Morgunblaðið - 24.02.1998, Blaðsíða 10

10 ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRÚAR 1998
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Umræður um sjávarútvegsmál á Alþingi
Alþýðubandalagsmenn
mæla fyrir sex þingmálum
Þingmenn Alþýðubandalags og óháðra
mæltu fyrir fímm frumvörpum til laga og
einni þingsályktunartillögu, sem öll tengj-
ast sjávarútvegsmálum, á Alþingi í gær, en
samtals hafa þeir flutt níu þingmál á þessu
þingi sem tengjast þessum málaflokki.
KRISTINN H,
Gunnarsson, þing-
maður Alþýðu-
bandalags og
óháðra, mælti fyr-
ir fjórum frum-
vörpum sem lúta
að sjávarútvegi á
Alþingi í gær. í
þeim eru lagðar til
breytingar á
þrennum lögum;
lögum um stjóm
fískveiða, lögum um veiðar í fiskveiði-
landhelgi Islands og lögum um rann-
sóknir í þágu atvinnuveganna. Stein-
grímur J. Sigfússon, þingmaður Al-
þýðubandalags og óháðra, mælti fyrir
frumvarpi til laga um ráðstafanir í
sjávarútvegsmálum en í því frum-
varpi eru lagðar til breytingar á
þrennum lögum; lögum um stjórn
fiskveiða, lögum um umgengni um
nytjastofna sjávar og lögum um
tekjuskatt og eignarskatt. Þá mælti
Hjörleifur Guttormsson, þingmaður
Alþýðubandalags og óháðra, fyrir
þingsályktunartillögu um rannsóknir
á áhrifum veiðarfæra á vistkerfi hafs-
botnsins.
I umræðum á eftir kom fram al-
menn ánægja meðal þeirra þing-
manna sem til máls tóku, með frum-
vörp og tillögu alþýðubandalags-
manna og sögðu þeir Lúðvík Berg-
vinsson og Gísli S. Einarsson, þing-
flokki jafhaðarmanna, að endurskoð-
un og umræða um stefnumótun í fisk-
veiðistjórnun þyrfti sífellt að fara
fram. Þá kom fram í umræðunni vilji
nokkurra þingmanna til þess að
heimila fijálsar loðnuveiðar út vertíð-
ina, til að tryggja það að loðnukvótinn
klárist.
Stórútgerðarmenn sitji
ekki í sfjórn
Frumvarpið um breytingu á lögum
um rannsóknir í þágu atvinnuveg-
anna flytur Kristinn H. Gunnarsson
ásamt Hjörleifi Guttormssyni, þing-
manni Alþýðubandalags og óháðra. I
frumvarpinu er lagt til að yfirstjóm
Haffannsóknastofnunar verði færð
undir umhverfisráðuneytið og þar
með hafrannsóknir, friðun og ákvörð-
un um heildaraflamark úr einstökum
fiskistofnun.
Þannig myndi um-
hverfisráðuneytið
gera tillögur um
almennt skipulag
veiðanna, setja al-
mennar reglur um
notkun veiðarfær-
anna og veita ráð-
gjöf um friðunar-
aðgerðir og notk-
un veiðarfæra, að
því er fram kom í
máli Kristins.
Kristinn sagði að með þessu væri
lögð ríkari áhersla en verið hefði á
umhverfisþátt rannsókna og stjóm á
álagi við hagnýtingu auðlinda. „Þetta
er ítrekað með því að færa mikilvæg-
ar ákvarðanir og tillögugerð úr hönd-
um beinna hagsmunaaðila til um-
hverfisráðuneytisins," sagði hann.
„Það er fullkomlega fráleitt að stórút-
gerðarmenn sitji í stjórn Hafrann-
sóknastofnunar og ráði þar miklu um
tillögur stofnunarinnai- um veiði úr
einstökum stofnum. Eitt er víst að
ekki hafa þeir sóst eftir því að sitja í
stjóm stofnunarinnar til þess að hafa
engin áhiif.“
Kristinn sagði ennfremur að
ástand einstakra fiskistofna um þess-
ar mundir svo sem karfa og grálúðu
væru skýr dæmi um hagsmunagæsl-
una. „Það vekur því undrun að Haf-
rannsóknastofnun skuli gera h'tið úr
brottkasti afla og verja aflakvótakerf-
ið baki brotnu. I sjávarútvegi em
fleiri hagsmunir en hagsmunir stórút-
gerðarmanna og LIU og fræði- og
vísindastofnun verður að geta skihð
sig frá einstokum hagsmunahópum.
