Morgunblaðið - 24.02.1998, Blaðsíða 37

ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRÚAR 1998 37^
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
AÐALBJORG
JÓHANNSDÓTTIR
+ Aðalbjörg Jó-
hannsdóttir fædd-
ist í Sogni á Dalvík
28. janúar 1915. Hún
lést á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á
Akureyri 17. febrúar
síðastliðinn. Foreldr-
ar hennar voru Jó-
hann Jóhannsson,
kaupmaður og síðar
útibússtjóri KEA, f.
1875, d. 1945, og
kona hans, Guðlaug
Baldvinsdóttir, ljós-
móðir, f. 1875, d.
1964. Aðalbjörg var
yngst þriggja barna þeirra sem
upp komust. Hin voru Baldvin,
útibússtjóri KEA á Dalvík, f.
1901, d. 1975, og Jórunn, hús-
móðir á Dalvík, f. 1906, d. 1990.
Fóstursystir þeirra var systur-
dóttir Jóhanns, Rannveig Stef-
ánsdóttir, húsmóðir og handa-
,Að kveðja er að deyja svolítið."
Þetta orðtak Frakka leitar á hugann
þegar ég kveð Aðalbjörgu Jóhanns-
dóttur, Óllu frænku, í hinsta sinn.
Með henni hverfur síðasti tengiliður
minn við það umhverfi sem mótaði
mig á bernsku- og unglingsárunum
á Dalvík. Ég man eftir Óllu jafnlengi
og ég man sjálfan mig. Þær systur,
Jói-unn og hún, stóðu móður minni
næst alia tíð, þær bjuggu nokkurn
veginn á sama blettinum aliar þrjár
og samgangur milli þeiri-a var stöð-
ugur, nánast daglegur. Alla var
þeirra langyngst og kveður síðust.
Alla í Sogni var hún löngum nefnd
á Dalvík. Hún fæddist í Sogni, húsi
sem faðir hennar reisti í miðju Dal-
víkurþorpi sem þá var að verða til.
Þegar hún var á þriðja ári seldi
hann kaupfélaginu húsið og fjöl-
skyldan fluttist í annað hús niðri í
fjörunni sem fólk nefndi einnig
Sogn, þótt Jóhann og Guðlaug hefðu
ekki ætlast til þess. Þarna niður frá
bjó Alla með móður sinni þegar ég
man fyrst til. Þá var hún handa-
vinnukennari við skólann; móðir mín
hafði gegnt því starfi á undan henni
og tók við því aftur um skeið eftir að
Alla fór að vinna hjá kaupfélaginu.
Um svipað leyti réðst hún í það stór-
ræði að byggja sér hús við Hólaveg
sem þá var verið að leggja, og varð
það númer 5. Þangað fluttust þær
mæðgur og Alla bjó þar áfram eftir
lát móður sinnar, lengst af uppi í risi
eftir að hún hafði selt neðri hæðina.
Þarna á risinu gisti ég alltaf í Dal-
víkurferðum mínum síðustu áratugi
og kynntist henni þá betur en ég
hafði gert á unglingsárum.
Sambúð fólks við umhverfi sitt er
með ýmsum hætti. Sumir láta það
kæfa sig, leggja svo mikið kapp á að
þóknast því að einstaklingssvipmót-
ið verður dauflegt. Aðrir reyna að
loka að sér og einangrast frá öðru
fólki, verða það sem kallast sérvitr-
ingar. Ég býst við að það hendi frek-
ar þá sem einhleypir eru. En Alla
frænka gerði hvorugt af þessu. Hún
hafði lifandi áhuga á fólki og fylgdist
vel með því sem gerðist á Dalvík og í
þjóðfélaginu almennt. Hún lagði
rækt við frændsemi og vináttu flest-
um fremur. En hún lagði líka rækt
við sjálfa sig og átti sér hugðarefni
sem hún sinnti af miklum áhuga.
