Morgunblaðið - 22.01.1997, Page 10

10 MIÐVIKUDAGUR 22. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
37 milljón króna styrkur frá Bandaríkjunum til íslenskra krabbameinsrannsokna
Morgunblaðið/Ásdís
ÞÆR standa að rannsókninni: Laufey Tryggradóttir faraldsfræðingur, dr. Helga
M. Ögmundsdóttir yfirlæknir og dr. Jórunn Erla Eyfjörð erfðafræðingur.
Samspil erfða
og umhverfis í
tílurð sjúkdóms
Hópur vísindamanna hjá Krabbameinsfélagi íslands er
nú að hefja umfangsmikla rannsókn á brjóstakrabba-
meini. Verkefnið mun taka næstu fjögur árin og er
fjármagnað með 37 milljóna króna bandarískum rann-
sóknastyrk. Margrét Sveinbjömsdóttir heimsótti
hópinn í Skógarhlíðinni og fræddist um rannsóknina.
HJÁ Krabbameinsfélagi íslands er hafín vinna
við rannsókn sem ætlað er að auka skilning
á áhættuþáttum btjóstakrabbameins og hugs-
anlegum tengslum áhættuþáttanna við stökk-
breytingar í erfðaefninu. Rannsóknin er styrkt
af rannsóknasjóði bandaríska hersins og er
styrkupphæðin um 550.000 dollarar eða tæpar
37 milljónir íslenskra króna. Gert er ráð fyrir
að féð dugi fyrir tækjabúnaði, launa- og efnis-
kostnaði vegna rannsóknarinnar næstu fjögur
árin.
Rannsóknin nefnist „Tengsl áhættuþátta
við p53 stökkbreytingar og bijóstakrabba-
meinsgenin BRCAl og BRCA2“. í henni er
tvinnað saman sameindaerfðafræðilegri grein-
ingu og faraldsfræðirannsóknum. Dr. Jórunn
Erla Eyfjörð erfðafræðingur stýrir sameinda-
erfðafræðilegum hluta rannsóknarinnar en
faraldsfræðilega hlutanum er stýrt af Lau-
feyju Tryggvadóttur faraldsfræðingi. Sam-
eindaerfðafræðileg vinna verður unnin á
Rannsóknastofu Krabbameinsfélagsins í sam-
einda- og frumulíffræði, sem dr. Helga M.
Ögmundsdóttir yfírlæknir veitir forstöðu. Pró-
fessor Hrafn Tulinius, yfirlæknir Krabba-
meinsskrár, verður ráðgefandi í faraldsfræði-
lega hlutanum. Auk þeirra kemur fjöldi vís-
indamanna innan jafnt sem utan Krabba-
meinsfélagsins að rannsókninni.
„Verndari erfðaefnisins"
Tilgangur rannsóknarinnar er tvíþættur.
Annars vegar er ætlunin að kanna tengsl
áhættuþátta brjóstakrabbameins við breyting-
ar í geninu p53, sem koma fyrir í hluta
bijóstakrabbameinsæxla. Genið p53 gegnir
mikilvægu hlutverki við stjómun á frumufjölg-
un og hefur verið nefnt „vemdari erfðaefnis-
ins“ en við eðlilegar aðstæður sér það um að
eyða skemmdum framum. Sé genið hins vegar
gallað eða ef það vantar er voðinn vís. P53
hefur verið mjög í sviðsljósi rannsókna að
undanfömu og m.a. má finna um það langa
og ítarlega grein í nýlegu hefti tímaritsins
Newsweek. Stökkbreytingar í þessu geni eru
algengustu breytingar sem finnast í krabba-
meinsæxlum og í ljós hafa komið tengsl milli
slíkra breytinga og lífshorfa sjúklinga. Mögu-
legir áhættuþættir bijóstakrabbameins sem
kannaðir verða eru barnafjöldi, aldur við fæð-
ingu fyrsta bams, aldur við upphaf blæðinga,
bijóstagjöf, notkun getnaðarvarnapillu og
tíðahvarfahormóna, jónandi geislun, reyking-
ar, kólesteról, hæð og þyngd.
