Morgunblaðið - 24.02.1998, Blaðsíða 36
MORGUNBLAÐIÐ
36 ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRÚAR 1998
A-----------------------------
AÐSENDAR GREINAR
Fasta og föstuhald
ENGINN einstak-
lingur hefur haft dýpri
og varanlegri áhrif á
trúarlíf Islendinga en
Hallgrímur Pétursson.
Mörg af versum og
orðatiltækjum Passíu-
sálma hans hafa verið á
vörum þjóðarinnar allt
til þessa dags. Enginn
Islendingur efast um
snilld þeirra hvað mál-
far, ljóð og stíl snertir,
né trúarhita, bæn og
innileika.
Fyrstu bænir sem ís-
lensk böm læra eru úr
Passíusálmunum og
sjaldan eða aldrei er látinn kvaddur
á Islandi án þess að sunginn sé
sálmur eftir Hallgrím. Stærsta
kirkja landsins ber nafn hans. Hún
var reist af íslensku þjóðinni sem
þakkarsveigur í minningu Hall-
gríms Péturssonar. Það var gæfa
mín að fá að þjóna í þeirri kirkju um
árabil og verða vitni að þeirri djúpu
virðingu pg kærleika sem almenn-
ingur á íslandi ber til Hallgríms
Péturssonar og sálma hans, trúar,
orðsnilldar og visku. Islenska þjóð-
,in stendur í ómetanlegri þakkar-
skuld við Hallgrím Pétursson og
þann arf sem hann lét okkur í té í
sálmum sínum.
Um aldir voru Passíusálmarnir
lesnir og sungnir á flestum heimil-
um landsins á föstunni. Ríkisút-
varpið hefur um langa hríð útvarp-
að lestri Passíusálmanna daglega
frá upphafí níuviknaföstu til páska.
Ríkisútvarpið á heiður skilinn fyrir
það. Þjóðin kann vel að meta lestur
Passíusálmanna og fylgist með og
ræðir hvemig viðkomandi lesari
leysir sitt hlutverk af hendi. Og nú
hefur Ríkisútvarpið tekið tölvu-.
tæknina í þjónustu sína og sent
Passíusálmana út á alnetið. Ég vil
fyrir hönd þjóðkirkjunnar og allra
þeirra fjölmörgu Islendinga sem
unna Passíusálmunum þakka Ríkis-
útvarpinu fyrir þessa þjónustu. Ég
vil líka þakka Svanhildi
Oskarsdóttir fyrir lest-
urinn það sem af er
þessu tímabili. Guð
blessi hana og alla sem
leggja hönd og huga að
verki að því að þjóðin
fái að heyra og njóta
þess auðs sem Passíu-
sálmamir geyma.
A vinnustað mínum
safnast starfsfólkið
saman á hverjum
morgni í upphafi
vinnudags og les Pass-
íusálm. Það er dýr-
mætt okkur öllum sem
njótum. Þann sið ættu
fleiri að taka upp, á vinnustöðvum
og stofnunum, umfram allt í kirkj-
um landsins. Það gefur ómetanleg-
an styrk.
Persóna og saga Hallgríms Pét-
urssonar hefur snortið fólk djúpt.
Hann lifði mikil örlög og vissi vel
hvað lífið er. Gæfa og gleði, smán og
niðurlæging, sorg og þjáning, allt
Persóna og saga Hall-
gríms Péturssonar hef-
ur snortið fólk djúpt,
segir herra Karl Sigur-
björnsson. Hann lifði
mikil örlög og vissi vel
hvað lífíð er.
þetta þekkti hann. Sá sem yrkir í
Passíusálmunum þekkir af eigin
reynslu breyskleika mannsins og
synd, og hefur þreifað á fyrirgefn-
ingu syndanna. Hann þekkir líka
sorgina og óttann við dauðann ekki
bara af afspurn heldur á sjálfum
sér. Og loks blasir við að hann
þekkir þann styrk sem trúin á Jesú
Krist gefur, hann þekkir skjólið í
skugga krossins og kraft upp-
risunnar. Allt þetta gefur Passíu-
sálmunum dýpt og hljóm sem eng-
an lætur ósnortinn. Passíusálmam-
ir eru ómetanlegur fjársjóður bæna
og lífsvisku.
