Morgunblaðið - 24.02.1998, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRÚAR 1998 27
Morgunblaðið/Sigurður Sigmundsson
LEIKHÓPURINN er nokkuð jafn og koniast allir ágætlega frá sínu,
segir m.a. í dómnum.
Sfldin er kom-
in í Tungurnar
beggja handa og naut ég alls hins
nýja og ókannaða sem við blasti
i seinni hluta leiðarinnar, sér í lagi þá
byggð strjálaðist, opin 'og gróðursæl
í svæði tóku við.
A leiðarenda reyndist nokkuð
flókið að komast til hallarinnar, leið-
beiningar engar, merkingar hinar
frumstæðustu ef nokki'ar og menn
allstaðar að grafa, grafa og grafa í
spreng. Bersýnilega var verið að
iskipta um holræsakerfi og fleira
sem liggur neðanjarðar, enda í sov-
éthlutanum gamla. Hugðist í fyrstu
| ganga og litast um, en uppgötvaði að
nokkurri stund liðinni að slíkt væri
fóráð, tók leigubíl og reyndist vega-
lengdin til muna lengri en mig hafði
I grunað.
il Sanssouci hafði ég áður
komið, en þá í hópferð með
yfirnefnd Tvíæringisins í
Rostock ásamt fylgdarliði, og átti
þaðan góðar endurminningar um
annan sólbjartan sumardag. Með í
för voru Sigurður Sigurpsson mál-
ari, Anna kona hans, Arni Berg-
mann blaðamaður og fyrrum spúsa
mín. Giska frábrugðið að vera aleinn
á ferð, hafði þó sína kosti og að
þessu sinni var ekki einungis aðal-
höllin skoðuð, heldur foi-vitnast um
allt annað á vel skipulögðu svæðinu.
Reyndist vera stóram meira af hof-
um og hörgum en sýndist í fyrstu og
vegalengdirnar á milli nokkrar.
Beinar og breiðar götur mörkuðust
af torgum, gosbrunnum og mynda-
styttum. En fyrir góða skaparans
skikkan reyndist mögulegt að stytta
sér leið um víðan gi'ænan angan-
vanginn er alla vegna breiðir úr sér
með strjálum trjám, voldugum krón-
um, lundum og unaðslegu skógar-
þykkni í bland, drjúgu fuglalífi í lofti
og á láði. Opnunar Myndhússins
hafði víða verið getið í heimspress-
unni, enda Friðrik mikli hér eins og
í mörgu öðru langt á undan tíman-
um, var satt að segja að leggja
grunn að seinni tíma lisasöfnum. En
nú varð ég fyrir nokkrum vonbrigð-
um, ekki einungis fyrir yfirmáta
þéttpakkaða veggi, íburðarmikið og
takmarkað rými, heldur speglaðist
mótljósið frá hinum stóru gluggum á
þann veg á málverkin að illmögulegt
var að njóta þeirra sem skyldi. Sýnu
lakara að safnið var ekki eins mikil-
vægt og af var látið, en það hefur
sína skýringu. Fyrir hið fyrsta hafði
það ýmissa hluta vegna rýrnað í tím-
ans rás og verk í láni á öðrum söfn-
um, og svo hefði einvaldurinn betur
mátt hlýða eigin hjarta en taka
mark á fræðingum tímanna. Fyrir
þeim vora menn líkt og Leonardo og
Rafael nefnilega ekki nógu góðir í
safn hins germanska stórmennis!
Fyrir utan nokkur mikils háttar
frumverk van Dycks og Rubens,
ásamt perlu eftir Charavaggio, sem
vakti óskipta athygli reyndist nokk-
ur hluti myndanna verkstæðisvinna
og eftirgerðir, en vel að merkja í há-
um gæðaflokki. En safnið er þó
heimsóknar virði og á fögi'um degi
er upplagt að eyða dagsstund á
staðnum, taka lífinu með ró, minnast
upplýsingaaldar og vitrænna sam-
ræða þeirra Friðriks mikla og
Voltaire. Franski heimspekingurinn
var í þrjú ár gestur Friðriks, sem lét
innrétta sérstakt herbergi fyrir
hann í aðalhöllinni. I bækur hefur
ratað, að þeim hafi eitt sinn orðið
sundurorða og Voltaire horfið snúð-
ugur til Englands. En birtist svo öll-
um að óvörum og þá spurði Friðrik
forviða; hví snýrð þú aftur? Voltaire
svaraði; ég vil síður búa í landi sem
hefur 200 trúarbrögð en þar sem
menn kunna aðeins að búa til tvær
tegundir af sósum!
