995 hefur á heimsmælikvarða ver-
ið mettímabil hvað tjónakostnað
varðar.
Ýmsir mælikvarðar
Ýmsir mælikvarðar eru til á því
hvaða tjóni náttúruhamfarir valda.
Sá mælikvarði sem algengast er að
miðað sé við, þegar fyrst og fremst
um tjón á eignum er að ræða, er
kostnaður tryggingafélaganna, sem
greiða þurfa tjónþolum bætur. Þar
sem fæstar eignir fólks í þróunar-
löndum eru tryggðar takmarkast
þessi mælikvarði við tjón sem verða
í hinum þróaðri og ríkari hluta
heimsins. Aukinn tjónakostnaður
skýrist ennfremur að hluta til af
þeirri einföldu staðreynd, að sífellt
fleiri eignir eru byggðar og tryggð-
ar í heiminum.
I meðfylgjandi yfirliti yfir heimsins
kostnaðarsömustu tjón af völdum
náttúruhamfara síðastliðinn aldar-
fjórðung, sem tekið er saman af einu
stærsta endurtryggingarfélagi
heims, Swiss Re, blasir við hvemig
Bandaríkin tróna efst á lista yfir þau
lönd, sem mestan tjónakostnað hafa
þurft að bera. Meðaltalstjónakostn-
aður í Bandaríkjunum á síðustu 25
áram voru 3,9 milljarðar Bandaríkja-
dala (261 milljarður króna) árlega,
í Evrópu 1,9 milljarðar dala (127
milljarðar kr.) og 400 milljónir dala
(27 milijarðar kr.) í Japan.
Iðulega verður einnig stórfellt
eignatjón af völdum jarðskjálfta, en
alvarlegast er manntjónið sem þeir
valda. Þannig lítur yfirlit yfir alvar-
legustu náttúruhamfarimar allt
öðravísi út, ef mælikvarðinn er
mannslíf. Ef litið er til 30 mann-
skæðustu náttúrahamfara frá árinu
1970 sést að yfir helmingur þeirra
voru jarðskjálftar, sem ollu dauða
samtals yfír hálfrar milljónar
manna, víðs vegar um heiminn.
Aðeins fáeinir þessara mann-
skæðu jarðskjálfta komast þó í hóp
þeirra kostnaðarsömustu á mæli-
kvarða tryggingabóta, þar sem
flestir stærstu skjálftarnir eiga sér
stað í fátækari löndum heims, s.s.
Kína, Perú og íran. Jarðskjálftinn
í Kobe í Japan kostaði 6.000 manns
lífið en var margfalt kostnaðarsam-
ari en t.d. jarðskjálftinn í Tangshan-
héraði í Kína árið 1976, þar sem
um 250.000 manns týndu lífi.
Óveðurstjón kostnaðarsömust
Heildartjónakostnaður af völdum
náttúruhamfara árið 1995 í heimin-
um öllum var eftir því sem næst
verður komizt um 12,4 milljarðar
daia (830 ma. kr.), en það er meira
en fjórir fimmtu hlutar tjónakostn-
aðar í heiminum að öðrum slysum
meðtöldum, s.s. brunum og spreng-
ingum. Þetta er töluvert minni
kostnaður en árið 1994, en þó tölu-
vert meiri en meðaltal áranna 1970-
1994. Árin 1989 til 1995 standa
upp úr sem kostnaðarmetstímabil.
Af 30 heimsins kostnaðarsömustu
tryggingabótatjónum frá árinu 1970
var 21 að rekja til storma. Ef aðeins
er iitið til tjóna sem hafa kostað 1
milljarð dollara eða meira frá árinu
1989, en þau eru alls 14’ talsins,
sést að 9 era óveðurstjón. Á tímabil-
inu 1989-1995 er meðalkostnaður
tryggingafélaga heimsins af völdum
óveðurstjóna 9,3 milljárðar banda-
ríkjadala (623 milljarðar kr.) árlega.
Gróðurhúsaáhrifin
Tíðar fréttir af mannskæðum eyði-
leggingarmætti fellibylja, sem að
undanfömu hafa margir hverjir átt
upptök sín í Karíbahafi og skilið eft-
ir sig slóð eyðileggingar, ekki sízt í
Bandaríkjunum, hafa einnig vakið
upp spumingar um hvort veðurfar á
jörðinni sé að breytast af völdum
gróðurhúsaáhrifanna svokölluðu.