Náttúrufræði, einkum grasafræði,
var henni hugfólgin, einnig garð-
rækt, og matjurtirnar sem hún
ræktaði í garðinum við húsið sitt
voru sannarlega gróskumiklar. Hún
safnaði líka jurtum og pressaði og
gaf þær Safnahúsinu á Dalvík, þar
sem má líta þetta safn hennar uppi á
spjöldum.
Seinni árin fékk AUa mikinn
áhuga á ættfræði, sérstaklega svarf-
dælskum ættum. Enga bók las hún
jafnmikið og Svarfdælinga, hið
merka mannfræðirit Stefáns Aðal-
steinssonar um búendur í Svarfað-
ardal eins langt aftur og rakið verð-
ur. Þá fór hún að kynna sér sína eig-
in ætt rækilega og birti nokkuð um
þau efni í Norðurslóð, því hún var
vel ritfær. Árið 1983 birti hún grein-
ina „Þórður hökulangur og niðjar
vinnukennari á Dal-
vík, f. 1902, d. 1993.
Aðalbjörg gekk í
barna- og unglinga-
skóla á Dalvík, tók
gagnfræðapróf frá
Menntaskólanum á
Akureyri 1935 og
próf frá Húsmæðra-
skólanum á Lauga-
landi í Eyjafirði 1940.
Hún átti heima á Dal-
vík alla ævi. Hún
kenndi handavinnu
stúlkna við Barna- og
unglingaskólann
1948-56 og annaðist
jafnframt ljósböð í skólanum
1944-56. Síðan vann hún við af-
greiðslustörf í vefnaðarvörudeild
útibús KEA fram um 1980. Hún
var ógift og barnlaus.
Utför Aðalbjargar fer fram frá
Dalvíkurkirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
hans, - í fótspor feðranna í móðu-
harðindunum". Þar segir hún í lokin,
eftir að hafa rakið margvíslegan
fróðleik um þetta ættfólk sitt: „Mér
hafa fundist móðuharðindin vera í
þvílíkri órafjariægð. En það er þá
ekki lengi’a en svo að þarna eru
langa-langa-langafar mínir og ömm-
ur, börn þessa voðalega tíma. Sann-
arlega hef ég færst nær þessu fólld
og kynnst því ofurlítið. Og nú þykir
mér orðið reglulega vænt um það
allt saman.“ - Það er ekki undarlegt
að konu sem bar slíkan hug til for-
mæðra sinna og forfeðra þætti vænt
um það ættfólk sem nú lifir, enda
var það svo, og þær kenndir voini
henni endurgoldnar. Margir voru
þeh- sem fengu jólakveðju frá Öllu.
Einhvern tíma var hún að segja mér
frá ungum ættingjum sem hún vildi
halda tengslum við þótt hún þekkti
þá ekki mikið. „En ég er frænka
þeirra allra fýrir því,“ sagði hún.
Þarna hitti hún einmitt naglann á
höfuðið og kannski betur en hún
sjálf vissi. Frummerking orðsins
frændi er vinur og frænka er þá vin-
kona. í þeirri merkingu var Alla
frænka allra sem hún hafði sam-
skipti við, hvort sem þeir voru í
skyldleika við hana eða ekki.
Alla var lágvaxin, hnellin og lá
hátt rómur. Að skaplyndi var hún
hress og kát, víl eða vol fundust ekki
í fari hennar. Hún var tilbúin að
leggja á nýjar slóðir sem sést á því
að hún eignaðist tölvu komin undir
áttrætt, ekki síst til að geta komið
ættrakningum sínum í aðgengilegt
form.
