Morgunblaðið - 11.10.1997, Blaðsíða 22

22 LAUGARDAGUR 11. OKTÖBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTSKOPUN I FISKVINNSLUSTOÐ
Listsköpun og löggæsla eiga kannski
ekki margt sameiginlegt við fyrstu sýn.
---------------------------------------
Eyjapeyinn Bjarni Olafur Magnússon ber
þó í sér báða þá eiginleika sem prýða mega
góðan lögreglumann og framsækinn mynd-
listarmann eins og Grímur Gíslason
komst að er hann tók Bjarna Olaf tali.
EYJAPEYINN Bjarni Ólafur
Magnússon er sprenglærður
myndlistarmaður sem hefur
getið sér gott orð fyrir list sína.
Hann hefur þó lengst af starfað sem
lögreglumaður en undanfama mán-
uði hefur hann verið í launalausu
leyfi frá löggæslunni og helgað sig
listinni eingöngu. Hann sýnir nú af-
rakstur þess í Eyjum, en að sýning-
unni lokinni snýr hann sér aftur að
því að halda uppi lögum og reglu í
sinni heimabyggð.
Bjami hóf myndlistamám sitt í
Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands og stundaði þar nám árin 1982
og 1983. Að því námi loknu starfaði
hann í lögreglunni til ársins 1988 er
hann hélt í BFA-nám í málun og
grafík í Kansas City Art Institute.
Að loknu námi þar hélt hann til San
Francisco þar sem hann nam, sem
gestanemandi, eina önn við San
Francisco Art Institute. Bjami kom
heim til íslands aftur að náminu
loknu vorið 1990 og hóf þá störf í
lögreglunni á ný en hélt síðan aftur
vestur um haf og fór í MFA-nám í
almennri myndlist í Gold Smiths
College þar sem hann lauk námi
með Post Graduate Diploma haust-
ið 1992 með lokasýningu og ritgerð
sem hann varði.
Að MFA-náminu loknu kom
Bjarni heim á ný og hóf störf í lög-
reglunni og hefur starfað þar síðan
að undanskildu einu ári sem hann
starfaði sem bílstjóri og fleira í
sendiráði íslands í London.
Bjami segir að hann hafi, með-
fram störfum í lögreglunni, unnið að
myndlistinni en honum hafi fundist
sem hann staðnaði og næði ekki að
þroska sig nægjanlega. A síðasta
vetri bauðst honum aðstaða í
Vinnslustöðinni í Eyjum til að vinna
að list sinni. „Þetta er forláta stúd-
íó, það albesta sem ég hef haft,“
segir Bjarni. Bjami fékk húsnæðið í
mars og fékk þá um leið árs leyfi frá
störfum i lögreglunni og hefur frá
þeim tíma helgað sig myndlistinni
og er afraksturinn sá að 9. október
opnaði hann sýningu í Akógeshús-
inu í Eyjum á 40 verkum sem hann
hefur málað frá því í mars, en
Bjarni hefur ekki sýnt opinberlega
hér síðan árið 1992 er hann sýndi í
Akóges í Eyjum.
Bjami segist hafa breyst sem
listamaður síðan hann fór að
vinna núna í nýja vinnusalnum sín-
um enda hafi hann núna fyrst haft
tækifæri á að gefa sig allan í listina
og þróa sig. Hann segist hafa unnið
að því nú að færa saman óhlut-
bundnu myndlistina, sem hann hafi
áður byggt mest á lit með fegurð að
markmiði og stóm öflugu svarthvítu
„fígúratívu" myndimar sem hafí
mest byggst á formi og teikningu.
Verk hans nú séu því summa þess-
ara tveggja þátta sem hann hafi
leitast við að sameina.
Hann segir að myndir hans nú
séu annars vegar stórar svarthvítar
myndir þar sem spuni eigi sér stað.
Þetta séu fantasíur þar sem hann
byrji á einum stað í fletinum en
haldi síðan áfram þar til flöturinn er
fylltur. Formin þrói sig sjálf og
hann vinni hratt og ómeðvitað um
hvað hann sé í raun að vinna. Við
þetta komi fram ýmis form sem
hann ýti síðan undir þegar hann sér
að þau hafa myndast. Hins vegar sé
hann með myndir sem eru smágerð-
ar, mjög litríkar og „fígúratívar".
