Morgunblaðið - 11.02.1997, Síða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 11. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 11. FEBRÚAR 1997 29
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
KVOTINN FÆRIST
Á FÆRRIHENDUR
HANDHÖFUM botnfiskskvóta hefur fækkað um 39%
frá 1991 til 1997, eða úr 1.155 niður í 706. Fækk-
unin er að meðaltali um 70 á ári og er mest í röðum
smæstu kvótahafa. Hlutdeild stærstu útgerðarfyrirtækj-
anna hefur vaxið úr 25,6% í 46,1% af heildarkvótanum,
eða úr 84 þorskígildistonnum að verðmæti ríflega 7,8
milljarðar í 129 þúsund tonn á yfirstandandi fiskveiði-
ári og er aflaverðmæti þessa kvóta rúmlega 11 milljarð-
ar króna (miðað við 88 kr. meðalverð á þorski). Verð-
mæti kvóta þessara stærstu fyrirtækja er þó enn meira,
þar sem hann gefur árlegan rétt til þessara aflaverð-
mæta. Er hann nú metinn á 75 milljarða króna. Stærstu
og meðalstórir útgerðaraðilar fara nú með 74% botnfisk-
kvótans, en við upphaf framsalskerfisins var hann 63%.
Kvóti fimm stærstu útgerðarfyrirtækjanna hefur aukizt
um 70% frá 1991, eða úr 12,4% í 21%.
Þessar upplýsingar koma fram í grein, sem birtist hér
í blaðinu sl. laugardag eftir mannfræðingana Gísla
Pálsson og Agnar Helgason. í upphafi greinarinnar
segja þeir, að í deilum landsmanna um sjávarútvegsmál
og kvótakerfið hafi almannahagsmunir, réttlætissjón-
armið og siðferðileg rök fengið aukið vægi. Stjórnvöld
hafi ekki gefið þessum málum gaum sem skyldi, en
ýmislegt bendi til, að ekki verði hjá því komizt að taka
þau á dagskrá af fullri alvöru, ekki sízt byggðavanda,
brottkast afla, svonefnt kvótabrask og samþjöppun afla-
heimilda.
Ljóst er af grein þeirra, að handhöfum veiðiheimilda
fækkar stöðugt og að kvótinn færist fyrst og fremst
frá smábátum til stærstu og öflugustu útgerðanna. í
sjálfu sér er ekkert á móti því, að útgerðarfyrirtækin
eflist og hagkvæmni stærðarinnar skili auknum arði
af veiðunum. En það leiðir hugann að því, hvort bætt
staða útgerðarinnar sé ekki einmitt tækifæri fyrir hana
til að greiða eiganda auðlinda sjávar, íslenzku þjóðinni,
fyrir afnotin?
REYKLAUS ARGANGUR
MORGUNBLAÐIÐ birti á laugardag mynd af reyk-
lausum árgangi 8. bekkjar Foldaskóla. Allir nem-
endurnir, tæplega 100 unglingar á fjórtánda aldursári,
reyndust reyklausir þegar Krabbameinsfélag Reykjavík-
ur og Tóbaksvarnarnefnd fengu undirskriftir frá reyk-
lausum grunnskólanemendum landsins. Tekin var mynd
af krökkunum og í viðurkenningarskyni eiga þau hvert
um sig að fá myndina uppstækkaða.
Það eru afskaplega gleðileg tíðindi, að unnt sé að
finna í grunnskóla í dag algjörlega reykfrían árgang,
því að undanfarin misseri hafa kannanir sýnt að reyking-
ar hafa aukizt meðal ungs fólks^ þrátt fyrir að óholl-
usta reykinga verði æ ljósari. Árangur krakkanna í
Foldaskóla er frábær og vonandi tekst þeim að halda
árganginum áfram reyklausum.