Það er bjart yfir minningunni um
Öllu frænku. í minni vitund er hún
órjúfanlega tengd þeim heila og
trausta heimi sem var skjólgarður
ungum gróðri sem þar óx upp. Hall-
dór Laxness leggur okkur hér sem
oftar orð á tungu. Þetta er heimur
sem einu sinni var, segir hann, „og
reyndar lángt frá því að vera góður,
þó hann væri á margan hátt betri en
okkar heimur núna; en á þessari
liðnu tíð kom hlýtt hjartalag, grand-
vör framkoma og virðíng fyrir náún-
ganum í staðinn fyrir réttlæti úr
tölvu; þar var sú fegurð í mannlegri
sambúð sem ekki varð lifað án þrátt
fyrir alt og alt og alt.“ (I túninu
heima, 228.)
Við kveðjum Öllu frænku með
hugheilum þökkum fyrir hennar
löngu og góðu návist og allt sem hún
gerði til að auðga líf okkar. Hún
hvíli í friði.
Gunnar Stefánsson.
Elskuleg uppáhaldsfrænka okkar,
hún Alla, er látin, nýorðin 83ja ára
gömul. Óviða var svo ljóst hvað ald-
ur er afstætt og órætt hugtak sem
samvistum með Öllu. Hún var mikið
náttúrubarn og elskaði og virti ekki
aðeins allt sem lifði heldur einnig
moldina, grjótið og landslagið. Hún
bar allt til enda forvitni og fróðleiks-
fýsn barnsins og einlæga gleði yfir
nýjum uppgötvunum. Á áttræðis-
aldri fékk hún sér tölvu og án þess
að hafa nokkru sinni lært
fingrasetningu eða átt neina fyrri
reynslu af tölvum setti hún sig vel
inn í stýrikerfi og nauðsynleg forrit
til að koma ættfræðirannsóknum
sínum á blað. Þau skrif eru nú mörg
hundruð blaðsíður með smáu letri.
Eðlislæg ft-óðleiksíysn hennar bar
hana áfram við hvorttveggja að læra
á tölvuna og safna upplýsingum um
ættir og áa en einnig svo fjölmargt
fleira. Hún gerði fyrir fáum árum
merkilega útdrætti og greinar úr
dagbókum afa síns, Jóhanns Jóns-
sonar á Ytra-Hvarfi, sem var hrepp-
stjóri og oddvití sveitarstjórnar
Svarfdæla á öndverðri síðustu öld.
Þessi dagbókarbrot sem birtust í
Norðurslóð gáfu einstaka sýn í
mannlíf á Islandi fyrir hundrað ár-
um, sorgir fólks og gleði og þau
vandamál sem verið var að leysa á
þeim tíma. Þessi ritstörf hennar
sýna vel ást hennar og áhuga á
mannfólkinu og jákvæða og upp-
byggilega fróðleiksfýsn hennar sem
var algerlega laus við dóma eða að
Alla meiddi neinn með óábyrgu tali.
Fyrir skömmu sagði hún við okk-
ur að ef hún væri fíkill væri hún
moldarfíkill. Hún hafði slíka unun af
gróðri og garðrækt að það lét engan
ósnortinn sem henni kynntist. Garð-
urinn hennar bar þess gleggstan
vott en varla eru tvö tré í garðinum
af sama afbrigði sömu gerðar. Alla
var hinn hreinræktaði náttúruvís-
indamaður. Þótt garðurinn hennar
hafi lengi verið afskaplega fallegur
var hann þó fyrst og fremst til-
rauna- og rannsóknastofa Öllu. Alla
var óþreytandi við að gera tilraunir
og gladdist yfir árangrinum ein með
sjálfri sér án nokkurrar ytri umbun-
ar eða launa. Síðasta vetur gerði
hún tilraunir með fræ af stóru al-
askaöspinni sinni í blómabakka fyrir
utan gluggann á annairi hæð. Hún
var stolt af að hafa komið til
nokkrum plöntum af fræjunum en
óttaðist að þær hefðu þomað og
kalið þegar dvölin fyrir sunnan varð
lengri en til stóð.