Æ sér gjöf til gjalda og það skyldi
enginn láta sér detta í hug að Krist-
ján Ragnarsson og félagar skattleggi
sjálfa sig um liðlega einn milljarð
króna til þess að gefa Hafrannsókna-
stofnun nýtt og fullkomið skip án
þess að ætla sér að fá eitthvað í stað-
inn. Það sér hver maður að ákvörðun
í Hafrannsóknastofnun getur haft
áhrif á gengi hlutabréfa í stórum útr
gerðarfélögum eins og Granda og því
ætti framkvæmdastjóri þess fyrfr-
tækis ekki að sitja í stjórn Hafrann-
sóknastofnunar eins og nú er,“ sagði
Kristinn. „Það er algjört gmndvallar-

! ■$ r'l tí-í-sí.. ' aUt níírViflÚ'ÁVÍ i/ki-: iKidbj 1 ri;,,’y IÍ
ALÞINGI
atriði að skilja stofnunina frá hags-
munaaðilum eins og lagt er til í fmm-
varpi mínu og háttvirts þingmanns,
Hjörleifs Guttormssonar."
Lög um sljóm fiskveiða
falii úr gildi
Annað frumvarpið sem Kristinn
mælti fyrir í gær kveðui- á um að Iög
um stjómun fiskveiða falli úr gildi 1.
september árið 2002. Meðflutnings-
menn era Margrét Frímannsdóttir
og Svavar Gestsson, þingmenn Al-
þýðubandalags og óháðra. Kristinn
sagði að með samþykki frumvarpsins
tæki Alþingi af öll tvímæli um forræði
sitt til lagasetningar um nýtingu
fiskistofna og að óumdeilt verði gildi
núgildandi laga um þjóðareign á fiski-
stofnunum.
Kristinn sagði að stöðugar deilur
væm uppi um núgildandi kerfi og að
ekki væri sjáanlegt að lát verði á
þeim. „Augljóst er að kerfið ver sér-
lega vel hagsmuni stórútgerðar,
einkum frysti- og vinnsluskipa, en
bátaútgerðin og ísfiskskip eiga í vök
að verjast. Undanfarin ár hefur hall-
að mjög á flesta sjávarútvegsstaði
landsins og fylgist sú hnignun og
minnkandi hlutur landvinnslunnar
að í vinnslu botnfiskafla og vaxandi
hlut sjóvinnslunnar. Minnkandi hlut-
ur landvinnslunnar er svo í beinu
sambandi við undanhald dagróðra og
ísfiskveiða.“ Kristinn sagði einnig at-
hyglisvert að á þessu árabili hefði
berið beitt fádæma niðurskurði í
veiðum á þorski og velti það upp
spurningunni um samband milli nið-
urskurðarins og styrkari stöðu stór-
útgerðarinnar. „Hafa margir velt því
fyrfr sér hvort ákvörðun um þennan
niðurskurð á þorskveiðum hafi gert
frystiskipum kleift með hjálp lagaá-
kvæða þeim í vil að kaupa til sín afla-
heimildir bátaflotans,“ sagði Krist-
inn m.a.
Kristinn skýrði því næst frá því að í
greinargerð með umræddu fram-
varpi, sem landsfundur Aíþýðubanda-
lagsins hefði lýst stuðningi við, væri
gerð grein fyrir meginatriðum stjóm-
unar fiskveiða sem leysa eigi núver-
andi löggjöf af hólmi. „Ný löggjöf
þarf að gera nýjum mönnum kleift að
hefja útgerð og nýta legu sjávar-
byggða við nálæg fiskimið með öfiug-
um strandveiðum. Þá þarf löggjöfín
að nýta kosti stórútgerðar og loks að
endurspegla áherslu á að mengun
hvers konar verði sem minnst við sjó-
sóknina. Umgengni um lifríki hafsins
miðist við að spilla því ekki og að veið-
ar úr fiskistofnunum takmarkist við
að ganga ekki á stofnstærð umfram
endumýjunargetu og raska ekki jafn-
væginu í h'fríkinu."