Nú er þegar hálft ár liðið frá því er ákveðin þátta-
skil urðu í Bandaríkjunum gagnvart reykingum. í
Bandaríkjunum eru flestir vindlingar, sem reyktir eru
á íslandi, framleiddir. Þá féllst forseti Bandaríkjanna á
að skilgreina tóbak, sem ávanabindandi fíkniefni, sem
þýðir að framleiðendurnir heyra nú undir eftirlit Mat-
væla- og lyfjaeftirlits Bandaríkjanna. Óheimilt er að
selja á almennum markaði hættuleg lyf. Matvæla- og
lyfjaeftirlitið hefur samkvæmt þessari skilgreiningu
vald til þess að banna sölu tóbaks, en samt mun stofnun-
in ekki gera slíkt, a.m.k. ekki fyrst í stað. Nú beinir
hún kröftunum að því að gera aðgengi unglinga að
tóbaki erfiðara en verið hefur.
Slíkar ákvarðanir eru lofsverðar og ættu að verða
öðrum stjórnvöldum til eftirbreytni, því að þær hljóta
að hafa þau áhrif, að ungt fólk hefji síður reykingar.
Það er því vonandi táknrænt að einmitt nú finnist heill
árgangur ungs fólks í fjölmennum skóla, sem er algjör-
lega reyklaus. Vonandi er þetta aðeins upphaf að ein-
hveiju ennþá meira og gleðilegra.
Ákvörðun um stækkun Járnblendiverksmiðjunnar á Grundartanga verður tekin á næstu vikum
Óviss staða
þegar undirboðs-
tollar falla niður
Stjómendur Jámblendiverksmiðjunnar á
Gmndartanga standa núna frammi fyrir því
að þurfa að taka ákvörðun um hvort stækka
eigi verksmiðjuna. Ákvörðunin er ekki auðveld.
Hún gæti fært eigendum fyrirtækisins aukinn
hagnað, en hún gæti einnig valdið því erfiðleik-
um. Talsverð óvissa ríkir um hvað gerist á
mörkuðum fyrir kísiljám þegar undirboðstoll-
ar, sem nú em í Bandaríkjunum og ESB,
falla niður í árslok 1998. Egill Ólafsson skoð-
aði markaðina og þá áhættu sem fylgir
stækkun Jámblendiverksmiðjunnar.
ETTA er ein af þeim
ákvörðunum sem enginn
getur vitað fyrir, hvort
reynast muni rétt eða
röng,“ segir Jón Sigurðsson, fram-
kvæmdastjóri Járnblendiverksmiðj-
unnar á Grundartanga, um þá
ákvörðun, sem stjórn fyrirtækisins
stendur frammi fyrir, að ákveða
hvort stækka eigi verksmiðjuna um
einn ofn. Áætlað er að stækkunin
kosti um tvo og hálfan til þijá millj-
arða króna, en við það eykst fram-
leiðslugeta fyrirtækisins um 40-45
þúsund tonn á ári.
Framleiðsla á kísiljámi er afar
sveiflukennd iðngrein og Járn-
blendiverksmiðjan á Grundartanga
hefur fengið að kynnast því í þau
17 ár sem hún hefur verið í rekstri.
Sum árin hefur verið mikill hagn-
aður af rekstri fyrirtækisins, en
þess á milli hafa komið ár þar sem
það hefur verið rekið með tapi, sem
stundum hefur verið verulegt.
Til þess að skilja þessar sveiflur
er nauðsynlegt að líta á nokkur
grunnatriði varðandi iðngreinina
sjálfa. Kísiljám er efnablanda, sem
að stærstum hluta er notuð við
framleiðslu á stáli. Eftirspurn eftir
stáli ræður því mestu um hve mikil
eftirspurn er eftir kísiljárni. Al-
mennar sveiflur í efnahagslífi iðn-
ríkja ráða því mestu um afkomu í
framleiðslu á kísiljárni, en fleira
hefur þó áhrif.