Þannig séu litmyndir hans nú mun
„fígúratívari" en áður.
Morgunblaðið/Slgurgen'
Þá segist hann hafa unnið með
ljósmyndir og teikningar sam-
an. Þetta séu sjálfsmyndir þar sem
hann hleypi smá „húmör“ inn í
myndirnar. Þessar myndir byggist
á að þenja og teygja andlitið sem
mest hann geti og fá fram sem flest
svipbrigði.
„Litlu myndimar eru hálfgerð
sjálfspíningarhvöt. Þær eru 15x30
cm á stærð en í þær fara um það bil
50 vinnustundir. Þegar ég vinn að
þessum myndum er dagurinn þan-
nig að ég sit við þar til hendur og
augu segja stopp,“ segir Bjami.
Hann segist telja að æskan og sá
ævintýraheimur sem hún var í Eyj-
um hafi mótað hann mikið og það
komi nú fram í verkum hans. ,A-ð al-
ast upp sem ki-akki í Eyjum var og
er ævintýraheimur og nú eru að
koma fram í verkum mínum ýmsar
furðu- og ævintýraverur sem eiga
rót sína í bamæskunni. Hér fór mað-
ur á Náttúrugripasafnið og kynntist
í raun ævintýmm náttúrunnar og
bryggjan var ævintýraheimur út af
fyrir sig í bamshuganum. Þetta er
nú að koma fram sem einhvers kon-
ar lífverur í bæði stórum og smáum
myndum. Bamið í mér fær að njóta
sín og ímyndunaraflið líka um leið.
Ég held því að ég sé nú einlægari í
list minni en áður,“ segir Bjami.
Hann segir að einn þáttur
mynda sinna sé afþreying.
„Mér finnst ég ekki ná tilætluðum
árangri í mynd ef ekki er afþreying
í áhorfun á myndina. Stóru mynd-
irnar em stútfullar af alls konar
vemm og ég tel þær ekki hafa tek-
ist nema áhorfandinn geti setið við,
horft á hana og séð sífellt einhverj-
ar kynjavemr. Myndimar eiga að
vera lítið ævintýr þar sem áhorf-
andinn fær samsvömn við bamið í
sjálfum sér. Það er nefnilega stórt
element við alla sköpun að finna
bamið í sjálfúm sér,“ sagði Bjarni.
Bjarni segir að árs leyfið sem
hann fékk hjá lögreglunni hafi nú
Er hægt að lækna geðklofa ?
GYLFI ÁSMUNDSSON SÁLFRÆÐINGUR SVARAR SPURNINQUM LESENDA
Spuming:Oft hef ég heyrt því
haldið fram, að geðklofi væri
ólæknandi sjúkdómur. Á það við
rök að styðjast eða er hægt að
lækna geðklofa?
Svar: Geðklofi er almennt talinn
alvarlegastur geðsjúkdóma. Hann
getur haft í fór með sér rofin
tengsl við vemleikann, sljóvguð
tilfinningatengsl við annað fólk og
tmflanir á rökréttri hugsun,
ranghugmyndir og stundum of-
skynjanir. Geðklofi kemst að
sjálfsögðu á misalvarlegt stig eins
og aðrir sjúkdómar, en þegar
hann nær að þróast og grafa um
sig í sálarlífi einstaklingsins getur
hann oft valdið varanlegri fótlun.
Fyrr á öldinni voru takmarkað-
ir möguleikar til lækningar á
geðklofa, þannig að þeir sem
fengu þennan sjúkdóm urðu
smám saman sálarlega og félags-
lega einangraðir og vom margir
langlegusjúklingar á geðsjúkra-
húsum. Sem dæmi má nefna að
árið 1947 vom 312 sjúklingar á
Kleppsspítalanum, sem lengi var
eina geðsjúkrahúsið í landinu, en
aðeins 78 vom útskrifaðir á ár-
inu. Meirihluti sjúklinga var því
vistaður þar mjög lengi, sumir í
mörg ár eða áratugi, og var stór
hluti þeirra haldinn geðklofa.
