Morgunblaðið - 21.06.1998, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 21. JÚNÍ1998
MORGUNBLAÐIÐ
Heimssýningin í Lissabon ‘98
Stórkostlegt
siónarspií
Ljósmynd/Hildur Einarsdóttir
I Swatch-skálanum gerðu menn sér það til afþreyingar að hlusta á
hljóðin sem myndast þegar vatn bunar ofan á regnhlíf.
SAMKVÆMT ákvörðun
allsherjarþings Samein-
uðu þjóðanna var ákveðið
að tileinka árið 1998 haf-
inu. Það er í fyrsta skipti
sem heimssýningin og
þessi alþjóðlega tileinkun
Sameinuðu þjóðanna fer
saman. Á EXPO 98 er lögð áhersla á
að auka þekkingu gestanna á sjónum
og lífríki hans, hvemig við nýtum
hafíð og hvemig við jafnframt eigum
að varðveita lífríki þess. Einnig er
litið til þess hvernig hafíð hefur verið
vettvangur afþrejúngar og kveikt
listrænar hugmyndir. Til þess að
koma þessum upplýsingum á fram-
færi hafa verið reist glæsileg sér-
hönnuð mannvirki á svæðinu þar
sem þessum hugmyndum er komið á
framfæri með ýmsu móti auk þess
sem löndin túlka hvert með sínum
hætti sýn sína á hafið.
Sýningarsvæðið er vel í sveit sett
þar sem það liggur á tveggja klló-
metra kafla við ána Tejo sem rennur
í gegnum Lissabon. Svæðið er í um
tíu mínútna fjarlægð frá miðborg-
inni sé farið akandi og fimm mín-
útna fjarlægð frá alþjóðaflugvelli
Portúgala og í um fímm mínúta fjar-
lægð frá helstu þjóðbraut landsins.
Þarna var áður hafnarsvæði þar sem
stóðu hálf hrunin hús.
Sýningarsvæðið er opnað gestum
klukkan níu á morgnana. Auðvelt er
að rata um það. Eftir svæðinu endi-
löngu liggja tvær aðalgötur og aðrar
smærri greinast út frá þeim. Með-
fram þeim eru byggingar sem hýsa
sýningar sem þama fara fram. Með-
al þeirra er stórt videóleikhús er
tekur þúsundir manna í sæti, sýn-
ingarhöll þar sem tólf þúsund áhorf-
endur geta komið saman, stórglæsi-
leg umferðarmiðstöð sem ætluð er
lestum, rútum og leigubflum og
tengist flugvellinum sem er skammt
frá. Síðast en ekki síst er það sjávar-
dýrasafn sem þykir eitt það athygl-
isverðasta sem heimssýningin býður
upp á. Þessum byggingum og fleir-
um er ætlað að verða varanlegur
hluti af alþjóðlegu sýningar- og at-
hafnasvæði í Lissabon að heimsýn-
ingunni lokinni.
Meðfram götunum standa í þyrp-
ingum sýningarskálar þátttökuþjóð-
anna og ýmissa alþjóðastofnana eins
og Sameinuðu þjóðanna, Evrópu-
sambandsins, NATO og Ólympíu-
nefndarinnar. Portúgalir lögðu sýn-
ingarskálana til en þeir verða rifnir
að heimssýningu lokinni. Portúgalir
ætla ekki að brenna sig á því sama
og Spánverjar gerðu þegar þeir
héldu heimssýninguna í Sevilla fyrir
sex árum að sitja eftir með stór og
dýr hús sem þeir vita ekkert hvað
þeir eiga að gera við.
Svæði þátttökuþjóðanna skiptist í
norðursvæði þar sem flestar Evr-
ópuþjóðimar eru með skála og suð-
ursvæði þar sem Bandaríkjamenn,
Japan, Kanada og Brasilía eru með-
al annarra og er íslenski skálinn á
því svæði.
