Morgunblaðið - 11.02.1997, Qupperneq 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 11. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
+
AÐSENDAR GREINAR
Gef OSS
æðruleysi
ÞAÐ er fróðlegt að
fylgjast með yfirlýs-
ingum verkalýðsfor-
ingjanna þessa dag-
ana. Hlusta á þá tala
sig og sína upp í nauð-
syn þess að gera verk-
föll til þess að sækja
.kjarabætur í hendur
auðvaldsins, sem
liggur á digrum sjóð-
um eins og fyrri dag-
inn meðan almúginn
sveltur. Já, hann Auð-
valdur er að neyða
hann Blásnauðan til
þessarar baráttu, al-
saklausan og ófúsan
að sjálfsögðu. Sjón-
varpsþátturinn um gamla stríðið
sýndi vel þjáningar hermannanna
meðan foringjarnir sátu í makind-
um að baki víglínunnar.
Helst er að skilja á þessum herr-
um, að með því að taka af fyrir-
tækjunum einhveija gróðadaga, þá
muni ágrind eigendanna og skulda-
staða leiða þau til að skrifa undir
það sem upp er sett. Og víst hefur
þetta gengið svona fyrir sig. Það
er gert verkfall einhvers staðar af
þessum 400 stéttarfélögum okkar.
Menn reyna að halda því sem hægt
er í gangi eins lengi og kostur er.
Og eftir hæfilegan tíma, svona 2-3
vikur, eru allir orðnir leiðir. Það
er skrifað undir hvað sem tautar
og til viðbótar oft samið um afnám
laga og réttar vegna hinna heilögu
.^erkfallsaðgerða, ,jhihad“ hins ís-
lenzka púlsmanns. Eins og það sé
ekki hægt að fresta vaxtareikningi
og gjalddögum vegna „force-maje-
ur“?
Hálfrar aldar reynsla er fyrir
þvi, að kjarabætur fylgja hagvexti
þjóðarinnar í dollurum til lengri
tíma litið. Kjarabætur íslendinga
eiga yfirleitt uppruna sinn í erlend-
um atburðum, styijöldum eða upp-
gangs af öðrum toga. Okkar fram-
lag hefur mest byggst á því að
taka við því, sem að okkur er rétt
af markaðinum.
Sigurður T. segir sitt fólk nú
tilbúið að „taka slaginn". Þannig
verður auðvaldið því væntanlega
J>eygt með glæsibrag. Við verðum
b’ara mánuð að vinna launamissi
einnar viku vinnustöðvunar ef við
fáum 30% kauphækkun, þrjá mán-
uði ef við fáum bara 10% o.s.frv.
Verðbólga og gengisfall er hins-
vegar oft undraskjótt í förum,
þannig að kjarabót umfram hag-
vöxt næst víst aðeins í mjög
skamman tíma.
En hann Auðvaldur? Á hann
yfirleitt engan leik í kjaradeilum
nema uppgjöf? Samtök atvinnurek-
enda hafa lagalega sama rétt og
verkalýðsfélög til þess að lýsa yfir
verkbanni. Það hefur nákvæmlega
sömu áhrif og réttarstöðu og verk-
föll boðuð af verkalýðnum. Það
•'gæti svipt verkalýðsfélögin frum-
kvæði í baráttunni, stigmagnað
hraðar en þeir kynnu að óska og
sett þá í verkfall, sem ætla sér að
hirða það án fórna sem
þeir herskáu ætla að
beijast fyrir. Komið
kjaradeilum fljótt á svo
alvarlegt stig að
þjóðfélagið lamaðist al-
gerlega, sem er auðvit-
að tilgangur vinnu-
dei|na.
Ég hef hlustað á
Guðmund í Rafíðn lýsa
því á fundi hjá Sjálf-
stæðisflokknum hvern-
ig hans menn geti tekið
af rafmagn og hita-
veitu til langframa, því
nóg sé í sjóðunum
þeirra. Ef atvinnurek-
endur bættu við verzl-
unum, skemmtistöðum, spitölum
og bönkum, yrði þetta athyglisverð
þjóðfélagsleg staða. Myndu menn
ekki vinna vel við þær aðstæður í
Karphúsinu? En þessu hefur aldrei
Foringjamir vilja borg-
arastyijöld, segir Hall-
dór Jónson, í trausti
þess að sundrung and-
stæðinganna tryggi
þeim sigur.
verið beitt. Verkalýðsfélögin hafa
komist upp með einleik vegna þess
að samtök atvinnurekenda eru yfir-
leitt tvístruð og veita því einungis
sýndarviðnám.
