Morgunblaðið - 13.09.1997, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 1997 25
AÐSENDAR GREINAR
Skaftafell í Oræfum
- Þjóðgarður í 30 ár
Kristján
Geirsson
A FUNDI Nátt-
úruverndarráðs 18.
nóvember 1960 lagði
dr. Sigurður Þórar-
insson jarðfræðingur
fram tillögu um að
N áttúruverndarráð
beitti sér fyrir frið-
lýsingu jarðarinnar
Skaftafell í Öræfum
sem þjóðvangs. Eig-
inleikum og kostum
svæðisins lýsti Sig-
urður m.a. þannig:
„Vart leikur það á
tveimur tungum að
náttúrufegurð í
Skaftafelli í Öræfum
er stórfenglegri en á
nokkru öðru byggðu bóli á Islandi.
Þama er að fínna flest það sem
prýðir íslenska náttúru mest. Stór-
leikur landskaparins er óvíða, ef
nokkurs staðar meiri, og útsýn óvið-
jafnanleg til hæsta fjalls landsins,
yfir stærsta skriðjökul þess og víð-
áttumesta sand. Á landareigninni
eru fagursköpuð fjöll og fjölbreyti-
leg að uppbyggingu og bergtegund-
ir. Þar er einn af merkilegustu skrið:
jöklum landsins, Morsáijökull. í
landaeigninni eru fagrir fossar og
gil rómuð fyrir fegurð. Gróðurinn
er gróskumeiri og fjölbreyttari en
víðast annarsstaðar enda mun engin
jörð á íslandi nema grannjörðin
Svínafell njóta jafnmikiliar veður-
sældar... í stuttu máli veit ég
ekki annað landsvæði á íslandi
heppilegra til friðunar sem þjóð-
vangs en Skaftafellsland."
Ráðið samþykkti tillögu Sigurðar
á fundi 22. febrúar 1961 og mennta-
málaráðuneytið féllst á tillöguna
fyrir sitt leyti þann 16. maí 1961.
Var þá hafíst handa við að semja
við landeigendur og afla fjár til
kaupanna. Eigendur jarðarinnar
vom bræðurnir Ragnar og Jón Stef-
ánssynir að 2/3 hluta og Ingibjörg
Jónsdóttir o.fl. að 1/3. Það var ekki
fyrr en alþjóðlegu náttúruverndar-
samtökin World Wildlife Fund lögðu
fram ríflegan styrk sem stóð undir
um 40% kaupverðsins að hægt var
að ganga frá kaupunum árið 1966.
Undanskilinn var hlutur Ragnars
og Jóns í Skeiðarársandi.
Stofnun þjóðgarðsins er miðuð
við bréf Náttúruvemdarráðs, dags.
13. september 1967, þar sem farið
var fram á við menntamálaráðu-
neytið að jörðin Skaftafell í Öræfum
verði formlega friðlýst sem þjóð-
garður.
Stefán
Benediktsson
í náttúmvemdarlögunum segir
að lýsa megi landssvæði þjóðgarð,
„enda sé það sérstætt um landslag,
gróðurfar eða dýralíf eða á því hvíl-
ir söguleg helgi þannig að ástæða
sé til að varðveita það með náttúru-
fari sínu og leyfa almenningi að-
gang að því eftir tilteknum reglum."
Eins og sést hér að ofan á þessi
lýsing í einu og öllu við um Skafta-
fell. Þar fara saman náttúruminjar
sem em einstakar á heimsmæli-
Þrátt fyrir allnokkra
uppbyggingu í þjóð-
garðinum, segja Krist-
ján Geirsson og Stefán
Benediktsson, er ljóst
að mikið verk er þar
fyrir höndum.
kvarða, landslag sem er rómað að
fegurð og á því hvílir söguleg helgi
sem m.a. birtist í fornminjum, sögn-
um og ömefnum.
Þjóðgarðurinn er í alfaraleið, vin
í eyðimörkinni og skjól í faðmi
stærsta jökuls Evrópu. Útsýnið er
rómað og veðursæld mikil. Aðskilj-
anleg ferli myndunar og eyðingar
standa Ijóslifandi fyrir sjónum þar
sem skriðjöklar naga úr hlíðum en
fyrir framan þá byggja jökulámar
fram sanda og mynda nýtt land.
Um leið er eyðingarmáttur þeirra
öllum ljós, ekki síst í kjölfarið á elds-
umbrotunum í Vatnajökli á síðasta
ári og hlaupinu sem fylgdi á eftir.
