Morgunblaðið - 14.03.1997, Page 34

34 FÖSTUDAGUR 14. MARZ 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Vinafélag Sjúkra-
húss Reykjavíkur
VINAFÉLAGIÐ er
búið að starfa í rúm
14 ár, lengst af undir
nafninu „Félag velunn-
ara Borgarspítalans".
Félagar eru hátt á ann-
að hundrað. Stjóm er
skipuð 7 mönnum og
trúnaðarmannaráð er
skipað 12 mönnum.
Aðalfundur er haldinn
* í mars ár hvert, með
stjórnarkjöri, trúnað-
armannakjöri, yfírferð
og samþykkt á árs-
reikningum, og um-
ræðum um verkefni
næstu mánaða. Fjár-
öflunarleiðir eru oft ræddar svo og
hvemig fjölga mætti félögum eða
stuðningsmannaliði. Enn em fé-
lagsgjöldin dijúgur þáttur í íjáröfl-
uninni.
Á stofnfundi félagsins, sem hald-
inn var 10. febrúar 1983, vom sam-
þykktir félagsins einnig samþykkt-
ar. Aðalatriði samþykktanna eru:
Félagið beitir sér fyrir því að:
1. Bæta hvers kyns aðstöðu
sjúklinga, sem á einhvern hátt njóta
þjónustu Sjúkrahúss Reykjavíkur
og stuðla að því að þeir fái sem
besta og hagkvæmasta lausn á sín-
Mörg og stór verkefni
bíða, segir Reynir Ar-
mannsson, m.a. útveg-
un tækis sem auðveldar
endurteknar liðaðgerðir.
um heilbrigðisvandamálum og að
sem flestir sem á þurfa að halda
geti notið þeirrar þjónustu.
2. Bæta og efla allskyns þjón-
ustu, svo sem lækningar, endurhæf-
ingu og vísindastarfsemi á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur og stuðla að því
að sú þjónusta megi hveiju sinni
vera sem árangursríkust og til fyrir-
myndar,
3. Efla og styrkja hverskonar
fyrirbyggjandi starfsemi í heilbrigð-
ismálum innan veggja Sjúkrahúss
Reykjavíkur, svo og utan, í sam-
, vinnu við önnur hugsjónasamtök
"'eftir mati stjórnar hveiju sinni.
4. Stuðla að auknum skilningi
almennings og stjórnvalda á starf-
semi Sjúkrahúss Reykjavíkur með
málefnalegri kynningu og umræðu.
Fylgjast með þróun Sjúkrahúss
Reykjavíkur og einstakra þjónustu-
þátta þess og gera tillögur til úr-
bóta eftir því sem ástæða þykir til.
5. Stuðla að því að Sjúkrahús
Reykjavíkur sé aðlaðandi og vinsæl
vinnustaður og að vinnuaðstaða þar
sé jafnan sem best.
Til þess að hægt sé að fylgja
eftir háleitum markmiðum er fjár-
magn nauðsynlegt. Og oft kemur
upp spurningin af hveiju hið opin-
.bera geri ekki hlutina?
Sjónarmið okkar hjá VSR er að
það muni alltaf verða svo að það
fjármagn sem hið opinbera getur
veitt til þessa rekstrarþáttar, það
/'
Hún i/aldi
skartgrípi
frá Silfurbúöinni
(Q) SILFURBÚÐIN
Kringlunni 8-12 • Sími 568 9066
- Þar fœrðu gjöfina -
er umönnun sjúkra,
mun aldrei duga fyrir
öllum þörfum og að
alltaf verði að raða
verkefnum til lausnar
í einhveija óskaröð.
Þau verkefni sem að
jafnaði verða aftast eru
þau verkefni sem VSR
mun reyna að finna
lausn á.
Verkefni
Allskonar verkefni
hafa komið upp, og
allskonar lausna verið
leitað. Við höfum unnið
með Rauða krossinum,
kvennadeildinni í Reykjavík og Odd-
fellowum og við höfum farið í sér-
staka fjáröflunarleiðangra út af
ákveðnum verkum, við höfum selt
bók sem félagið gaf út, í Kolaport-
inu og í Hagkaup, það er bókin
„Listin að lifa með kransæðasjúk-
dóm“ og vakið athygli á uppátæk-
inu með því að mæla blóðþrýsting
jafnframt hjá þeim sem vildu.
Félagið hefur líka fengið góðar
gjafir bæði til ákveðinna verkefna
og til fijálsra afnota. Þá hefur sam-
starfið við stjórnendur spítalans
verið með ágætum og þeir kostað
vissa skrifstofuvinnu með sínu fólki.