Ódýrt kísiljárn
frá Sovétríkjunum
I dag eru framleidd u.þ.b. 4 millj-
ónir tonna af kísiljárni í heiminum
og þar af er markaður á
Vesturlöndum um 2,3
milljónir tonna. Frá Kína
koma inn á Vesturlanda-
markað um 360 þúsund
tonn og frá Rússlandi og
öðram löndum sem til-
heyrðu gömlu Sovétríkj-
unum koma 150-160 þúsund tonn.
Meginhluti af heimsframleiðslu á
kísiljámi er notaður af kaupendum
í þeim löndum þar sem framleiðslan
fer fram. Þau lönd sem framleiða
kísiljárn og selja það á erlenda
markaði era Noregur, Brasilía,
S-Afríka, ísland og fáein önnur
lönd. Sveiflur á heimsmarkaðsverði
kísiljárns kemur mest við framleið-
endur í þessum löndum. Almennt
má segja að verð á kísiljárni svei-
flist upp og niður á 4-5 ára fresti.
Þannig náði verðið hámarki 1984,
en fór síðan niður og náðí aftur
hámarki 1988-1989. Árið 1989
hrapaði verðið niður úr öllu valdi
og við tók fjögurra ára tímabil þar
sem verðið hélst það lágt að segja
má að verksmiðjur um allan heim
hafi verið reknar með bullandi tapi.
Ástæðan fyrir þessu var sú að verk-
smiðjur í Kína og löndum fyrram
Sovétríkjanna seldu gífurlegt magn
af kísiljárni á Vesturlandamarkað á
verði sem raglaði öll eðlileg við-
skiptalögmál.
Þegar Berlínarmúrinn hrundi,
hrundi um leið stálframleiðsla Sov-
étríkjanna, en Sovétríkin vora á
þeim tíma stærsti stálframleiðandi
í heimi. í dag framleiða lönd fyrram
Sovétríkjanna ekki nema um helm-
ing af því stáli sem þau framleiddu
fyrir 1989. Rússar höfðu því ekki
not fyrir allt það kísiljárn sem þeir
gátu framleitt og seldu það þess
vegna til Vesturlanda. Þar fengu
þeir gjaldeyri, sem þá skorti sárlega.
„í Kína og Sovétríkjunum þekktu
menn ekki hugtakið framleiðslu-
kostnaður. Flutningskostnaður og
raforkukostnaður var greiddur af
stóra bróður og framleiðslan var
einfaldlega seld fyrir það verð sem
fékkst á erlendu mörkuðunum,"
sagði Jón Sigurðsson, fram-
kvæmdastjóri íslenska járnblendifé-
lagsins hf.
Afleiðingarnar fyrir framleiðend-
ur á Vesturlöndum urðu afar slæm-
ar og ekki bætti úr skák að á sama
tíma varð almennur sam-
dráttur í efnahagslífi á
Vesturlöndum. Eftirspurn
eftir stáli í heiminum
minnkaði t.d. um 8%. Þeg-
ar markaðsverð var lægst
á þessum árum seldist
kísiljárn fyrir 490 dollara
tonnið, en það hefur farið í 1.050
dollara. Það eykur enn á erfiðleika
verksmiðja sem selja á heimsmark-
aði að í niðursveiflunni er mun erfíð-
ara fyrir þá að selja framleiðsluna.
Það fer því saman lágt verð og
minni sala. Þó að eftirspurn eftir
stáli minnkaði um 8% minnkaði
framleiðsla Járnblendiverksmiðj-
unnar á þessum árum um 30%.
ESB og Bandaríkin
setja á tolla
Árið 1993 settu Bandaríkin og
Evrópusambandið tolla á kísiljárn.
