Morgunblaðið - 13.09.1997, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
AFGERANDIUR-
SLIT í SKOTLANDI
URSLIT þjóðaratkvæðagreiðslunnar í Skotlandi eru
afgerandi. Meirihluti kjósenda vill eigið þing, sem
hafi m.a. vald til að hækka eða lækka tekjuskatta.
Úrslitin eru birtingarmynd þess, sem löngu var vitað;
að Skotar líta á sig sem sérstaka þjóð og vilja fá að
ráða eigin málum.
Skotar hafa ekki haft eigið þing í 290 ár. Þó hefur
Skotland að mörgu leyti haft sérstöðu innan brezka
konungdæmisins og haldið eigin laga- og skólakerfi.
En um leið hafa heimastjórnarsinnar getað bent á að
það sé einsdæmi að land með eigið lagakerfi hafi ekki
eigin löggjafarvald.
Hið nýja þing Skota, sem kjörið verður árið 1999 og
á að koma saman árið 2000, mun fara með löggjafar-
vald í mennta-, heilbrigðis-, umhverfis-, landbúnaðar-,
sjávarútvegs- og menningarmálum, svo nokkuð sé tal-
ið. Varnarmál, skattamál og utanríkismál verða hins
vegar áfram á ábyrgð stjórnarinnar í London. Það fer
því ekki á milli mála að Bretland er áfram eitt ríki,
rétt eins og önnur ríki Vestur-Evrópu, t.d. Spánn og
Frakkland, sem veitt hafa héruðum og minnihlutaþjóð-
um aukna sjálfsstjórn á undanförnum áratugum.
Hin afdráttarlausa niðurstaða í Skotlandi auðveldar
Tony Blair, forsætisráðherra Bretlands, að halda áfram
umfangsmiklum breytingum á brezkum stjórnskipunar-
lögum. Eftir viku munu Walesbúar kjósa um það hvort
stofna beri velskt þing, þó valdaminna en það skozka.
Blair vill jafnframt auka sjálfsstjórn héraða í Englandi
og færa valdið þannig nær fólkinu.
Þannig hyggst Blair snúa við þeirri þróun, sem átti
sér stað í valdatíð íhaldsmanna, að Bretland varð eitt
miðstýrðasta ríki Vestur-Evrópu. Framganga íhalds-
flokksins í baráttunni fyrir kosningarnar í Skotlandi
einkenndist af neikvæðni, án þess að boðið væri upp á
aðrar lausnir, sem Skotar gætu sætt sig við. Það er
athyglisverð þversögn í stefnu íhaldsflokksins að hann
leggur mikla áherzlu á það, t.d. á vettvangi Evrópusam-
bandsins, að „þjóðríkin“ haldi sjálfsákvörðunarrétti sín-
um og valdi yfir eigin málum, en hefur lagzt gegn
aukinni sjálfsstjórn þeirra mörgu þjóða, sem byggja
brezka konungdæmið.
Ríkisstjórn Blairs er að svara kalli tímans með því
að færa valdið nær fólkinu. Slíkt er ekki sízt nauðsyn-
legt í ríki, þar sem margar þjóðir búa saman, eigi sátt
og stöðugleiki að ríkja.
BREYTTIR TIMAR
ÞAÐ ER tákn breyttra tíma að það mál er leiðtogar
kínverska kommúnistaflokksins leggja mesta
áherslu á við upphaf flokksþings skuli vera sala þús-
unda fyrirtækja í eigu ríkisins.
Vissulega liggur ekki ljóst fyrir hvernig að sölunni
skuli staðið, hverjir fái að kaupa eða hversu stór eignar-
hlutur verður seldur í fyrirtækjunum. Kínverska ríkið
vill ekki sleppa takinu alveg en verður þó að gera það
að hluta þar sem ríkissjóður hefur ekki lengur efni á
að halda uppi óarðbærum rekstri með stórfelldum fjár-
framlögum
Það liggur hins vegar fyrir að Kínverjar eru að taka
enn eitt skrefið í átt til markaðsbúskapar þótt orðin
kapítalismi og einkavæðing séu ekki notuð yfir breyt-
ingarnar. Hugsanlega stærsta skrefið frá því hinar
efnahagslegu umbætur Deng Xiaopings hófust árið
1978. Birtingarform „sósíalismans með kínverskum
áherslum“ verður æ kapítalískara.
Og þótt ekki sé til umræðu að hefja pólitískar umbæt-
ur og draga úr valdi kommúnistaflokksins er líklegt
að aukin valddreifing á sviði efnahagsmála muni smám
saman kalla á lýðræðislegri stjórnarhætti.
Fjölmenn og velmegandi millistétt er að verða til í
landinu sem mun gera kröfu til áhrifa. Þetta gerðist í
kjölfar iðnbyltingarinnar í Evrópu og þetta mun einnig
gerast í Kína, fyrr en síðar.