Ljósi varpað á feril sjúkdómsins
í manneskjunni
Hins vegar stendur til að athuga hvort ein-
hveijir hinna nefndu áhættuþátta geti haft
áhrif á það hvort sjúkdómurinn kemur fram
hjá þeim sem hafa ættlæga tilhneigingu til
að fá bijóstakrabbamein, t.d. vegna stökk-
breytingar í bijóstakrabbameinsgenunum
BRCAl og BRCA2. í ljós hefur komið að
stökkbreytingar í þessum genum auka mjög
líkur á bijóstakrabbameini en ekki er vitað
hvort ákveðnir áhættuþættir magni eða dragi
úr þeim áhrifum. Þetta atriði hefur lítið sem
ekkert verið verið rannsakað áður, að sögn
Laufeyjar.
„Með því að skoða svona áhættuþætti sam-
an og áhrif þeirra hvers á annan, getum við
varpað ljósi á feril sjúkdómsins í manneskj-
unni. Það getur opnað leiðir til skilnings á
verkun áhættuþátta og þar með mögulega líka
til þess að koma í veg fyrir sjúkdóminn," seg-
ir Hrafn. „Og fyrr en við höfum þessar upplýs-
ingar er erfitt að tala um ráðgjöf, jafnvel þó
að við vitum um ættlæga áhættu. Svo lengi
sem við vitum ekki hvað hefur áhrif á hana
til eða frá komumst við lítið lengra með skyn-
samlega ráðgjöf," segir Helga.
Viðurkenning fyrir
íslenskar rannsóknir
Einhveijum kann að koma það spánskt fyr-
ir sjónir að bandaríski herinn styrki rannsókn-
ir á bijóstakrabbameini. Skýringin er sú að
fyrir nokkrum árum þrýsti hreyfing kvenna í
Bandaríkjunum á stjórnvöld þar í landi um
að taka á því alvarlega vandamáli sem bijósta-
krabbamein var orðið, með því að leggja fram
fé til rannsókna. Áhrifamikil í þessari kvenna-
hreyfingu voru samtökin Reach to Recovery,
en þau eru af sama toga spunnin og íslensku
samtökin Samhjálp kvenna sem greinast með
bijóstakrabbamein. Þrýstingur kvennanna
leiddi til þess árið 1993 að ákveðið var að
styrkja rannsóknir á bijóstakrabbameini með
fjárframlögum frá bandaríska hernum, sem
um þessar mundir var aflögufær vegna lækk-
unar á útgjöldum til hermála.
Umsækjendur um styrki úr rannsóknasjóðn-
um vora að þessu sinni um fjögur þúsund og
innan við tíu prósent þeirra hlutu styrk. Þær
stöllur Jórunn, Laufey og Helga era því að
vonum ánægðar með sinn skerf og telja að í
styrkveitingunni felist talsverð viðurkenning
fyrir íslenskar rannsóknir, ekki síst í ljósi þess
að rannsóknastyrkir af þessu tagi eru sjaldan
veittir til útlanda.
„Ástæðan fyrir því að við fáum þennan
styrk er sú að Rannsóknastofa Krabbameins-
félagsins hafði þegar getið sér gott orð og
þar höfðu þegar farið fram ítarlegar rannsókn-
ir á breytingum á geninu p53. Einnig era til
sérstaklega góðar faraldsfræðilegar upplýs-
ingar á Islandi, þannig að hér er kjörland
fyrir svona rannsóknir,“ segir Laufey.
Algerrar nafnleyndar gætt
Rannsóknin hófst með því að skilgreina
rannsóknahóp. Hann var fundinn í Heilsusögu-
banka Leitarstöðvar Krabbameinsfélagsins,
sem hefur að geyma upplýsingar frá 95% ís:
lenskra kvenna sem fæddar eru eftir 1930. í
hópnum eru rúmlega 1.000 konur sem fengið
hafa bijóstakrabbamein. Bankinn býr yfir
upplýsingum um fæðingasögu þeirra, blæð-
ingasögu, bijóstagjöf og fleiri þætti. í saman-
burðarhópi til viðmiðunar við sjúklingahópinn
eru um 2.000 heilbrigðar konur á sama aldri,
sem svarað hafa sömu spurningum og rann-
sóknahópurinn. Meðal þess sem verður athug-
að er hvort áhættuþættimir dreifist á ólíkan
hátt innan þessara tveggja hópa. Auk upplýs-
inga úr Heilsusögubankanum er stuðst við
gögn frá Hjartavemd, Heilsuvemdarstöðinni
og úr berklaskrám frá Þjóðskjalasafninu.