Gróðurfar er mjög fjölbreytt og
má í Skaftafelli sjá sýnishorn flestra
höfuðgerða íslenskra gróðurlenda
frá láglendi til háfjalla. Þar mætast
andstæður svartra sanda og jökuláa
annars vegar og hins vegar grósku-
mikill og fagurgrænn skógurinn í
Skaftafellsbrekkunum.
Starfsemi í Skaftafelli
Fyrst eftir stofnun þjóðgarðsins
var lítið gert til þess að taka á
móti ferðafólki. í kjölfar nýrra laga
um náttúmvernd árið 1971 var hlut-
verk Náttúruverndarráðs í rekstri
þjóðgarða skýrt og árið 1973 var
hafist handa við uppbyggingu fyrir
ferðamenn með byggingu þjón-
ustumiðstöðvar. Árið 1974 var opn-
uð leið yfír Skeiðarársand og má
segja að almenn starfsemi þjóð-
garðsins hafí hafíst það sumar.
Hluti miðstöðvarinnar var þá tekinn
í notkun og móttaka ferðamanna á
skipulegu tjaldstæði. Síðan þá hefur
verið stöðug uppbygging á aðstöðu
og aðgengi fyrir gesti svæðisins.
Þjóðgarðsvörður er búsettur í
Hæðum og sér hann um daglegan
rekstur þjóðgarðsins í umboði Nátt-
úruvemdar ríkisins sem fer með
stjórn hans. Yfír sumartímann
starfa landverðir í þjóðgarðinum.
Hlutverk þeirra er að taka á móti
gestum og veita þeim upplýsingar
og fræðslu um þjóðgarðinn og sjá
um að umgengisreglur séu virtar.
Tjaldstæði þjóðgarðsins er opið frá
1. júní til 15. september ár hvert. Á
þeim tíma eru skipulagðar göngu-
ferðir undir leiðsögn landvarða eða
þjóðgarðsvarðar þar sem gestum
gefst kostur á að upplifa hina stór-
brotnu náttúru Skaftafells og fræð-
ast um sögu staðarins. Sérstök dag-
skrá er skipulögð fyrir unga gesti
þjóðgarðsins með fræðslu og
skemmtun í barnastundum.
Þrátt fyrir allnokkra uppbygg-
ingu í þjóðgarðinum í Skaftafelli er
ljóst að mikið verk er þar fyrir hönd-
um. Bæta þarf móttöku og aðstöðu
gesta þjóðgarðsins, þ.m.t. fyrir dag-
gesti. Stefnt er að uppsetningu
gestastofu í þjóðgarðinum og væri
þá að mörgu leyti eðlilegt að tengja
hana við fræðslu um jökla, nokkurs
konar jöklasafn. Almennt séð er
brýn þörf á að gefa fræðslu í þjóð-
garðinum meira vægi.
Fyrir þá sem hafa áhuga á að
fræðast meira um náttúruvemd og
þjóðgarðinn í Skaftafelli er bent á
fjölrit Náttúruverndarráðs, sem fást
á skrifstofu Náttúruverndar ríkisins
og á vefsíður um náttúruvernd á
slóðinni http://www.ismennt.is/vef-
ir/nwefur.
Höfundar eru starfsmenn
Náttúruverndar ríkisins.
Kristján er jarðfræðingur og
Stef&n þjóðgarðsvörður.
Leikbrúðuland Hannesar Hólmsteins
FRÁ því var sagt í
ríkissjónvarpinu, að
þjóðareignin, kvótinn,
væri 200 milljarða virði.
Reikna má með að
hann gefí af sér 17—30
milljarða króna.
Aðalþjónn sægreif-
anna, Hannes Hólm-
steinn, heldur áfram
hér í blaði tvo daga í
röð, 3. og 4. þ.m., að
reyna að troða því í ís-
lensku þjóðina, að rétt
sé að þessi 200 millj-
arða þjóðareign verði
að mestu í eigu sæ-
greifanna og að veiði-
gjald sé óréttmætt.
Mál sitt styður hann
við þá gömlu og úreltu þrætubókar-
list að endurtaka í sífellu tilvitnanir
til einhverra manna eða ritaðs máls,
sem engum öðrum dytti í hug að
gera og er oftast nær á sinn hátt
annað hvort útúrsnúningur eða jaðr-
ar við fölsun.
Þannig hefur hann leyft sér að
gera þeim heimspekingum Voltaire
(1698-1778) og Rousseau (1712-
1778) upp að þeir hefðu stutt það
kerfí, að gjafakvótinn væri í höndum
„aðalsins", í dag sægreifanna. Þar
með reynir Hannes
Hólmsteinn að gera
þessa löngu látnu menn
að þess konar mann-
leysum, sem vegna van-
metakenndar og undir-
lægjuháttar hefðu
beygt sig undir slíkt
ójafnaðarkerfí og gjafa-
kvótinn er.