Alla notaði ekki aðeins garðinn til
að rannsaka plöntur, þar rannsakaði
hún líka tilhugalíf þrasta og íylgdist
með hreiðurgerð, viðkomu og endur-
komu fuglanna að ári og þekkti þá
hverjir voru ungar úr hennar garði
og hvernig fullorðnu fuglarnir skil-
uðu sér aftur. Mýsnar sem flestir
garðeigendur hefðu reynt að losa sig
við vora vinir hennar sem hún gaf
nöfn. Þótt það væri eftir tvö hjarta-
áfoll í upphafi þessa árs sá Alla allt
annað í rósunum sem henni voru
færðar á sjúkrabeðinn en flestir
sjúklingar. Hún tók af stilkum
þeirra afleggjara og leitaði upplýs-
inga um hvernig best væri að koma
slíkum rósaafleggjurum til, hvaða
afbrigði væru vænlegust og hvernig
best væri að geyma þá þar til hún
kæmist heim.
Öllu fannst hún enn eiga margt
ógert og vart væri komið að leiðar-
lokum og undraðist hversu margt
fullorðið fólk væri yngra en hún.
„Mér finnst alltaf að ég sé yngst en
uppgötva svo oft að ég er elst,“ sagði
Álla. í jákvæðasta skilningi týndi
Alla aldrei barninu í sér og bjó yfir
einlægri gleði yfir öllu því sem til-
veran birtir okkur. Samvistum við
hana var ekki til neitt kynslóðabil.
Við sóttumst eftir félagsskap hennar
allt frá fyrstu bernsku okkar því hún
hafði svo mörgu jákvæðu að míðla
jafnframt því sem í hennar augum
voru allir jafn áhugavert og merki-
legt fólk hver sem aldur, staða eða
kyn var. Alla sannaði okkur sem
þekktum hana að fólk hefur hlut-
verki að gegna alla ævi. Samvistir
við hana og samtöl örvuðu þessa
þætti í okkur sem voru henni svo
eðlislægir allt til enda.
Af öllu hjarta þökkum við Öllu allt
það jákvæða, góða og uppbyggilega
sem hún gaf lífi okkar. Ritað er að
sælir séu þeir sem af hjarta eru lítil-
látir. Enginn sem við höfum kynnst
er þá í dag sælli en Alla. Guð blessi
hana og minningu hennar.
Helgi Jóhann Hauksson, Unnur
Aðalbjörg Haukssdóttir, Alda
M. Iiauksdóttir, makar og börn.
Hún Alla frænka mín, 83ja ára, dó
þriðjudaginn 17. febrúar, hún var
ótrúlega góð við mig og var alltaf að
gefa mér eitthvað. Hún átti heima á
Dalvík svo að ég sá hana ekki oft.
Hún var mjög flink með
brennipenna, einu sinni til dæmis
brenndi hún heilt dúkkurám og út-
koman var stórkostleg, hún gaf syst-
ur minni það. Hún var eins og amma
við okkur. Hún var oft hjá okkur á
afmæli systur minnar, 31. desember.
Hún brenndi einu sinni litla tunnu
handa mér og sendi í pósti. Svo gaf
hún mér fullt af dóti sem ég fann hjá
henni. Ein jólin gaf hún mér lítið
hús úr steini og þúsundkall, og síð-
ustu jól gaf hún mér litla sæta styttu
sem hún bjó sjálf til og þúsundkall.
Hún var besta frænka sem hægt var
að hugsa sér. Svo um jólin brenndi
hún og litaði litla flöskuupptakara
og svo líka klukku, myndin var mjög
flottur lax. Hún var heima hjá mér
svona einum og hálfum mánuði áður
en hún dó, svo kom hún aftur heim
til mín eftir þónokkra dvöl á spítala
og fór svo fljótlega aftur á spítalann.
Hún ræktaði lúpínur í garðinum
hjá sér, þess vegna var garðurinn
hjá henni mjög litríkur, gult, rautt,
fjólublátt, bleikt og allskyns litir.
