Morgunblaðið - 26.09.1997, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 26. SEPTEMBER 1997 29
AÐSENDAR GREINAR
„Kraftaverk R-listans“
í SUMAR vakti R-listinn athygli
þegar forystumenn hans samþykktu
að kaupa hlut í Aburðarverksmiðju
ríkisins fyrir um 150 milljónir kr. Á
sama tíma samþykkti R-listinn að
hækka raforkuverð í Reykjavík enn
einu sinni til þess að mæta gjald-
skrárhækkun Landsvirkjunar. Sjálf-
stæðismenn í borgarstjórn gagn-
rýndu harðlega þessa ráðstöfun enda
var kostnaðaraukinn vegna gjald-
skrárhækkunar Landsvirkjunar
þrisvar sinnum lægri fjárhæð en sú
fjárhæð sem R-listinn var reiðubúinn
að eyða í Áburðarverksmiðju ríkis-
ins. Forystumenn R-listans í borgar-
stjórn gáfu þær skýringar á þessu
uppátæki sínu að kauptilboðið í
áburðarverksmiðjuna væri gert í
samvinnu með „stóru kaupfélögun-
um fyrir norðan". M.ö.o. Framsókn-
armenn í R-listanum geta leikið sér
með peninga borgarbúa á sama tíma
og R-listinn telur að ekki sé hægt
að komast hjá gjaldskrárhækkunum
borgarfyrirtækj a.
Listasafn og leikskólar
Nú liggur fyrir borgarráði að taka
ákvörðun um standsetningu lista-
safns í Hafnarhúsinu við Tryggva-
götu. Áætlaður kostnaður er þegar
kominn fram úr upphaflegum áætl-
unum og er nú áætlaður um 640
milljónir kr. en verður eflaust mun
hærri þegar upp verður staðið. Vfgja
á húsið R-listanum til dýrðar rétt
fyrir borgarstjórnarkosningar á vori
komanda. Á sama tíma og þetta ligg-
ur fyrir hefur R-listinn ekki treyst
sér að ganga fram fyrir skjöldu og
koma til móts við þær stéttir sem
eiga í illvígum kjaradeilum við sveit-
arfélögin.
Flestir borgarfulltrúar eru eflaust
sammála um að eitt þarfasta verk-
efni í leikskólum borgarinnar hafí
verið að leysa kjaradeilu leikskóla-
kennara. Bráðnauðsynlegt er að
styrkja innra starf leikskólanna og
þ.á m. að bæta kjör leikskólakennara,
en einungis um 40% starfsmanna
leikskólanna eru faglærð. Með betri
kjörum fást fleiri til þess að vinna
verkin en af um 1.800 útskrifuðum
leikskólakennurum starfa einungis
um 1.200 við leikskóla landsins. Um
þriðjungur þeirra starfar hjá Reykja-
víkurborg. Nú er búið að semja við
leikskólakennara. Á sama tíma og
þeim tíðindum er víðast hvar fagnað
telur borgarstjóri að kjarabótin muni
þegar fram líða stundir koma fram
í verðlagi leikskólagjaldanna. Nú er
ekki rætt um forgangsröðun eða
nauðsyn þess að skera niður kostnað
einhvers staðar í sívaxandi rekstri
borgarinnar. Nei, kjara-
bótunum á að mæta með
aukinni skattheimtu eða
hækkun þjónustugjalda.
Þessi tvö dæmi sýna
betur en nokkuð annað
að allt tal um örugga
fjármálastjórn og skyn-
samlega forgagnsröðun
verkefna hjá R-listanum
á sér enga stoð í raun-
veruleikanum.
Skuldir umfram
eignir
vaxa stöðugt
Borgarsjóður hefur á
þessu kjörtímabili verið
rekinn með halla og pen-
ingaleg staða hans, þ.e.
skuldir umfram peningalegar eignir,
versnar ár frá ári. Þetta gerist á
sama tíma og flest önnur sveitarfé-
lög og ríkissjóður eru að bæta stöðu
sína. Þessi afleita frammistaða ger-
ist á uppgangstíma í íslensku efna-
hagslífi, sem hefur skilað opinberum
aðilum meiri tekjum en nokkru sinni
fyrr. Þar fyrir utan hefur R-listinn
stóraukið álögur á borgarbúa.
Ef borin eru saman árin 1993,
sem var síðasta heila árið undir
stjórn meirihluta sjálfstæðismanna
og árið 1996 blasa ótrúlegar stað-
reyndir við. Tekjur borgarsjóðs á
árinu 1993 voru rúmir
tíu milljarðar eða kr.
10.465.000.000. Á
árinu 1996 skila álög-
ur R-listans hins veg-
ar rúmum þrettán
milljörðum eða kr.
13.592.000.000 í
borgarsjóð. í þessum
útreikningum er ekki
reiknað með fjármun-
um þeim sem borgin
fær í auknar tekjur
vegna yfirfærslu
grunnskólans frá ríki
til borgar. M.ö.o.
