Morgunblaðið - 18.11.1997, Page 42

42 ÞRIÐJUDAGUR 18. NÓVEMBER 1997
AÐSEIMDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Fleiri deyja úr ein-
angrun o g einmana-
leika en peningaleysi
ERU samtök
borgara á réttri
Hafa samtök
borgara „rétta“
myndafræði?
samtök eldri borgara
yfirleitt einhveija hug-
myndafræði? Væri
þörf á að fara niður í
kjölinn á þessum
spurningum? Er kom-
inn tími til að ræða
umbúðalaust um til-
gang og markmið
þessara samtaka eldri
borgara?
SamtÖk eldri borg-
ara hljóta að hafa verið
stofnuð til að vinna að
hagsmunamálum fullorðins fólks.
Þessvegna hlýtur grundvallar-
spumingin að vera þessi: Hver eru
hagsmunamál eldri borgara? Það
verður að svara því hvort einhliða
„kjaramál“ eiga að hafa forgang í
starfi samtakanna eða er félagslegi
þátturinn kannski mikilvægastur?
Hvar kreppir mest að í lífi og til-
veru eldri borgara?
Hér verður því haldið fram að
samtök eldri borgara hafi enga
hugmyndafræði. Að starf samtak-
anna sé ómarkvisst og tilviljana-
kennt. Að hluta til er í starfi sam-
takanna haldið áfram „kjarabar-
^ áttu“ á hefðbundnum nótum. Arf-
leifð frá baráttu verkalýðshreyfing-
arinnar með hefðbundnum uppá-
komum. Hver þekkir ekki „útifund-
inn“ og samkomuna á tröppum
þinghússins? Svolítinn plástur á
báttið. Síðan uppsafnaður vandi og
nýr fundur og ný samkoma á tröpp-
unum.
Þessar baráttuaðferðir eru fram-
hald af baráttuaðferðum verkalýðs-
hreyfingarinnar sem teknar voru
upp um og uppúr miðri öldinni og
hafa ekki skilað varanlegum ár-
angri eins og dæmin sanna.
Hér verður því haldið fram að
samtök eldri borgara þurfi nýja
hugmyndafræði. Hugmyndafræði
sem byggir meira á félagslcgum
þörfum í breyttu þjóðfélagi. Hug-
myndafræði sem byggir á nýrri
hugsun og nýjum áherslum í starf-
inu.
Til að rökstyðja þetta verður að
skilgreina hvernig staða eldri borg-
ara er í dag. Félagsleg staða eldri
borgara í þjóðfélaginu er ekki góð.
Fólk stendur á nýjum og ótraustum
Hrafn
Sæmundsson
grunni. Stórfjölskyldan
er hrunin. Gömul gildi
bændasamfélagsins
eru ekki virt. Kaldur
„borgarveruleiki" blas-
ir víða við. Og vinnu-
markaðurinn verður
ekki síst eldri borgur-
um stöðugt erfiðari.
Þeirri skoðun er í
vaxandi mæli haldið
fram af ráðamönnum
að eldri borgarar séu
og verði í framtíðinni
„félagslegt" vandamál.
Baggi á þjóðfélaginu.
Nú þegar er fullorðið
fólk oft skilið frá
fjölskldu sinni. Það er
Eigum fyrirliggjandi
handlyftivagna á
frábæru verði.
Verð frá
kr. 37.842.- með vsk.
Á tvöföldum hjólum,
2500 kg. lyftigeta.
UMBOÐS- OG HEILDVERSLUN
SUNDABORO 1. RVK • SÍMI568 3300 • FAX 568 3305
oft rekið út í einangrun vegna þess
að unga fólkið getur ekki haft
mannlega og félagslega ábyrgð tii
að tengja kynslóðirnar.
Þessar staðreyndir og margar
Það ræðst á næstu
árum, segir Hrafn Sæ-
mundsson, hvort þjóð-
félagið klofnar effcir
kynslóðum.
aðrar blasa við. Það vita til dæmis
þeir sem um áraraðir þurftu að tala
við fólk sem var að missa vinnuna
vegna atvinnuleysis, aldurs eða
heilsubrests en eitthvað af þessu
liggur fyrir meginþorra fólks. Á
þessum tímamótum ævinnar er
mesta félagslega áhættan. Þessar
aðstæður bjóða oft upp á einangr-
un. Félagslegum grunni er þá
stundum kippt undan fólki. Stund-
um sér maður fólkið „deyja“ fyrir
augunum á sér. Það deyja fleiri úr
einangrun og einmanaleika en pen-
ingaleysi!
