Morgunblaðið - 26.09.1997, Blaðsíða 35

MORG UNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FÖSTUDAGUR 26. SEPTEMBER 1997 35
Þvælugagnrýni er
eins og mývargur
KARL Kvaran, sá
ágæti málari, var ein-
stakur sérvitringur í
upphengingu mynda.
Ekkert verk mátti
trufla annað og var
þetta á mörkum mein-
læta. Fyrir bragðið
virtust einkasýningar
hans, en þær voru ekki
margar, svolítið ein-
hæfar. Karl var per-
feksjónisti. En hann
blómstraði á samsýn-
ingum í sambýli eða
andbýli við aðra mál-
ara og aldrei sá maður
betur en þá hvílík
stærð hann var. Sam-
sýningu má, þó langsótt sé, líkja
við hljómsveit þar sem öll þessi
ólíku hljóðfæri geta ekki hvert án
annars verið við flutning tónverks.
Það er langt síðan ég tók að viðra
þá hugmynd að endurreisa sam-
sýningarnar, fremur litlar en stór-
ar. En það var eins og ekkert
væri hægt að gera nema stofna
fyrst félag og hafa helst tilbúna
skrá yfir þá sem ekki máttu vera
með. Ég var löngu hættur að minn-
ast á þetta, þegar Einar Hákonar-
son orðaði við mig þannig sýningu.
Ég fór fram á sjálfdæmi um val á
listamönnum og var það strax sam-
þykkt. Þessari sýningu, sem senn
er lokið, hefur verið afar vel tekið
af flestum, þó ekki öllum. Aðsókn
bendir til að fólk hafi haft þörf
fyrir nýja hugsun í sýningahaldi.
Og þá víkur sögunm að hinum
skrýtna manni Braga Asgeirssyni.
Hann er haldinn skýringaráráttu,
vel að merkja gagnvart öllum öðr-
um en sjálfum sér. Ég sé ekki
ástæðu til þess, í svo litlu landi,
að setja saman ævisögu mína í
hvert sinn sem ég sýni. Og nú er
nefndur til sögunnar hinn illræmdi
„einblöðungur“ sem kveikir í
Braga þvílíkt bál að hann jarðar
heilar sýningar út af honum. Hann
heimtar bók eins og í „útlandinu".
Og úr því málið barst að upplýs-
ingum, hvað veit Bragi um undir-
búning þessarar sýn-
ingar Sjö málarar?
Nákvæmlega ekkert,
en ef hann vill að eitt-
hvað sé í skötulíki þá
skal svo vera og vei
þeim sem efast um
óskeikulleika páfa. Að
upphengingu vann
fólk með áratuga
reynslu að baki en
hann heldur að hann
geti tekið þessa lista-
menn á kné sér og
snuprað eins og nem-
endur í MHÍ. Þetta
fólk hefur jafnvel ver-
ið í „útlandinu“ eins
og Bragi. Að vandlega
yfirveguðu ráði valdi ég lista-
menn, sem sjálfir réðu vali mynda
sinna og nenni ég nú ekki að skatt-
yrðast frekar út af heimabökuðum
kenningum, röngum, um undir-
búning þessarar sýningar. Og þá
er komið að hinum undarlega
gagnrýnanda, Braga.
Hann hefur alla tíð verið
þrúgaður af einskonar tregðulög-
máli gagnvart Einari Hákonarsyni.
Allt sem Einar hefur tekið sér fyr-
ir hendur hefur vakið upp hálf-
velgju jafnvel hálf meðvitaða and-
úð hans. Til skýringar á þessu get
ég ekki einu sinni skrifað einblöð-
ung. Þetta er kannske eitthvað
fyrir sálfræðina. Ég fór utan áður
en sýningin var opnuð og var ekki
búinn að sjá hana þegar ég las
pistil Braga. Ég get ekki neitað
því að mér brá svolítið í brún. Ég
hef lengi haldið í vonina um að
Bragi væri á ritvelli ein seinasta
bijóstvörn gamalla og góðra gilda
í myndlist. Gat mér hafa mistekist
svo hrapallega? Mér létti strax
þegar ég sá að sýningin var jafn-
vel enn betri en ég hafði þorað að
vona. Við þessa aðra sýningu í
Listaskála Hveragerðis, hefur
tregðulögmálið snúist upp í niður-
gang, og þegar þannig er ástatt
hafa menn gjarnan allt á hornum
sér. Það tekur því varla að tína
upp visnaðar fjólur og tittlingaskít
Ég sé ekki ástæðu til
þess, segir Kjartan
Guðjónsson, að setja
saman ævisögu mína í
hvert sinn semégsýni.
úr slóð málarans á ferð hans um
sýninguna, né eltast við missýn,
misskilning og rangfærslur. Og þó,
engan mann veit ég hafa sýnt
meira og oftar gamlar myndir en
Braga, og ber ekki að lasta það.
En nú verður ekki annað séð en
að málverk skuli vera einnota eins
og plastflöskur. Hann fitjar upp á
trýnið ef hann sér eða heldur að
hann hafi séð mynd einhversstaðar
áður. Engin mynd Soffíu hefur
verið sýnd áður og fæstar Péturs
en þetta skiptir raunar engu máli,
myndir eru sem betur fer ekki ein-
nota. Ég get ekki annað en vor-
kennt manninum að sjá ekki hvað
býr í þessum ungu listamönnum
sem hafa nýhafið feril sinn. Geðill-
ur gagnrýnandi getur tafið fyrir
ungum listamanni, en þau munu
bæði, Pétur og Soffía, lifa Braga
af. Það gerir minna til með okkur
sem erum volkinu vön. Þvælugagn-
rýni er eins og mývargur, hvimleið-
ur en hættulaus. Annars má gott
heita að hann skyldi ekki kalla
okkur listaspírur.