Mikil áhersla er lögð á að algerrar nafn-
leyndar sé gætt við meðferð upplýsinga um
sjúkdómssögu kvennanna. Þannig era allar
kennitölur afmáðar og „platnúmer" gefin í
staðinn, þannig að vísindafólkið veit ekki
hvaða einstaklinga það er að vinna með.
Eins og fyrr segir er gert ráð fyrir að rann-
sóknin taki um fjögur ár. „Fyrsta hálfa árið
fer í undirbúningsvinnu. Við höfum þegar
skilgreint hópinn og nú þarf að lesa saman
öll gögn og afmá einstaklingsauðkenni. Þá
getum við hafist handa við gagnavinnslu en
hún felst annars vegar í tölfræðilegri vinnu
með upplýsingarnar og hins vegar í rann-
sóknastofuvinnu, sem mun taka næstu þijú
árin þar á eftir. Sú vinna felst í DNA-grein-
ingu, litun á vefjasýnum og skoðun og grein-
ingu á þessu öllu saman. Síðustu átta mánuð-
imir fara svo í lokaúrvinnslu, tölfræðilega
útreikninga og endanlegt mat á því hvemig
áhættuþættimir skila sér í rannsóknahópnum
og samanburðarhópnum," segir Helga.
Svo margt sem enn
er ekki vitað
Ein af eilífðarspurningunum í rannsóknum
á krabbameini og öðram sjúkdómum er sam-
spil erfða og umhverfis. Jórann segir að þetta
hafi lítið verið skoðað í samhengi en þetta
samspil sé einmitt aðalinntak verkefnisins.
„Það er enn svo margt sem við vitum ekki
um krabbamein. En þessi rannsókn gæti opn-
að okkur nýja sýn,“ segir Hrafn og bætir við:
„Þær upplýsingar eru kannski handan við
þetta fjögurra ára hom.“
Fasteignasalan
Ék^KJÖRBÝLI
NÝBÝLAVEGUR 14
FAX 5543307 |f
® 564 1400
NÝJAR EIGNIR Á SKRÁ
FURUGRUND - 2JA. Sériegafal-
leg 56 fm Ib. á 3ju hsBð í góðu fjölb.
Paket, góðar innrétt. Ákv. sala. V. 5,5 m.
FURUGRUND - 3JA - LÆKK-
AÐ VERÐ. Gullfalleg 67 fm íbóð á 2.
hæð. Parket. Áhv. byggsj. 3,4 m.
V. 5,9 m.
ESPIGERÐI4-5 HERB. Séri. falleg
110 fm íbúð á 8. hæð í eftirsóttu fjölbýli.
Glæsil. útsýni. Stórar stofur. V. 10,6 m.
KÁRSNESBRAUT - 5 HERB.
OG BÍSLKÚR. Glæsileg ca. 170 fm
ib. á 2. hæð í nýlegu þríb. með innb. 32
fm bílsk. Vandaðar innrétt. Parket og flís-
ar. Áhv. bsj. 1,7 m. V. 11,2 m.
GRÆNAMÝRI - SELTJNES.
Glæsileg ný 112 fm efri sérhæð sem af-
hendist fullb. án gólfefna. Áhv. 2,5 m af
25 ára láni. V. 10,6 m.
TÓMASARHAGI - SÉRHÆÐ.
Virðuleg og rúmgóð 126 fm efri sérhæð
m.m. 3 stofur og 3 svherb. Áhv. 5,5 m.
V. 113 m.
BJARNHÓLASTÍGUR - EINB.
Sérl. fallegt og vel við haldið 152 fm tví-
lyft timburhús ásamt 49 fm steyptum bíl-
skúr. 6 svefnherb. Frábær staðsetn. v.
lokaöa götu. V. 11,9 m.
Sjálfkjörið í stjóm VR
FRAMBOÐ stjómar og trúnaðar-
mannaráðs Verslunarmannafélags
Reykjavíkur var sjálflg'örið til áfram-
haldandi setu á mánudag, því engin
mótframboð bárast. Einn stjórnar-
manna, Sólrún Héðinsdóttir, gaf ekki
kost á sér til endurkjörs og tók Rann-
veig Sigurðardóttir sæti hennar.