Inn á milli húsanna eru svo opin
svæði þar sem er að finna útisvið
þar sem fara fram tónleikar og ýms-
ar aðrar uppákomur. Flest eru þó
útisviðin meðfram árbakkanum. Þar
er einnig að fínna litskrúðuga garða
með framandi plöntum til dæmis frá
Asíu og Indlandi. Á svæðinu er
fjöldi veitingastaða, smáréttastaða
og kaffihúsa.
Hafíð, arfleifð til framtíðar
Þegar íyrsta heimssýningin var
haldin í London árið 1851 var eink-
um verið að kynna iðnað þátttöku-
SÝNINGARSKÁLAR þátttöku-
þjóðanna standa í þyrpingu og
líta allir eins út að utan en tölu-
verðrar fjölbreytni gætir í því
hvemig þjóðirnar túlka sýn
sína á hafið, sem er þema
heimssýningarinnar.
landanna og svo var fram á þessa
öld. Nú er lögð áhersla á að tvinna
saman fróðleik og skemmtun. Þjóð-
imar ákveða sjálfar með hvaða
hætti þær kjósa að fjalla um þema
sýningarinnar sem að þessu sinni er
hafið. Það er gaman að fara á milli
skálanna og sjá hve áherslumar era
mismunandi. Sumar þjóðirnar
leggja meginþungann á almenna
landkynningu eins og skáli Slóveníu
ber vitni. Aðrar blanda saman land-
kynningu og umfjöllun um hafið líkt
og Kúbumenn sem sýna meðal ann-
ars hvernig hinir frægu havana-
vindlar era vafðir. Risaskjaldbaka
er aðal aðdráttarafl Seychelle-eyja-
skálans auk þess sem þar era seldir
exotískir ávaxtadrykkir. Þótt heims-
sýningunni sé ekld ætlað að kynna
ákveðnar vörar kusu nokkrar þjóðir
að skipta sýningarskála sínum niður
í sölubása. Pakistanar áttu til dæmis
í líflegum viðskiptum með ýmsa
handunna muni eins og teppi. Áðrar
þjóðir eru þema heimssýningarinnar
trúir. Dæmi um það era Venezúela-
búar og íslendingar.
Fyrir þá sem hafa yndi af góðri
byggingarlist era sumar bygging-
arnar sem reistar hafa verið í tilefni
heimssýningarinnar sannkölluð
veisla fyrir augað. Húsin heita ýms-
um nöfnum eftir því hvaða starfsemi
þar fer fram. í Fræðsluskálanum
(Pavilhao Do Connecimento Dos
Mares) er gerð grein fyrir hug-
myndum manna um hafið frá örófi
alda eins og þær birtust í ýmsum
goðsögnum og þjóðsögum og ótta
manna við hafið. Farið er til nútím-
ans og kynnt tækni okkar tíma eins
og kjamorkukafbátar. Gestum gefst
einnig tækifæri til að kynnast því
hvemig uppfinning ýmissa siglinga-
tækja gerði manninum kleift að
ferðast um hafið og gera það að aðal
samgönguæð sinni um skeið og
þó dýrin séu fóðrað daglega. Haft er
eftir einum starfsmanni sædýra-
safnsins í tímaritsgrein í Time þar
sem fjallað var um safnið að það sé
eins og að reka lúxusveitingastað að
vera með þessi dýr í fæði því það
þurfi að kaupa handa þeim dýrindis
skelfisk, kolkrabba og smokkfisk og
flytja inn fisk frá Hollandi.
Úmgjörð sædýrasafnsins er risa-
stór tankur sem er 6,7 metra djúpur
og inniheldur 4,5 milljón lítra af
vatni. Utan um hann er 36 sm þykk-
ur veggur úr akrýl til að styrkja
hann. Tankurinn skiptist niður í
fjóra hluta sem eiga að sýna hvemig
umhorfs er í fjóram höfum: Norður-
Atlantshafi, í hafinu umhverfis suð-
urheimskautið, í Kyrrahafinu og í
Indlandshafi. Dýrin sem era í safn-
inu hafa verið tekin beint úr náttúr-
unni eða fengin úr öðram sædýra-
söfnum. Það var ekki heiglum hent
að flytja þau öll til Lissabon. Mör-
gæsimar vora auðveldar viðfangs en
þær vora lokaðar inn í kattakörfum
með ís á botninum. Erfiðara var að
flytja stærri fiska eins og hákarla en
þá þurfti að flytja frá Flórída ásamt
30 tonnum af vatni.