Jesús Kristur lagði áherslu á
bæn og föstu. Hvað er fasta? Flest-
ir vita það. Það er að neyta ekki
fæðu eða alla vega að neita sér um
einhverja fæðu tímabundið. Fasta
nútímans er oftast í læknisfræði-
legum tilgangi eða til þess að koma
„línunum í lag“. En í trúarlífi hefur
fasta dýpri tilgang, að láta á móti
sér í mat og drykk til að einbeita
sér að andlegum hlutum. Fastan er
tími sjálfsprófunar, og til að dýpka
og þroska trúarlíf sitt, samfélag sitt
við Krist. Það gerist með kyrrð og
bæn, og með því að leitast við að
lifa látlausara lífi. Fasta merkir að
við prófum okkur sjálf, skoðum og
íhugum hvað það er sem gefur líf-
inu gildi í raun og veru - og hvers
vegna við þurfum á frelsaranum að
halda, og boðskap hans. Hún er
bæn í verki, viðleitni til að einbeita
sér að bænalífi og að láta eitthvað á
móti sér til að geta gefið öðrum.
Það þurfum við að læra hér á landi.
Bæn og fasta em mikilvæg í kenn-
ingu Jesú, fasta sem er bæn í verki.
Þegar Jesús talar um föstu er ljóst
að hann gengur út frá henni sem
sjálfsögðum þætti trúarlífsins.
Hann rökstyður hana ekki. En um-
fjöllun hans er af sama toga og hjá
spámönnum Gamla testamentisins.
Þeir lögðu áherslu á að fasta er
ekki bara hlýðni við ytri venjur,
heldur endurnýjun hugarfars. Þar
segir: „Nei, sú fasta, sem mér líkar,
er að leysa fjötra rangsleitninnar,
láta rakna bönd oksins, gefa frjálsa
hina hrjáðu og sundurbrjóta sér-
hvert ok. Það er að þú miðlir hinum
hungruðu af brauði þínu.“(Jes.58.6-
7.) Frá fornu fari hefur fasta verið
bundin ákveðnum dögum og tíma-
bilum. Til forna föstuðu kristnir
menn jafnan á sjötta degi vikunnar,
þeim degi er Kristur var krossfest-
ur, og af þeim sið dregur dagurinn
Karl Sigurbjömsson
STUNDUM hendir
það okkur að misskilja
hlutina viljandi eða
óviljandi. Góður maður
sagði eitt sinn að mis-
skilningur væri einhver
alversti skilningur sem
hægt væri að leggja í
hlutina.
Ég hef orðið var við
misskilning í sambandi
við svokallað kvóta-
brask. Sumir leggja
þann skilning í umræð-
una, að banna eigi að
millifæra aflaheimildir.
Þannig verða til fyrir-
sagnir í fjölmiðlum eins
~^og: „Við erum mjög háðir því að
geta leigt kvóta til okkar. Annars
verður enginn rekstrargrundvöll-
ur“. Þeir sem svona tala hafa mis-
skilið eitthvað. Kvótakerfið var sett
á til að stjóma fiskveiðum og milli-
færa aflaheimildir og aflakvóta. Ein
útgerð sneri sér að rækju og seldi
þorskkvótann. Önnur útgerð sneri
sér að síld og leigði frá sér annað
o.s.frv. Þessi sérhæfing með skipti á
aflaheimildum var forsenda kvóta-
kerfisins og á sér hagfræðilegan
rökstuðning sem fáir mótmæla.
, Þetta er kallað hagræðing.
