Morgunblaðið - 13.09.1997, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ALDARMINNING
HJÓNAMINNING
SIGURRÓS
SVEINSDÓTTIR
+ Sigurrós Guðný
Sveinsdóttir
fæddist á Götu í
Garðahverfi 13.
september 1897.
Hún lést 13. maí
1991. Foreldrar
hennar voru Helga
Kristín Davíðsdóttir
og Sveinn Gíslason.
Þau fluttust í
Sveinsbæ í Hafn-
arfirði 1903. Sigur-
rós dvaldist í Noregi
í 6-7 ár en fluttist
þaðan til Hafnar-
fjarðar 1923. Hún giftist eigin-
manni sínum, Magnúsi Kjartans-
syni, 2. júní 1918, en hann var
sonur Guðnýjar Nikkelínu Ól-
afsdóttur og Kjartans Jónsson-
ar. Þau skildu árið 1937. Börn
Sigurrósar voru: Lillý, f. 6. júlí
1917, d. 7. mars 1981, Sveinn,
f. 27. febrúar 1919, Harry, fædd-
ur 1. janúar 1921, d. í maí sama
ár, Helga Kristín, f. 21. febrúar
1924, Erna Fríða Berg, f. 2. sept-
ember 1938.
Þegar fólk eldist og sest í helgan
stein, líkt og sá sem þessar línur
ritar, reikar hugurinn gjaman til lið-
ins tíma. Þannig var mér farið er
ég uppgötvaði með sjálfum mér að
Sigurrós Sveinsdóttir forustukona
kvenna í Hafnarfirði um áratuga-
skeið hefði orðið 100 ára 13. septem-
ber 1997 væri hún á lífi, en hún
lést 13. inaí 1991 á 94. aldursári.
Við það hrannast upp minningar
frá gamalli tíð af kynnum við merka
heiðurskonu sem varð brautryðjandi
í baráttu fyrir réttindum kvenna á
ýmsum sviðum þjóðlífsins - sérstak-
J.ega í kjarabaráttu verkakvenna.
Fyrst leita á hugann atvik frá löngu
Iiðinni tíð - þá æskuárunum, frá
krepputímum áranna um og upp úr
1930, þegar atvinnuleysi og eymd
þrúgaði verkafólk í Firðinum og
annars staðar. Bæjarútgerð Hafnar-
fjarðar var stofnuð þegar einkafram-
takið hafði brugðist. Sú aðgerð dró
úr því böli sem atvinnuleysið var hjá
því fólki sem þar fékk vinnu á köfl-
um, svo sem eins og verkakonur við
þá erfiðisvinnu að vaska blautfisk í
hörkufrosti og kulda um hávetur í
óupphituðu húsnæði. Útkeyrðar og
vafalaust sárþreyttar eftir tíu tíma
vinnu komu þessar konur heim til
sín ti! þess að vinna heimilisstörfín
þegar flestir aðrir gátu hvílt sig.
Þarna var Sigurrós í broddi fylking-
ar - fádæma hamhleypa í fiskvösk-
unarstarfmu. Þessu fylgdumst við
hafnfirskir stráklingar með ungir að
árum, svo ekki gleymdist.
í minningargrein undirritaðs um
Sigurrósu segir svo orðrétt m.a.:
„Á uppvaxtarárunum kynntist
Sigurrós vel hinum kröppu kjörum
sem öll alþýða manna átti þá við að
búa og var henni fljótt ljóst að þar
var úrbóta þörf. Hún skipaði sér í
raðir þeirra er hófu baráttu í verka-
lýðshreyfingunni og Alþýðuflokkn-
um fyrir bættum lífskjörum almenn-
ings. Var hún strax ung að árum í
fararbroddi í þeirri baráttu, enda var
hún óvenju dugleg og áhugasöm um
' hvert það verkefni sem hún tókst á
hendur að vinna. Á hana hlóðust því
margs konar trúnaðarstörf á vegum
verkalýðshreyfingar-
innar og Alþýðuflokks-
ins.
Sigurrós var ein af
stofnendum Verka-
kvennafélagsins Fram-
tíðarinnar í Hafnarfirði.