Fyrirbærið gjafak-
vóti var alls ekki til á
þeirra dögum og slíkt
vald, sem sjávarútvegs-
ráðherra er gefið með
honum, þekkist hvergi
í víðri veröld.
Verst er þó, þegar
Hannes Hólmsteinn
leyfir sér að svara fyrir
munn hinna látnu merkismanna.
í 2. grein af 8 í röð, hér í biað-
inu, þann 8. f.m. til þjónkunar sæ-
greifunum eignar hann Adam Smith
(1723—1794) eftirfarandi orð: „Ég
er ekki í neinum vafa um hvernig
Adam Smith hefði svarað þessari
. spumingu. Þótt íslenskir stjómmála-
menn séu ekki nærri því eins spilltir
og forsetafrúin fyrrverandi á Filipps-
eyjum, hafa þeir ekki beinlínis getið
sér orð fyrir skynsamlega meðferð
á fjármunum.“
Sambærilegt ráðherra-
vald og felst í fyrirbær-
inu gjafakvóti, segir
Gunnlaugur Þórðar-
son, þekkist hvergi í
víðri veröld nema hér.
Líkt og þessi fræga forsetafrú,
Imelda Marcos, hefði verið uppi á
dögum Adams, en hún var lifandi,
síðast er fréttist af henni.
Ljóst er af þessu, að Hannes Hólm-
steinn lifír í draumaheimi og stillir
upp leikbrúðum og lætur þær leika
hlutverk og leggur þeim orð í munn
eftir því sem hann lætur sér henta
og ber þessar senur, alvöruþrunginn,
á borð fyrir íslensku þjóðina.
Þvílíkar draumasenur hæfa ekki
háskólamanni og getur enginn tekið
alvarlega. Það er háskólanum til að-
hláturs, að starfsmenn hans reyni að
mata þjóðina á þvflíkum staðleysum.
Höfundur er
hæstaréttarlögmaður.
Gunnlaugur
Þórðarson
„Hugarórar fjöl-
miðla og einhverra
fj ölmiðlamanna“
ÉG UNDIRRITAÐUR leyfi mér
hér með að óska birtingar í Morgun-
blaðinu á eftirfarandi athugasemd-
um vegna endurtekinna frétta í fjöl-
miðlum að undanförnu varðandi
embætti ríkissaksóknara og mig
persónulega.
Ekki kann ég á því
skýringu hvað varð til
þess að réttindi mín til
væntanlegra eftirlauna
voru tekin til sérstakrar
athugunar. Um þau
voru að mínu mati skýr
ákvæði í lögum auk
þess sem fjármálaráð-
herra hafði fyrir meira
en þijátíu árum lýst því
yfír á Alþingi athuga-
semdalaust, að embætti
ríkissaksóknara fylgdu
sömu eftirlaun og emb-
ættum dómara við
Hæstarétt. Það var við
framsögu um frumvarp
til breytinga á lögum
um Lífeyrissjóð starfsmanna ríkisins,
en þá voru felldar niður greiðslur á
ellilífeyri til þessara manna vegna
starfa þeirra við embættin. Forveri
minn í starfí ríkissaksóknara naut
fullra eftirlauna við starfslok við sjö-
tíu ára aldur. Að tilhlutan dómsmála-
ráðuneytis voru samdar greinargerðir
af beggja hálfu um málið og ákvað
ráðherra að því búnu að leita álits
Lagastofnunar Háskóla íslands um
það ásamt fleiri atriðum varðandi
lögkjör og réttarstöðu ríkissaksókn-
ara. Lagastofnun skilaði ítarlegri
greinargerð í ágústlok. Með því að
niðurstöður í henni hafa almenna
þýðingu þykir rétt að taka þær upp.
„Niðurstaða í stuttu máli:
í stuttu máli eru helstu niðurstöð-
ur okkar i álitsgerð þessari varðandi
stöðu og kjör ríkissaksóknara eftir-
farandi:
1. Ákvæði stjórnarskrárinnar
standa því ekki í vegi, að almenni
löggjafínn geti mælt svo fyrir, að
ríkissaksóknari skuli njóta sömu
verndar og hæstaréttardómarar
gegn frávikningu úr embætti og til-
flutningi milli embætta eða starfa.
2. Með 6. gr. laga nr. 57/1961
ákvað löggjafínn að ríkissaksóknara
yrði ekki vikið endanlega úr embætti
fyrir 65 ára aldur, nema með dómi,
og hefur þeirri lagareglu ekki verið
breytt við síðari lagasetningar, sbr.
nú ákvæði 1. mgr. 25. gr. laga um
meðferð opinberra mála nr. 19/1991.
