Morgunblaðið - 15.11.1996, Blaðsíða 32

32 FÖSTÚDAGUR 15. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Óður til Laxár
BOKMENNTIR
Endurminningar
RENNT í HYLINN
eftir Björn G. Jónsson á Laxamýri.
Útg.: Fjölvaútgáfa. Prentun: Grafík
hf. Reykjavík, 1996 - 204 bls.
»SENN blés af landsnæturgolan
og ýfði vatnsflötinn. Speglunin á ánni
hvarf og hún breytti um lit, varð
dökk í strenginn, næstum blásvört
og ómar fossanna hljóðnuðu. Langt
úr suðri barst fagur strengjakiiður
sem gaf til kynna að nú væri í vænd-
um minnst tveggja daga sunnanátt.«
Hver er höfundur þessarar hug-
tæku náttúrulýsingar? Atvinnurit-
höfundur í höfuðstaðnum sem langar
að vekja athygli á stíltækni sinni?
Fjarri því, hér er það Laxamýrar-
bóndinn sem talar. Þessa stundina
nýtur hann hvíldar á bakka árinnar
sinnar. Og hann er ekki að vekja
athygli á neinu nema ásý sinni á land-
inu, náttúrunni, lífínu. I mynd árinn-
ar sér hann æviskeið líða hjá, hægt
en óstöðvandi eins og blátt og tært
straumvatnið sem skiptir litum eftir
árstíð og birtu. Bók hans er óður til
Laxár. Ain verður honum táknmynd
lífsuppsprettunnar en jafnframt
hinnar óendanlegu hringrásar. Sá
sem kveður ána að hausti veit aldrei
hvort honum muni auðnast að heilsa
henni að vori. Náttúran kennir að
allt eigi sinn tíma, líf manns jafnt
sem annað.
Skemmst er frá að segja að Björn
G. Jónsson kynnir sig með eftirminni-
legum hætti í bók þessari. Einarður
er hann í skoðunum, fýlginn sér,
ákafamaður í sókn og vörn, eigi að
síður tilfinninganæmur og skapheit-
ur; í aðra röndina einfari, að hinu
leytinu félagsvera. Alls þessa njóta
endurminningar hans. Þar eru engin
undirmál, engar hálfkveðnar vísur.
Höfundurinn kemur til
dyranna með kostum
sínum og ‘göllum og
dregur ekkert undan.
Ævi hans hefur liðið
hratt. Hann hefur unnið
mikið og vakað mikið;
og í baráttunni fyrir því
sem hann vissi sannast
og réttast unni hann sér
sjaldan hvíldar.
Ekki er þetta samfelld
ævisaga heldur minn-
ingabrot frá liðnum
árum; nærmyndir af ein-
staklingum og frásagnir
af atburðum sem upp
úr standa þegar horft
er um öxl. Æskuheimilið
á Laxamýri var mann-
margt jafnan og störfin
fjölbreytt. Margur hefur knúið þar
dyra og skilið eftir sig spor. Sumir
urðu öðrum minnisstæðari þegar frá
leið. Þama eru dýrasögur sem ekki
munu síður geymast í minni. Þar að
auki segir höfundur frá því sem hann
hefur orðið áskynja þegar honum
hefur gefíst að skyggnast á bak við
fortjald raunveruleikans. Enginn
skyldi efast um að hann segi jafnsatt
og rétt frá þeirri reynslu sinni og
öðm sem hann greinir frá í bók sinni.
Fyrir fáeinum áratugum sendi Jón
H. Þorbergsson, faðir Björns, frá sér
sínar endurminningar, þá orðinn
maður við aldur. Fróðlegt er að bera
saman bækur föður og sonar. Fljótt
á litið virðast þær eiga fátt sameigin-
legt nema hvað báðar lýsa viðburða-
ríkum ævidögum og eru þar að auki
prýðisvel skrifaðar;
tímarnir enda ólíkir; og
meir en svo! Sé horft
yfir ævistarf þeirra í
svipsýn má segja að
hlutskipti Bjöms hafi
orðið að veija og varð-
veita það sem faðir hans
byggði upp. Laxamýri
er einhver dýrmætasta
hlunnindajörð landsins.
