Morgunblaðið - 27.03.1997, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 27. MARZ 1997
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ

*■

■*
Morgunblaðið/Þorkell
INGIBJORG Haraldsdóttir hefur umsjón með lestrinum.
Passíusálmarnir
í Hallgrímskirlgu
PASSIUSALMAR séra Hallgríms
Péturssonar verða lesnir í Hall-
grímskirkju í Reylgavík á föstu-
daginn langa. Lesturinn hefst kl.
13.30 og gert er ráð fyrir að hann
standi til um það bil 18.30. Flutn-
ingur sálmanna er orðinn að ár-
vissum viðburði í kirkjunni á þess-
um degi.
I þetta skipti hefur Ingibjörg
Haraldsdóttir umsjón með lestrin-
um en lesarar auk hennar eru
Siya Aðalsteinsdóttir og Þorleifur
Hauksson. Lesturinn verður með
sama sniði og í fyrra. Sálmunum
er skipt í fimm þætti, eftir at-
burðarás. Þannig er fyrsti þáttur-
inn í grasgarðinum, annar um
dómsrannsókn Kaífasar og Pílat-
usar, þriðji um fullnustu dómsins.
Fjórði þátturinn eru orð Krists á
krossinum og fimmti þátturinn er
andlát Krists og greftrun hans.
Á milli þátta mun Hörður
Áskelsson leika af fingrum fram
á Klais-orgel Hallgrímskirkju
gömlu lögin við Passíusálmana.
Á föstudaginn langa gefst tæki-
færi til að sjá altarisklæði sem á
sér ekki hliðstæðu hér á landi.
Eftir að altari Haligrímskirkju
hefur verið afklætt eftir messu á
skírdagskvöld er altarisklæðið
sett fram fyrir altarið. Það er lát-
ið vera í kirkjunni yfir föstudag-
inn langa sem myndræn íhugun.
Klæðið er svart og ber mynd pe-
líkanans. Frú Unnur Ólafsdóttir
listakona gerði klæðið og gaf
kirkjunni.
í kynningu segir: „Myndin af
pelíkananum er fornt tákn písl-
anna og friðþægingarinnar. Sag-
an sagði að þegar höggormurinn
hafði komist í hreiður pelíkanans
og bitið ungana þá særði móðirin
sig á bijóstinu og lét blóðdropa
falla á unga sína fimm sem þá lifn-
uðu við. Þetta sáu kristnir menn
sem mynd og tákn, hvernig blóð
Krists hreinsar þá af allri synd
og fyrir benjar hans urðu þeir
heilbrigðir."
Þá gaf listakonan kirkjunni
einnig hökul sem eingöngu er
notaður á föstudaginn langa.
Hann er svartur en á hann er
saumað fyrsta vers Passíusálm-
anna og sex myndir úr píslarsög-
Tregða
BÆKUR
Örsögur og Ijóð
SAUTJÁN
SALERNISSÖGUR
eftir Ingimar Oddsson. Útg. Ingimar
Oddsson, Reykjavik 1996.62 bls.
SJÁLFSÚTGÁFUR, bækur sem
höfundar gefa út á eigin reikning
(og ábyrgð), eru býsna misjafnar að
gæðum. Stundum er um að ræða
bækur sem bókaforlög hafa hafnað
og ekki talið nógu góðar eða söluleg-
ar. Sumar sjálfsútgáfur teljast til
„neðanjarðarbókmennta", en það
eru bækur sem bijóta á einhvern
hátt gegn ríkjandi viðhorfum, eink-
anlega í siðferðilegum efnum. Oft
tjá þær hugmyndir, málfar eða
„anda“ menningarkima, eða þjóðfé-
lagshóps, sem opinber orðræða
hunsar. Aðgangur neðanjarðarhöf-
unda að bókaforlögum er takmark-
aður og áhugi þeirra á að velkjast
þar innan dyra sömuleiðis. „Sjálf-
stæðar“ bækur hafa visst frelsi
umfram „ritstýrðar" bækur og geta
leyft sér ýmislegt, án tillits til mark-
aðslegra sjónarmiða. Frelsið er þó
tvíbent því flestum veitir ekki af
góðu aðhaldi og leiðsögn í skrifum.
Dómur ritstjóra, „fulltrúa bók-
menntastofnunar", er vafalaust rétt-
mætur í velflestum tilvika. í þessum
undirgróðri bókmenntaflórunnar
getur þó leynst nýr og jafnvel mikil-
vægur vaxtarbroddur. Róttækt
„neðanjarðarverk" brýtur, þegar
best lætur, upp staðnaða orðræðu
og hefur jafnvel áhrif á strauma og
stefnur. Nýlegt dæmi um nýstárlega
sjálfsútgáfu í íslenskri bókmennta-
flóru er bókin Meinaböm og maríu-
þang eftir Björgu Örvar (100 bóka
forlagið, 1996). En til að eitthvað
sé varið í slíkar bækur verða þær
að búa yfir einhvers konar frum-
leika. Höfundur þarf að kunna tölu-
vert fyrir sér til að geta leikið sér
með tungumálið og brotið gegn hefð-
inni á fijóan hátt.