Hvað hinn aðalþáttinn í starfi
eldri borgara varðar, almennt fé-
lagslíf, er þar einnig tekið við arf-
leifð úr fortíðinni eins og í „kjara-
baráttunni". Félagsvistin og hóp-
ferðirnar og utanlandsferðirnar og
bíngóið og raunar mörg önnur
starfsemi er af því góða. En þarna
eru ekki á ferðinni frumlegar nýj-
ungar sem vísa til framtíðarþarfa
eldra fólks í nýju og breyttu þjóðfé-
lagi.
Dálitlar tilraunir hafa verið gerð-
ar í Kópavogi síðastliðin 14 ár þar
sem fólk hefur komið á fót annars
konar félagslegri starfsemi þar sem
frumkvæði einstaklinganna og
frjáls sjálfsákvörðunarréttur er
lagður til grundvallar og byggt á
nýrri róttækri hugmyndafræði sem
fólkið hefur sjálft mótað gegnum
árin. Það væri vissulega mikil þörf
á að safna þessari hugmyndafræði
saman og kynna hana, bæði í félög-
um eldri borgara og einnig opinber-
lega og í skólum og æðri menta-
stofnunum.
Framundan eru miklir umbrota-
tímar í þjóðfélaginu. Það ræðst á
næstu árum hvort þjóðfélagið verð-
ur klofið í eldri og yngri kynslóðir,
þar sem eldri kynslóðin sætir því
hlutskipti að vera „vandamál" og
mega þakka fyrir að hafa frumþarf-
irnar einar. Þetta mun gerast ef
eldri borgarar bijótast ekki úr her-
kvínni og taka sameiginlega og
ekki síður hver um sig frumkvæði
um breyttan lífsstíl og nýtt gildis-
mat.
Til að þetta geti orðið verða sam-
tök aldraðra meðal annars að lækka
aldursmörkin í 55 ár og ganga þar
með næsta skrefið til að bijóta nið-
ur kynslóðabilið.
Og eitt af því sem nú er að ger-
ast í þróun eldri borgara er að stór-
ir árgangar af fólki sem fór í fram-
haldsnám í miklu meira mæli en
áður, er nú að koma inn á lífeyris-
aldurinn. Þessi liðsauki þarf að
koma á fullri ferð inn í Kópavogstil-
raunina og í félög eldri borgara í
landinu. Inn í þá nýju og róttæku
hugmyndafræði sem stefnir full-
orðnu fólki inn í þjóðfélagið en ekki
út úr því. Fólk með fulla reisn og
fijálsan sjálfsákvörðunarrétt. Þá
verður „baráttan" ekki háð „fyrir“
eldri borgara, heldur með þeim. Þá
þarf ekki að tala um „sátt“ milli
kynslóðanna í landinu. Það verður
aðeins ein þjóð!
Höfundur er fulltrúi á
Félagsmálastofnun Kópavogs.
Níu árum síðar
HÚN Kristín var
nemandi í mennta-
skóla í Noregi. Eitt
sinn skrapp hún yfír
helgi til Oslóar til að
taka sér hvíld frá próf-
lestri. Á sunnudegi
hélt hún síðan heim á
leið aftur með lest eft-
ir vel heppnaða helgi í
höfuðborginni.
Þegar hún kemur
inn í lestina sest hún
hjá góðlegum manni,
sem var svona rétt yfir
miðjum aldri. Þau tóku
spjall saman og fór vel
á með þeim. Þau
töluðu saman um alla
mögulega og ómögulega hluti. Þeg-
ar Kristín svo yfirgaf lestina gaf
maðurinn henni lítið Nýja testa-
menti að skilnaði um leið og hann
þakkaði henni kærlega fyrir
ánægjulega ferð og spjall.