Búskapurinn þar
byggðist á miklu fólks-
haldi. Þegar Bjöm
komst á unglingsaldur
var vinnukrafturinn að
hverfa úr sveitunum.
Sú var meðal annars
orsök þess að hann
hvarf ekki til langskóla-
náms í höfuðstaðnum
en sat um kyrrt á föðurleifð sinni.
Saga hans er því jafnframt sagan
af varnarbaráttu íslenskra sveita á
seinni hluta 20. aldar.
Frá hendi útgefanda er Rennt í
hylinn vönduð bók, prýdd fjölda
mynda, litmynda mest. A þeim gefur
að líta landslag það sem lýst er í
textanum. I fáum orðum sagt: Góð
bók og gagnmerk.
Erlendur Jónsson
Björn G. Jónsson
á Laxamýri
Áhrifamikið og læsi-
legt skáldverk
TRÖLLAKIRKJA,
skáldsaga Ólafs Gunn-
arssonar, kom nýverið
út í Bretlandi hjá for-
laginu Mare’s Nest í
Lundúnum. Þýðendu
eru David MeDuff og
Jill Burrows. Bókin
kom upphaflega út hjá
bókaútgáfunni Forlag-
inu 1992 og var tilnefnd
til Islensku bókmennta-
verðlaunanna.
Þrír dómar hafa birst
um bókina. Stórblaðið
The Times getur henn-
ar með fyrirsögninni:
Saga, saga ekta saga.
Ritdómari blaðsins
fjallar iítillega um þá
eiginleika sem hann telur prýða ís-
lendingasögur, hann álítur þær bók-
menntir í svipuðum anda og skáld-
sögur Dostojevskís þótt „andi“ ís-
lendingasagnanna sé reyndar oftast
fremur vínandi að mati ritdómarans.
Hann fagnar útgáfu
Tröllakirkju, segir það
alltof fátítt að íslenskar
skáldsögur séu þýddar á
ensku. I Tröllakirkju sé
að fínna flest af því sem
einkenni íslendingasög-
umar og vel sé hægt að
mæla með þessari dá-
samlegu dæmisögu þótt
ekki væri nema vegna
sérkennilegra götuheita
einna saman, en nöfn
eins og Tryggvagata og
Bókhlöðustígur séu ein-
ungis ilmurinn af veislu-
borðinu sem lesanda
standi til boða þegar
hann njóti þessarar bók-
ar í enskri þýðingu. Rit-
dómari finnur Tröllakirkju það helst
til foráttu að örlög nokkurra söguper-
sóna séu fullhrottafengin.
Stórblaðið Mail on Sunday fjallar
einnig um bókina. Ritdómarinn rekur
efni sögunnar stuttlega og kvartar
nokkuð yfír þýðingunni en kveður
persónur sögunnar birtast lesanda í
skýru ljósi og þjóna bæði stórfeng-
legu og einföldu söguefni.
Ritdómari The Times Literary
Supplement kveður Tröllakirkju raun-
sæislega skáldsögu sem nái fram
áhrifum sínum með því að kynna
okkur fjölskyldulíf sem hægt sé að
taka trúanlegt. Lærifaðir hofundar
sé Dostojevskí en Ólafur Gunnarsson
minni um margt á annan höfund,
Japanann Shusku Endo, sem einnig
hafí hæfíleika til að flétta mjög svo
raunverulegu lífi saman við tilvistar-
umræðu og sýna fram á yfirþyrmandi
vissu um náð. Skáldskapur beggja
hafí til að bera þéttleika nítjándu aldar-
innar og tilvistarkreppu þeirrar tuttug-
ustu, samfara örvæntingarfullri löng-
un til þess að koma einhvers konar
formi á brotakenndan huga nútíma-
mannsins. Ritdómari kveður nokkra
formgalla á bókinni en þeir komi ekki
að sök, Tröllakirkja sá áhrifamikið
skáldverk, gífurlega læsilegt.
Ólafur
Gunnarsson
Sólarmegin ...