En öll vinna félagsmanna í VSR
hefur verið unnin í sjálfboðavinnu.
Gegnumsneitt hefur félagið ekki
farið inn í verkefni sem eru endur-
tekin ár eftir ár, en þó eru tvö verk-
efni slík, það er skógrækt í kringum
spítalann, sem hefur verið árviss
atburður undanfarin 6-8 ár, og er
nú farin að sýna árangur og svo
hinsvegar að koma með litlar gjafir
til þess fólks sem er við störf að-
fangadag jóla.
Félagið lét einnig frá sér heyra
þegar rætt var um sölu spítalans,
sölu Hafnarbúða og þegar áformað
var að draga úr byggingarhraða á
B-álmu Borgarspítalans.
Félagið hefur komið því til leiðar
að innréttað var sérstakt herbergi
í tengslum við slysadeild fyrir að-
standendur þeirra sem í slysum
lenda, og lagði til búnað, einnig tók
félagið þátt í að innrétta kapellu á
fyrstu hæð spítalans, en Oddfellow-
ar sáu um mestan hluta þess verks.
Þá lagði félagið til lýsingu í
þyrlupall spítalans.
Allskonar tæki hafa og verið
gefin spítalanum, þau stærstu voru
aðgerðasmásjá og svo Kusa-tæki,
en einnig mikið af minni tækjum.
Hljóðfæri og hljómflutningstæki
hafa verið gefin á margar deildir
einnig videó bæði fyrir sjúklinga
og þjálfun þeirra sem sjúkraþjálfun
fá á Grensási svo og tölva í sama
tilgangi.
Félagið hefur einnig útvegað
listafólk við ýmis tækifæri, sem
hefur skemmt með söng og tón-
listarflutningi.
Lokaorð
Mörg og stór verkefni bíða, m.a.
útvegun tækis sem á að auðvelda
endurteknar liðaaðgerðir. Söfnun í
það verkefni hefur staðið lengi og
víða verið leitað aðstoðar. Margir
hafa brugðist mjög vel við, en svo
sem vitað er hafa orðið þau alvar-
legu slys undanfarin tvö ár að við
ákváðum að draga okkur í hlé, því
að það er auðvitað takmarkað sem
hinn almenni borgari getur látið til
líknarmála.
Verkefnin eru geymd en ekki
gleymd.
Stjórn VSR þakkar öllum þeim
sem hafa lagt þeim málum lið sem
fengist hefur verið við. Stjórnin
vonar að þau mál sem upp verða
borin á næstunni fái hljómgrunn
hjá almenningi eins og hingað til
og mun takast á við verkefni morg-
undagsins af sama hug og hingað
til.
Höfundur er póstfulltrúi.
Reynir
Ármannsson
Goðsögn um glansmynd
í LESBÓK Morgunblaðsins 1.
mars skrifar Siguijón Baldur Haf-
steinsson grein undir fyrirsögninni
Glansmyndir fyrr og nú. Aðalinn-
tak hennar er að mæra sjónvarps-
þættina Þjóð í hlekkjum hugarfars-
ins frá 1993 sem eigi að hafa af-
hjúpað blekkingu í einhverri glans-
mynd og goðsögnum sem þjóðin
hafi gert af sjálfri sér á umliðnum
öldum. Maður sem hefur bráðum
lifað tvo þriðju hluta 20. aldar og
auk þess gruflað helming þess tíma
í svokallaðri menningarsögu hlýtur
að spyija hvar þá glansmynd sé
að finna.
Ekki þurfti neitt ffög-
urra klukkustunda sjón-
varpsrugl, segir Árni
Biörnsson, til að benda
á fátækt og kúgun ís-
lenskrar alþýðu.
Vissulega mærðu menn land-
náms- og söguöldina eftir að
rómantík komst í tísku og einna
fyrstur til þess var Jónas Hall-
grímsson í eggjunarkvæði sínu ís-
landi:
Þá riðu hetjur um héruð og skrautbúin skip
fyrir landi
flutu með friðasta lið færandi varninginn
heim.
Norrænir og þýskir rómantíker-
ar voru samt enn áfjáðari að vegs-
ama þessa „gullöld Islendinga“.
Margir þeirra vildu jafnvel trúa því
að íslendingar samtímans væru lif-
andi eftirmyndir hinna glæsilegu
söguhetja og urðu fyrir sárum von-
brigðum þegar þeir komust að hinu
gagnstæða með eigin augum.