Þar eru líka allskyns tré og fleiri
jurtir. Fyrir nokkrum árum fékk
hún Macintosh-tölvu og fór að skrifa
ættfræði ættar sinnar án nokkurrar
æfingar. Hún var voðalega góð við
allt og alla í kringum sig. Hún átti
ekki mikla peninga, samt var hún
alltaf að gefa manni ýmislegt. Hún
er svo sannarlaga uppáhalds
frænka, hún var svo góð að það ligg-
ur við að hún hafi verið of góð, en
„góðmennskan á sér engin takmörk"
eða hvað? En það vill svo til að allir
deyja einhvern tímann og það gerði
hún frænka mín um þessar mundir.
Svo ég vona bara að henni líði vel
uppi á himnum því hún er jú besta
frænka sem hægt er að hugsa sér.
Þinn frændi,
Einar Axel Helgason, 9 ára.
Elskuleg „Alla frænka“ er látin.
Hún var móðursystir mín en líka
miklu miklu meira. Frá því að ég
man eftir mér talaði hún við mig
eins og jafningja, sagði mér sögur,
fór með mig upp í fjall til berja og í
blómaskoðun. Hún tók okkur systk-
inin með að veiða á bryggjunni og
mig með sér í síldarsöltun frá því ég
var 10 ára gömul. Síðan kom að
börnunum mínum og svo barna-
börnum. Þegar börnin komu í heim-
sókn til hennar á Dalvík tjaldaði hún
venjulega úti á bletti hjá sér ef það
var sólskin og þar var skemmtilegt
að vera. Alltaf gaf hún sér tíma. Alla
var einstaklega Ijúf og kát og iðin,
eins og dæmið um tölvuna hennar
sýnir. Þegar hún var komin á átt-
ræðisaldur fékk hún sér tölvu og var
langt komin með að skrá ættartal
okkar, mikið rit, þegar hún lést.
Alla fór þrisvar með mér til út-
landa og þar af var hennar fyrsta ut-
anlandsferð til Kanarí 1978. Þar
naut hún þess aldeilis að skoða gróð-
urinn og grjóthleðslurnar svo og
sandinn og sjóinn. Hún bjó alla tíð í
íbúðinni sinni eftir að hún flutti úr
Sogni. Að Hólavegi 5 var vin fyrir
okkur sem skruppum norður síðustu
árin. Hún fylgdist vel með öllum af-
komendum systkina sinna og kom
orðið suður um jól til að hjálpa okk-
ur við laufabrauðsgerð. Það var svo
á nýársdag nú sem hún veiktist al-
varlega. En hún vildi fara norður og
þar lést hún. Það er mikið tómarám
sem myndast við lát Öllu. Ekki leng-
ur þessar kátu, hressilegu kveðjur,
ekki lengur rökræður um hvað eina,
bæði í pólitík, náttúranni og mann-
legu lífi.
Ég vona, að hún geti haldið áfram
að sinna öllum þessum áhugamálum
í Paradís hjá Guði sínum.
Kveðja,
Kristín H. Tryggvadóttir.
Að koma og fara það er lífsins
saga og nú er elsku Alla frænka far-
in og við setjumst niður og hugsum
til hennar og rifjum upp liðnar sam-
verustundir með henni. Það var svo
skemmtilegt að ræða við hana, hún
var svo fróð um alla hluti, áhugasöm
og yndisleg í alla staði. Alla hafði
mikinn áhuga á ættfræði og vann
mikið í henni. Hún var mannvinur
og ræktarleg og fóru börnin ekki
varhluta af því. Hún hafði yndi af
því að gefa og gleðja aðra og gjaf-
irnar gerði hún gjarnan sjálf og þær
voru mjög fallegar. Undanfarin jól
áttum við því láni að fagna að hafá
ÖIlu hjá okkur og við munum ávallt
varðveita þann tíma í hjörtum okk-
ar.
Síðastliðið sumar heimsóttum við
hana. Það var vel tekið á móti okkur
og við áttum góðar stundir saman.