Þessi spurning var eitt viðfangs-
efna á þingi norrænu vátryggingar-
félaganna, sem haldið var í Kaup-
mannahöfn í ágúst sl. Þar kom fram,
að ýmsir evrópskir vísindamenn
hefðu efasemdir um, að gróðurhúsa-
áhrifin (sem koltvísýringsútblæstri
er að miklu leyti kennt um) valdi
veðurfarsbreytingum, sem hafi í för
með sér náttúrahamfarir í formi
hættulegra óveðursmyndana,
storma, hvirfil- og fellibylja. Vissu-
lega megi rekja aukna tíðni slíkra
óveðursmyndana til hækkaðs loft-
hita, en vísindamennirnir hallast
frekar að því að hækkandi lofthita-
stig á jörðinni orsakist af aukinni
yfirborðsvirkni í sólinni frekar en
af gróðurhúsaáhrifunum, þótt þau
hafi eflaust sitt að segja.
Vísindamennirnir benda á, að á
undanfömum fjórum öldum hefur
meðalhiti á jörðinni fylgt virkni sól-
arinnar. Auk þess benda þeir á, að
mælingar á veðurfari þurfi að ná
yfir lengra tímabil en áratug - 30
ár eru talin vera lágmarksviðmiðun-
artímabil í þessu samhengi - til að
gefa marktækar vísbendingar um
hvort um raunverulega veðurfars-
breytingu sé að ræða.
Kostnaður Viðlagatryggingar
sveiflukenndur
Hér á landi hefur tjónakostnaður
af völdum náttúruhamfara verið
mjög sveiflukenndur, en árið 1995
var sett algert met að því leytinu,
sem ekki kemur á óvart þegar haft
er í huga, að á því ári urðu bæði
snjóflóðin á Vestfjörðum, í Súðavík
og á Flateyri. Kostnaður Viðlaga-
tryggingar íslands árið 1995 var
686 milljónir kr., og það sem af er
þessu ári 102,5 milljónir, sem að
sögn Geirs Zoega hjá Viðlagatrygg-
ingu eru að mestu eftirhreytur frá
snjóflóðatjónunum. Sveiflurnar í
tjónakostnaði Viðlagatryggingar á
milli ára eru gífurlegar; þær ná allt
frá 6 milljónum kr. árið 1992 upp
í metupphæðina árið 1995. Árið
1993 var þessi kostnaður 14,4 millj.
kr. og 1994 141,5 millj. kr.
Á Skeiðarársandi era mannvirki,
sem tryggð eru hjá Viðlagatryggingu
fyrir vel á annan milljarð króna, af
þeirri upphæð er brúin yfir Skeiðará
vátryggð fyrir 660 milljónir kr. Við-
lagatrygging mun einnig þurfa að
bæta Landsvirkjun viðgerðarkostnað
við rafmagnslínur á sandinum.
Óveðurstryggingar á
almennum markaði
í hinum alþjóðlega samanburði
ber þó að hafa í huga, að almennu
tryggingafélögin tryggja gegn tjón-
um sem óveðursvindar valda og
koma þau því ekki fram í kostnaðar-
tölum Viðlagatryggingar (sam-
kvæmt lögum nr. 88/1982 er Við-
lagatryggingu aðeins uppálagt að
vátryggja gegn beinu tjóni af völd-
um eldgosa, jarðskjálfta, _ skriðu-
falla, snjó- og vatnsflóða). Á hverju
ári verður allnokkurt tjón af völdum
veðurofsa hér á landi, en sá kostn-
aður er verulegum sveiflum undir-
orpinn, eins og önnur tjón sem rekja
má til náttúruhamfara.
Mesta tjónið sem óveður hefur
valdið hérlendis á síðustu árum varð
í óveðrinu 3. febrúar 1991. Heildar-
tjónið var metið á um einn milljarð
króna. Bætur vátryggingafélaganna
voru 400-500 milljónir kr. vegna
þessa einá atburðar,_ samkvæmt
upplýsingum Sigmars Ármannsson-
ar, framkvæmdastjóra Sambands
íslenzkra tryggingafélaga.
Sérstök nefnd, sem forsætisráð-
herra skipaði til að meta óveðurs-
tjónið, komst m.a. að þeirri niður-
stöðu, að óveðurstjón eigi ekki að
falla undir Viðlagatryggingu Is-
lands. Hér á landi hafi sú megin-
stefna verið við lýði, að mönnum
skuli jafnaðarlega í sjálfsvald sett,
hvort þeir kaupi vátryggingar á
eignum sínum eða vegna annarra
hagsmuna og jafnframt fyrir hvaða
áhættum, þ.e. tjónsatburðum. Svip-
aðra sjónarmiða gæti í nágranna-
löndum þeim, sem íslendingar beri
sig gjarnan saman við. Það skuli
því heyra til undantekninga, að vá-
tryggingar séu lögboðnar.
Eins og ofangreindar upphæðir
sýna, getur skyndilegur veðurofsi
valdið gífurlegu tjóni hérlendis,
bæði á eignum og mannslífum og
því fyllsta ástæða fyrir landsmenn
að vera ávallt undir slík áföll búnir.