Það sem deilan snýst um í dag er
bara alls ekki þetta. Deilan varð til
vegna þess að nokkrar útgerðir með
fiskverkum fóru að nýta sér aðstöðu
sína, í skjóli úthlutaðra forréttinda,
til þess að þvinga niður fiskverð
með því að „skaffa kvóta“ (tonn á
móti tonni). Með því móti fénýttu
^þeir aflaheimildir til þess að þvinga
niður verð á hráefni.
Tilgangurinn var að
græða aukalega og út-
rýma samkeppni í fisk-
vinnslu með því að
ryðja burtu þeim sem
ekki áttu kvóta. í leið-
inni þvinguðu þeir nið-
ur laun áhafnar hjá út-
gerðinni sem gerðist
„leiguliði". Með þessu
móti hófust illindin.
Skipti á aflaheimildum
eru í sjálfu sér rökrétt
hagræðing. Því mót-
mæla fáir. En skipti á
aflaheimildum með því
að lækka laun áhafnar
og ryðja burtu samkeppni í fisk-
vinnslu er þreföld hagræðing.
Þannig varð til orðið „kvótabrask"
sem er býsna kurteisislegt orð yfir
þann gjörning að þvinga fjármagn
frá þriðja og fjórða aðila í skjóli for-
réttinda (sjómönnum og fiskverk-
endum sem ekki eiga útgerð).
Hagnaðurinn af þessu braski hefur
hækkað verð á veiðiheimildum það
mikið að verð á leigukvóta á þorski
er stundum hærra en hægt er að fá
fyrir fisk með haus og hala! Er ekki
maðkur í mysunni? Er ekki braskið
forsenda hárrar ávöxtunar afla-
heimilda þegar kíló á þorskkvóta er
komið yfir 700 krónur! Skömmtunin
virðist forsenda hárrar verðmynd-
unar og fnykurinn af því hvers
vegna sumir vilja ekki auka afla-
heimildir í þorski angar hér norður
á hjara veraldar, á móti vindi! Verði
braskið stöðvað gerist tæplega
nokkuð annað en verð á aflaheimild-
um lækkar þar sem hagnaðurinn af
braskinu minnkar.
A skömmtunarárunum gengu
bílainnflutningsleyfi kaupum og söl-
um með alls kjms ógeðfelldu braski í
skjóli úthlutaðra forréttinda. Þetta
brask var afnumið og er miður fagur
blettur í verslunarsögu landsins.
Þeir sem fá úthlutað kvóta í dag og
eru svo gráðugir að stunda kvóta-
brask eru að grafa sér gröf. Þeir eru
í reynd sterkustu talsmenn auðlinda-
skatts á sjávarútveg. Þeir sem remb-
ast svo eins og rjúpan við staurinn á
móti slíku gjaldi en verja braskið
með hinni hendinni eru býsna langt
frá því að vera trúverðugir. Margur
verður af aurum api. Með sama
áframhaldi eru þeir aðilar sem ætla
að halda áfram með braskið að stór-
skaða álit heiðarlegra útgerðar-
manna eins og flestir útgerðarmenn
eru. Kvótabrask til að þvinga fjár-
magn af þriðja og fjórða aðila er að
Er ekki braskið
forsenda hárrar
ávöxtunar aflaheimilda,
spyr Kristinn
Pétursson, þegar kíló á
þorskkvóta er komið
yfir 700 krónur?
mínu áliti ólögleg fjárþvingun og
stenst ekld gagnvart kjarasamning-
um sjómanna, samkeppnislög, eða
jafnréttisreglu stjómarskrár lýð-
veldisins. Ef þetta kvótabrask verð-
ur látið afskiptalaust af stjórnvöld-
um lengur þá getur mafían gert hag-
kvæmnikönnun á því að flytja höfuð-
stöðvar sínar til landsins.
Höfundur er fískverkandi án út-
gerðar.
Misskilið
kvótabrask
Kristinn Pétursson
nafn sitt hjá okkur, föstudagur. Sá
siður að fasta fyrir stórhátíðarnar
er einnig gamall. Tímalengd páska-
föstunnar var löngum á reiki.