Þetta var gert með þeim rökum að
framleiðendur utan Bandaríkjanna
og ESB hefðu verið með undirboð á
markaðinum. Tilgangurinn með
þessu var að koma í veg fyrir að
framleiðendur í Kína, löndum fyrr-
um Sovétríkjanna og Brasilíu gætu
selt kísiljárn á lágu verði á þessum
mörkuðum og þannig skaðað heima-
framleiðendur. ESB setti lágan toll
á framleiðslu frá íslandi, en hann
féll niður einum mánuði síðar þegar
ísland gerðist aðili að Evrópska
efnahagssvæðinu.
Þessir tollar gerðu það að verkum
að markaðsverð á kísiljámi í Evrópu
og Bandaríkjunum hækkaði og hef-
ur haldist hátt síðan. ESB mun fella
niður tollana í árslok 1998 og að
öllum líkindum gerist það í Banda-
ríkjunum á sama tíma. Það gæti þó
orðið eitthvað fyrr en líka síðar.
Hvað þá gerist veit enginn fyrir víst.
Jón Sigurðsson sagði að það væri
vitað að verksmiðjur í löndum gömlu
Sovétríkjanna væru vannýttar. Talið
væri að þær gætu framleitt 200-250
þúsund tonnum meira en þær gera
í dag. Ef þessi framleiðslugeta yrði
öll nýtt myndi það án efa hafa áhrif
á heimsmarkaðsverð á kísiljámi. Það
skipti þó miklu máli hvort stáliðnað-
urinn í löndunum myndi á rétta úr
kútnum á sama tíma. Ef það gerðist
yrði minna af kísiljámi selt á vest-
ræna markaði og þar með yrði þrýst-
ingurinn á verðið minni.
Stefán Reynir Kristinsson, fjár-
málastjóri Járnblendifélagsins, sagði
að margt benti til að framfarir hefðu
orðið í efnahagslífi Rússlands frá
hruninu 1989 og framleiðendur
myndu í auknum mæli taka tillit til
framleiðslukostnaðar við verðlagn-
ingu á framleiðslunni, m.ö.o. að
verksmiðjurnar gætu ekki framleitt
óhindrað án tillits til þess hvort
reksturinn skilaði hagnaði eða tapi.
Kínverjar eru í dag stærstu stál-
framleiðendur í heimi og þurfa þess
vegna mikið af kísiljárni. Þar hefur
verið skortur á nægu rafmagni
a.m.k. á tilteknum svæðum og raf-
ÞAÐ var ekki auðvelt verk að
stýra Járnblendifélaginu á Grund-
artanga á árunum 1989-1994 þeg-
ar heimsmarkaðsverð á kisiljárni
var í lágmarki. Verðið fór niður
í 3.300 norskar krónur fyrir tonn-
ið þegar verst lét. Til samanburð-
ar má geta þess að verksmiðjan
er að fá yfir 5.000 norskar krónur
fyrir tonnið í dag.
Á sama tíma og verðið lækkaði
varð erfiðara að selja framleiðsl-
una og þess vegna neyddist Járn-
blendiverksmiðjan til að draga úr
framleiðslu. Þetta leiddi til þess
að framleiðslan varð óhagkvæm-
ari. Framleiðslukostnaður á hvert
tonn er hærri þegar framleiðslu-
getan er ekki nýtt að fullu.
Árið 1990 tapaði Járnblendifé-
lagið 154 milljónum. Árið eftir.
varð tapið 547 milljónir og árið
1992 nam tapið 614 milljónum.
Fyrirtækið safnaði skuldum og
þurfti stöðugt á meira lánsfé að
Um 200 þús-
und tonna
ónýtt fram-
leiðslugeta I
Rússlandi
heimsmarkaðsverði. Það verð hefur
undanfarið verið mun lægra en
markaðsverð í Japan. Sumitomo er
ekki framleiðandi heldur kaupir hrá-
efni og framleiðslu á alþjóðlegum
markaði til að selja hana áfram. Við
þær aðstæður sem ríkt hafa á mark-
aðinum í Japan hefur Sumitomo í
raun verið að tapa á viðskiptum við
Járnblendiverksmiðjuna vegna þess
að fyrirtækið hefur verið að kaupa
kísiljárn frá íslandi á mjög háu verði
og orðið að selja það í sumum tilvik-
um á lægra verði.