Kristín tók við bókinni með þökk-
um og setti hana ofan í töskuna
sína. Þegar heim var komið tók hún
Nýja testamentið og kom því fyrir
á góðum stað í skrifborðinu sínu.
Þar lá bókin óhreyfð í mörg ár.
Sigurbjörn
Þorkelsson
Mörgum árum
seinna
Mörgum árum
seinna, er hún var að
taka til í skrifborðinu
sínu, rakst hún á þessa
litlu bók. Það flaug í
gegnum huga hennar
hvar og hvernig hún
eignaðist hana. Jú,
henni þótti vænt um
þessa bók og þá minn-
ingu sem henni voru
tengdar. Hún ákvað
því að hafa hana í
veskinu sínu. Það ætti
nú varla að saka, hún
var hvort sem er ekki
svo fyrirferðarmikil.
Henni varð æ oftar hugsað til
litlu bókarinnar og brátt fór hún
að kíkja í hana. Um þetta leyti dó
amma hennar, sem hún saknaði
mjög. Leitaði Kristín sér nú hugg-
unar í litla Nýja testamentinu.
Síðar hafði hún upp á manninum
sem hafði verið samferða henni í
lestinni þarna um árið, hún sendi
honum bréf þar sem stóð m.a.
þetta:
Það sem unga
fólkið sér
I VESTUR-Evrópu
fer þeim nemendum
fækkandi sem sækja i
raungreinanám. Af
ýmsum ástæðum virð-
ist hvatinn til að fara
í raungreinanám ekki
vera nægilegur fyrir
nemendur í dag. Hver
kynslóð á sína drauma
og fyrirmyndir.
Ef við lítum til fyrir-
mynda unga fólksins í
dag þá koma þær úr
heimi kvikmynda og
tónlistar. Þeir sem
sýnilega græða pen-
inga eru athafnasamir
lögfræðingar, við-
skiptamenn og tölvusnillingar. Vís-
indamenn eru vart sýnilegir á svið-
inu.
Mönnum finnst að búið sé að
skrifa um og skrá niður öll undur
Með þátttöku í Hugvísi,
segir Guðrún Þórs-
dóttir, gefst ungu fólki
tækifæri til að kynnast
spennandi verkefnum
og hugmyndaríkum ein-
staklingum.
og stórmerki veraldar. Flestar
framfarir birtast í tækniheiminum
þar sem þráðlaus og pappírslaus
samskipti blómstra. Þar eru nægir
peningar til nýsköpunar. Á sama
tíma er heilbrigðiskerfið að sliga
ríkiskassann og læknavísindin
standa andspænis ólæknandi sjúk-
dómum sem breiðast út með ógnar-
hraða. Umhverfísmál eru sett í hóp
með mengun og óleysanlegum
vandamálum. Þeir sem leggja fyrir
sig raungreinanám enda oft í lág-
launakennslustarfi eða öðru lág-
launastarfi hjá ríkinu. Margt af
okkar efnilega unga fólki sér fram-
tíð sinni betur borgið innan t.d.
tölvu-, ferða- og viðskiptaheimsins.
Fréttaflutningur
Þær eru ófáar blaðsíðurnar og
dálkarnir sem flytja fréttir af stór-
leikurum, sýningarstúlkum og
söngvurum nútímans á hveijum
degi. Fréttir af afrek-
um í vísindum eru oft-
ast smáar og mynd-
lausar klausur. Andlit
og æviferill vísinda-
manna er ekki aðdrátt-
arafl fyrir ljósmyndara
og fréttamenn. Fjöl-
miðlar hafa ómælt
vald til að móta hug-
myndir unga fólksins
um tilveruna og gildis-
mat þess. Ungt fólk
hefur alltaf áhuga á
að lesa um ungt fólk.
Þess vegna er umfjöll-
un um árangur ungs
fólks í rannsókn-
arstarfi tilvalið frétta-
efni og hefur áhrif til lengri tíma.
Ein leið til að
breyta viðhorfum
Evrópukeppni ungra vísinda-
manna hefur verið haldin á vegum
Evrópusambandsins í 9 ár en áður
hélt Phillips-fyrirtækið keppnina í
19 ár.