Sýningin Þýskalandsmyndir var
mjög upplýsandi um þróunina
beggja vegna múrsins og mörgum
mun hafa komið styrkur austan-
manna á óvart, sumir lítið síðri hin-
um nafnkenndu markaðssettu bóg-
um úr vestrinu. Auðvitað mun raun-
særri og íhaldssamari, en yfirburða-
menn í handverki, og trúa mín er að
í framtíðinni munu málarar eins og
Werner Túbke, Willi Sitte, Hans
Grundig og Wolfgang Mattheur á
vissan hátt þykja jafn mikilvægir og
hinir nafntoguðustu í vesturhlutan-
um. Sýningin var risastór og sýning-
arskráin eftir því, en að þessu sinni
bauð hún upp á full mikið lesmál,
sem gerði að verkum að færri en
ella nálguðust hana. En hér gat
maður fylgt því hvernig tvö ólík
stjórnkeríi markaðssettu myndlist
og hagnýttu hvort á sinn hátt til
framningar blóðríkri þjóðreisn. Enn
minntist ég þess glögglega, að á
Munchenaráram mínum síðast á
sjötta áratugnum þurftu framsækn-
ir listamenn í vesturhlutanum helst
á þeim uppslætti að halda, að hafa
sýnt í útlandinu, draumurinn var lof
um verk þeirra í París. En þróunin
hefur um margt snúið dæminu við,
Þjóðverjar hafa ræktað sína eigin
ímynd á þann veg að myndlistar-
vettvangur landsins er einn hinn
virtasti í heiminum og í harðri sam-
keppni við Bandaríkin. En hann
hverfist ekki um einn möndul líkt og
New York, London og París, heldur
er dreifðari og þýskar borgir í ríf-
andi innbyrðis samkeppni um for-
ystuna.
Exil, heimildarsýning í Nýja þjóð-
listasafninu um evrópska myndlist-
armenn í útlegð á tímabili þjóðern-
issósíalismans, var viðburður sem ég
vildi ekki hafa misst af. Sem kunn-
ugt er áttu þeir með athafnasemi
sinni, sýningum, kennslu og fyrir-
lestrum drjúgan þátt í að gera
Bandaríkin að því stórveldi sem þau
seinna urðu í núlistum. Eiga þýskir
myndlistarmenn ekki minni þátt I
því en franskir, hollenzkir og
spænskir. Heimamenn tóku þessum
ásum vel sem vænta mátti, sem
sumir voru stórlega vanmetnir í
heimalöndum sínum. Eins og fyrr á
öldinni þyrsti menn einfaldlega í ný-
hugmyndir frá gamla heiminum og
sum þekktustu listhús New York-
borgar opnuðu þeim dyr sínar ásamt
því að Peggy Guggenheim reyndist
þeim hollur haukur á bergi. Banda-
ríski listheimurinn fór líkt að og
Japanir löngu seinna, er yfirtóku
hugmyndir úr vestrænum bílaiðnaði
og bættu um betur Svipað og mynd-
listarmennirnir þróuðu jafn amer-
íska list og nokkuð amerískt getur
verið, hefur japanskur bflaiðnaður
sín ótvíræðu sérkenni.
vernig Þjóðverjar og Banda-
ríkjamenn vinna saman að
markaðssetningu listamanna
sinna er hið nýja safn samtímalistar,
Hamburger Banhof, til vitnis um.
Ekki einungis að úrvali verka
ásanna í þýskri núlist sé haldið
fram, heldur sömuleiðis Bandaríkj-
anna. Einnig að jafnaði ein sérsýn-
ing í gangi, að þessu sinni á verkum
hins nafnkennda Sigmars Polke.
Hann var maður ársins 1997 með
risastórri yfirlitssýninu í Þjóðlista-
höllinni í Bonn á miðju ári og minni
sýningum víða. Polke hefur skrifað
bók um þrjár lygar málverksins, og
hér er síðmódernisminn á fullu. En
skyldi ekki vera hægt að yfirfæra
einhverjar lygar á megnið af mál-
verkum hans sjálfs, sem á stundum
virkjar tilviljanir til hins ítrasta í
bland við ski'eytikenndar, léttkeypt-
ar aðferðir, brellur úr auglýsinga-
iðnaðnum og sull með liti? En óneit-
anlega er Polke snjall í sínum hrein-
ustu og afdráttarlausustu verkum.