Framboðsfrestur var auglýstur í
blöðum á föstudag en rann út á há-
degi á mánudag. Magnús L. Sveins-
son, núverandi ogfyrrverandi formað-
ur félagsins, segir að fyrirvarinn sé
sá sami og verið hafi undanfarin ár.
„Það er auðvitað matsatriði hvað
framboðsfrestur eigi að vera langur
en félagsmennimir vita að kosið er
á hveiju ári og ekki hefur verið kvart-
að yfir því hingað til að hann væri
stuttur. Menn hlaupa hvort eð er
ekki til þess á örfáum dögum að
bjóða fram, aðdragandinn er yfirieitt
mun lengri," sagði Magnús L.
Sveinsson.
rrn 4 •« rn rrn 10711 lárusþ.valoimarsson,framkvæmdastjóri
Uul I lulruu/. I u/U JÓHANNÞORBflRSDN,HRL.LÖG9ILTURFASTIIENASflLI.
Eitt af vinsælu litlu einbýlishúsunum:
Einbýlishús — skipti — jörð
Á vinsælum stað í gamla austurbænum lítið járnklætt timburhús á
steinkjallara. Langtimalán 4 millj. Skipti æskileg á kvótalausri jörð,
helst á Vestfjörðum, Vesturlandi eða Norðurlandi vestra. Vinsamlegast
leitið nánari upplýsinga.
• • •
Góðar eignir óskast
í austurborginní.
Fjársterkir kaupendur.
ALMENNA
FASTEIGNASALAN
LAUGAVEG118 S. 5521150 - 5521370
Hafnasamlag
Suðurnesja stofnað
HAFNASAMLAG Suðumesja var
formlega stofnað síðastliðinn mánu-
dag. Aðild að hafnasamlaginu eiga
Gerðahreppur, Vatnsleysustrandar-
hreppur og Reykjanesbær, og innan
þess eru sjö hafnarsvæði. Ellert
Eiríksson, bæjarstjóri í Reykja-
nesbæ, segir að helsta markmiðið
með hafnasamlaginu sé hagræðing.
Ein yfirstjóm verður yfir höfnunum
sjö. Hugmyndir eru uppi um stór
verkefni á sviði hafnarmannvirkja-
gerðar, þ.e. höfn fyrir hugsanlega
magnesíumverksmiðju á Réykjanesi
og höfn í Helguvík vegna hugsan-
legrar álverksmiðju í Keilisnesi.
Ellert segir að með þessari sam-
einingu hafna náist aukin hag-
kvæmni í rekstri. Stöðugildum við
höfnina Keflavík-Njarðvík, sem nú
eru sex, mun ekki fjölga fyrr en
með aukinni umferð um hafnimar.
Engar uppsagnir verða þó í tengsl-
um við stofnun samlagsins.
Á framkvæmdaáætlun þessa árs
er fyrirhugað að gera við og endur-
bæta gijótvamargarðinn í Vogum.
Á næsta ári verður síðan haldið
áfram með gijótvöm utan á löndun-
arkantinn í Garði, ásamt lögnum og
lýsingu. í Keflavíkurhöfn verða lagð-
ar lagnir, lýsing og þelqa innan við
nýja gijótvamargarðinn ásamt end-
urbótum á stigum í öllum höfnunum.
„Þetta leiðir til spamaðar í
rekstri. Strandlengjan nær frá
Reykjanesvita að Osabotnum ann-
ars vegar og hins vegar frá Garð-
skagavita inn að landamerkjum
Vatnsleysustrandarhrepps við
Hafnaifyörð. Hafnirnar eru sjö og
verða undir einni stjóm. Við vildum
sameina kraftana. Þar kemur til
hagræðing í starfsmannahaldi og
menn telja að þetta leiði af sér
hagkvæmni. Á þessari strandlengju
eru uppi hugmyndir um mestu hafn-
argerð á íslandi, annars vegar höfn
á Keilisnesi fyrir álver og hins veg-
ar Sandhöfn fyrir magnesíumverk-
smiðju á Reykjanesi," sagði Ellert
Eiríksson.

I
I
)
i
i
i
I
i
\-