álögur á borgarbúa
hafa hækkað um heil
30% á þessum árum
eða um þijá milljarða.
Þrír milljarðar eru um þúsund meðal-
stórir jeppar eða um 430 meðalstór-
ar fjöleignahúsaíbúðir svo notaður
sé skiljanlegur samanburður. Þrátt
fyrir þennan tekjuauka var borgar-
sjóður rekinn með um milljarðs
króna halla á árinu 1996.
Góðærið skilar borgarsjóði aukn-
um skatttekjum og auknar álögur
R-listans færa borgarsjóði milljarða.
Útsvarstekjur hafa frá árinu 1993
til ársins 1996 hækkað um 44% og
fasteignaskattur skilar 19% hærri
tekjum. Holræsagjaldið, sem er nýr
„skattur", skilar um 560 milljónum
Gunnar Jóhann
Birgisson
Á uppgangstíma í ís-
lensku efnahagslífí,
segir Gunnar Jóhann
Birgisson hefur
borgarsjóður verið rek-
inn með halla og pen-
ingaleg staða hans
versnar ár frá ári.
á ári og fyrirtæki borgarinnar greiða
borgarsjóði 107% hærri arð árið
1996 en árið 1993. Þrátt fyrir þess-
ar auknu álögur hefur R-listanum
misfarist hrapalega og enn versnar
skuldastaðan.
Meirihlutasamstarf
R-listaflokkanna ávísun á
skattahækkanir
Þenslan í borgarkerfinu vex stöð-
ugt. Kostnaður við rekstur borgar-
innar, eða það sem kallað er rekstur
málaflokka, hefur vaxið stjórnlaust
á þessum árum. Úr u.þ.b. átta og
hálfum milljarði króna í u.þ.b. tíu
og hálfan milljarð króna eða um
23%. Ef tekjur borgarinnar hefðu
verið þær sömu árið 1993 og þær
eru í dag hefði borgarsjóður verið
rekinn með rekstrarafgangi. Það er
því ekki skrítið að leitað sé logandi
ljósi að forgangsröðun R-listans,
Þrotlaus launabarátta
EFTIR að hafa fylgst
með launabaráttu kenn-
ara, leikskólakennara,
þroskaþjálfa og ann-
arra, sem nú þessa dag-
ana beijast fyrir því, að
hafa mannsæmandi
laun, er svo komið, að
mig langar til þess að
leggja orð í belg. Málið
kemur okkur öilum við.
Hversvegna er laun-
um þessara starfsstétta
haldið svo lágum? Um
er að ræða uppalendur
barna okkar að dijúgum
hluta. Það kann ekki
góðri lukku að stýra,
að þeir, sem við treyst-
um fyrir börnum okkar
stóran hluta sólarhringsins, séu stöð-
ugt óánægðir.
Þegar fylgst er með starfí kennara
og leikskólakennara í áratugi fer það
ekki fram hjá neinum, að þarna fer
fram stórkostlegt starf, nánast hug-
sjónastarf, sem óþarft er að lýsa.
Edda Sigrún
Ólafsdóttir
Eftir síðustu fréttum að
dæma, flykkjast kenn-
arar nú í önnur störf.
Auðvitað! Það er sárt
til þess að vita. Búið er
að mennta sig til þess-
ara starfa, sem virðast
afar lítið metin.
Laun kennara, leik-
skólakennara og ann-
arra í svipuðum launa-
flokkum, með sambæri-
lega menntun, mega
alls ekki vera þannig
að fólk sé stöðugt „að
lepja dauðann úr skel“.
Eilíft stríð við að ná
endum saman. Það er
ekki mjög hollt fyrir
sjálfsvirðinguna. Það
verður að meta að verðleikum örygg-
ið, sem börn okkar njóta í skjóli þessa
fagfólks, sem hefur lagt sig eftir því
að mennta sig til þess að fræða og
ala upp börn og unglinga.
Öll kennsla og undirbúningur fyrir
síðara nám bama okkar hefur færst
Það verður að meta að
verðleikum öryggið,
segir Edda Sigrún
Olafsdóttir, sem börn
okkar njóta í skjóli
fagfólks.
neðar og neðar í aldurshópunum. Byij-
að er að fræða og undirbúa bömin
fýrir framtíðina strax í leikskóla. Það
krefst auðvitað aukinnar menntunar
leikskólakennara. Hafa ber einnig í
huga þá geysilegu ábyrgð, sem kenn-
arar og leikskólakennarar bera. Og
ekki síst þarf til afar mikla andlega
og líkamlega orku.
Það er með öllu óskiljanlegt, að enn
á ný blasi það við, að verkfall þess-
ara starfstétta sé óumflýjanlegt til
þess að ná fram nokkurn veginn
mannsæmandi launum. í viðtali við
sem var töfraorðið í borgarstjórnar-
kosningunum fyrir tæpum fjórum
árum. Með þessu áframhaldi þarf
að hækka álögur á borgarbúa enn
frekar á næstu misserum ef ekki á
illa að fara. Meirihlutasamstarf R-
listaflokkanna er því ávísun á skatta-
hækkanir í framtíðinni.