Sjálf safnbyggingin, drifhvít að utan
sem innan, er frábær og býr yfir
ótakmörkuðum möguleikum. Stór
verslun með listaverkabækur á jarð-
hæð og veitingabúð á annarri hæð,
sem er líkust snilldarlegri innsetn-
ingu í opið rými. A þessum stað búa
orkufrumur til framtíðar, en aðsókn-
in mætti vera mun betri sem á sér
nærtækar orsakir, yfirmarkaðssetn-
ingu.
Lengi hef ég haft taugar til
Brúcke-safnsins, en þangað er nokk-
uð langt að fara og dálítið snúið fyrir
ókunnuga. Sunnudaginn 4. janúar
var síðasti dagur sýningar á verkum
stofnanda þess, Karls Schmidh-
Rottluffs (1884-1976), og ekki til set-
unnar boðið. Brucke-hópurinn var
stofnaður í Dresden 1905, af fjórum
arkitektúrnemum, þeim Ernst Lud-
wig Kirchner, Erich Heckel, Fritz
Bleyl, og Schmith-Rottluff, árið eftir
bættust þeir Max Pechstein og Emil
Nolde í hópinn og Otto Mueller
1910. Árið 1911 færði hópurinn sig
yfir til Berlínar og starfaði þar síð-
an. Safnið er í villu er liggur dálítið
afsíðis, og mun auðugt af verkum
þeirra félaga en -rýmið frekar tak-
markað, hins vegar þröng á þingi
svo viðdvölin varð ekki löng. Um
þessar mundir er þar sýning á verk-
um E.L. Kirchner, sem taldist hæfi-
leikamestur þeirra félaga og stend-
ur til 3 maí.
Sem að líkum lætur lá leið mín á
nýopnað Guggenheimsafn á Unter
den Linden, og þar stóð yfir mögnuð
sýning á verkum hins mikla franska
málara og frumkvöðuls litakúbism-
ans, Roberts Delaunay (1885-1941).
Safnið er á jarðhæð stórbyggingar
og helst er hin volduga framhlið og
miklu dyr kennimark þess. Það er
ekki stórt og mun ætlað fyrir mark-
andi sérsýningar. Inni er yfirmáta
hátt til lofts og hvíti liturinn á veggj-
unum sá lífrænasti sem ég hef aug-
um litið, hann er ekki þekjandi en
ber í sér eitthvert ofurfíngert net
smáskugga sem gefa honum aukna
dýpt. Mikið er borið í safnið sem ber
ríkidæmi vitni í öllum sínum klára
og sláandi einfaldleika.
ið miðbik Unter den Linden
sker Friedrichstrasse breið-
götuna þráðbeint til beggja
átta og á leiðinni að Franz-
öischestrasse og Gendarmenmarkt
sýnist hún vera stásslegasta versl-
unargata borgarinnar og nú komst
ég í návígi við glæsilegar ski-eyting-
ar og mikið Ijósaflóð, en við enda
Unter den Linden sér yfir til Niko-
laihvei’fisins, sem er mjög forvitni-
Iegur hluti borgarinnar, stutt er í
brána yfir Spree ogjþaðan lá leiðin í
átt til Ráðhússins. I nágrenni þess
er Eprahim-höllin, með sinni fögru
og íburðarmiklu forhlið, lengstum
nefnd horn Berlínar. Þessi höll og
fræga kennileiti var rústuð í stríðinu
en hefur verið endurbyggð. Allar
fjórar hæðirnar era nú sýningarsal-
ir, og þar var sýning á æviverki
teiknarans Heinriehs Zille (1858-
1929), sem var eins konar hliðstæða
Daumiers í París, Storms Petersen í
Kaupmannahöfn, Alberts Engström
í Stokkhólmi og Ragnvalds Blix í
Osló. Allir drógu þeir dám af um-
hverfi sínu, þótt harla ólíkir væru,
og trauðla er mögulegt að hugsa sér
sannverðugri lýsingu á mannlífinu
og hvunndeginum í Berlín en þessi
riss Zilles. Hann var ekld að draga
neitt undan og einkum var fjöl-
skrúðugt líf alþýðunnar honum
óþrjótandi myndefni. Zille var að
auk einn af teiknurum hins fræga
skopblaðs Simplicissimus. Hverfið
var að mestu rústað í stríðinu en
endurbyggt í upprunalegri mynd,
eitt hús stóð þó uppi nær óskemmt,
svonefnt Knoblauchhaus, og á sér
merkilega sögu, byggt 1759-1761.