„Óskelfandi úlfar gera svína
samhlaupa“ orti Sturlungi til bróð-
ur síns, þegar tilveru ættarinnar
var ógnað. Ef atvinnurekendum
væri einhver alvara myndu þeir
ekki leyfa andstæðingnum að
tvístra liðinu. En ef engin samstaða
er meðal þeirra, er alveg óþarfi að
hafa einhveijar verkfallakúnstir á
undan uppgjöfinni. Það er miklu
betra að selja verkalýðshreyfíng-
unni sjálfdæmi og skrifa undir það
sem upp er sett strax í dag. Af
hveiju ekki að birta opinberlega
allar kröfur hvers félags svo al-
menningur gæti kynnt sér þær áður
en slíkir „samningar" hefjast?
Við íslendingar bjuggum við
verkföll, óðaverðbólgu og skertan
hagvöxt um áratugaskeið, meðan
hagur til dæmis Þjóðveija efldist.
Meðal annars með því að halda
frið á vinnumarkaði. Hagur Breta
varð bágari um árabil en Þjóðveija
meðan verkalýðsfélögin léku laus-
um hala og hindruðu hagvöxtinn.
Nú er þetta að snúast við og hagur
Þjóðveija fer niður en Breta upp.
Af þessum þjóðum getum við ef
til vill ekkert lært fremur en ungl-
ingar af reynslu fullorðinna, hvað
þá af okkar eigin reynslu af stöð-
ugleika.
Við gerð þjóðarsáttarsamning-
anna 1990 voru það örfáir lang-
þreyttir hófsemdarmenn úr röðum
verkalýðsfélaganna og VSÍ, sem
Halldór
Jónsson
höfðu forystu fyrir því að þjóðin
fór að feta sig upp úr foraðinu sem
hún var komin í. Hagur almennings
hefur raunverulega batnað síðan
þá. Sumra meira, annarra minna
eins og gengur. Nú eru árin 1971-
1989 sem óðast að gleymast og
öll ringulreiðin. Stöðugleikinn hef-
ur nú ríkt svo lengi að okkur finnst
hann sjálfgefinn og finnst ýkt að
einhveijar „sanngjarnar" kaup-
hækkanir geti raksað honum.
Þessir menn eru nú horfnir af
vettvangi. Nú heyrast helst þær
raddir úr röðum launþega, sem
ætla að knýja fram 30-40 prósenta
taxtahækkanir til sinna manna.
Viðurkenna yfirborganir í iðnaðin-
um segja þeir! Hversvegna skyldu
sumir yfirleitt fá meira borgað en
annar? Heldur einhver að þeir yfir-
borguðu vilji ekki sama ofan á
núverandi laun og hinir fá?
Fyrir þessar „sanngirniskröfur"
vilja foringjarnir hefja borgara-
styijöld í trausti þess að sundrung
andstæðinganna tryggi þeim skjót-
an sigur. Hitler hélt þetta sama
1940 en komst að því að það er
erfitt að stöðva styrjöld. Nú eru
nýir verkalýðsleiðtogar fram komn-
ir, sem sjá orrustuna við Geitháls
í hillingum og telja sig þurfa að
sveipa nafn sitt stríðsfrægð eins og
ungir konungar. Óheppilegt fram-
ferði fyrirmenna þjóðfélagsins í
kjaramálum hefur orðið þeim að
vopni. Alexander hélt tryggð hers-
ins með því að deila með honum
kjörum á erfiðum herferðum.
Það stefnir því í hefðbundna leik-
sýningu staðbundinna verkfalla og
afleiðinga kjarasamninga gerðra í
„stingið ykkur til sunds“-stíl frá
árdögum óðaverðbólgunnar. Hún
fer aftur af stað og skuldir heimil-
anna munu stórhækka. Af hveiju
afnema verkalýðsforingjarnir ekki
verðtrygginguna um leið og þeir
breyta skattakerfinu, sem þetta
heimska Alþingi bjó hvorutveggja
til? Hvað höfum við svo sem að
gera við eitthvert Alþingi, þegar
við höfum Guðmund í Rafiðnaðar-
sambandinu til að endurbæta
skattakerfið og gjöra alla hluti nýja?