TÓNLIST
Hljðmdiskar
SÖNGHÓPURINN
SÓLARMEGIN
Guðmundur Jóhannsson bassi og
söngstjóri, Jensina Valdimarsdóttir,
alt, Halldór Hallgrímsson, tenór,
Ragna Kristmundsdóttir, sópran,
Kristján Elís Jónasson, barítón,
Þórgunnur Stefánsdóttir, sópran,
Sigursteinn Hákonarson, tenór,
Anna Snæbjömsdóttir, sópran, Gyða
Bentsdóttir, alt, Lars H. Andersen,
bassi. Upptökur fóra fram í Saurbæj-
arkirku og Fella- Hólakirkju 1996.
Upptakan og hljóðvinnsla: Sigurður
Rúnar Jónson, Stúdíó Stemma. Út-
gefandi: Sólarmegin CD SOL 1.
Dreifing: Spor hf.
Á SKAGANUM fyrirfínnst fleira
en fískur og fótbolti; þar sitja skáld-
in og yrkja og „söngfuglar" mynda
með sér söngfélagsskap, allt frá
stærri kórum niður í „rúmlega" tvö-
faldan kvartett — sem nefnist Sólar-
megin og hefur starfað síðan 1990.
Fyrstu árin voru félagar níu talsins,
en haustið ’94 bættist við sá tíundi.
Stjórnandi var Ragnheiður Ólafs-
dóttir til haustsins 1993, er Guð-
mundur Jóhannsson tók við. Fyrsta
opinbera verkefni kórsins var að
syngja á M-hátíð vorið 1990, síðan
hefur hann haldið tónleika árlega,
m.a. í öðrum byggðarlögum, og einn-
ig komið fram í útvarpi og sjón-
varpi. Haustið 1994 fór hópurinn í
söngferðalag til fjögurra vinabæja
Akraness í tilefni 50 ára afmælis
íslenska lýðveldisins.
Sólarmegin hélt „kynningartón-
leika" fyrir skemmstu á Sóloni ís-
landus og í Hafnarborg í Hafnarfirði
(ráðgerir fleiri tónleika). Því miður
gat undirritaður ekki verið viðstadd-
ur þessa tónleika, sem hafa án efa
verið góð skemmtun eftir hljómdisk-
inum að dæma.
Söngskráin (á diskinum) er fjöl-
breytt, en engu að síður ágæt sem
heild. Útsetningar (og raddsetning-
ar yfirleitt) eru skemmtilegar og
reyna á tónvísi og tilfinningu fyrir
hljómi, sem bregst yfirleitt ekki.
Aftur á móti má deila um hvort
stundum sé farið í óþarflega flókna
sálma í hljómi, dúllum og slaufum.
Til að slíkt njóti sín til fulls og öðl-
ist verulegan þokka er ekki nóg að
FEÐGININ sem ekki náðu saman: Michael og Lynn Redgrave.
Pabbi, þú
þekktir mig ekki
Lynn Redgrave gerir upp samband
sitt við föðurinn, Michael Redgrave,
í einleik sem hún flytur í London
FYRIR tólf árum, þegar faðir
leikkonunnar Lynn Redgrave,
Michael, Iá fyrir dauðanum, hel-
sjúkur parkinsonssjúklingur,
hélt hún heim til að vera við hlið
hans. Um miðja nótt var hún
ekki enn sofnuð vegna tímamun-
arins og rakst á rölti sínu um
hús hans á dagbækur og einka-
bréf. Hún stóðst ekki mátið og
hóf að lesa. Fletti
upp á fæðingardegi
sínum, 8. mars 1943.
Þar stóð ekki orð um
að barn væri fætt,
þess í stað var at-
hugasemd um leikrit-
ið sem faðir hennar
lék í þann daginn og
hvernig sýningin
gekk. Slæmt sam-
band Lynn Redgrave
hefur nú orðið til
þess að hún skrifaði
leikrit um það, sem
frumsýnt var í vik-
unni í London.
