Morgunblaðið - 13.09.1997, Blaðsíða 1

80 SIÐUR B/C/D
STOFNAÐ 1913
207. TBL. 85. ÁRG.
LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 1997 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Jiang- Zemin ávarpar 15. flokksþing kinverska kommúnistaflokksins
Boðar víðtæka
einkavæðing'u
Kveðst reiðubúinn að sætta sig við atvinnu-
leysi til að efla efnahagslífið
Peking. Reuter.
JIANG Zemin, forseti Kína og leiðtogi kínverska
kommúnistaflokksins, sagði í gær að haldið yrði á
braut einkavæðingar stórs hluta opinbera geirans.
Þessi ákvörðun kom fram í ræðu Jiangs við upphaf
15. flokksþings kommúnistaflokksins. Sagði hann
að leyfa ætti mai'gvíslegt eignarform fyrirtækja og
segja fréttaskýrendur að í vændum gætu verið
umfangsmestu umbætur í Kína frá aðgerðum
Dengs Xiaopings árið 1978.
„Við ættum að gera markvissar umbætur á
stöðu þess hluta efnahagslífsins, sem er í ríkis-
eigu,“ sagði Jiang. Þessi ummæli hans þykja vega
að þungamiðju hugmyndafræði kínverskra komm-
únista, sem í næstum hálfa öld hafa hamrað á því
að eignarréttur verkamanna á ríkisfyrirtækjum
væri óhagganlegur.
Til móts við vinstriöflin
í ræðunni kom hann þó til móts við vinstriöflin í
flokknum, sem óttast að umbætur af þessu tagi
muni grafa undan völdum kommúnista og stjóm-
arskrá Kína, þar sem segir að ríkið eigi að ráða
lögum og lofum í efnahagslífinu.
Jiang sagði að jafnvel þótt hlutur ríkisins í efna-
hagslífinu yrði minni mundi það „ekki hafa áhrif á
sósíalískt eðli lands okkar“.
Erlendir stjórnarerindrekar í Kína sögðu að
ummæli Jiangs um sósíalisma væru hugmynda-
fræðilegir loftfimleikar, sem ætlað væri að rétt-
læta löngu tímabærar umbætur. Um 370 þúsund
fyrirtæki era í eigu kínverska ríkisins og um 70%
þeirra eru rekin með tapi.
Jiang viðurkenndi einnig einkageira kínversks
efnahagslífs í ræðu sinni og sagði að hlutabréfafyr-
irkomulagið væri hentugt þar sem nota mætti það
jafnt undir kapítalisma sem sósíalisma. Kínverskir
hagfræðingar segja að flokkurinn hyggist aðeins
halda um þrjú þúsund best reknu og arðvænleg-
ustu fyrirtækjunum. Önnur fyrirtæki geti runnið
saman eða farið á hausinn, eða verði gerð að
hlutafélögum í eigu starfsmanna eða skráð á hluta-
bréfamörkuðum.
Atvinnuleysi óhjákvæmilegt
Jiang sagði einnig að atvinnuleysi væri óhjá-
kvæmilegt í kjölfar þessara aðgerða, en í grund-
vallaratriðum væru þær nauðsynlegar ættu fram-
farir að eiga sér stað í efnahagslífinu.
Jiang hét því í ræðu sinni að kenningar Dengs
yrðu í hávegum hafðar. Nefndi hann nafn Dengs
60 sinnum í ræðu, sem tók tvær og hálfa klukku-
stund í flutningi, en hann nefndi Mao Zedong að-
eins 18 sinnum á nafn. Á skjá í stórum sal Hallar
fólksins í Peking, þar sem þingið er haldið, voru
viðstaddir beðnir að „halda merki félaga Dengs Xi-
aopings á lofti og knýja fram málstað sósíalisma
með kínverskum áherslum á 21. öldinni“.
Sósíalismi með kínverskum áherslum var orða-
lagið sem Deng notaði til þess að boða hina bylt-
ingarkenndu ákvörðun sína að draga úr miðstýr-
ingu að hætti Sovétríkjanna fyrrverandi og koma á
endurbótum, sem fólu í sér stofnun verðbréfa-
markaða og áherslu á einkaframtak.
Stjórnarerindrekar í Kína segja að nú hyggist
Jiang skapa sér sess í kínverskri sögu með því að
festa umbætur Dengs í sessi og stíga skrefi lengra.
Líta þeir svo á að þótt í ræðu Jiangs hafi víða mátt
finna kreddukennt orðalag hafi hann verið að boða
stórtækar breytingar. „Með þessari ræðu er verið
að gefa grænt Ijós á tilraunastai-fsemi,“ sagði vest-
Reuter
RÚMLEGA tvö þúsund manns sátu setningu
15. þings kínverska kommúnistaflokksins í
gær. Þinginu er ætlað að marka stefnu
stjórnarinnar næstu fimm árin.
rænn erindreki. „Hann var að segja að nú væri
rétti tíminn til að sýna dirfsku.“
Vísbending um sterká stöðu Jiangs?