Lausn á þessu máli hefur verið
hluti af þeim samningum sem farið
hafa fram milli eigenda Járnblendi-
félagsins um stækkun verksmiðj-
unnar. Síðustu tvö ár hefur Járn-
blendifélagið átt auðvelt með að
selja sína framleiðslu og þess vegna
hefur Sumitomo ekki keypt þriðjung
framleiðslunnar eins og markaðs-
samningurinn gerir ráð fyrir. Sumi-
tomo hefur hins vegar lagt mikla
áherslu á að kaupa áfram kísiljárn
frá íslandi. Ástæðan er sú að þeir
treysta því ekki að Kínveijar eða
Rússar geti um alla framtíð útvegað
þeim nægilega mikið af kísiljárni. í
þessum löndum ríkir ekki sami stöð-
ugleiki í efnahagslífi eða stjórnmál-
um og á Vesturlöndum. Sumitomo
telur það því þjóna hagsmunum sín-
um að halda áfram viðskiptum við
ísland þó þau viðskipti séu þeim
ekki mjög hagstæð nú um stundir.
Lítil tækniþróun
STJÓRNENDUM Járnblendifélagsins tókst að stýra fyrirtækinu á farsælan hátt í gegnum erfiðleikaárin 1989-1994 og nú er fyrirtækið afar sterkt.
Bslenska
járnblendifélagið hf

FRAMLEIÐSLA. tonn
70.051 72 007
71.410 72.450
1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996
áætl.
AFKOMA. miiljónir króna á verðiagi 1996
+804,8
+451-3 hagnaður
+531,4
+290,9
+154,3
1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996
-153,9
-234,6
tap
-547,3
-614,1
Barist fyrir lífi
verksmiðjunnar
halda. Ekki bætti úr skák þegar
allir þrír helstu viðskiptabankar
fyrirtækisins erlendis urðu nánast
gjaldþrota á árinu 1993 þegar
bankakreppan reið yfir Skandin-
avíu. Bankarnir voru endurreistir
með ríkisfjárframlagi, en nýju
bankarnir settu sér þær lánaregl-
ur að lána ekki erlendum aðilum
til áhætturekstrar eins og fram-
leiðslu á kísiljárni. Skyndilega
stóð fyrirtækið frammi fyrir því
að vera búið að missa sambönd
sín og enginn vildi lána því pen-
inga þar sem það var rekið með
miklu tapi og ekki sjáanlegt að
betri tíð væri framundan. DnB og
UNI-Bank í Kaupmannahöfn
kröfðust þess að öll lán til Járn-
blendifélagsins yrðu endurgreidd
í árslok 1993.
Árið 1992 var samþykkt neyð-
aráætlun til bjargar fyrirtækinu.
Kostnaður við allan rekstur fyrir-
tækisins var lækkaður með rót-
tækum aðgerðum. Það neyddist
m.a. til að segja upp 39 mönnum.
Teknar voru upp viðræður við
alla helstu seljendur vöru og þjón-
ustu til fyrirtækisins til að tryggja
því betri kjör í viðskiptum. Lands-
virkjun samþykkti að lækka raf-
magnsverð er því víða hátt. Talið
er að eftirspum eftir rafmagni í
Kína aukist það mikið á næstu árum
að Kínveijar muni eiga í erfiðleikum
með að anna henni. Við þær aðstæð-
ur kemur orkufrekur iðnaður, eins
og framleiðsla á kísiljárni, til með
að eiga undir högg að sækja. Eftir
sem áður eru vinnulaun lág í Kína
og hráefnisverð lágt og af þeim sök-
um má búast við að framleiðsla frá
Kína eigi eftir að hafa áhrif á verð-
þróun á vestrænum mörkuðum þeg-
ar undirboðstollarnir falla úr gildi.