Hún var fundarstjóri á
stofnfundinum 3. des-
ember 1925 og í fyrstu
stjóm félagsins og síð-
an í flölda mörg ár,
lengst af formaður fé-
lagsins eða samstals í
38 ár. Þá var hún í
stjórn Alþýðusambands
Islands, í flokksstjórn Alþýðuflokks-
ins í Hafnarfirði í 40 ár, í miðstjórn
Alþýðuflokksins, einn af stofnendum
Kvenfélags Alþýðuflokksins í Hafn-
arfirði og fyrsti formaður félagsins,
svo nokkuð sé nefnt af hinum fjöl-
mörgu trúnaðarstörfum sem Sigur-
rós hefur sinnt í þágu verkalýðs-
hreyfingarinnar og Alþýðuflokksins.
Sigurrós hafði einnig forgöngu
um stofnun Kvenfélagsins Sunnu
sem beitti sér m.a. fyrir að sett var
á laggirnar mæðrastyrksnefnd í
Hafnarfirði árið 1963.
Sigurrós varð vitni að þeirri ör-
birgð, fátækt og réttleysi, sem var
hlutskipti hinnar vinnandi mann-
eskju þegar hún stóð í baráttunni
fyrir réttlátu og betra þjóðfélagi.
Hún sá að margt af þessu fólki varð
að sætta sig við að klæðast tötrum,
búa í hreysum, og lifa við sult og
seyru. Frelsið sem það bjó við, birt-
ist í því einu, að það mátti strita,
fékk skortinn að launum. Það hafði
ekkert öryggi og takmarkaða hlut-
deild í því hvernig verðmætum í
sveitarfélagi eða þjóðfélagi var skipt
og hlutunum stjórnað.
Annað er mér einnig minnisstætt,
þegar Sigurrós rak og stjómaði elli-
heimili á vegum Hafnarfjarðarbæjar
að Austurgötu 26, af miklum mynd-
arskap um árabil eða þar til Elli-
og hjúkrunarheimilið Sólvangur varð
til. Þar fylgdist ég einnig með Sigur-
rósu, en æskuheimili mitt var gegnt
því elliheimili, en í verslun föður
míns sem þar var til húsa, kom Sig-
urrós oft ásamt vistfólki elliheimilis-
ins og varð ég þá vitni að þeim hlý-
leika og elskulegheitum sem hún
sýndi gamla fólkinu."
Ennfremur segir svo m.a. í um-
ræddri minningargrein minni:
„Ég minnist umtals í bænum um
það merka og frábæra framtak
Verkakvennafélagsins Framtíðar-
innar árið 1932 með Sigurrósu og
Sigríði Erlendsdóttur í broddi fylk-
ingar að setja á stofn dagheimilið á
Hörðuvöllum í Hafnarfirði fyrir börn
húsmæðra sem unnu utan heimilis
- hið fyrsta sinnar tegundar hér á
landi - og enn er starfandi.
Það sem hér hefur verið talið eru
að sjálfsögðu æskuminningar. Mikið
og gott samstarf okkar Sigurrósar
að bæjarmálum í Hafnarfirði hófst
síðar, en þar kom hún vissulega við
sögu og átti farsælan hlut að mál-
um. í því sambandi skal hér minnst
á aðeins eitt slíkt.
Hún var upphafskona þess, að
hafnfirskar húsmæður gátu átt þess
kost að eiga sumardvöl á orlofsheim-
ili á vegum hins opinbera. Hún var
bæjarfulltrúi Alþýðuflokksins í bæj-
arstjóm Hafnarfjarðar á árunum
+
Ástkær móðir okkar og tengdamóðir,
RAGNA JÓNSDÓTTIR,
Bólstaðarhlíð 41,
lést á hjartadeild Sjúkrahúss Reykjavíkur
aðfaranótt 12. september,
Hildur Ágústsdóttir,
Sæmundur Ágústsson,
Jón Ágústsson,
Áslaug Ágústsdóttir,
Sigrún Ágústsdóttir,
Skarphéðinn Valdimarsson,
Helga Óskarsdóttir,
Dagný Lárusdóttir,
Jón Hjörleifsson.