Einmitt núna voru teikn á lofti
um að aukin eftirspurn eftir vinnu-
afli vegna hagvaxtar væri á næsta
leiti. Aukin eftirspurn eftir vinnu-
afli myndi leiða til hærri launa.
Mest til þeirra eftirsóttu og hæst-
launuðu að sjálfsögðu, en eitthvað
líka til hinna, sem annars færu
bara annað. Nú munu líklega flest-
ir fá lítið þegar upp verður staðið.
Þó að eftirspurnarhækkunin komi
ofan á verkfallaprósenturnar, mun
allt tapast í ringulreiðinni, sem fylg-
ir með, það ætti reynslan að kenna
okkur. Raunverulegar kjarabætur
til hinna þurfandi gætu helst komið
með lækkun vöruverðs og félags-
legum aðgerðum. Og víst er bágt
hjá mörgum, sem yrðu fyrstir undir
í verðbólgunni.
Því fer sem fer. Búumst því til
bardaga, bræður og systur. Gef oss
æðruleysi til þess að sættast við
það sem vér getum ekki breytt,
kjark til þess að breyta því sem
breytt verður og vit til þess að
greina þar á milli.
Eða bara sleppum þessum
skrípalátum og seljum heimskunni
sjálfdæmi.
Höfundur er verkfræðingur.

SIÐASTA VIKA UTSÖLUNNAR
Jakkar frá kr. 3.000 til kr. 7.000
Buxur frá kr. 1.800 til kr. 4.800
Blússur frá kr. 1.500 til kr. 4.800
Pils frá kr. 1.500 til kr 4.800
Peysur frá kr. 1.000 til kr. 2.800
Auk þess frakkar, úlpur og kjólar.
Opiö laugardaga
frá kl. 10-16
ouDarion
Reykjavíkurvegi 64 • Hafnarfirði ■ Sími S65 1147

Kirkja á
tímamótum?
ÍSLENSKA þjóð-
kirkjan tilheyrir Lúth-
erska heimssamband-
inu og Alkirkjuráðinu,
hreyfingum sem
vinna á alþjóðlegum
vettvangi að ýmsum
málefnum er varða
kirkju og kristni. Nú
er að ljúka sérstökum
kvennaáratug sem
Alkirkjuráðið stóð
fyrir og var helgaður
baráttu fyrir réttind-
um kvenna og var
yfirskriftin: Kirkjan
styður konur. Alkirkj-
uráðið lagði til við
aðildarkirkjur sínar
að nota áratuginn til þess að vinna
ötullega að málefnum kvenna og
stuðla þannig að því að það jafn-
ræði og réttlæti sem kristin trú
boðar verði að veruleika í heimin-
í eitt þúsund ára sögn
krístni á íslandi, segir
dr. Arnfríður Guð-
mundsdóttir, hefur
lítið farið fyrir konum
í framvarðarsveit
kirkjunnar.
um. Lútherska heimssambandið
hefur að sama skapi hvatt aðildar-
kirkjur sínar til dáða á þessum vett-
vangi, meðal annars með því að
vinna að aukinni þátttöku kvenna
í störfum og nefndum á vegum
aðildarkirknanna. Hingað til hefur
yfirstjórn íslensku þjóðkirkjunnar
gert lítið sem ekkert til þess að
verða við þessari hvatningu Al-
kirkjuráðsins og Lútherska heims-
samþandsins.
í eitt þúsund ára sögu kristni
á íslandi hefur farið lítið fyrir kon-
um í framvarðarsveit kirkjunnar.
Konur hafa þótt fara betur í minna
áberandi störfum svo sem umönn-
unar- og þjónustustörfum. Á með-
an hafa karlarnir unað sér vel á
valdastólunum. Ekki er langt síðan
konur fengu prestsvígslu hér á
landi og enn þann dag í dag er
kynferðið þeim til trafala þegar
kemur að útdeilingu embætta inn-
an kirkjunnar. Aðeins ein kona er
prófastur og enn hefur engin kona
fengið biskupsvígslu. Fátt er um
konur á kirkjuþingi og engin kona
hefur setið i kirkjuráði sem fer með
framkvæmd sameiginlegra mál-
efna þjóðkirkjunnar. Konur eru
ennþá í miklum minnihluta í valda-
störfum innan íslensku þjóðkirkj-
unnar þó að þær séu um helmingur
þeirra sem henni tilheyra og vinni
þar ómetanlegt starf, eins og þær
hafa gert um aldir. Vart þarf að
taka það fram að fjölgun kvenna
í nefndum og embættum nægir
ekki ein og sér. Mikilvægast er að
rödd kvenna fái að heyrast og
starfskraftar þeirra og hæfileikar
að nýtast sem skyldi. Með konum
koma nýjar áherslur, nýtt gild-
ismat, nýtt tungutak, ný reynsla.