Af titlinum mætti ætla að 17 sal-
ernissögur féllu í hóp neðanjarð-
arbókmennta og ætlunin væri að
saurga hið háleita [sic] með því að
tengja saman andlega iðkun og þann
stað þar sem menn sinna búklegum
þörfum sínum. (í bókinni er gat með
silfurlituðum borða fyrir krók á sal-
ernisvegg.) En því er ekki að heilsa.
Þarna er enginn frumleiki á ferð.
Engar nýstárlegar tilraunir með
tungumálið, ekkert markvert upp-
brot á formi, stíl né innihaldi. Örsög-
urnar allar, og eina ljóðið; eru ekk-
ert krassandi; þær ekki- einu sinni
„dónalegar“, hvað þá „saurugar" og
á engan hátt laxerandi. Þær hafa
sér ekki einu sinni til málsbóta að
vera skemmtilegar eða fyndnar. Það
vottar fyrir nokkrum góðum hug-
myndum að sögum en útfærslu er
verulega ábótavant. Ambögur, staf-
setningar- og málfarsvillur eru of
margar og í þeim efnum er greini-
lega ekki um meðvitað „stílbragð"
að ræða. Sögurnar verða ekki annað
en vandræðalegir útúrsnúningar og
oft nánast barnalegt bull. „Barna-
bull“ er vissulega hægt að gera að
sæmilegustu bókmenntum. Það ger-
ir t.d. John Lennon í bók sinni In
His Own Write þar sem hann snýr
enskri tungu á haus en tekst jafn-
framt að lýsa tíðaranda og „and-
rúmslofti" æsku sinnar á skemmti-
legan hátt. í 17 salemissögum er
engu slíku fyrir að fara. Ekki nema
innihaldið lýsi (í sjálfu sér) hug-
myndanauð ungrar kynslóðar
frammi fyrir öilum valkostunum á
nýfijálsum tímum.
Að gefa út bók upp á eigin spýtur
er í sjálfu sér afrek. Það er öllum
fijálst að gera (eigi menn spýtur
tiltækar) og síður en svo ástæða til
að amast við því. Sá sem út í slíka
útgáfu leggur getur varla annað en
grætt á reynslunni, þó fjárhagslegur
ábati sé ólíklegur, sama hvemig við-
tökur bókin fær. Sé mönnum alvara
hlýtur hörð gagnrýni að vera um-
hugsunarefni og hugsanlega hvatn-
ing til að gera betur næst. Höfundi
17 salernissagna er eflaust ekki alls
varnað en til að láta taka mark á
sér þarf hann að leggja mun meiri
rækt við skrif sín. Meiri sjálfsgagn-
rýni og reynsla, tilsögn, aðhald og
einhver „ritstýring" kæmi áreiðan-
lega ekki að sök.
Meinleg villa
í grein undirritaðs, Ferðaskáld og
borgarglópar, sem birtist miðviku-
daginn 12. mars, 1997, féll út hluti
setningar í fyrstu efnisgrein. Um-
rædd setning byijar svona: „Það er
eftir öllu ferðabók frá því fyrir stríð,
sem .. .“ en á að vera: „Það er eftir
öllu því tónninn í bókinni er gaman-
samur, rétt eins og í frægri ferðabók
frá þvi fyrir stríð, sem kalla má
kveikjuna að ferð og skrifum þeirra
félaga.
Geir Svansson
Lífið í g’ötunni
MYNPLIST
Listhús 89
MÁLVERK
Guðrún B. Elíasdóttir. Opið kl. 10-18 mánud.-
föstud. og kl. 14-18 laugard. og sunnud.
til 7. apríl; aðgangur ókeypis.
ÞAÐ ERU þekkt ummæli á íslensku um mann-
kerti af vissri tegund að það rigni upp í nefið á
þeim; með því er auðvitað átt við að viðkomandi
séu svo merkilegir með sig að þeir horfi aðeins
til efstu hæða mannlegra metorða og telji sitt
nánasta umhverfi - í mannlegum skilningi sem
og öðrum - sér varla samboðið.
Listamenn hafa átt dijúgan þátt í að draga
slíka spjátrunga niður á jörðina, einkum í bók-
menntum, og í myndlistinni hafa ýmsir lista-
menn einnig orðið til að beina sjónum okkar
niður fyrir fætur okkar í bókstaflegri merkingu.
Þar má m.a. nefna Jóhannes Kjarval og Hring
Jóhannesson, sem litu báðir til hins smáa og
nálæga í náttúrunni, hvor með sínu lagi.
Þessi nálgun hefur verið algeng hvað varðar
náttúruna, en færri hafa orðið til að færa hana
inn í borgina, þar sem auvirðileg gatan mótar
umhverfið öðru fremur. Þó má nefna fordæmi
Jóns Gunnars Árnasonar, sem setti m.a. spegla
í gangstéttir í Kaupmannahöfn, svo og Kristins
Hrafnssonar, sem hefur verið ötull við að lífga
upp á göturnar með afar sérstökum skilaboðum,
m.a. á brunnlokum sem loka alls engum brunnum.