Sameining Borgarspítala og Lar
Niðurstöður skýrslu
VSÓ ráðgjafar í sam-
vinnu við Ernst &
Young um sameiningu
sex s.júkrahúsa í
Reykjavík og næsta ná-
grenni hafa ýtt úr vör
heitum umræðum um
sameiningu sjúkrahúsa.
Anna G. Ólafsdóttir
rifjaði upp reynsluna af
sameiningu Landakots-
spítala og Borgarspít-
ala með nokkrum
stjórnendum og starfs-
mönnum Sjúkrahúss
Reykjavíkur.
ÞEGAR spurst er fyrir
um reynsluna af samein-
ingu Borgarspítala og
Landakotsspítala eru
ábendingar um að ekki hafi verið
staðið við fjárframlög vegna kostn-
aðar við sameininguna mest áber-
andi. Ekki verði heldur litið framhjá
erfiðri reynslu af breytingum á
mannahaldi og samræmingu launa.
Fleira er nefnt og er af því ljóst að
mörgum þykir reynslan af samein-
ingunni hafa verið dýrkeypt. Hins
vegar eru viðmælendur Morgun-
blaðsins sammála um að sameining-
in sé í sjálfu sér jákvæð og skili hag-
kvæmni þegar til lengri tíma sé litið.
Fyrst var farið að huga að breyt-
ingum á rekstri Landakotsspítala
seint á áttunda áratugnum. Ein að-
alástæðan var að Landakot var orð-
in lítil og um leið afar óhagkvæm
rekstrareining. Nauðsynleg yfir-
bygging vegna bráðasjúkrahússins
var kostnaðarsöm og sömu sögu var
að segja um þjónustuna. Eftir
óformlegan undanfara -------------
var fyrstu samninga-
nefndinni komið á fót ár-
ið 1989. Ekkert kom út
nefndarstarfinu og
ur
Sameiningar-
ferlið tók of
langan tfma
voru viðræðumar teknar
aftur upp síðla árs 1991. Niðurstað-
an fólst í því að mögulegt væri að
sameina sjúkrahúsin. St. Jósefssyst-
ur höfnuðu hins vegar samkomulagi
um sameininguna og varð því ekki
af frekari aðgerðum. Stjórnir
sjúkrahúsanna unnu að ýmsum
samvinnuverkefnum og samþykktu
systurnar sameininguna fyrir rétt
tæpum fjórum árum. Sameiningar-
ferlið hófst með því að deildir vom
fluttar á milli sjúkrahúsa eða sam-
einaðar. Formlegri sameiningu var
lokið um áramótin 1995 og 1996.
stærsti ásteytingarsteinninn. „Fyr-
irkomulag launa var ólíkt, enda hluti
af ólíku rekstrarfyrirkomulagi.
Læknar á Landakoti unnu eftir
öðm launakerfi, svokölluðu „amer-
ísku kerfi“, þ.e. fengu greitt fyrir
hvert viðvik. Greiðslan kom ýmist
frá TR og/eða sjúklingnum. Á Borg-
arspítalanum vora starfsmönnum,
með örfáum undantekningum, hins
vegar greidd fost laun. Greiðslur
vora ekki innheimtar af sjúklingum
heldur bar sjúkrahúsið kostnaðinn.
Fyrst í gegnum daggjaldagreiðslur
og svo af föstum fjárveitingum,"
segir hún.
Hún segir að fyrir sameiningu
hefði þurft að huga betur að stjóm-
skipuriti nýs sjúkrahúss, hvort
ástæða væri til að segja upp og end-
urráða starfsmenn eða fækka
starfsmönnum. Hvaða þjónustu ætti
að veita - hvernig ætti að blanda
sérgreinum - hvar ætti að koma
þeim fyrir og hvar Lsp. kæmi inn í
myndina. Hvemig best væri að nýta
húsrými og fjármagna nauðsynlegar
breytingar. „Erfitt reyndist að taka
á þessu því hvorki mátti segja
starfsmönnum upp, fækka stjórn-
endum né láta Landspítalanum eftir
starfsemi," segir Sigríður og tekur
fram að um tíma hefði staðið yfir
ákveðin samkeppni við Lsp. um sér-
greinar, sjúklinga og starfsfólk.
Þegar leið á sameiningarferlið tók
svo við valdabarátta innan samein-
aðs sjúkrahúss. ,Alhr vildu koma
vel út úr sameiningunni, fá fleiri
rúm og ný tæki. Hjúkranarfræðing-
ar vildu fá fleira starfsfólk og lækn-
ar fleiri sérfræðinga í sína sér-
grein.“
Þegar spurst er fyrir um helstu
mistök telur Sigríður upp fimm at-
riði. Hið fyrsta sé að sameiningar-
ferlið hafi tekið of langan tíma og
annað að segja hefði átt upp öllum
yfirstjórnendum og endurráða
stjórnendur í nýtt stjórnskipulag.