1954-1962. Það var eitt af áhuga-
málum hennar á þessum árum að
bæjarfélagið gæfi hafnfirskum hús-
mæðum árlega kost á nokkurra daga
ókeypis sumardvöl á hentugum dval-
arstað. Hún beitti sér mjög fyrir að
þessari hugmynd yrði hrundið í
framkvæmd og svo varð að bæjar-
stjóm Hafnarfjarðar tók upp þetta
nýmæli 1955. Er Hafnarfjörður
fyrsta bæjarfélagið hér á landi til
að hefja slíka starfsemi, sem var
undanfari lagasetningar Alþingis um
orlof húsmæðra og fjárframlaga af
hálfu ríkisins og sveitarfélaga í því
sambandi. Var Sigurrós forystukona
í því að byggja upp þetta starf í
Hafnarfirði sem formaður sumar-
dvalamefndar bæjarins og síðar sem
formaður sumardvalarnefndar sem
tók við þessu verkefni við tilkomu
orlofsnefndar samkvæmt hinum
nýju lögum.“
Erling Garðar Jónasson og systk-
ini, bróðurbörn Sigurrósar, skrifa
svo m.a. í tilefni af fráfalli hennar
orðrétt: „Rósa frænka var alla tíð
Ijósið í umhverfi okkar systkinanna
þegar við stigum okkar æskuspor í
faðmi foreldra okkar í Hafnarfirði.
Fölskvalaus vinátta og góðvild ein-
kenndi föðursystur okkar, en um
leið hvatti hún okkur á raunsæjan
hátt til að takast á við umhverfið.
Þetta var ekki bara sagt með orðum,
heldur miklu frekar var hennar eigin
framgangur um hina grýttu götu
lífsbaráttunnar, ljós sem lýsti okkar
götu og gerir enn.
Hennar ljós lýsti einnig götu
verkamannsins og verkakvenna í
Hafnarfirði. Með störfum sínum þar
og baráttu fyrir bættum kjörum hins
almenna manns, ruddu hún og félag-
ar hennar brautina að frelsi og
mannlegri reisn launafólks um land
allt.
Þá var ekki bara talað um heil-
brigt uppeldi bama, húsnæðismál,
menningarmál, tryggingamál og
málefni eldri borgara þessa lands."
Guðmundur Ámi Stefánsson þá-
verandi bæjarstjóri Hafnarfjarðar
birti m.a. eftirfarandi í minningar-
grein í maí 1991: „Störf Sigurrósar
Sveinsdóttur í hennar göfugu bar-
áttu fyrir betra samfélagi skiluðu
aldeilis árangri. Hennar spor sjást
þar víða. En oft var baráttan erfið,
^enda á stundum við að eiga fordóma
og skefjalaust íhald, sem engu vildi
breyta, ekkert vildi bæta. En fólk á
borð við Sigurrósu gafst ekki upp.
Þrautseigja og æðruleysi þessa fólks
er aðdáunarverð, en fullvissan um
að réttlætið og sanngimin væm
þeirra megin hefur vafalaust létt því
sporin.
En störf baráttukonu á borð við
Sigurrósu Sveinsdóttur taka í raun
engan enda. Jafnvel þótt hún hafi
sjálf kvatt þessa jarðvist. Hugsjónir
hennar og störf munu áfram lifa
með þeim hópi fólks sem við merk-
inu hefur tekið innan Alþýðuflokks-
ins sem og verkalýðshreyfingar."
Þessi orð Guðmundar Áma leiða
hugann til þess hvernig baráttufólk
eins og Sigurrós Sveinsdóttir og
margir fleiri sem stóðu í sama stríði
og hún fyrir bættum lífskjörum til
handa launafólki - fyrir velferðar-
kerfinu - sem það reisti og reynt
er nú með ýmsum ráðum að rústa
og færa til gífurlegt fjármagn til
þeirra sem best mega sín í þjóðfélag-
inu, frá þeim sem verr em settir, frá
sjúklingum, eldra fólki, námsmönn-
um og fleirum, til dæmis með óheftri
einkavæðingu, sköttum og álögum
á þá sem síst eru aflögufærir, meðan
þeim ríku er ívilnað á ýmsa lund.
Hvernig skyldu hetjur kjarabarátt-
unnar á borð við Jóhönnu Egilsdótt-
ur, Sigutjón Á. Ólafsson, Jón Sig-
urðsson, Hermann Guðmundsson og
fleiri sem stóðu í frémstu víglínu
bregðast við því sem stefnt hefur
verið að til niðurrifs heilbrigðiskerf-
isins, á sviði menntamála, skatta-
mála og aldraðra svo nokkuð sé
nefnt? Því skal ósvarað látið. En
minningin um Sigurrósu og hennar
baráttufélaga lifir. Hennar framlag
til bættrar stöðu verkafólks verður
ekki aftur tekið, það var varanlegt
og ómetanlegt. Á þeim grunni held-
ur baráttan áfram.