Sveitasælurómantík gætti einnig
töluvert í skáldskap kringum síð-
ustu aldamót. Þar var annarsvegar
á ferðinni ósköp venju-
leg fortíðarþrá borg-
arbúans eftir bernsku
sinni og hinsvegar við-
leitni til að sætta menn
við búsetu í harðbýlu
landi. Segja má að
Halldór Kiljan hafi af-
greitt sveitarómantík-
ina með Sjálfstæðu
fólki um miðjan 4. ára-
tuginn. Um svipað
leyti yrkir Jakob Jóh.
Smári af raunsæi í
sonnettu sinni um
Þingvelli:
Minning um grimmd og göfgi, þrek og sár
geymist hér, þar sem heilög véin stóðu -
höfðingjans stolt og tötraþrælsins tár
sem tími og dauði í sama köstinn hlóðu.
Öldum saman er naumast hægt
að muna eftir nokkurri stöðugri
glansmynd sem gerð hafi verið af
þjóðinni, eftir að 11. öld sleppir,
nema ef vera skyldi nokkurt stolt
af þeirri staðreynd að þjóðin skyldi
lifa af allar þrengingar þrátt fyrir
allt. Fjallkonan var aldrei ímynd
þjóðarinnar, heldur landsins, og
upphafsmaður hennar, Eggert Ól-
afsson, túlkar hana aukinheldur
fremur raunalega.
Ekki einu sinni auglýsingapésar
ferðaskrifstofa á síðara hluta 20.
aldar gefa neina glansmynd af
þjóðinni. Þær draga sem vonlegt
er miklu heldur fram hlut landslags
en þjóðar. Helsta heimild Siguijóns
að glansmyndum íslendinga af
sjálfum sér virðist raunar ekki vera
annað en nýlegur pirringur í ein-
hveijum dönskum blaðamanni, sem
finnst jafnvel að íslendingar miklist
af gáfuðum stjórnmálaforingjum!
Mikill meirihluti íslandssögunn-
ar frá 13. öld og fram um 1900
var jafnan túlkaður sem óslitin
eymdartíð, og stundum var kannski
gengið óþarflega langt í því efni.
Islandssaga Jónasar frá Hriflu, sem
flest íslensk börn
lærðu í hartnær hálfa
öld, hélt þessum eymd-
arsöng mjög á loft.
Jónas og Jón Aðils
kenndu hinsvegar
Dönum um alla eymd-
ina, en þögðu um
ávirðingar íslenskra
stórbænda.
Upphafning bænda-
þjóðfélagsins var á
sama hátt nánast
óþekkt fyrirbæri, áður
en Jónas frá Hriflu tók
að beita henni fyrir sig
í pólitískri baráttu
snemma á 20. öld. En jafnvel hann
dró aldrei upp neina glansmynd af
fortíð þjóðarinnar eftir að söguöld
lauk. Á hinn bóginn hefur það ver-
ið tíska í nokkra áratugi að sýna
íslenska bændur helst ekki nema
sem afkáralegar grínfígúrur í leik-
ritum og kvikmyndum.
Ekki þurfti neitt ljögurra
klukkustunda sjónvarpsrugl til að
benda á fátækt og kúgun íslenskr-
ar alþýðu, sem lesa má í öllum
haldbærum heimildum um sögu
íslands. í fyrrnefndum þáttum var
hinsvegar að einu leyti brotið gegn
allri sagnfræðilegri skynsemi:
Voðaverk, sem getið er í annálum,
af því að þau eru óvenjuleg og
þessvegna annálsverð, voru túlkuð
sem almenn regla og af því dregn-
ar margar skrítnar ályktanir.
Áður en farið verður að draga
ályktanir um orsakir þess að sumir
virðast á síðustu árum farnir að
búa til goðsagnir um stöðuga
glansmynd íslendinga af fortíð
sinni, er rétt að ítreka spurning-
una, ef mér kynni að hafa yfirsést
eitthvað mikilvægt: Hvar er glans-
myndin?
Höfundur er þjóðháttafræðingur
og doktor í menningarsögu.
Árni Björnsson
Svikamylla og stij álbýlisauðn
ÞAÐ ER stundum
ískyggilegt að hugsa
til þess hveiju dóm-
stólar geta áorkað.
Eitt dapurlegasta
dæmi síðustu ára er
án efa dómur í málinu:
Hrönn gegn fjármála-
ráðherra, „brask-
kvótamálinu“.
Dómendur Hæsta-
réttar hefur ekki órað
fyrir því, að sá dómur
myndi gera útgerða-
raðilum mögulegt að
koma sér upp svika-
myllum í því skyni að
geta breytt gjafakvót-
anum sem er ófyrnan-
legur í braskkvóta, sem fyrna má
um 20% á 8 árum og jafnvel leng-
ur og búa sér þannig aukinn
tekjufrádrátt á skattaframtali og
gera með því eignastöðu fyrirtæk-
isins betri í skattaframtali og út á
við.