Sama fjölskyldan, ein sú virtasta í
Berlín, bjó í húsinu alla tíð, en 1913
komst það í eigu borgarinnar og er
nú safn. Atti dýimæta stund í hús-
inu sem í hólf og gólf er eins og það
var á tímum fjölskyldunnar. Undar-
legt þótti mér að búa í Charlotten-
burg án þess að hafa litið á víðfræg
söfnin, sem ég þekki að vísu vel.
Hugðist nota síðasta daginn til end-
urfunda við þau öll, en vafðist fyrir
mér að ljúka ýmsum erindum,
ganga frá sýningarskrám og rogast
með níðþungan kassann á pósthúsið
á Mierendorftorgi. Það var komið
fram yfir nón er því var lokið og þá
var að þræða niður bogadregið Mi-
erendorfstræti í átt til hallarinnar.
Var fullur eftirvætningar að bera
þýska rómantík augum, einkum lyk-
ilverk Caspars Davids Friedrichs.
Er ég nálgaðist hallarbrúna yfir
Spree, blöstu við upphafin birtu-
hvörf og sviðið líkast málverki frá
rómantíska tímabilinu. Greip mig
firnasterkum tökum og fylgdi mér
um sali hallarinnar og í Egypska
safnið undurfagra þar skammt frá,
er geymir djásnið mikla, birtingu
guðanna. Sjálft höfuðið af Nefretíte
drottningu, sem allir verða
bergnumdir af. Nýbúið var að lengja
sýningartíma safnanna um eina
klukkustund sem fáir höfðu áttað
sig á þannig að á báðum stöðunum
var ég drjúga stund aleinn innan um
málverkin og sýningargripina, sem
voru einstök forréttindi. Magnaðara
gat það trauðla verið og þetta síð-
degi situr í minninu líkt og heill og
fagur dagur...
LEIKLIST
Aratunga
Leikdeild I ml.
Biskupstungna
SÍLDIN KEMUR OG SÍLDIN FER
Gamanleikur með söngvum eftir
Kristínu og Iðunni Steinsdætur. Leik-
stjóri: Ingunn Jensdóttir. Tónlistar-
stjóri: Hjörtur Hjartarson. Lýsing:
Helgi Guðmundsson. Búningar: Krist-
ín Olafsdóttir. Leikmynd: Leikstjóri
og leikliópur. Leikendur: Sigurjón
Kristinsson, Magnús Jónasson, Egill
Jónasson, Brynjar Sigurðsson, Sigur-
jón Sæland, Jens Jóhannsson, Guðjón
Guðjónsson, Camilla Olafsdóttir, Að-
alheiður Helgadóttir, Margrét Sverr-
isdóttir, Guðný Magnúsdóttir, Asrún
Björgvinsdóttir, Iris Svavarsdóttir,
Ólafur Ásbjörnsson, Gunnar Guðjóns-
son, Kristín Ólafsdóttir, Ágúst
Sæland, Eiríkur Georgsson. Frum-
sýning föstudaginn 20. febrúar.
JÁ, sfldin kemur og sfldin fer, eða
eins og Ófeigur bóndi tönnlast á, hún
stingur sér. Ófeigur eltir merina sína
eftir leikritinu endilöngu og hvikar
hvergi frá þeirri sannfæringu sinni
að búskapur muni blíva þegar sfldin
er löngu farin, enda lítið um að sauð-
fé, kýr eða hross stingi sé_r. Sigurjón
Kristinsson leikur Ófeig og
smellpassar í hlutverkið. Hann snýt-
ir sér meira að segja eins og kallarn-
ir gera í Skeiðaréttum enn þann dag
í dag: Með tilþrifum. Sigurjón á
fjörutiu og fimm ára leikafmæli um
þessar mundir - til hamingju með
það - sem sýnir að þeir sem fá leik-
bakteríuna ungir losna ekki aðveld-
lega við hana.