Ymist var hún níu vikur eða sjö,
sem síðan varð ofan á. Níuvikna-
fasta lifir samt í tímatali kirkjuárs-
ins og frá upphafi níuviknaföstu
eru passíusálmarnir lesnir í ríkisút-
varpinu.
Sjöviknafastan eða langafastan
hefst með öskudegi. Þá em fjöru-
tíu virkir dagar til páska. Þeir
minna á dagana fjörutíu er Jesús
fastaði í eyðimörkinni eftir skírn
sína. Bolludagur og sprengidagur
eru leifar kjötkveðjuhátíða fyrir
föstubyrjun. Orðið karneval er úr
spænsku og merkir að kjötið er
kvatt. Oskudagur dregur nafn sitt
af því að fyrr á tíðum var fólk signt
með ösku við messu þessa dags,
sem tákn iðrunar. Við könnumst
við orðtakið „að iðrast í sekk og
ösku“. Að iðrast merkir að snúa
við, breyta um lífsstefnu. Litur
föstunnar er fjólublár, litur iðrunar
og yfirbótar.
Kristið trúarlíf er innlifun.
Hvergi kemur það betur í ljós en í
trúariðkun föstunnar, dymbilviku
og páskum. Að lifa sig inn í hrynj-
andi kirkjuársins, og ganga inn í
sorg krossins og fögnuð upprisunn-
ar, gefur trúarlífinu aukna dýpt og
trúnni nýjan hljóm. Lífið er ekki
einlitt né í einni vídd, það hefur
margræðan hljóm og lit og það allt
vill Guð helga. Það sýnir kross Jesú
og páskamir hans. Hann vill helga
sorg okkar, þjáningu og mótlæti og
með honum verður það til blessunar
og gleði. Og hann vill helga gleði
okkar og gæfu og gefa þá hamingju
sem kærleikurinn er, triíin og von-
in.
Fasta er trú og bæn í verki, það
að gefa af sjálfum sér, fórna, vegna
þeirra sem búa við bág kjör. Það
hefur vissulega glatast úr vitund
okkar samtíðar. Þjóð okkar þarf að
snúa af vegi sóunar og græðgi sem
æ meir ógnar lífi og samskiptum og
feta leið hins gjafmilda kærleika. A
föstunni skulum við minnast söfn-
unarátaks Hjálparstofnunar kirkj-
unnar. Að þessu sinni er það helgað
baráttunni gegn barnahermennsku.
I samtíðinni þirtast ógn og hörm-
ungar stríðs og ofbeldis í þeirri
skelfilegu mynd að æ oftar eru
börn tekin og þjálfuð til hernaðar.
Hjálparstofnun kirkjunnar vinnur í
samvinnu við erlendar hjálpar-
stofnanir að því að koma þessum
vesalings fórnarlömbum hatursins
til hjálpar.
Krossferli’ að fylgja þínum
fýsir mig, Jesú kær,
væg þú veikleika mínum,
þó verð’eg álengdar Qær.
Þá trú og þol vill þrotna,
þrengiraðneyðinvönd,
reis þú við reyrinn brotna
og rétt mér þína hönd.
Höfundur er biskup íslands.
Atkvæðagreiðsla um
sj ávarútvegssýningar
NOKKUR stór fyr-
irtæki sem voru á síð-
ustu sjávarútvegssýn-
ingu í Laugardalshöll
stóðu nýlega fyrir at-
kvæðagreiðslu sem átti
að skera úr um að að-
eins ein sjávarútvegs-
sýning yrði haldin hér
á landi 1999. Atkvæða-
vægið var þannig upp
byggt að fyrirtækin
fengu eitt atkvæði fyrir
hverja byrjaða 10 fer-
metra sem þau höfðu á
síðustu sýningu. Þann-
ig fengu sum fýrirtæki
6-10 sinnum fleiri at-
kvæði en önnur.