Bylting varð í geðlækningum um
1952, þegar farið var að nota ný
lyf sem gerbreyttu möguleikum
til lækninga á geðklofa. Þau náðu
þeim tökum á sjúkdómnum að
hægt var að ná samvinnu við
sjúklinginn og meðhöndla sál-
ræna og félagslega fylgifiska og
afleiðingar sjúkdómsins. Smám
saman var farið að beita sállækn-
ingum, hópmeðferð, félagslegri
þjálfun, iðjuþjálfun og sjúkra-
þjálfun, sem allt átti sinn þátt í
að bæta aðlögunarhæfni sjúk-
lingsins og gera hann færan um
að lifa sjálfstæðu lífí. Stofnuð
vom sambýli fyrir þá sem gátu
notfært sér slíkt, margir sjúk-
lingar fengu vinnu á vemduðum
vinnustöðum og aðrir úti á al-
mennum vinnumarkaði. Hinar
nýju lækningar gerðu auk þess
Geðklofi
mögulegt það, sem ekki var
minna um vert, að koma í veg
fyrir að sjúkdómurinn kæmist á
það stig að hann leiddi til varan-
legrar sköddunar eða fötlunar.
Því hefur langlegusjúklingum
með geðklofa nú fækkað verulega
miðað við það sem áður var. Á ár-
inu 1995 vom sjúklingar á geð-
deild Landspítalans, en Klepps-
spítalinn er hluti af henni, 3080
talsins, þótt sjúkrarúm væm
færri en árið 1947 sem áður var
vitnað til. Legudagar vom að
jafnaði 40 á hvern sjúkling á ár-
inu. Hlutfall geðklofasjúklinga
var þá orðið mun lægra en áður.
Auk þess vom hundruð sjúklinga,
sem ekki þurftu að leggjast inn,
en komu reglulega í göngudeild-
arviðtöl og lyfjaeftirlit.
Það er því ljóst að á undan-
förnum áratugum hafa orðið
miklar framfarir í lækningum á
geðsjúkdómum, ekki síst geð-
klofa. Ný og betri lyf og endur-
bættar aðferðir til sálrænnar og
félagslegrar meðferðar eru
stöðugt að koma fram. Það skipt-
ir miklu máli fyrir batahorfur, að
sjúkdómurinn greinist snemma
og meðferð hefjist áður en hann
fær að grafa um sig. Þeir sem fá
geðklofa ungir, áður en þeir hafa
lokið námi eða skapað sér félags-
legt og efnahagslegt öryggi, hafa
að jafnaði lakari batahorfur en
hinir, nema fljótt sé hægt að
hefta þróun sjúkdómsins. Mögu-
leikar á námi eða starfi geta þá
ráðið miklu um framvindu sjúk-
dómsins.
Svo komið sé að spurningunni
hér að ofan, hvort hægt sé að
lækna geðklofa, má vera ljóst af
framansögðu að margir sjúkling-
ar geta fengið mikinn bata. Það
er hins vegar svo með geðklofa
eins og marga aðra sjúkdóma, að
lækning og bati eru svolítið af-
stæð hugtök og álitamál hvort
eða hvenær er hægt að tala um
fullan bata. Það er ekki hægt að
skera burt geðklofann og láta
gróa yfir. En það er hægt að
halda niðri sjúkdómseinkennun-
um og gera sjúklingnum kleift að
lifa tiltölulega eðlilegu lífi, rétt
eins og hjá þeim sem haldnir eru
háum blóðþrýstingi, sykursýki
eða húðsjúkdómum, svo að dæmi
um aðra sjúkdóma séu nefnd.
Talið er að um þriðjungur geð-
klofasjúklinga geti lifað nokkuð
eðlilegu lífi. I þessum skilningi er
hægt að lækna geðklofa. Það
verða hins vegar alltaf áhöld um
hvort hægt sé að ná fullum bata,
þannig að engin frekari meðferð
eða eftirlit sé lengur nauðsynlegt.
•Lcscndur Morgunblaðsins geta
spurt sálfræðinginn um það sem þeim
liggur á þjarta. Tekið er á mdti
spumingum á virkum dögum milli
ldukkan 10 og 17 í sfma 5691100 og
bréfum eða símbréfum merkt: Viku-
lok, Fax: 5691222. Ennfremur sfmbréf
raerkt: Gylfi Ásmundsson, Fax:
5601720.