Útgerð, sem rekin var með tapi,
getur með því að selja kvótann og
kaupa hann aftur skapað skatt-
frjálsan hagnað og jafnframt frest-
að tapi áfram um ótiltekinn tíma.
Útgerðaraðilum hlýtur að vera
akkur í því, að verð braskkvótans
hækki, því það þýðir aukinn frá-
drátt til skatts. Skattamál út-
gerðarinnar eru flókin og erfitt að
stilla dæmunum upp á einfaldan
hátt. Sukkið þar er án efa meira
en nokkurn grunar.
Eitt atriði í því sambandi er
samruni fyrirtækja eða tengsl, sem
auðveldar sölu og kaup á brask-
kvóta á víxl. Hveiju útgerðarfyrir-
tæki er mikilvægt að komast í
skattleysisflokkinn með hina bættu
eignastöðu a.m.k. á pappírnum.
Það er furðulegt til-
hugsunar, að öll út-
gerð landsins skuli
aðeins greiða kr. 200
milljónir í tekjuskatt á
ári.
Fjöldi manna, sem
aðeins hafa komið lítil-
lega nærri útgerð
halda kvóta, sem þeir
höfðu fengið úthlutað
árum saman og fá
milljónir í leigu af hon-
um. Nefna má trilluút-
gerðina, sem var þym-
ir í augum stórútgerð-
arinnar og var settur
stóllinn fyrir dyrnar
með kvóta eða króka-
veiðileyfum, sem velja mátti á milli.
Þeir, sem voru svo snjallir að velja
kvóta, fengu úthlutað 40-70 tonn-
um í kvóta. Margir þeirra hafa
hætt útgerð, en fá eftir sem áður
5-10 milljónir króna, allt að 25
milljónir á ári fyrir kvótaleigu.
Auðvitað ættu þeir, sem hætta
útgerð að vera skyldugir að skila
kvótanum. Kvóti sá ætti að svo
búnu að seljast á uppboði.
Braskkvótinn er mjög alvarlegt
vandamál. Stórfelld umdeild eigna-
tilfærsla hefur átt sér stað með
þjóðinni og á eftir að aukast í skjóli
kvótans. Ríkisstjórn og Alþingi
horfir á þetta aðgerðalaus líkt og
ríkisstjórnin í Albaníu á keðju-
bréfahneykslið mikla.
Undarleg er sú þögn, sem hvílir
yfir alþingismönnum og öðrum
pólitíkusum I sambandi við brask-
kvótann, þeir virðast ekki óttast
að kvótinn geti orðið aðal kosn-
ingamálið í næstu þingkosningum.
Niðurskurður kvótans á
Flæmska hattinum er tiltölulegt
Braskkvótinn, segir
Gunnlaugur Þórðar-
son, er mjög alvarlegt
vandamál.
lítilræði miðað við önnur mistök.
Afleiðing hans er óðum að segja
til sín á fleiri en einn veg. Nú er
verið að selja nokkur þeirra skipa,
sem áður veiddu á Flæmska hattin-
um og þýðir að 400-500 íslenskir
sjómenn missa vinnu sína. Þjóðar-
tekjur minnka um milljarða. I stað-
inn fá aðrar þjóðir, einkum Rúss-
ar, þá vinnu, sem íslenskum hönd-
um hentaði.
Einn þáttur í starfi stórút-
gerðarinnar hlýtur að vera nokkurt
áhyggjuefni, sem er útgerð, verk-
smiðjurekstur og önnur skyld
starfsemi erlendis. Hætt er við að
útgerðin leiti til þeirra svæða í
útlöndum, þar sem skattar eru
undir 33% og íslenska þjóðin beri
minna úr býtum af þeim atvinnu-
rekstri en ella og stöðugt færri
íslenskar hendur vinni þjóðinni.
Þá hlýtur það, að vekja ugg með
þjóðinni, að braskkvótinn munu í
vaxandi mæli færast á færri hend-
ur. Byggð í litlu sjávarþorpunum
í strjálbýlinu er í yfirvofandi hættu
af að útgerð leggist þar niður. Það
verður af, sem áður var, að úrvals-
afla verði landað á þeim stöðum.
Sjávarplássin munu hverfa úr
sögunni og verða að draugaþorp-
um, menningararfleifð fyrnist með
öllu. Meiri ójöfnuður mun skapast
í þjóðfélaginu en dæmi eru til áður.
Þjóðin verður að halda vöku sinni.
Höfundur er lögmaður.
Gunnlaugur
Þórðarson