Þeir nýju aðilar sem voru að bóka
sig inn á væntanlegar sýningar
fengu ekki að kjósa. Ekki fengu all-
ir aðilar síðustu sýningar atkvæða-
seðla og ekki fengu þeir erlendu að-
ilar sem tekið hafa þátt í sjávarút-
vegssýningum á íslandi að taka þátt
í atkvæðagreiðslunni. Voru þeir þó
með um helming af sýningarsvæð-
inu á síðustu sjávarútvegssýningu.
Það voru fyrst og fremst stærstu
íslensku fyrirtækin sem báðu um
atkvæðagreiðslu þessa og það voru
einnig þeir sem völdu Coopers &
Lybrand til að annast atkvæða-
greiðsluna, en þetta fyrirtæki er
með höfuðstöðvar sínar í sama landi
(Englandi) og Nexus Ltd.
Það hvað sum stóru íslensku fyr-
irtækin hafa litla trú á íslenskum
skipuleggjendum og íslenskum
tæknimönnum er auðvitað þeirra
mál en persónulega tel ég að það
byggist á röngu mati samfara van-
máttarkennd þessara aðila.
Hitt er aftur á móti alvarlegt mál
þegar nokkur stór fyrirtæki nota
sína afstöðu til að beita þau smærri
slíku ofríki.
Hvernig ástand halda menn að
myndi skapast innan Sameinuðu
þjóðanna ef atkvæðavægi þar væri
bundið við fólksfjölda hverrar þjóð-
ar? Indverjar og Kínverjar myndu
ráða öllu. Sama gilti ef farið væri
eftir stærð landanna. Það færi lítið
fyrir smáríkjum eins og Islandi inn-
an samtakanna ef þessi háttur væri
hafður á.
Það er því mitt mat á áðurnefndri
könnnun að hún sé alfarið ómark-
tæk og á engan hátt bindandi og
alls ekki sæmandi þeim sem að
henni stóðu.
Eins og áður hefur
komið fram í grein eftir
mig í Morgunblaðinu
þá verður Style Int.
ekki með á Nexus sýn-
ingunni og ef aðstand-
endur FishTech ‘99 sjá
sér ekki fært að koma
upp sýningu í Laugar-
dalshöll á árinu 1999,
þá munum við vera
með sýningu á okkar
eigin vélum í nýju hús-
næði okkar við Mið-
hraun 12 í Garðabæ.
Þangað munum við
bjóða okkar viðskipta-
vinum.
Fyrirtækið Sýningar
ehf. sem stóð að skipulagningu Fis-
hTech ‘99 var ekki einvörðungu
stofnað til þess að sjá um sjávarút-
vegssýningar, heldur er það alhliða
vörusýningarfyrirtæki og hefur
þegar hafið undirbúning að sýningu
síðar á þessu ári og einni mjög
stórri sýningu árið 2000.
Að lokum þetta: Borgarstjórn
Reykjavíkur gerði mistök með því
að rétta ekki íslenskum aðilum
hjálparhönd með því að úthluta
þeim Laugardalshöll fyrir FishTech
Borgarstjórn Reykja-
víkur gerði mistök, seg-
ir Ragnar Magnússon,
með því að rétta ekki
íslenskum aðilum
hjálparhönd.
‘99, heldur kaus á óbeinan hátt að
stuðla að sýningu erlendra aðila í
Kópavogi. Og verði aðeins ein sjáv-
arútvegssýning 1999 munu margir
segja að borgaryfirvöld hafi á
óbeinan og afar klaufalegan hátt
flutt sjávarútvegssýninguna frá
Reykjavík í Kópavog. Borgaryfir-
völd vissu vel að hér var um tölu-
verða fjármuni að ræða og því var
með öllu óþarft að flytja þá yfir í
annað sveitarfélag, samfara því að
rýra tekjur þeirra aðila í borginni
sem tekjur hafa af sýningum sem
þessum.
Höfundur er iðnrekandi og fram-
kvæmdastjóri Style Int. ehf.
Ragnar Magnússon