Hún nefnir að fylgja hefði átt betur
eftir verkaskiptasamningum á milli
sjúkrahúsanna. Of mikil linkind af
hálfu stjórnenda hafi valdið tvöfóld-
un á þjónustu á Lsp. og SHR. Upp-
lýsa hefði þurft starfsmenn betur
________ um ferlið til að koma í
veg fyrir óþarfa titring
milli starfsmanna og
stjómenda. Að lokum
hefði þurft að skoða bet-
ur hvort sameining
Fé s
forstjóri Landakotsspítala áður en
sameiningin gekk í garð. Hún segir
að sameiningin hafi reynst starfs-
fólki sjúki'ahússins gífurlega erfið.
„Eg held að sameiningin hafi fyrst
og fremst kennt okkur að við verð-
um að huga vel að tilgangi samein-
ingarinnar, kostum og göllum, áður
en hafist er handa. Markmið og
ávinning sameiningar verður að
kynna vel fyrir starfsmönnunum,
því óöryggi hefur alltaf slæmar af-
leiðingar í för með sér. Hér hefur
valdið mestum sársauka að tvístra
samheldnum hópum til margra ára.
Starfsmennirnir hafa farið í ýmis
störf. Flestir eru ánægðir með nýju
stöi'fin. Aðrir hafa þurft að leggja
meira á sig til að aðlagast nýjuiíí
störfum í nýju umhverfi. Á heildina.
litið hafa breytingarnar gengið vel.
Flestir eru að jafna sig og líður vel á
sameinuðu sjúkrahúsi."
Rakel sagði að ekki hefði verið
gerð könnun á því hvort sameining-
in hafi skilað betri þjónustu við
sjúklinga, enda væri erfitt að gera
slíka könnun. „Með tímanum á sam-
einingin væntanlega eftir að hafa í
fór með sér hagkvæmni í rekstri.
Hins vegar verður aldrei hægt að
taka með í reikninginn afleiðingarn-
ar af fækkun legurýma. Ég held að
fleiri séu veikir heima nú én áður:
Ein leið til að taka á því er að auka
dag- og göngudeildarþjónustu “
sagði Rakel og tók fram varðandi
faglegar afleiðingar sameiningar-
innar að öldranarþjónustan virðist
hafa komið vel út.
Stofnfjárframlag ekki lengi
að borga sig upp
Landakots og Lsp. væri æskileg eða
jafnvel sjúkrahúsanna þriggja.
Þrátt fyrir ofangreinda erfiðleika
telur Sigríður að sameiningin hafi
skilað jákvæðum fjárhagslegum og
faglegum árangri, rekstrarkostnað-
ur hafi lækkað, þekking og þjálfun
starfsfólks hafi styrkst, nýting
tækjabúnaðar hafi batnað og ein-
fóldun hafi orðið á vöktum í ákveðn-
um sérgreinum. Jákvæð þróun hafi
átt sér stað hvað varðar fækkun
sjúkrarúma og aukningu í dag- og
göngudeildarþjónustu.
„Allir vildu koma vel út
úr sameiningunni"
Sigríður Snæbjömsdóttir, hjúkr-
unarforstjóri Sjúkrahúss Reykja
víkur, kom að sameining-
arferiinu ásamt
öðram. Hún segir
að greiðslufyrir-
komulag til lækna
hafí verið einn
Sárauki fylgdi tvístrun hópa
Rakel Valdimarsdóttir, forstöðu-
maður starfsmannaþjónustu Sjúkra-
húss Reykjavíkur, var hjúkranar-
Jóhannes Gunnarsson, læknmga-
forstjóri Sjúkrahúss Reykjavíkur,
tekur fram að skort hafí fé til sam-
einingarinnar. „Nefnd um samein-
inguna komst að því með athugun ^
að sameining kostaði 600 til 1.000 1 "
milljónir á verðlagi ársins 1991.
Hins vegar fengust aldrei nema
300 milijónir til framkvæmd-
anna. Okkur hefur því vantað
töluvert upp á framkvæmdafé
vegna sameiningarinnar og höfð-
um t.d. ekkert til að leggja í sam-
einingu skurðstofustarfseminnai'
nýverið. Núna hefur skurðstof-
unum því fækkað um fimm,“
sagði hann. Hann sagði að fé til
ýmissa verkefna vegna samein-
ingarinnar hefði þurft að taka af
viðhaldsfé sjúkrahússins. „Eðli-
Myndskreyting:
Ómar Óskarsson