Borgarstjóri reynir sífellt að
breiða yfir þessar staðreyndir með
því að benda á fortíðarvandann.
Stöðnun og úrræðaleysi einkenna
hins vegar störf R-listans og slíkt
er ekki hægt að fela til lengdar.
Miðað við þær stórauknu tekjur og
þær nýju álögur, sem R-listinn hefur
lagt á borgarbúa er óskiljanlegt að
R-listinn skuli ekki hafa náð tökum
á rekstri borgarinnar og þar með
efnt sitt stærsta kosningaloforð. Það
er í rauninni „kraftaverki" líkast að
klúðra fjármálastjórn borgarinnar
með eins sannfærandi hætti og R-
listanum hefur tekist á þessu kjör-
tímabili.
Það er sagt að þeim sé vandi á
höndum sem taka að sér rekstur
hins opinbera. Erfitt sé að ná tökum
á opinberum rekstri og nánast úti-
lokað að skera niður útgjöld til sam-
félagsmála. Það er mikið til í þessu
en hvað Reykjavíkurborg varðar
verður ekki fram hjá því litið að
flest stærri sveitarfélaganna í land-
inu eru að ná tökum á rekstrar-
vanda sínum á sama tíma og slag-
síða borgarinnar eykst.
Höfundur er borgnrfulltrúi.
unga konu, sem starfar í Danmörku,
kemur það fram að laun þar séu tals-
vert mikið hærri en hér í störfum,
er lúta að kennslumálum og þá síðast
en ekki síst tók hún það sérstaklega
fram, að það þætti afar „flott“ að
starfa við þessar fyrrnefndu greinar.
Eða hvað skyldi þeim þykja, hjón-
unum, sem hafa starfað við kennslu
í aldarfjórðung? Sonur þeirra, ný-
kominn úr öðru námi, byijar með
hærri laun en þau hafa samanlagt.
Þá er.það ekki hvað minnst ógn-
vekjandi fréttimar af vímuefnanotkun
unglinganna, sem ráfuðu mörg hver
stefnulaust í seinasta kennaraverk-
falli. Sagt er að vímuefnanotkun hafí
aukist mjög þá og vitað er fyrir víst,
að afleiðingar þess verkfalls leiddi til
þess að margir nemendur flosnuðu
frá námi.
Auðvitað er það ekki einfalt mál,
að koma á lagfæringum í launabar-
áttu þessara stétta í einu vetfangi.
Það verður að vinna að því miklu
fyrr, svo allt fari ekki í óefni. Laun-
in verða einfaldlega að vera hærri
og störfin að njóta þeirrar virðingar,
sem þeim ber.
Höfundur er héraðsdóms-
lögmaður í Reykjavík.
Creda
Leiðandi merki í þurrkurum -
ára reynsla á lslandi
Líttu á verðið!
Creda Reversair.
Tékur 5 kg. snýst f báöar áHir, tvö hitaslig. kiumpuvöm,
Timastiilir allt að 120 mín barki (2 m. fylgir)
WðeruminæstatlÚS'
Creda Sensair
Tekur 5 kg. snýst í báðar áttir, tvö hitastig. krumpuvöm,
rakaskynjari, barki (2 m. fylgir)
Creda Condensair.
Tfekur 6 kg„ snýst í báðar átlir, tuö hitastjg. krumpuvöm,
limastillir allt að 120 min, barkalaus, þéttir gufuna.

Greiðslukjör við allra hæfi

VERIÐ VELKOMIN I VERSLUN OKKAR
á íslandi
Stærsta heimilis-og rattækjaverslunarkeðja I Evrópu
Söluaðilar:
Reykjanes
• Rafbúð Skúla Þórs,
Hafnarfirði
f> Stapafell, Keflavík
• Rafborg, Grintlavík
• Raft.Sig. Ingvars., Garði
Vesturland
• Rafþjónusta Sigurdórs,
Al/ranpQi
• Blómsturveilir, Heilissandi
• Guðni E. Hallgrímsson,
Grundarf.
Vestfirðir
• Ástubúð, Patreksfirði
• Laufið, Bolungaryík
• Húsgagnaloftið, (safirði
Norðurland
• KVH, Hvammstanga
• KH, Blönduósi
• Rafsjá, Sauðárkróki
m Rafbær, Siglufirði
• Ljósgjafaverslunin,
Akureyri
• KÞ, Húsavík
Austurland
• Rafey, Egilsstöðum
• Rafaldan, Neskaupsstað
e Rafás, Höfn
Suðurland
• Rafmagnsverkst. KR.
Hvolsvelli
• Geisli, Vestmannaeyjum
e Rás, Þorlákshöfn
RflFMKJflDERÍLUN ÍSLflNDStf
- ANNO 1929 -
Skútuvogur 1 • Sími 568 8660 • Fax 568 0776