Breyttur
markaður 1999
Ef áform um stækkun Járnblendi-
verksmiðjunnar á Grandartanga um
einn ofn ganga eftir kemur hann í
notkun í árslok 1999. Þá verða að-
stæðurnar á mörkuðunum aðrar en
þær era í dag. Undirboðstollarnir,
sem hafa verið grandvöllur undir
þeim mikla hagnaði sem verið hefur
á Járnblendiverksmiðjunni á síðustu
tveimur árum, verða úr sögunni.
Samkeppnin verður meiri og líkleg-
ast verður verðið þá lægra en það er
í dag. Sú spuming hlýtur að vakna
hvort það sé ekki óráð að stækka
verksmiðjuna þegar óvissuþættirnir
eru svona miklir.
Jón Sigurðsson segir það ekki
vera. Að vísu gætu aðstæður snúist
á versta veg og kippt fótunum und-
an áætlunum sem liggja til grand-
orkuverð til fyrirtækisins tíma-
bundið. Þegar þessu hafði verið
hrint í framkvæmd sneru stjórn-
endur Járnblendifélagsins sér að
því að semja um framlengingu
lána. Landsbankinn og Iðnþróun-
arsjóður aðstoðuðu fyrirtækið við
þau mál.
Þessar aðgerðir leiddu til þess
að Járnblendifélaginu tókst að
skila hagnaði á árinu 1993. Árið
1994 fór heimsmarkaðsverð á kís-
iljárni að hækka. Hagnaður fyrir-
tækisins á síðustu tveimur árum
hefur verið mjög góður. Það hefur
nú greitt til baka lán sem tekin
voru á erfiðleikaárunum. Raf-
orkuverð til Landsvirkjunar hefur
hækkað á ný og tímabundin lækk-
un á orkuverði hefur verið endur-
greidd. Staða fyrirtækisins er
þannig í dag að það treystir sér
til að fjármagna sjálft byggingu
nýs ofns með lánsfé og fjármunum
úr rekstri.
vallar stækkun verksmiðjunnar.
„Þær áætlanir sem við höfum gert
benda þó til þess að skuldug þriggja
ofna verksmiðja sé betur í stakk
búin til að mæta niðursveiflu á
mörkuðum en skuldlítil tveggja ofna
verksmiðja."
Jón sagði að nýting á framleiðslu-
getu verksmiðjunnar væri algjör lyk-
ill að því að þetta dæmi gengi upp.
Ofnar verksmiðjunnar hefðu verið í
notkun 350-360 daga á ári undan-
farin ár og þetta ætti einn stærstan
þátt í góðri afkomu Jámblendifé-
lagsins á síðustu árum. Fastur
kostnaður við rekstur verksmiðjunn-
ar væri hár, en með því að fullnýta
framleiðslutækin væri hægt að ná
ágætum hagnaði af rekstrinum.
Hann sagði að ástæðan fyrir því að
stækkun verksmiðjunnar væri talin
arðbær væri sú að fasti kostnaður-
inn ykist ekki eins mikið og fram-
leiðslugetan. Kostnaðurinn við að
framleiða hvert tonn af kísiljárni
lækkaði því við stækkunina.
Stefán Reynir sagði að verksmiðj-
an hefði verið að framleiða yfir 70
þúsund tonn af kísiljárni á ári und-
anfarin ár. í fyrra hefði verið sett
framleiðslumet 72.450 tonn. Þetta
væri mun meiri framleiðsla er gert
var ráð fyrir þegar verksmiðjan var
byggð. I samningum sem gerðir
voru um fjármögnun verksmiðjunn-
ar hefði t.d. verið miðað við 54 þús-
und tonna framleiðslu á ári.