Kristinn sagði að til að ná þessum
markmiðum þyrfti að skilja á milli
strandveiða og stórútgerða. Strand-
veiðar verði samkvæmt opnu kerfi
sem byggist að mestu á sóknarstýr-
ingu og áætluðum heildarafla en stór-
útgerðin verði áfram í aflamarkskerfi
með framseljanlegum veiðiheimildum
að einhverju leyti.
Skattur á söluhagnað
Tvö síðustu frumvörpin sem Krist-
inn mælti fyrir lúta að breytingum á
gildandi löggjöf um stjórn fiskveiða.
Þar er m.a. um að ræða tillögur um
takmörkun á framsali, upplýsinga-
skyldu um verð á keyptum veiðiheim-
ildum, bann við veiðum vinnsluskipa
og fiystiskipa innan 30 mílna, ívilnun
til smábáta á aflamarki minni en 6
tonn og loks er kveðið á um rétt sjó-
manna til handfæraveiða enda hafi
þefr verið að minnsta kosti 20 ár á sjó.
A eftir Ki-istni mælti Steingrímur
J. Sigfússon fyrir framvarpi til laga
um ráðstafanir í sjávarútvegsmálum.
Meðflutningsmenn era Ragnar Am-
alds og Hjörleifur Guttormsson, þing-
menn Alþýðubandalags og óháðra.
Að sögn Steingríms miðar frumvarp-
ið m.a. að því að taka á nokkram
veigamiklum göllum sem flutnings-
menn telja að séu á núverandi stjóm-
kerfi fiskveiða, svo og á umgengni um
auðlindina og á skattalegri meðferð
hagnaðar sem myndast í viðskiptum
með veiðiheimildir.
í frumvai-pinu er m.a. lagt til að við
lög um tekjuskatt og eignarskatt
bætist ný grein sem kveði á um að
sérstakur 50% skattur skuli lagður á
allan söluhagnað í viðskiptum með
aflahlutdeild óháð afkomu viðkom-
andi fyi-irtækis að öðra leyti. Stein-
grímur sagði að það væri skoðun
flutningsmanna að það ætti að skatt-
leggja söluhagnaðinn ef og þegar
hann myndaðist og hjá þeim aðilum
sem væra að selja og tækju til sín
mikinn hagnað þegar þefr væra að
fara út úr greininni. „Það er að mínu
mati brýnt að taka á þessum þætti
málsins, vegna þess að sá misskiln-
ingur veður mjög uppi í umræðunni
að hagnaður einstakra aðila sem eru
Alþingi
ÞINGFUNDUR Alþingis hefst
kl. 13.30 í dag. Að lokinni at-
kvæðagreiðslu um hvort vísa
eigi nokkruni þingmálum til 2.
umræðu og nefnda verða eftir-
farandi mál tekin fyrir:
1. Hollustuhættir. 2. umr.
2. Dánarvottorð. 1. umr.
3. Áfengis- og vímuvarnaráð. 1
umr.
4. Kosningar til sveitarstjórna.
2. umr.
að hætta í útgerð og era keyptir út af
öðram, sé rök fyrir því að leggja al-
mennan skatt á sjávarútveginn, veiði-
leyfagjöld eða eitthvað slíkt.“ Stein-
grímur sagði að þvert á móti væri
eðlilegast að reyna að skattleggja
hagnaðinn þar sem hann myndaðist,
en ekki refsa öðram með íþyngjandi
skattaákvæðum fyiTr hagnað þeirra
sem þegar væra hættfr starfsemi í
sjávarútvegi.
í lok framsögu sinnar sagði Stein-
grímur að löggjöfin og framkvæmd
sjávarútvegsmála þyrfti að vera
sveigjanleg. í þessu sambandi benti
hann á að nú væri nokkuð ljóst að
loðnukvótinn myndi að óbreyttu
ástandi ekki klárast þá fáu daga sem
við því væri að búast að loðnan væri
veiðanleg, að minnsta kosti til fiyst-
ingar. Sagði hann að við þessar að-
stæður ætti að gefa loðnuveiðar
fijálsar og hvetja þannig til þess að
sá kvóti sem eftir væri yrði nýttur.