Virðing og þökk fylgir hundrað
ára minningu Sigurrósar Sveinsdótt-
ur, Hafnarfirði.
Stefán Gunnlaugsson.
GUÐMUNDUR
JÓHANNESÓLAFSSON
ÍDA
SIGURÐARDÓTTIR
+ Guðmundur Jó-
hannes Ólafsson
fæddist á Kvígind-
isfelli í Tálknafirði
30. október 1921.
Hann lést 31. ágúst
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Sesselja Ólafsdóttir
og Olafur Jósua
Guðmundsson. Þau
bjuggu í Litla-Laug-
ardal í Tálknafirði.
Þau eignuðust 11
börn, sem eru: Guð-
mundur, f. 30.10.
1927, Hulda, f.
16.12. 1922, Haraldur, f. 10.3.
1924, d. 5.6. 1990, Cesar, f. 9.8.
1925, Kristján Júiíus, f. 1.4.
1927, d. 16.10 1993, Sverrir, f.
25.10. 1928, Aðalsteinn, f. 23.5.
1930, d. 5.6. 1945, Svanborg, f.
8.4. 1932, Gróa, f. 9.11. 1934,
Oddný, f. 28.2.1936, d. 5.5.1936,
ogErla Þorgerður, f. 12.4.1937.
Ida Sigurðardóttir fæddist á
Patreksfirði, dóttir hjónanna
Hallfríðar Olafsdóttur, f. 16.9.
1905, d. 6.4. 1984, og Sigurðar
Sigurðssonar, f. 30.11. 1899, dá-
inn í Reykjavík, börn þeirra voru
ída, Ólafur Alfreð, f. 15.2. 1928,
d. 22.7. 1991, Arnar, f. 1.4. 1932.
Hallfríður átti eitt barn með
seinni manni, Kristmundi Björns-
syni, f. 14.5. 1905, d. 11.6. 1974,
Karl Óli, f. 14.2. 1945.
Guðmundur giftist ídu Sig-
urðardóttur 23.11. 1945 og áttu
þau þrjú börn, Börk Aðalstein,
f. 14.4. 1945, giftur Halldóru
Bjarndisi Sigurðardóttur, f.
14.1. 1945, börn þeirra eru Jök-
ull Smári, f. 13.3. 1965, og á
hann þrjú börn. Ólafur Barði,
giftur Oddnýju Steinunni Sig-
urðardóttur, f. 16.12. 1953, eiga
þau þrjú börn, en hann eitt fyr-
ir hjónaband, og Elín Björk, f.
24.7. 1959, gift Ingólfi Arnari
Guðmundssyni, f. 14.2. 1956, og
eiga þau tvö börn.
Ida Iést 20. desember 1993,
Guðmundur lést 31. ágúst síðast-
liðinn og fór útför hans fram
12. september.
Þig faðmi liðinn friður Guðs
og fái verðug laun
þitt góða hjarta, glaða lund
og göfugmennska í raun.
Vér kveðjum þig með þungri sorg,
og þessi liðnu ár
að ótal stundum ljóss og lífs
oss lýsa gegnum tár.
Guð blessi þig! Þú blóm fékkst grætt,
og bjart um nafn þitt er.
Og vertu um eilífð ætíð sæll!
Vér aldrei gleymum þér.
(Jón Trausti.)
Elsku kallinn, Gummi frændi, er
látinn. Ekki óraði mig fyrir því, þeg-
ar við nokkur saman fórum á bíó
með honum, en hann hafði ekki far-
ið í bíó í 27 ár, að hann væri að
deyja. Við fórum á spennumynd sem
í var mikill hávaði og læti, og
skemmtum okkur öll vel.
Gummi fæddist í Litla-Laugardal
í Tálknafirði og var elstur ellefu
systkina. Þegar hann var 10 ára fór
hann að heiman, frá fátæku heimili
og réð sig á sjó frá Patreksfírði.
Konu sinni, ídu Sigurðardóttur, gift-
ist hann 23. nóvember 1945. ída var
fædd á Patreksfírði, og stofnuðu þau
sitt fyrsta heimili þar. Líkt og
Gummi kom ída frá lítt efnuðu heim-
ili og voru systkini hennar þrjú.