Sláandi dæmi um kvenmanns-
leysið í forustuliði íslensku þjóð-
kirkjunnar nú í lok tuttugustu ald-
arinnar er mynd sem birtist í Morg-
unblaðinu 4. febrúar sl.
af kristnihátíðamefnd
og hátíðamefnd kirkj-
unnar. Þessar nefndir
eiga að sjá um skipu-
lagningu og fram-
kvæmd fyrirhugaðra
hátíðarhalda í tilefni eitt
þúsund ára kristni á ís-
landi. Á myndinni em
níu karlar. Hér hefur
ekki einu sinni verið
haft fyrir því að hafa
að minnsta kosti eina
konu með, eins og tíðum
er gert, svona til að
svara hugsanlegum
gagnfynisröddum.
Margir hafa nú þegar
látið í sér heyra og hefur þeim ver-
ið svarað frá Biskupsstofu. En
hvaða svar er það að benda á að
áður hafi konur verið í meirihluta
í annarri nefndinni, þar sem þær
hafi verið í hlutverki forseta, forseta
Sameinaðs Alþingis og forseta
Hæstaréttar? Staðreyndin er sú að
nú em báðar nefndirnar karlanefnd-
ir og er það ekki næg ástæða til
þess að gera eitthvað í málunum?
Er það ekki einmitt í aðstæðum sem
þessum sem Alkirkjuráðið og Lúth-
erska heimssambandið hafa hvatt
aðildarkirkjur sínar til þess að sýna
fordæmi og vinna að auknu jafn-
rétti kvenna og karla? Ennþá hefur
ekkert komið fram í máli talsmanna
Biskupsstofu sem bendir til þess að
rýr staða kvenna í þessum nefndum
sé þeim áhyggjuefni, fremur en lök
staða kvenna innan kirkjunnar yfir-
leitt. Ef til vill má réttlæta kven-
mannsleysi kristnihátíðamefndar og
hátíðamefndar kirkjunnar þannig
að tilgangur hátíðarhaldanna sé að
minnast þúsund ára karlaveldis inn-
an íslensku þjóðkirkjunnar. Sé til-
gangurinn hins vegar að setja tón-
inn fyrir nýja öld, þá er komið að
konum að svara því hversu lengi
þær ætla að una óbreyttu ástandi.
í framhaldi af þessu mætti að
lokum spyija hvort afmælis kristni-
tökunnar verði betur minnst með
umfangsmiklum hátíðarhöldum eða
með því að kirkjan íhugi stöðu sína
og hlutverk í upphafí nýrrar aldar.
Hversu vel er kirkjan búin til að
sinna því hlutverki sem hennar bíð-
ur? Hver em forgangsverkefnin?
Hveijum er kirkjan fyrst og fremst
kölluð til að þjóna? í 4. kafla Lúkas-
arguðspjalls segist Kristur vera
kominn til að „flytja fátækum gleði-
legan boðskap, boða bandingjum
lausn og blindum sýn, láta þjáða
lausa og kunngjöra náðarár Drott-
ins.“ Ætli íslenska þjóðkirkjan að
starfa i anda Krists og vera trú því
hlutverki sem henni er falið þá er
óneitanlega þörf á margvíslegum
umbótum. Sjálfsskilningur hinnar
evangelísku lúthersku kirkju gmnd-
vallast á hugmyndinni um kirkju
sem þarfnast og er í stöðugri endur-
skoðun (ecclesia semper reformanda
est). Er því ekki við hæfí á þeim
merku tímamótum sem framundan
em að hin evangelíska lútherska
kirkja á íslandi spyiji sjálfa sig áleit-
inna spurninga um stöðu sína og
hlutverk? Ein af þeim spurningum
hlýtur að varða stöðu kvenna innan
kirkjunnar.
Höfundur er stundakennati við
guðfræðideild Háskóla íslands.
Dr. Amfríður
Guðmundsdóttir
- Gœðavara
Gjafavara — mdlar og kaíMell.
Allir verðílokkar. ^
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.
Heimsfrægir hönnuðir
in.a. Gianni Versare.