Sjálfur tel ég mig hafa sloppið
nokkuð vel, sennilega fyrir aldurs
sakir. Ég fæ vingjarnlegt klapp á
kollinn eins og hundur nágrannans
á kvöldgöngu. í forsvari fyrir hvað
skyldi Bragi annars vera? En fátt
er svo með öllu illt... Bragi hefur
þrátt fyrir alltfundið menninguna
í Hveragerði. í pistli sínum gefur
hann að lokum því framtaki
ágætiseinkunn að hengja upp
myndir (áður sýndar) í farfugla-
hóteli á bökkum Varmár.
Höfundur er listmálari í
Reykjavík.
Kjartan
Guðjónsson
FERDAFÉLA6
ÍSLANDS
Haffjarðará, en að austan er mýr-
arflói. (-) Eftir honum renna tveir
stokkalækir undan hrauninu, úr
norðaustri til suðvesturs, samein-
ast sunnarlega í flóanum og falla
í einu lagi út á Löngufjörur. Þeir
heita Tálmi og Slarki. í.útsuður
frá bænum, eftir vestanverðum
flóanum, ganga gróðurlaus holt
með mýrarsundum á milli, alla leið
út að Löngufjörum (-) hluti þeirra
... er í raun og veru flói milli Stóra-
hrauns- og Litlahraunslands að
austan og Skógarness að vestan,
yfirflotinn sjó um flóð, en að mestu
leyti svartar leirur um fjöru. (-)
Út í þennan flóa fellur Haffjarð-
ará. Hún er mesta vatnsfall í heimi
um flóð, en lítil um fjörur. (-) Um
flæði fellur sjór upp að túninu, og
í stórstraumum á haustin kemur
það fyrir í áhlaðanda, að flóð geng-
ur alla leið á tún upp. Þá er gesti
bar að garði, sáu þeir stundum
sýn, sem þeim varð minnisstæð.
Lengst í vestri grilltu þeir menn
koma ríðandi á þurru landi, en
enginn sjór sjáanlegur. Gestirnir
komu inn, þáðu kaffi og skröfuðu
nokkra stund við fólkið. En þegar
þeir komu út, var allt þurrlendi
horfið og menn róandi á bátum,
þar sem reiðfólkið hafði áður ver-
ið. Þá var komin flæður og sjór
fallinn upp undir húsdyr.“ (Að
æfilokum, Rv. 1950, bls. 15-17)
Hér er farið þannig að: Fyrst er
staðsetning og mið við eitthvað
alþekkt, og raunar gefíð í skyn að
prestsetrið sé andskaut við sjálfa
höfuðborg landsins. Síðan er stað-
háttalýsing þar sem helstu kenni-
leita er getið, án verulegrar upp-
talningar örnefna, og jafnan miðað
við einn tiltekinn stað, bæinn á
Stórahrauni. Kannski er lækjanna
í mýrarflóanum því aðeins getið
með nafni að nöfnin vísa til ferða-
slarks þar sem lækirnir tálmuðu
för. Farið er sparlega með lýsingar-
orð en ekki skirrst við ýkjur þegar
svo ber undir (mesta vatnsfall í
heimi); frásögnin af áhrifum flóðs
og fjöru er lýsingarorðalaus en get-
ur vart verið myndrænni og skýr-
ari. Það er áhrifaríkt bragð að
tengja hana fremur gestum en
heimafólki. - í textabútum sem hér
voru felldir brott er efni sem heldur
betur fyllir og skreytir: bent er á
huldufólk í klettum, vitnað til
Landnámu um upptök Eldborgar-
hrauns, minnt á kirkjuna fornu í
Bæjarey, greint frá fjallasýn og
Snæfellsjökull fær þessa játningu:
„Skelfíng þótti mér vænt um hann.“
Þetta að vera í tilfinningalegum
tengslum við landið er kannski
nokkur forsenda þess að landlýsing
heppnist eins og að er stefnt. Séra
Ámi segir: „Mér leið mjög vel á
Stórahrauni. Þar lifði ég eins og
blóm í eggi. Jörðin batnaði. Bú mitt
stækkaði, og ég hafði nóg af gestum
mér til skemmtunar."
Nú var nefnt dæmi frægra
manna, frásagnameistara og rit-
snillings, en lítt þekktu fólki úr
þjóðardjúpinu hefir oft tekist að
lýsa landslagi á þann hátt að hverj-
um rithöfundi væri sómi að og þá
einnig árbók Ferðafélags. Það er
trúa mín að verkefni árbókanna,
að lýsa landinu og sambúð fólks
við landið, sloti ekki meðan íslend-
ingar þykjast hafa eitthvað til lands
síns og sögu að sækja.
Höfundur hefir um sinn umsjón
með útgáfu Forðafélagsárbóka.
Ein miltjon
frípunkta!
Við drögum
2. október úr hópi
þeirra sem hafa
notað Fríkortið í
Hagkaupi dagana
25. september til
1. október 1997.
20 viðskiptavinir
sem nota Fríkort fá
50.000 frípunkta
hver.
Fynr 50.000
frípunkta má t.d.
fara einu sinni til
útlanda, fljúga
þrísvar innanlands,
fara 14 sinnum í
leikhús eða 50
sinnum í bió.
Pvi oftar sem þu
notar Fríkortið þitt
því meiri líkur eru á
að þú verðir meðal
hinna heppnu.
fifrirfjölskMlduMtL-

1
<
<