Þegar við fórum sýndi hún okkur
garðinn sinn sem hún hafði svo
miklar mætur á og var búin að
leggja svo mikla vinnu í, og mikið
var hann fallegur.
Elsku Alla, við erum þakklát fyrir
að hafa kynnst þér og kveðjum þig
með virðingu og biðjum Guð um afi
geyma þig og varðveita.
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur ið sama;
en orðstír deyr aldregi,
hveim er sér góðan getur.
(Úr Hávamálum.)
Guðlaugur og Valdís.
Mig langar með nokkram orðum
að minnast minnar elskulegu
frænku sem nú er dáin. Með Öllu
frænku er farin stór kona, þó ekki
hafi hún nú verið há í lofti.
Alla fænka var alveg einstök'
kona, langt á undan sinni samtíð.
Hún hafði t.d. mikinn áhuga á ætt-
fræði og fyrir nokkrum árum, áður
en tölvan varð almenn heimiliseign,
keypti hún sér Macintoshtölvu og
ættfræðiforrit til að sinna þessu
áhugamáli sínu almennilega. Ég
man glöggt hve stolt og spennt hún
var, alveg eins og lítil stelpa, þegar
hún sýndi okkur þetta nýja leikfang
sitt. Álla hafði líka mikinn áhuga á
náttúrunni, á mörgum árum safnaði
hún alls konar jurtum og blómuin-
sem hún þurrkaði og merkti. Hún
átti t.d. stórt og merkilegt grasa-
safn, sem hún gaf Byggðasafni Dal-
víkur, þar sem það er til sýnis. Hún
lék sér að því að rækta lúpínur, sem
hún átti í öllum hugsanlegum litum,
og var alltaf gaman að skoða garð-
inn hennar og dást að litadýrðinni
hjá henni.
Alla frænka var í rauninni mikill
alþýðuvísindamaður, ef hún hefði
fæðst einhverjum tugum ára síðar
er ég sannfærð um að hún hefði
numið einhver náttúruvísindi.
Áhugi hennar á öllu því sem viðkom
lífinu og náttúrunni gerði hana að
þeirra manneskju sem hún var, hún
lifði lífinu lifandi.
Eiginmenn okkar systranna
höfðu allir orð á því, eftir að hafa
hitt hana í fyrsta sinn, að þarna
færi einstök manneskja. Jákvæðni,
hennar og glettni og það hve ung í
anda hún var gerði það að verkum
að það var alltaf gaman að koma til
hennar og ræða hin ýmsu mál.
Börain okkar tóku strax ástfóstri
við hana, því hún gaf börnum alltaf
þann tíma sem þau þurftu.
Alla giftist aldrei né eignaðist
börn, en hún var þeim mun betri
við okkur frændsystkinin. Ég á
margar góðar minningar frá því ég
var lítil og kom í heimsókn á Hóla-
veginn til Öllu frænku. Hún átti svo
margt sem var skemmtilegt að^
skoða og alltaf gaf hún sér tíma tíf
að sitja og ræða málin. Minnisstæð-
ust eru mér hreiðrin sem alltaf
voru í garðinum hjá henni. Það
fyrsta sem ég lærði í náttúrufræði
var þegar Alla sýndi mér hreiðrin,
ungana og atferli fuglanna sem
urpu í garðinum hennar. Þar
fræddi hún mig um fuglana og líf
þeirra. Mér fannst alltaf eins og
hún næði einhverju sambandi við
þessa litlu vini sína, þau skildu
hvert annað.
En nú er hún farin þessi litla
hnellna kona sem alltaf var svof
gaman að hitta. Fyrir hönd okkar
systkinanna og fjölskyldna okkar
vil ég þakka þér, kæra frænka, fyr-
ir allt það sem þú gafst okkur. Það
verður skrítin tilfinning að keyra
framhjá Hólavegi 5 og engin Álla
frænka til að heimsækja. Kæra
frænka, hvíl þú í friði.
Inga J. Arnardóttir. ►