Lynn er þekkt leik-
kona, hefur leikið á
sviði og í fjölmörgum
kvikmyndum. Hún er
einnig þekkt fyrir
baráttu sína gegn
Universal-kvikmyndaverinu en
hún fullyrti að fyrirtækið hefði
sagt samningi hennar upp vegna
þess að hún hafði barn sitt á
brjósti þar.
Fjölskylda Lynn er ekki síður
þekkt, faðir hennar var virtur
leikari, svo og eldri systkini
hennar, Vanessa og Corin. í ævi-
sögu föðursins, sem út kom
skömmu fyrir lát hans, segir að
það barn eigi erfitt sem þurfi að
standa undir miklum væntingum,
en erfiðara eigi þó barnið sem
sé laglegt og enginn búist við
neinu sérstöku af.
Lynn Redgrave kynntist föður
sínum ekki náið og afskiptaleysi
hans i hennar garð er ekki
gleymt. Leikrit hennar, „Shake-
speare for My Father“ er einleik-
ur hennar þar sem hún segir frá
því er hún fann
dagbækurnar og fjöl-
mörg fleiri dæmi um
hversu mikið skorti á
samband þeirra feðg-
ina.
Bæði Vanessa og
Corin Redgrave hafa
skrifað um föður
þeirra en Lynn segir
að þeim sé nokk sama
um Ieikritið sem hún
setur nú upp. Heim-
ildarmenn The Inde-
pendent eru ekki á
sama máli, segja þau
hafa reynt að koma í
veg fyrir uppfærsl-
una.
Hún er að stórum
hluta byggð á setn-
ingum úr verkum
Shakespeares, sem
Lynn segir fanga tilfinningar
hennar í garð föðurins og lýsa
þeim báðum. „Mér þótti svo vænt
um hann en ég gat ekkert sagt.
Ekki frekar en hann gat talað
við mig ... I þessari sýningu er
ég ekki að kvarta eða leita að
auðveldra svara. Ég vil sýna
fram á að ég hafi sætt mig við
þetta og að ég muni hið góða í
sambandi okkar. Það voru mikil
forréttindi að vera dóttir hans.“
LYNN Redgrave
hefur samið og sett
upp einleik um
samband sitt við
föður sinn.
vera nákvæmur, það þarf ákveðið
áreynsluleysi sem er hafið yfir alla
erfiðleika og flækjur, fyrir utan
fagran hljóm. Sólarmegin hefur
a.m.k. nákvæmnina og oft ágætan
hljóm og ekki vantar sönggleðina.
Raddirnar yfirleitt góðar og
samæfðar vel.
í rauninni er um ótrúlega „þróað-
an“ sönghóp að ræða miðað við tak-
markaða tónlistarmenntun (að ætla
má), enda þyrfti hrokagikk og fýlu-
poka til að hafa ekki ánægju af þess-
um diski, sem hefur að geyma margt
óvenjulegt og aðdáunarvert og jafn-
vel gullfallegt, þó að herslumuninn
vanti að við séum að hlýða á snilld-
ina sjálfa — sem illa verður skil-
greind. Einkum hafði ég mikla
ánægju af þjóðlögunum og hefði
þegið fleiri slík.
Hljóðritun ágæt, eins og vænta
má af Stemmu.
Oddur Björnsson
Nýjar bækur
• HIN myrku sporer eftir breska
rithöfundinn og blaðamanninn Tim
Wilson í íslenskri þýðingu Glúms
Baldvinssonar og Jóhanns Finns-
sonar.
Bókin er í röð þekktra sakamála-
bóka sem ýmsir þekktir rithöfundar
og blaðamenn hafa skrifað og hlot-
ið hafa góðar viðtökur erlendis.
í bókinni Hin myrku spor eru
sextán frásagnaþættir af sönnum
sakamálum frá ýmsum tímum. Öll
málin vöktu mikla athygli og sum
hver Iíka mikinn óhug.
Útgefandi er Fróði. Bókin er 160
bls. og fjölmargar ljósmyndir eru í
bókinni. Bókin erprentunnin hjá
Steinholti hf. ogbókband annaðist
Bókbandsstofan Flatey. Kápuhönn-
un annaðist Helgi Sigurðssón. Verð
1.990 kr. m/vsk.