3. Ríkissaksóknari sætir ekki til-
flutningsvaldi forseta samkvæmt 20.
gr. stjórnarskrárinnar, heldur eiga
við í þeim efnum ákvæði 61. gr.
stjómarskrár.
4. Ráðherra getur vikið ríkissak-
sóknara úr embætti um stundarsak-
ir eftir sömu reglum og gilda um
hæstaréttardómara, en ráðherra
skal þó svo fljótt sem unnt er höfða
mál á hendur ríkissaksóknara til
embættismissis.
5. Af ákvæðum 1. mgr. 25. gr.
laga um meðferð opinberra mála leið-
ir, að eftir 65 ára aldur má veita ríkis-
saksóknara lausn frá embætti, án
þess að sakir séu ástæða lausnar, en
þá heldur hann fullum embættislaun-
um til æviloka.
6. Embættismann
þann, sem skipaður er
í embætti ríkissaksókn-
ara, ber að skipa ævi-
langt en ekki til fimm
ára í senn.
7. Löggkjör þau,
sem ríkissaksóknari
nýtur samkvæmt
framansögðu á grund-
velli 1. mgr. 25. gr. um
meðferð opinberra
mála, njóta ekki vernd-
ar stjórnarskrárinnar,
og hefur almenni lög-
gjafinn það því á valdi
sínu að afnema þau eða
breyta þeim.“
I fréttum ríkisút-
varps og e.t.v. víðar hefur verið sagt
að ég hafí beðist lausnar frá emb-
ætti. Enginn fótur er fyrir þeim
fréttum, enda hef ég ekki enn neitt
ráðgert um starfslok.
í sumar var í fjölmiðlum, þ. á m.
fréttum ríkisútvarps fjallað um svo-
nefnd fjárhagsvandræði mín og rætt
Dylgjum um vanhæfi
af þessum sökum vísa
ég algerlega á bug, seg-
ir Hallvarður Ein-
varðsson, enda kom
aldrei nein krafa eða
aðfínnsla fram á hendur
mér sökum vanhæfís af
þessum sökum.
við aðsópsmikla lögmenn um afleið-
ingar þeirra. Þótt ég sé maður, sem
ekki á miklar eignir, þá eru skuldir
mínar vart teljandi miklar heldur.
Ég á því jafn erfitt með að skilja
þessa umræðu eins og umræðuna
um eftirlaunamálið. Ef tengja á
þetta samningum við kröfuhafa
mína fyrir nokkrum árum, þá var
sú orsök til þeirra að embættislaun
höfðu þá mörg undanfarin ár verið
mjög lág, en vextir aftur á móti
afar háir. Gengu því væntingar mín-
ar um kaup á íbúð ekki upp. Saga
sem margir íslendingar þekkja.
Dylgjum um vanhæfi af þessum sök-
um vísa ég algerlega á bug, enda
kom aldrei nein krafa eða aðfinnsla
fram á hendur mér sökum vanhæfis
af þessum sökum. Slíkar ásakanir
eru því einungis hugarórar fjölmiðla
og einhverra fjölmiðlamanna.
Höfundur er ríkissaksóknari.
Hallvarður
Einvarðsson
Smáþjóðaleikar
- fjármál
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi athugasemd frá Torfa
B. Tómassyni:
„í grein sem Ágúst Ásgeirsson
skrifar í Morgunblaðið 10. septem-
ber um smáþjóðaleikana, sem
haldnir voru í júní sl., segir hann
að íjármunir sem eyrnamerktir voru
smáþjóðaleikunum hafí „verið ráð-
stafað í rekstur Óí“ þegar ný stjórn
tók við í byijun þessa árs.
Sem gjaldkeri í síðustu stjórn
nefndarinnar og þar sem þetta er
í þriðja sinn, sem stjórnarmenn í
Ólympíunefnd íslands halda þessu
fram, verð ég að andmæla þessum
málflutningi. Fráfarandi stjórn
hafði ekki ráðstafað þessum fjár-
munum annað.
Á efnahagsyfírliti vegna smá-
þjóðaleikanna í síðasta ársreikningi
OÍ, kemur fram að eigið fé leikanna
pr. 31/10/96 var tæpar 5 milljónir.
I uppgjöri leikanna hlýtur að hafa
verið tekið tillit til þessa, nema að
núverandi stjóm hafi ákveðið aðra
ráðsitöfun þessa fjár.
Ástæður þessara skrifa núver-
andi stjómarmanna læt ég liggja á
milli hluta, en þetta er sú staðreynd
sem skiptir máli og sem fram mun
koma í næstu reikningum Ólympíu-
nefndar íslands.
Reykjavík, 11. september 1997,
TorfiB. T6masson.“