Rannsóknir um árangur keppn-
innar sýna ótvírætt að 66% þeirra
sem vinna til verðlaun halda áfram
á vísindabrautinni. Á íslandi verður
Hugvísir - keppni ungra vísinda-
manna 15-20 ára haldin í fjórða
sinn í Hinu húsinu 25. apríl 1998.
Með þátttöku í Hugvísi gefst ungu
fólki á íslandi tækifæri til að tak-
ast á við spennandi verkefni og
kynnast hæfileikaríku fólki. ísaga
hf. styrkir keppnina að mestu og
heldur rannsóknarsjóð sem þátt-
takendur Hugvísis geta sótt í. í
peninganauð skólanna er ekki mik-
ið svigrúm til nýsköpunar og því
er sjálfsagt að nýta alla kosti sem
gefast. Fordæmi er fyrir því að
framhaldsskóli setji upp valáfanga
fyrir nemendur sem taka þátt í
Hugvísi. Nú eru tveir framhalds-
skólar með valáfanga í framtaks-
verkefnum með áherslu á að
styrkja frumkvæði nemenda og
gera þá betur sjálfbjarga í atvinnu-
lífinu. Rannsóknir krefjast m.a.
frumkvæðis og framtaks. Keppend-
urnir, sem hafa náð í úrslit í Hug-
vísi, bera allir að þátttakan hafi
verið á við lærdómsríkasta nám-
skeið sem þeir búi alltaf að.
Höfundur er ritari Hugvísis og
Nýsköpunarkeppni
grunnskólanemenda.
„Það er alveg ótrúlegt hve þessi
litla bók hefur veitt mér mikla hjálp
og styrk. Ég les nú reglulega í
Nýja testamentinu sem þú gafst
mér, en það munu líklega vera níu
ár síðan við hittumst í lestinni frá
Ósló, manstu?
Ég er svo þakklát. Þegar við
urðum samferða og þú gafst mér
bókina gat ég ekki ímyndað mér
Kærleikur Guðs er alltaf
skýr, segir Sigurbjörn
Þorkelsson, og hann
birtist okkur í syni hans,
________Jesú Kristi.________
að þetta ætti eftir að gerast. Ég
vil endilega að þú vitir hversu dýr-
mæt bókin hefur verið mér og hvað
ég var heppin að hitta þig, þótt ég
hafi að vísu ekki litið í bókina
mörg ár á eftir.
Ástæðan fyrir því að ég tók hana
og fór að lesa var sú að amma
mín dó og það gerðist svo margt
innra með mér. Ég varð ákaflega
döpur því mér þótti svo vænt um
ömmu.
Á þeim tíma mundi ég eftir.litla
Nýja testamentinu sem þú gafst
mér. Nú var ég tilbúin að lesa í
því og leita, já og finna það sem
ég veit núna að er það mikilvæg-
asta í lífinu. Það er að þekkja Jesú.
Orð Krists í Nýja testamentinu
reyndust mín besta huggun. Þótt
ég sakni nú ennþá elsku ömmu, er
ég bara svo þakklát fyrir huggunar-
rík orð Jesú í Nýja testamentinu.
Yfir mig hefur færst einhver ólýsan-
leg ró og fullvissa um eilíft líf.“
Fel Drottni vegu þína
Sumt sem í Biblíunni stendur
skiljum við ekki alltaf. Það held ég
að ég bara ósköp eðlilegt. Biblían
er nefnilega Guðs orð og við skiljum
Guð ekki alltaf enda við bara menn.
Gefumst samt ekki upp við að lesa
í Biblíunni því heilagur andi Guðs
lýkur því upp fyrir okkur sem hann
ætlar okkur að skilja hveiju sinni
og blessa okkur með.
Kærleikur Guðs er þó alltaf skýr
og við honum megum við alltaf
taka. Kærleikur Guðs birtist okkur
fyrst og fremst í skyni hans Jesú
Kristi frelsara okkar. Treystum al-
gjörlega á hann.
„Fel Drottni vegu þína og treyst
honum, hann mun vel fyrir sjá.“
(Davíðssálmur 37:5).
Höfundur er m.a.
framkvæmdastjóri
Gídeonsfélagsins á Islandi.