Morgunblaðið - 11.10.1997, Page 4

4 LAUGARDAGUR 11. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Geðheilbrigðisdagurinn helgaður bömum og unglingum
Ekki má skera
niður þjónustu
Baráttan
byijar
innan frá
FJÖLSKYLDULÍNA Geðhjálpar
og Rauða kross íslands, Klúbbur-
inn Geysir og heimasíða Geðhjálp-
ar voru meðal þeirra nýjunga sem
kynntar voru á hátíðardagskrá í
tilefni alþjóðlega geðheilbrigðis-
dagsins í Háskólabíói í gær.
I máli Eydísar Sveinbjarnar-
dóttur, hjúkrunarframkvæmda-
stjóra barna- og unglingageð-
deildar Landspítalans (BUGL),
kom fram að talið er að 10-20%
barna þurfi á einhvers konar
hjálp að halda vegna geðheil-
brigðisvandamála á barnsaldri.
Hér á landi er því um að ræða
7-14 þúsund börn.
Heimasíða og símaþjónusta
fyrir aðstandendur
Fjölskyldulína Geðhjálpar og
Rauða kross íslands er ný síma-
þjónusta fyrir aðstandendur fólks
með geðsjúkdóma, sem Ásdís Ing-
ólfsdóttir, starfsmaður RKÍ,
kynnti. Sjálfboðaliðar, sem sjálfir
eru aðstandendur geðsjúkra,
munu svara í síma á hvetju mið-
vikudagskvöldi, hlusta og veita
upplýsingar.
Ný heimasíða Geðþjálpar er
væntanleg á Netinu á allra
næstu dögum. Slóð hennar er
vortex.is/gedhjalp. Þá er kominn
út geisladiskur, sem ónefndur
velunnari Geðhjálpar gefur út og
syngur inn á ásamt mörgum
landsþekktum tónlistarmönnum.
Allur ágóði af sölu disksins renn-
ur til Geðhjálpar. Gestir fengu
að hlýða á sýnishorn af tónlistinni
á diskinum, auk þess sem hljóm-
sveitirnar Krumpreður, sem skip-
uð er þremur piltum frá BUGL,
og Súrefni skemmtu.
Anna Valdimarsdóttir, María
Ingólfsdóttir, Jóhanna Ólafsdóttir
og Aðalbjörg Edda Guðmunds-
dóttir kynntu klúbbinn Geysi, sem
stofnaður verður á næstunni. Til-
gangur hans er að auka tengsl
félaganna við samfélagið og mun
hann m.a. starfrækja vinnumiðlun
í því skyni. Anna minntist á þá
togstreitu sem margir Ienda í
þegar þeir fara út á vinnumarkað-
inn á ný eftir langa fjarveru
vegna geðrænna vandamála.
„Fólk stendur frammi fyrir því
að þurfa að ákveða hvort það eigi
að segja sannleikann eða halda
því leyndu að það hafi átt við
geðræn vandamál að stríða. Þessu
fylgjr auðvitað álag fyrir þann
sem er að fóta sig á nýjan leik.
Því miður er fólk oft á tíðum til-
neytt að taka seinni kostinn og
getur hann ekki talist góður.“
Allt með forskeytinu
geð- neikvætt
Héðinh Unnsteinsson, kynnir á
hátiðinni, lauk samkomunni á því
að segja undan og ofan af eigin
sjúkrasögu, en hann hefur átt við
geðhvörf að stríða nokkur und-
anfarin ár. Hann talaði um hvern-
ig fólk væri stimplað og hvernig
allt með forskeytinu geð- væri
neikvætt í huga flestra. Hann
sagði mikilvægt að sjúklingar og
aðstandendur þeirra tileinkuðu
sér jákvætt viðhorf til sjúkdóms-
ins og kvaðst viss um að með
góðri kynningu og baráttu sem
hlyti að byija innan frá, myndi
skapast aukinn skilningur á mál-
um geðsjúkra á nýrri öld.
STARFSHÓPUR um framtíðar-
stefnu í geðheilbrigðismálum skilaði
í gær af sér bráðabirgðaniðurstöðu
til heilbrigðisráðherra. Hópurinn
leggur áherslu á að ekki verði skor-
ið niður í þjónustu geðdeilda og er
það í samræmi við leiðbeiningar
Alþjóða heilbrigðismálastofnunar-
innar um þessi mál þar sem segir
að ekki eigi að skera niður þjónustu
á almennum sjúkrahúsum og þjón-
ustumiðstöðvum.
Bent er á að fækka megi sjúkra-
húsinnlögnum með því að styrkja
göngu- og dagdeildir, iðþjuþjálfun
fyrir útskrifaða sjúklinga, stuðn-
ingsþjónustu og vemdaða búsetu
og með því að koma á fót heimageð-
hjúkrun.