Færri listmálarar hafa litið þannig til jarðar,
Guðrún B. Elíasdóttir: Storgatan. 1997.
en það er hins vegar helsta viðfangsefni Guðrún-
ar B. Elíasdóttur í þessari sýningu. Guðrún
stundaði sitt listnám í MHI og hefur einkum
starfað sem myndmenntakennari; síðustu tvö
ár hefur hún að mestu snúið sér að eigin listsköp-
un og m.a. tekið þátt í nokkrum fjölda samsýn-
inga. Hér er á ferðinni fyrsta einkasýning henn-
ar, en um viðfangsefni sitt segir Guðrún m.a. í
sýningarskrá:
„Saga götunnar endurspeglast í landslagi
hennar, sprungnum steinum sem hafa máðst og
markast af lífinu í götunni í gegnum tíðina...
Á ferðum mínum horfi ég gjarna á götur og
velti því fyrir mér hveijir hafa gengið þar um.“
í akrýlmálverkum sem öll eru unnin á þessu
ári veitir listakonan okkur hér örlitla sýn inn í
ólíka heima götunnar. „Gata bernskunnar" (nr.
2) er í raun aðeins gangstígur, sem hefur mót-
ast á milli steina, þar sem litlir fætur hafa geng-
ið á vit ævintýranna; „Götur bæjarins“ (nr. 1)
eru hins vegar gerðar úr sprungnu og bættu
malbiki og brunnhellum, sem vísa niður í annað
æðakerfi bæjarins. Andstaðan við götu erlendu
stórborgarinnar (nr. 3) er augljós í reglulegu
mynstri fallegra hleðslusteina, eða þá við ný-
lagða og vel hirta götuna sem forsetinn fer um
í heimsókn sinni (nr. 5).
Það er ákveðin kímni faiin í þessu myndefni,
og vissulega á hver gata sína sögu, sem tengist
öllum þeim sem um hana hafa farið. Listakonan
vinnur úr þessu efni með einföldum og ljósum
hætti í anda realismans, sem sér nú víða bregða
fyrir í málverki samtímans.
Þannig má segja að verk hennar sé í góðum
takti við það sem er að geijast í myndlistinni,
og valið á viðfangsefni er einnig forvitnilegt af
sömu sökum. Hér er því á ferðinni ágætt upp-
haf á sýningarferli, sem væntanlega á eftir að
færa Guðrúnu lengra á veg á komandi árum.
Eiríkur Þorláksson
Voru Col-
umbus og
Leifur vinir?
NÚ ER starfandi leiklistarhópur
í Hafnarfirði sem saman stendur
af íslenskum og ítölskum ungl-
ingum á aldrinum 15-18 ára.
Hópurinn ætlar að frumsýna
leikrit sem verið er að semja um
Columbus og Leif heppna,
tengsl þeirra og þörfina til að
kanna heiminn og að kynnast
öðrum menningarheimum. Leik-
ið verður á íslensku og ítölsku
og frumsýna á 31. mars í Bæjar-
bíói. Æfingar standa yfir í
Hafnarfjarðarleikhúsinu Her-
móði og Háðvör. Þetta verkefni
er framhald á heimsókn ís-
lenskra unglinga til Ítalíu í sum-
ar og er verkefnið styrkt af
Evrópusambandinu. Leikstjóri
hópsins er amerískur ítali sem
býr í Berlín en_ hann starfaði
með hópnum á Ítalíu í sumar.
Málverk
Kristínar
Geirsdóttur
NÚ STENDUR yfír sýning í
safnaðarsal Grafarvogskirkju á
málverkum Kristínar Geirsdótt-
ur. Á sýningunni eru átta olíu-
málverk sem eru unnin á síðustu
þremur árum og hafa flest verið
sýnd áður, þ. á m. á myndlistar-
sýningunni „Stefnumót listar og
trúar“ í Hafnarborg vorið 1995.
Kristín Geirsdóttir útskrifað-
ist úr málaradeild MHÍ árið
1989. Hún hefur tekið þátt í
samsýningum bæði heima og
erlendis og haldið nokkrar einka-
sýningar, nú síðast í febrúar í
Stöðlakoti. Sýningin er opin
fram eftir vori.
íslendinga-
tónleikar
íVín
ÍSLENSKIR tónlistarmenn
komu fram á tónlistarkvöldi
Austurrísk-íslenska félagsins í
Vínarborg á laugardag og voru
aðeins íslensk verk á efnis-
skránni.
Tónleikarnir voru haldnir í
Franz Schubert-tónlistarskólan-
um og sungu Kristján E. Val-
garðsson baríton, Sigríður E.
Snorradóttir sópran, Hjörtur
Hreinsson tenór, Hólmfríður Jó-
hannesdóttir mezzósópran,
Bjami Thor Kristinsson bassi og
Sigríður Aðalsteinsdóttir mezzó-
sópran lög eftir tólf íslensk tón-
skáld auk þess, sem Manuela
Wiesler lék tvö íslensk iög á
flautu. Undirleikari var prófess-
or Anton Neyder.