Annar erindreki sagði að þetta hefði verið vilji
Zhus Ronghis, varaforsætisráðherra og yfirmanns
efnahagsmála, og nú hefði Jiang ákveðið að styðja
harm.
Erindrekar sögðu einnig að ræða Jiangs bæri
því vitni að hann væri fullur sjálfstrausts og því
mætti ætla að hann teldi að pólitísk staða sín væri
traust.
Jiang hét því einnig í ræðu sinni að skera niður
framlög til hemaðarmála og fækka um hálfa millj-
ón manna í hernum, en þar var fækkað um eina
milljón manna á níunda áratugnum.
Þyrsluslysið við
Hálogaland
Svarti
kassinn
viðskila
við flakið
SVONEFNDUR svarti kassi norsku
Super Puma-þyrlunnar náðist ekki
af hafsbotni í gær, og er það rann-
sakendum þyrluslyssins síðastliðinn
mánudag tH trafala. Kassinn er tal-
inn geta varpað Ijósi á hvers vegna
þyrlan fórst. Kom hann ekki upp
með stélhluta þyrlunnar sem náðist
af hafsbotni um miðjan dag í gær.
I svarta kassanum er að finna
hljóðrita með samtölum flugmann-
anna og flugrita sem varðveitir upp-
lýsingar um starfsemi vélbúnaðar
og stjórntækja þyrlunnar. Vitað er
hvai- hann liggur á hafsbotni á 380
metra dýpi 30 km norðaustur af ol-
íuborskipinu Norne og vonast var til
að hann næðist upp í dag.
Síðdegis í gær var áhersla lögð á
að ná upp líkum þeirra sem fórust.
Vildi lögregla ekki gefa upp hversu
mörg lík hefðu sést með aðstoð neð-
ansjávarmyndavéla fyrr en öll hefðu
náðst upp, en 12 manns fórust með
þyrlunni.
í gær sagði Finn Heimdal, fram-
kvæmdastjóri flugslysarannsóknar-
nefndar, að sú tilgáta um orsök
slyssins að þyrilblað hefði losnað af
á flugi hefði verið afskrifuð. Nú
beindist athygli þeiira að því hvort
einhver vélræn bilun hefði leitt til
þess að stélhlutinn hefði brotnað af
á flugi því hann fannst nokkuð frá
meginhluta flaksins.
Mars
kortlagður
Pasadena. Reuter.
BANDARÍSKIR geimvísindamenn
eru skrefi nær því að geta sent
mannað geimfar til Mars eftir að
þeim tókst að koma geimfari, sem á
að kortleggja hugsanlega lending-
arstaði, á braut um plánetuna.
Vísindamönnunum tókst skömmu
eftir hádegi í gær að hægja á geim-
farinu „Surveyor" og koma því á
braut um Mars. Á meðan á aðgerð-
inni stóð fór geimfarið hring um
plánetuna og var í 14 mínútur án
fjarskiptatengingar við jörð. Er það
kom aftur í ljós fögnuðu vísinda-
mennirnir ákaft enda var þetta há-
punkturinn á ferð þessa smáa geim-
fars sem sent var frá jörðu fyrir 10
mánuðum. Geimfarið safnai- upplýs-
ingum um vatn og veðurfar og verð-
ur á braut um Mars næstu tvö árin.
Það mun hefja kortlagningu eftir
u.þ.b. fjóra mánuði.
„Góður
dagur fyrir
Bretland“
„ÞETTA er góður dagur fyrir
Skotland og þetta er góður dagur
fyrir Bretland allt,“ sagði Tony
Blair, forsætisráðherra Bretlands, í
Edinborg í gær, daginn eftir að
Skotar samþykktu með
yfirgnæfandi meirihluta að sett
skyldi á stofn nýtt þing í skozku
höfuðborginni.
Blair sagði í ávarpi til fagnandi
mannfjöldans að „tími
allsherjarmiðstvringar" væri liðinn.
Verkamaimaflokkur Blairs, sem
sjálfur stundaði nám í Edinborg,
gerði aukna sjálfstjórn til handa
Skotum að kjarnáatriði í áformum
sínum um róttæka endurskoðun
stjórnskipunar Bretlands.
f næstu viku ganga Walesbúar til
atkvæða um hvort þing skuli sett á
fót í Cardiff. Þótt skoðanakannanir
hafi bent til að stuðningur við
liugmyndina sé ekki eins ahnennur
í Wales og meðal Skota er búizt við
að hin afgerandi úrslit
atkvæðagreiðslunnar í Skotlandi
verði til þess að styrkja málstað
þingsinna.
■ Skotar orðnir/17
Reuter
Tony Blair í Edinborg
TONY Blair var fagnað með trommuslætti og sekkjapipuleik. Mannfjöldi safnaðist saman á torgi því í
Edinborg, sem kennt er við hið forna þing Skotlands, og veifaði fána heilags Andrésar, þjóðfána Skota, auk
áróðursspjalda úr herferðinni fyrir því að tillagan um þingstofnunina yrði samþykkt.