í leiðbeiningum Alþjóða heilbrigð-
ismálastofnunarinnar segir að draga
eigi úr starfsemi sérhæfðra geð-
sjúkrahúsa, en starfshópurinn bend-
ir á að það sé ekki mögulegt fyrr
en þjónusta utan sjúkrahúsa hefur
verið byggð upp.
„Með öll þessi atriði í huga lýsir
starfshópurinn yfír algerri andstöðu
við tillögur um að flytja deild geð-
sviðs SHR úr aðalbyggingu sjúkra-
hússins og fækka sjúkrarúmum."
Hópurinn telur að spamaði megi
ná fram með samræmingu þjón-
ustunnar og samstarfí meðferðar-
aðila og með forvörnum.
Frávik má oft sjá snemma
„Geðheilbrigðisþjónusta skiptist í
mismunandi stig, og hið fyrst þeirra
er að koma í veg fyrir að sjúkdómur-
inn verði til,“ segir Ólafur E. Guð-
mundsson, yfirlæknir barna- og
unglingageðdeildar Landspítalans
og fulltrúi Bamageðlæknafélags
íslands í starfshópnum.
Starfshópurinn leggur meðal
annars til að vægi geðheilbrigðis-
þátta verði aukið í mæðra- og ung-
bamaskoðun, í dagvist barna, í
skólaheilsugæslu og nemendaráðum
og í félagsþjónustu sveitarfélaga.
„í mörgum tilfellum má sjá frá-
vik í heilsufari barna mjög
snemma," segir Ólafur. „Það skiptir
líka miklu máli að fylgjast með
mæðmm á meðgöngutímanum, sér-
staklega þeim sem eiga við félags-
lega eða geðræna erfiðleika að
stríða. Vímuefnaneysla móður getur
til dæmis haft margvísleg áhrif á
miðtaugakerfi bamsins."
Margar orsakir
Ólafur segir að sterk tengsl séu
milli þroskaerfiðleika og félagslegra
og geðrænna vandamála og oft séu
fljótandi skil milli þessara þátta.
Geðheilbrigðisþjónustan þurfi að
fást við allt þetta og mikilvægt sé
að fagfólk á öllum þessum sviðum
vinni saman.
„Geðsjúkdómar koma sjaldnast
upp af einni orsök og reyndar gildir
það sama um svokallaða líkamlega
sjúkdóma. Skapgerð, erfðir og sál-
ræn áföll spila inn í geðheilsu bams.
Viðbrögð foreldra, skóla og heil-
brigðisþjónustu skipta miklu máli
um það hvort röskun verður á geð-
rænni heilsu bamsins eða ekki.“
Varaforseti Tævans bauð Davíð Oddssyni forsætisráðherra í heimsókn til Taipei
Ekki pólitískur til-
gangur með komunni
LIEN Chan, varaforseti Tævans hélt
óformlegan blaðamannafund hér á
landi i gærmorgun. Á fundinum
upplýsti Lien Chan hann hefði boðið
Davíð Oddssyni forsætisráðherra að
koma til Tævans þegar hann átti
með honum kvöldverðarfund á Þing-
völlum á miðvikudag. Hann neitaði
því að tilgangur komu sinnar hingað
væri pólitískur og sagði að með sér
í for væru aðeins góðir vinir. Hermt
hefur verið að Lien hafi verið neitað
um að koma til Spánar en hann gaf
í gær til kynna að það væri rangt.
„Með mér eru engir embættis-
menn stjómarinnar og ég veit ekki
hvers vegna ætti að telja för mína
pólitíska. Með mér hér eru góðir
vinir,“ sagði Lien um þau ummæli
Halldórs Asgrímssonar utanríkisráð-
herra í samtali við dagblaðið Dag á
fímmtudag að vegna þess hversu
fjölmennt fylgdarlið varaforsetans
væri þætti honum ekki ólíklegt að
tilgangur komu hans hingað væri
pólitískur.
Lien sagði að víðast hvar í heimin-
um hefði fólk komið fram með sama
hætti og gert hefði verið í heimsókn
hans hingað, en viðtökur hér hefðu
verið til fyrirmyndar. Þegar spurt
var um mótmæli Kínveq'a vegna
heimsóknar hans svaraði hann:
„Spyijið þá, ekki mig.“
Engin frekari merki um
viðskiptaþvinganir?
Kínversk yfirvöld hafa sagt að
ekki yrði látið sitja við orðin tóm í
þessu máli, en fyrir utan fund, sem
fulltrúi fyrirtækisins Silfurtúns átti
að eiga með fulltrúa utanríkisvið-
skiptaráðuneytisins í Peking í vik-
unni um uppsetningu eggjabakka-
verksmiðju annars vegar og jarðhita-
verkefni í Tíbet hins vegar, er ekki
ljóst hvað verður. Nokkur íslensk
fyrirtæki hyggjast taka þátt í stórri
sjávarútvegssýningu, sem haldin
verður í Peking í nóvember, og hef-
ur verið leitt að því getum að reynt
verði að koma í veg fyrir það. Vil-
þjálmur Guðmundsson, forstöðu-
maður iðnaðar og þjónustu hjá Út-
flutningsráði, sagði í gær að hann
vissi meira að segja til þess að gögn,
sem fyrirtæki þyrftu til að fá vega-
bréfsáritun til Kína, hefðu verið að
berast frá kínverskum stjómvöldum
í þessari viku.
