Morgunblaðið - 17.11.1996, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 17. NÓVEMBER 1996 31
BÓKIN varð til í ðveiyulegu samstarfi tveggja vina
— þeirra Júrís og Eyvindar Erlendssonar.
þeir sem hærra standa halda sig
víðs fjarri. Hann er ekki annað en
þýðandi og túlkur, fenginn hingað
til starfa af því hann, kannski af
einskæru ístöðuleysi, lenti í því, á
sínum tíma að læra þetta skrýtna
tungumál, - sem enginn kann nema
þetta fólk hér, utan við heiminn -
langt norður í hafi.
Njósnasaga af Miðnesheiði
Það er einn góðan veðurdag. Kom-
ið haust en veðrátta sumarsins hefur
orðið eftir, kannski gleymst. Hún
er hér enn. Milt, sól á lofti en farin
að lækka svo það er ekki heitt. Svali
af sjónum. Það hafa staðið kyrrviðri
í allt haust með vægu næturfrosti
svo trén standa enn með laufum,
flestum gulum og rauðum, sum enn-
þá græn. Konan farin heim til
Moskvu í frí, innfæddir allir að sinna
sínu, sumir liggja í kartöflugörðum,
aðrir í timburmönnum. Enda „ekki
talið æskilegt" að sendifulltrúar séu
inni á gafli hjá þeim, svo undarlegt
sem það nú er. Ekkert fyrir einmana
útlending við að vera.
Birtist þá ekki félagi ívan ívanó-
vits á jeppa sendiráðsins að bjóða í
ökuferð. Ivan ívanóvits er að vísu
múlasni, þegjandalegur riddari hinn-
ar ósýnilegu reglu, skráður „um-
sýslumaður bifreiðahalds" alltaf
klæddur gráleitum jakkafötum með
bjánalegt kúrekabindi, beinnefjaður
og beinn í baki og brosir aldrei nema
einhver detti á svelli. Hlátur hans
kemur í gusu, - aldrei nema ein.
Sinkfyllingar og svart í tönnum.
Semsagt - múlasni. En, á degi sem
þessum mátti maður verða honum
feginn. Og boði slíks manns er ekki
ráð að hafna.
Það er kyrrlátt á þjóðveginum
eftir að kemur suður á heiðina, rauða
og gullna í haustlitunum. Malbikið
hefur mjúkan gljáa eins og fáin leðu-
ról, í sveigjum um litskrúðugt haust-
landið. Melankólskir tröllkarlar
drúpa höfði, hugsi uppi á hólum. A
sjónum, spegilfögrum, bláum aldrei
þessu vant renna einstaka litiir mót-
orbátar með einum karli, á leið út á
mið. Fjallið handan fjarðar liggur
fram á lappir sínar og lygnir augum.
Fyrstu snjóélin hafa klórað því um
bakið í nótt. Álfarnir sjást ekki. Það
er hvíldardagur hjá þeim eins og
öðrum. Þeir sitja sennilega sunnan-
undir og leika sér að gulltöflunum
sínum eða eru að horfa á farfuglana
æfa þegjandi oddaflug, hátt í lofti,
fyrir ferðina löngu suður yfir höf.
Einstaka hvítt lamb, eins og dún-
hnoðri til að sjá, kviknar í litadýrð-
inni, - rekur upp bergmálandi jarm.
Bráðum koma bændurnir á gúmmí-
skóm, með hesta sína og hnífa, að
sækja þau úr sumarhögum.
Þegar komið er suður, þar sem
flotastöðin dreifir óhugnanlegu
drasli sínu, gaddavírsgirðingum og
gráum tumum, um mjúkdregnar,
kvenlegar línur heiðarinnar, stöðvar
ívan ívanóvits bifreiðina, á útskoti
við vegaskurð, þegir góða stund,
svipbrigðalaus, snýr sér svo hægt
við, horfir freðýsuaugum á ferðafé-
laga sinn, dregur að sér andann,
hægt og mælir:
- Ég þarf aðeins að skreppa
hérna, - bak við hól, (með íbygginni
áherslu), oní skurð. Það er best þú
hinkrir á meðan.
Nú jæja. Merkilegt fyrirhyggju-
leysi af manni jafn vönum að vinna
eftir plani að hafa ekki lokið þeim
verkum heima, áður en lagt er af
stað, en fara að sinna þeim í hvarfi
ofan í skurði. En hann um það. Seg-
ist ívan ívanóvits þurfa að skreppa
ofan í skurð þá er ekki túlksins að
bera brigður á það.
Sem sagt: ívan ívanóvits þarf oní
skurð.