Þannig yi-ðu þjóðarhagsmunir teknfr
fram yfir hagsmuni kvótakei’fisins.
„Það er ekki nokkur vafi á því að við
þessar aðstæður er þjóðhagslega
hagkvæmt að gefa veiðamar frjálsar
og tiyggja að afkastageta flotans,
verksmiðjanna og frystihúsanna um
allt land nýtist eins og nokkur kostur
er þá daga sem eftir era af vertíðinni.
Að þessari vertíð lokinni er að sjálf-
sögðu ekkert því til fyrirstöðu að
kvótinn verði tekinn upp á nýjan
leik,“ sagði Steingiimur.
Rannsókn á áhrifum veiðarfæra
á hafsbotninn
Á eftir Steingn'mi mælti Hjörleifui’
Guttormsson fyrir tillögu til þings-
ályktunar um rannsóknfr á álirifum
veiðarfæra á vistkerfi hafsbotnsins.
Meginefni tillögunnar er að Alþingi
álykti að skora á ríkisstjórnina að
gera Hafrannsóknastofnuninni kleift
að gera átak í rannsóknum á áhrifum
veiða og veiðaifæra á vistkerfi hafs-
botnsins á íslandsmiðum. Til verk-
efnisins verði veitt afmörkuð fjárveitr
ing næstu þrjú ár með hliðsjón af
áætlun frá stofnuninni.
I máli Hjörleifs kom m.a. fram að
líkur bendi til þess að botnvörpuveið-
ar hafi ff á því þær hófust í byrjun 20.
aldar gjörbreytt yffrborði hafsbotns-
ins víða á Islandsmiðum, sem og ann-
ars staðar þai- sem þær væra stund-
aðar. Sagði hann að þær verkuðu ekki
ósvipað og plógar og herfi á landi, þ.e.
þær brjóti m.a. niður ójöfnur og slétti
botninn. „Sem næst sléttur botn er
forsenda þess að stunda togveiðai’
áfallalaust og því hafa þessar breyt>
ingar verið taldar jákvæðar með tilliti
til togveiða. Margir sjómenn hafa þó
haft áhyggjur af áhrifum þessarar
röskunar á lífsskilyrði á sjávarbotni,
bæði staðbundnum og einnig hugsan-
legum áhrifum á klak fiskistofna,"
sagði hann.
I umræðum á eftir kvaðst Gísh S.
Eir.drsson, þingflokki jafnaðarmanna,
taka undir efni margra þeirra fram-
varpa og tillagna sem þaraa væra til
umræðu. Til dæmis tók hann undir
það ákvæði að maður sem héfði verið
sjómaður á íslensku fiskiskipi í 20 ár
samtals ætti rétt á að stunda veiðar
með handfæram eingöngu og að hon-
um skyldi veitt veiðileyfi á bát minni
en 6 brl.
Einar K. Guðfinnsson, þingmaður
Sjálfstæðisflokks, taldi að í frum-
vörpunum og tillögunni væru ýmis
athyglisverð mál og ábendingar sem
fyllsta ástæða væri til að taka af
mikilli alvöru. Einar tók til dæmis
vel í tillögu Steingríms J. um skatt-
lagningu söluhagnaðar og sagði að
sú leið væri á margan hátt eðlileg
nálgun. „Það er augljós mótsögn í
því fólgin að ætla sér að leggja auð-
lindagjald á þá sem eftir starfa í at-
vinnugreininni, vegna þess að menn
eru óánægðir með það að menn geti
farið út úr greininni,“ sagði hann.
„Maður sem er að sigla út úr grein-
inni með peningana, hann þarf ekki
að hafa áhyggur af þvi hvort lagt sé
á auðlindagjald," sagði hann enn-
fremur.
í lokin tók Einar undir þá skoðun
Steingríms J. að heimila frjálsar veið-
ar á loðnunni þá daga sem eftir væra
af loðnuvertíðinni, því sú staða gæti
hæglega komið upp að ekki næðist að
veiða útgefnai- aflaheimildfr í loðnu.
Þai' með væri verið að skilja eftir í
sjónum verðmæti sem yrðu engum til
gagns. Lúðvík Bergvinsson, þingmað-
ur þingflokks jafnaðarmanna, tók
einnig undfr þessa skoðun.