Baristá
Japansmarkaði
Stærstu markaðir fyrir kísiljárn
eru Bandaríkin, Evrópusambandið,
Japan og Kína. Eins og áður segir
hafa Bandaríkin og ESB lokað sín-
um mörkuðum með tollmúrum. Kín-
veijar sitja einir að kínverska mark-
aðinum. Japanski mark-
aðurinn er hins vegar öll-
um opinn og þar er líka
hart barist. Þangað selja
framleiðendur í Kína,
Rússlandi, Brasilíu,
Venezuela og S-Afríku.
Verðið er talsvert lægra
en það verð sem fæst fyrir fram-
leiðsluna í Bandaríkjunum og ESB.
Þetta setur japanska fyrirtækið
Sumitomo, sem er einn þriggja eig-
enda Járnblendiverksmiðjunnar á
Grundartanga, í sérkennilega stöðu.
Samkvæmt markaðssamningi Jám-
blendiverksmiðjunnar er Sumitomo
skuldbundið til að kaupa þriðjung
af framleiðslu Járnblendifélagsins á
Mjög fáar járnblendiverksmiðjur
hafa verið reistar í heiminum á síð-
ustu árum og ekki era uppi áform
um mikla aukningu á næstu áram.
Ástæðan er sú að framleiðslugetan
hefur ekki verið fullnýtt í Rússlandi
og raunar víðar, en einnig hefur
verð á kísiljárni verið að lækka á
heimsmarkaði á síðustu 15 árum á
sama tíma og raforkuverð í heimin-
um hefur hækkað. Þess ber þó að
geta að allt hráefnisverð hefur einn-
ig lækkað. Hátt orkuverð dregur
þannig úr líkum á því að Kína og
Brasilía auki sína framleiðslu.
Jón Sigurðsson sagði að lítil fjár-
festing í kísiljámsframleiðslu í heim-
inum hefði leitt til þess að lítil tækni-
þróun hefði orðið í vinnslunni. Járn-
blendifélagið hefði áhuga á, að sú
tækni sem notuð yrði við rekstur
þriðja ofnsins yrði sú besta sem völ
er á í heiminum. í þessu sambandi
hefði fyrirtækið uppi áform að senda
tæknimenn m.a. til S-Afríku til að
skoða verksmiðjur þar, en granur
léki á að S-Afríkumenn hefðu þróað
nýja tækni á meðan viðskiptabann
var á landinu.
Ekki byggt
í Noregi
Norðmenn koma ekki til með að
auka framleiðslu sína á næstu árum.
Elkem á ijórar kísiljárnverksmiðjur
í Noregi, sem allar era komnar til
ára sinna. Um 90% af þeirri raforku
sem verksmiðjurnar nota, era fram-
leidd af Elkem. Raforkuverð í Nor-
egi hefur verið gefið fijálst og hefur
þróunin verið sú að verðið hefur stig-
ið á síðustu árum, ekki síst eftir að
dreifikerfi landsins var tengt við
raforkumarkaðinn í Danmörku og
Svíþjóð. Lokun kjarnorkuversins í
Barsebáck er fallin til að þrýsta
verðinu enn hærra. Þegar verð á
kísiljárni er lágt er í raun mun hag-
stæðara fyrir Elkem að selja raforku
sína á almennum markaði
frekar en að nota hana til
að framleiða kísiljárn.
Það er því eðlilegt að
Elkem horfi til íslands
þegar fyrirtækið veltir
fyrir sér möguleikum sín-
um til að auka markaðs-
hlut sinn í kísiljárni. Fyrirtækið hef-
ur á síðustu tveimur áram verið að
borga niður skuldir, sem það safn-
aði á erfiðleikaáranum 1989-1994.
Elkem er nú komið I þá stöðu að
geta farið að fjárfesta af auknum
krafti. Það hefur sýnt áhuga á að
auka eignarhlut sinn í Járnblendifé-
laginu.
Markaðs-
samningi
breytt í
tengslum við
stækkun