Hann hverfur ofan í skurðinn. En
líklega hefur honum ekki líkað að-
staðan þar, því nokkrum augnablik-
um síðar skýtur honum upp við hinn
enda skurðarins eins og hann sé að
leita sér að þægilegri stað, skýst þar
hálfboginn milli kletta og hverfur
niður í næsta skurð, sem liggur í
átt að ruslahaugum hersins.
Tíminn líður. Ef til vill ætti maður
að gá? fvan ívanóvits kannski fastur
í botnleðjunni. Nei, varla. Hann er
vanur skurðum. Auk þess: - Far-
þegi í ökuferð á ekki að ráða ferð-
inni. Gestgjafinn ræður. Vilji hann
drekkja sér í skurði þá það, - ekki
túlksins að leiðrétta það.
Það er líka ágætt að fá smástund
til að leggja sig aftur á bak í hlýjan
mosann og horfa á farfuglana hátt
í lofti og frosthrein ský háloftanna
fljóta hjá. Þarna uppi er hið fræga
ózónlag. Ekkert gat að sjá. Og þarna
ennþá lengra úti i óendanleikanum
þessi níutíu prósent af efnismassa
alheimsins sem enginn getur fundið.
Á meðan bijótast menn um hér
neðra bullsveittir í leðjunni, út af
hégóma.
Loksins eftir langa mæðu birtist
gestgjafinn ívan ívanóvits, umsýslu-
maður bifreiðaeignar sérlegs sendi-
herra með fullu umboði, - upp úr
skurði. Hin ágætu jakkaföt leir-
stokkin, krumpuð og tætt. Skórnir
ein leðja, svo og buxnaskálmar upp
á kné. Lafmóður. Með stolt bardaga-
hetjunnar í svipnum. Framan á mag-
anum dinglar mikilfengleg ljós-
myndavél, - nýjasta módel af frægri
kapítalískri gerð.
Hér fór greinilega maður sem
kunni að bjarga brókum sínum.
En æ, æ, æ! Þessi samferðamaður
hans, sem hefði átt að verða fullur
lotningar, var því miður svo illa upp
alinn, undir siðspillandi áhrifum
stærðfræðinga og músíkanta, að
hann missti út úr sér:
- Kæri ívan ívanóvits. Er nú
ekki synd að stórskemma svona
þessi góðu föt fyrir ekki merkilegra
málefni? Ég hefði sem best getað
keypt kort með ljósmyndum af þessu
svæði, sem þér hafið svona ástríðu-
kenndan áhuga á, - úti í sjoppu, -
miklu betri myndir - í fullum litum!
Og þetta var engin lygi. Víst var
hægt að kaupa túristakort með
myndum af svæðinu í hverri búð.
Enda engu að leyna í svona flota-
stöð. Þær eru allar eins búnar og
allir þekkja þann búnað.
En ívan ívanóvits er ekki í skapi
fyrir neitt spaug. Leiðin heim ekin
þegjandi. Áður en hann kveður, á
tröppunum segir hann:
- Þér eruð unggæðingslegri og
græningjalegri en mig hefði grunað
Júrí Alexandersson. Til hvers ætti
ég að kaupa ódýra ljósmynd og eyði-
leggja með því tækifæri til að vinna
afrek í starfi? Þeir vita ekkert að
svæðið er öllum opið. Þeir vita varla
að þessi flotastöð er til. Þama fá
þeir samt sönnun þess að ég vinn
fyrir kaupinu mínu. Og set ekki fyr-
ir mig smámuni. Skóna fæ ég borg-
aða, hafðu ekki áhyggjur, - fötin
líka. Ég býð upp á konjakk þegar
ég fæ orðuna.
Um upphaf mannréttinda-
baráttu Júris
Úr dagbók 29. mars 1984.
Sévi utanríkisráðherra er magn-
aður náungi og veit í flestum tilfell-
um betur en aðrir menn. Samt stund-
ar hann stíft að kalla starfsmenn
ráðuneytisins á samráðsfundi og þá
alit heila liðið í einu auk gesta sem
hann dregur þangað að gefa álit á
því sem uppi er hveiju sinni. Það
er sama hvað menn rausa, eins þótt
honum sjálfum finnist það marg-
sönnuð vitleysa, - hann stingur aldr-
ei upp í neinn, tekur ekki orðið af
neinum, í mesta lagi, - ef honum
ofbýður vitleysan þá lítur hann upp
undrandi eins og bam sem einhver
hefur verið að hrekkja. Einarður
maður, markvisst leitandi en ekki
fálmandi. „Lofum mönnum að tala,“
segir hann, „sannleikurinn hefur
verið svo lengi í felum, aldrei að
vita hjá hverjum hann kann að leyn-
ast!“
Samráðsfundur hjá ráðherranum
Sévardnadse. Ég, nýr yfirmaður
mannréttindadeildar, á að gefa
skýrslu, leggja mitt til málefnis
dagsins.