Bjuggu þau í nokkur ár þar, en fluttu
síðan til Akureyrar, þar starfaði
Gummi við skipasmíðar og sótti sjó-
inn en ída var heima hjá börnunum.
Eftir að hafa verið á Akureyri í
nokkur ár fluttust þau hjón til Ólafs-
víkur með börnin þrjú. Þar til í vor
bjó Gummi í Ólafsvík en þá varð
langþráður draumur hans um að
flytja til höfuðborgarsvæðisins að
veruleika, þegar hann keypti íbúð í
Hafnarfirði. Ýmislegt var Gumma
til lista lagt, hann va_r um tíma skip-
stjóri á bát frá Ólafsvík. Hann
kenndi góvinnu við gagnfræðaskÓl-
ann á Ölafsvík, var sjálfur í eigin
útgerð, var stýrimaður á ýmsum
bátum. Lengst af starfaði þó Gummi
sem fiskmatsmaður í Ólafsvík. Þau
hjónin voru mjög samtaka í öllu sem
þau gerðu og um nokkurra ára skeið
unnu þau saman við að skera af
netum í Ólafsvík. En utan þess var
ída heima. Það sem mér hefur fund-
ist einkenna þau bæði var víðsýni.
Lífsbarátta þeirra var framan af
erfið, en auðheyranlega fylgdust þau
bæði vel með og voru vel inni í
ýmsum málum. Þau hjónin lifðu fyr-
ir börnin sín og barnabörn og varð
þeim báðum tíðrætt um þau, og
hvað þau voru að gera. Nokkrum
sinnum sat ég með Gumma í litlu
íbúðinni í Hafnarfirði og ræddum
við um heima og geima. Honum
varð tíðrætt um gamla tímann í
sveitinni og uppvaxtarárin, systkini
sín og foreldra. Margar sögur gat
hann sagt og var auðvelt að hrífast
með og fann ég að alltaf fylgdi hug-
ur máli. Hjá báðum hjónunum var
stutt í brosið og var mikið hlegið á
heimili þeirra. Var ég eina vertíð í
Ólafsvík og kom ég þá nokkrum
sinnum til þeirra, og töfraði ída fram
ýmislegt góðgæti. Gummi lagði ríka
áherslu á að viðhalda fjölskyldu-
böndunum. Fyrir 22 árum ákváðu
Gummi og nokkur systkina hans að
halda niðjamót foreldra sinna. Tókst
svo vel til að niðjarnir hafa síðan
hist á tveggja ára fresti. Þau hjónin
mættu á öll mótin frá upphafi, og í
sumar sem leið gerði hann storm-
andi lukku ásamt nokkrum í ættinni
þar sem hann kom fram og skemmti
okkur öllum. Eitt skipti sem hann
kom að heimsækja okkur í Garðabæ-
inn, sammæltumst við um að spila
saman brids í vetur með félagi eldri
borgara í Hafnarfirði. Við höfðum
kynnst upp á nýtt undanfarin tvö
ár og mikið var gaman að vera í
sambandi við hann, alltaf léttur og
skemmtilegur.
í vor vann ég við gerð á niðjatali
um foreldra hans. Ófá símtöl hringdi
ég í Gumma vestur í Ólafsvík og ég
heimsótti hann þangað, til að fá
meiri upplýsingar um ætt okkar.
Hann var hafsjór af fróðleik um
þetta málefni. Þó Gummi væri 76
ára gamall, var auðvelt að gleyma
því, því að hann var svo unglegur,
hress og mikill grallari. Þó að Gummi
og ída séu bæði dáin, er hægt að
hugga sig við, að í minningunni eru
góðar stundir sem við áttum með
þeim báðum, stundir sem munu
fylgja okkur um ókomna tíð.
Við þökkum þeim samfylgdina á
liðnum árum.
Mamma, Krista, Sesselja og fjöl-
skyldur senda sínar innilegustu sam-
úðarkveðjur og þakka allar góðu
stundirnar, sem þau hafa átt með
þeim.
Elsku Börkur, Óli, Ella og fjöl-
skyldur, við sendum ykkur okkar
dýpstu samúðarkveðjur.
Eymundur og Davíð.