Mikið hefur verið rætt hvaða áhrif
þessi heimsókn muni hafa á sam-
skipti íslands og Kína, en ljóst er
að samskipti Tævans og Kína skipta
hér einnig máli.
Viðskipti milli Tævans og Kína
eru mikil. Hsu Li-teh, aðstoðarmað-
ur Lees forseta, sem var með Lien
í för hingað, sagði í samtali við
Morgunblaðið í gær að væru óbein
viðskipti gegnum Hong Kong tekin
með í reikningin ættu Tævanar
sennilega mest viðskipti við Kín-
veija. Að sama skapi fjárfestu Tæv-
anar hvergi meira en í Kína.
Háþróað lýðræði
Lien sagði að sér þætti mikið til
þess koma hvað lýðræði væri háþró-
að á íslandi og að fólk virtist um-
gangast hvað annað af gagnkvæmri
virðingu. Hér hefði verið tekið á
móti honum af mikilli kurteisi. Hann
sagði einnig að hér væri ekki of
mikil mannþröng, í Asíu væri allt
of margt fólk.
„Hvað náttúru íslands og auðlind-
ir snertir stenst Tævan ekki saman-
LIEN Fang Yui, varaforsetafrú og fyrrverandi fegurðardrottning
Tævans, og Lien Chan, varaforseti Tævans, ræða við blaðamenn
á óformlegum blaðamannafundi sem varaforsetinn hélt fyrir tæv-
anska blaðamenn á Hótel Sögu í gær.
burð þótt við legðum hart að okk-
ur,“ sagði Lien. „Hingað ættu að
koma fleiri ferðamenn frá Tævan.“
Hann sagði að á fundi sínum með
Davíð Oddssyni hefði borið á góma
þann möguleika að Tævanar opnuðu
viðskiptaskrifstofu á íslandi og bætti
við að það væri góð hugmynd.
Ekki neitað um neitt
Lien hélt af landi brott skömmu
eftir hádegi í gær og vildi hann ekki
segja hvert förinni væri heitið.
Hermt er að hann hafi í gær farið
til Austurríkis, fyrst til Vínar og því
næst til Innsbruck, en á morgun
fari hann til Spánar. Orðrómur var
á kreiki um að hann mundi hitta
einhvem úr spænsku konungsfjöl-
skyldunni. Þegar Morgunblaðið
spurðist fyrir hjá spænska utanríkis-
ráðuneytinu í fyrradag fékkst hins
vegar ekki einu sinni staðfest að
Lien kæmi til Spánar og samkvæmt
áreiðanlegum heimildum Morgun-
blaðsins var spænski sendiherrann í
Peking kallaður á fund aðstoðarut-
anríkisráðherra Kína og gáfu
spænsk stjórnvöld Tævönum eftir
það til kynna að varaforsetanum
yrði neitað um vegabréfsáritun.
„Enginn hefur neitað mér um
neitt,“ sagði varaforsetinn þegar
þetta var borið undir hann í gær.
Tævanar héldu í gær upp á þjóð-
hátíðardag sinn. Skömmu fyrir
brottför Liens í gær skálaði hann
við tævanska blaðamenn og nokkra
fylgdarmenn í tilefni af deginum. Á
sama tíma kom óbreytt stefna
stjómvalda í Peking berlega í ljós í
Hong Kong, sem fyrr á þessu ári
fór undir kínverska stjóm. Þjóðemis-
sinnar í Hong Kong höfðu hengt upp
fána Tævans, sem Kínveijar viður-
kenna ekki á þeirri forsendu að það
sé tákn klofinnar þjóðar. Skömmu
síðar fór lögreglan í Hong Kong
fram á að fánamir yrðu teknir niður.
Heimsókn Liens hefur vakið
nokkra athygli erlendis og þá eink-
um í fjölmiðlum í Asíu. Mikið hefur
verið um málið fjallað í Tævan og
dagblaðið Hong Kong Standard
sagði í leiðara að nú myndu sam-
skipti Tævans og Kína versna að
óþörfu. Breska dagblaðið The Times
birti í gær frétt um málið þar sem
íslandi er líkt við „Músina sem
öskraði" vegna þess að islensk
stjómvöld hafi ákveðið að bjóða Kín-
veijunum byrginn. Er til þess tekið
að á íslandi búi 270 þúsund manns
en í Kína 1,2 milljarðar.