Þetta mun í tólfta sinn sem þetta
leikrit þeirra austfírsku systra,
Kristínai' og Iðunnar, ratar á fjalirn-
ar hjá áhugaleikhúsum, og reyndar
er ekki erfitt að skilja vinsældir
þess. Hér fara saman íslensk at-
LISTA- og menningarnefnd Snæ-
fellsbæjar stóð fyrir tónleikum
sem haldnir voru í nýju safnaðar-
heimili Ingjaldshólskirkju
fimmtudaginn 19. febrúar sl. Þar
komu til leiks Guðrún Sigríður
Birgisdóttir þverflautuleikari og
Peter Máté píanóleikari.
Peter Máté er fæddur í
Tékkóslóvakíu og stundaði nám
við Tónlistarakademíuna í Prag.
Hann er nú kennari við Tónlistar-
skólann í Reykjavík. Guðrún
Birgisdóttir lærði á sinni tíð
flautuleik hjá Manuelu Wiesler en
hefur síðan árum saman stundað
framhaldsnám í Frakklandi.
Tónleikarnir stóðu á aðra
klukkustund en á efnisskrá voru
vinnusaga, aldarfarslýsing og íslensk
fyndni. Þeir sem muna þennan tíma
geta rifjað upp liðna tíð en hinir séð í
svipmynd skeið sem sögur fara af.
Og það sem mest er um vert er að
allir geta skemmt sér. Öll þekkjum
við ýktar týpurnar á sviðinu og þykir
vænt um að sjá þær aftur, góðhjart-
aðar gellurnar, önugan verkstjórann,
sjómanninn svala, kjaftakellinguna í
sinni símstöðvarparadís.
Ingunn Jensdóttir er reyndur
leikstjóri sem mikið hefur starfað
með áhugaleikhópum, ekki síst á
Suðurlandi. Hér hefur henni tekist
einkai- vel upp með leikstjórnina.
Hún gerir ekki óraunhæfar kröfur til
leikhópsins, sem leiðir til þess að
hver og einn hefur fast land undii-
fótum í hlutverki sínu, hvort sem er I
leik eða söng, og fær að njóta sín
innan svigrúms reynslu sinnar og
hæfileika og bæta þannig jafnvel við
sig. Það er góður taktur í hópsenum
og þótt ef til vill hefði mátt beita lýs-
ingu betur til að fá söngvara í
brennidepil slitnar hvorki né teygist
á framvindunni. Þar er mest að
þakka tónlistinni og hljóðfæraleikn-
um, sem hæfa sýningunni vel og ljá
henni yfirbragð hins liðna.
Leikhópurinn er nokkuð jafn og
komast allir ágætlega frá sínu, svo
varla er sanngjarnt að telja nokkra
þeirra sérstaklega til sögunnar. En
Egill Jónasson var einkar sannfær-
andi sem Lilli og Kristín Ólafsdóttir
hnyttin og skýr í skemmtilegu hlut-
verki símastúlkunnar.
Já, síldin er svo sannarlega komin
í Ai-atungu, því auk góðrar leik-
skemmtunar er sýningargestum
boðið upp á aldeilis ágætt síldarhlað-
borð sem er, eins og allt í þessu æv-
intýri, aðstandendum sínum til sóma.
Og til að ljúka þessu öllu með glans
er svo hægt að fá sér snúning við
dillandi hljómsveitarundirleik á eftir.
Því auðvitað er slegið upp balli á
sfldarplaninu þegar búið er að salta!
Guðbrandur Gíslason
verk eftir; Wolfgang A. Mozart,
Francis Poulenc, Camille Saint-
Saens og Franz Schubert. Þrátt
fyrir vonskuveður, sein dundi á
Snæfellingum þennan dag, var
aðsókn þokkaleg. Var mikil
ánægja með leik þeirra og komu
þeirra hingað vestur, þótt veðr-
áttan gerði hana óneitanlega erf-
iðari.
Fyrr um daginn hafði Guðrún
Birgisdóttir haldið námskeið á
vegum Tónlistarskóla Hell-
issands fyrir unga nemendur í
þverflautuleik.
í Snæfellsbæ er vaxandi áhugi
fyrir tónlist og tónlistarlífi og er
mikill menningarauki að komu
slíkra gesta.
Góðir gestir í
safnaðarheimili
Ingj aldshólskirkju
Hellissandur. Morgunblaðið.