I dag er Þýskaland þó efst á blaði.
Það stefnir hraðfara til sameiningar
þýsku ríkjanna tveggja. Sé-
vardnadse hefur fulla samúð með
því, - finnst það ekki nema eðlileg
og réttmæt ósk þjóðarinnar. Það var
ekki síst fyrir hans vilja og gerðir
að ríkisstjómin tók af skarið og
málið fékk framgang hörmunga-
laust. En við megum ekki gleyma
því að Hitlersþýskaland dró Ráð-
stjórnarríkin á viðkvæmasta skeiði
sögu sinnar inn í blóðugustu styijöld
heims og hennar sár ætla seint eða
aldrei að gróa. Fram til þessa höfum
við haft her í Austur-Þýskalandi og
eigum þar miljarðaeignir. Það er
ekki hægt að draga það allt burt,
án þess að hafa einhveija tryggingu
gegn afturgenginni ógnun þaðan.
Það er heitt í kolum, menn tala
hver um annan þveran. Lengi talað
og mikið. Loks era menn orðnir
þreyttir, fundi sama sem lokið og
Sévardnadse gefur mér orðið. Auð-
vitað ætlast menn til að mín ræða
sé aðeins proforma, - almennt snakk
um samráð á sviði mannréttinda-
mála milli ríkjanna tveggja, - efla
tengsl, styrkja alþjóðlegt samstarf
... En ég er ekki á þeim buxunum
í dag. Eg er kominn í stríð: Byija
einhvem veginn svona (blöðin ekki
við höndina'lengur, víst sokkin í
arkívið einhvers staðar).
„Misnotkun geðlæknisfræðinnar
er svartur blettur á þjóðfélagi okk-
ar, kemur á okkur óorði út í frá og
gerir okkur ókleift að gera milliríkja-
samþykktir hvort heldur er við Þióö^
veija eða aðra og af hveiju? - Af
því að á meðan ekki er bætt úr þessu
ástandi getur enginn tekið á okkur
mark. Við höfum ekki traust..." Nú
lyfti ráðherrann höfði og var ekki
laust við að hann gapti svolítið, -
ég hélt að hann ætlaði að fara að
setja upp skeifu. Hinir snarþögnuðu,
tilbúnir að grípa möppurnar sínar
og þjóta um leið og hann gæfi til-
efni til.
Ég stautaði áfram eitthvað á
þessa leið: „Við getum ekki talið
okkur til siðmenntaðra þjóða og ekki
umgengist aðrar þjóðir eins og meníu
á meðan þessi smánarblettur er ekki
burtu þveginn, hvað svo sem það
kostar. Við getum þá fyrst gerst
samningsaðilar annarra þjóða á jafn-
réttisgrandvelli þegar við höfum út-
rýmt þessari holdsveiki af eigin lík-
ama, þessum svívirðilegu mannrétt-
indabrotum hér heima, hjá okkur
sjálfum.
Ég veit að hér er ofurmannlegt
verk að vinna. Engan langar að
byija á því, ekki mig heldur. Það
er eins óárennilegt og Ágíasarfjósið
hjá Herkúlesi. En það þýðir ekki að
ætla bæði að fá að heita Herkúles
og ætla samt ekki að moka fjósið.
Ennþá síður þýðir að horfa upp í
loftið með heldrimannssvip þar seq^
maður stendur í haugnum upp í hné
og segja „Ég sé engan skítÞví
ákafar sem ég talaði þeim mun hrím-
aðri urðu ásjónur hlustenda. Beljað
í tóma tunnu. Lauk máli mínu sveitt-
ur. Samkoman leystist upp í vand-
ræðagangi.
0Bókarheiti Júrí úr Neðra...
ea grín er dauðans alvara, 320
bls. Höfundur Eyvindur
Erlendsson. Útgefandi Fjölvi.
Leiðbeinandi verð 3680.

'i
9

Fræðslufmwdir kl. 20 - 22
í Reykjavíh &g á Akureyri
eytingameistarar Blómavals í Reykjavík
og a Akureyri sýna réttu handtökin og nýjar
hugmyndir í jólaskreytingum, aðventu-
skreytingum, hurðakrönsum o. fl.
Ók eypis aðgangur - allir velkomnir.
Munið að skró þátttöku
Mánudag 1 8. nóv. - þri&jud.
19. nóv. Miðvd. 20. nóv.
í Reykjavík
Skráið þáHtöku
í síma: 568 9070
Fimmtudag 21. nóv. og
föstudag 22. nóv.
á Akureyri
Skráið þátttöku
í síma: 461 3200
Fundarstjóri Bjarni Finnsson
ícimil-Jlálalandíd