Umhverfi dýranna er hins vegar
tilbúið að því leytinu að klettar og rif
era hönnuð af leikmyndagerðarfólki.
Ymis krabba- og skeldýr, sæsniglar,
skeljar og hrúðarkarlar sem gjarn-
an er að finna á botninum vora
fjöldaframleidd úr gerviefnum og
dreift á réttum stöðum en gróðurinn
er að mestu ekta.
Skáli Portúgala (Pavilhao De
Portugal) er sá langstærsti og
glæsilegasti þeirra sem einstakar
þjóðir hafa til afnota. Þar er meðal
annars hægt að kynnast afrekum
Portúgalskra sjómanna á miðöldum
sem höfðu afdrifarík áhrif á heims-
sýn manna á þeim tíma. Nú era 500
ár síðan sæfarinn og Portúgalinn
Vasco da Gama lagði af stað í leið-
angur til að finna sjóleiðina til Ind-
lands.
Ýmislegt fleira er á heimssýning-
unni til að minnast afreka Vasco da
Gama en honum til heiðurs hefur
verið reistur 85 metra hár tum sem
ekki að ganga um svæðið gátu þeir
leigt farartæki sem þetta.
Hafíð, arfleið til framtíðar er kjörorð heimssýn-
ingarinnar, EXPO 98, sem nú er haldin í Lissa-
bon. Heimssýningin er byggð á sérsýninfflim 150
ríkja og nokkurra alþjóðastofnana á því hvernig
þær líta til hafsins. Hildur Einarsdóttir lýsir því
sem fyrir augun bar á heimssýningunni skömmu
eftir að hún var opnuð í lok maímánaðar.
hvemig áhuginn á hafinu breyttist
úr því að vera einkum bundinn við-
skiptum í að vilja rannsaka eðli þess
og lífríki.
I Framtíðarskálanum (Pavilhao
Do Futuro) sest maður inn í eins
konar hermi og fær að heimsækja
neðansjávarborg sem staðsett er
einhvers staðar í framtíðinni. Auk
þess sem sýningin hefur mikið
skemmtanagildi er lögð áhersla á að
vekja fólk til vitundar um hve mikil-
vægt er að varðveita lífríki sjávar.
Til að komast inn í Framtíðarskál-
ann þurftu gestirnir að bíða í tvo og
hálfan klukkutíma. Nokkrir höfðu
verið svo forsjálir að taka með sér
einhverskonar pappasæti og gátu
hvílt lúin bein. Aigengt er að þurfa
að bíða minnst einn klukkutíma til
að komast inn í stærri sýningar-
skálana.
Sérstæð margmiðlunarsýning er í
Útopíuskálanum (Pavilhao Da
Utopia). Með hjálp videótækninnar,
ljósa, leiklistar, fimleika, leikmyndar
og hljóðs era ýmsar goðsögulegar
persónur endurlífgaðar, sýnd bar-
átta hugaðra landkönnuða við hafið
er þeir á ferðum sínum uppgötvuðu
ókunn og leyndardómsfull höf og
lönd og börðust við sæskrímsli. Sýn-
ingin er afar myndræn og hugvit-
samlega unnin.
Sædýrasafnið það
stærsta í Evrópu
Sædýrasafnið er eitt það athyglis-
verðasta á heimssýningunni. Þetta
er stærsta sjávardýrasafn í Evrópu.
í því era um 25 þúsund lifandi teg-
undir sjávardýra. Það sem er sér-
stætt við það er að tegundimar
synda hver innan um aðra eins og
þær gera í sjónum en era ekki í búr-
um hver tegund út af fyrir sig eins
og í hefðbundnum sædýrasöfnum.
Sjá má hákarla gera tilraun til að
veiða skötu og lunda frá Islandi
stinga sér eftir sílum. Þetta gerist
I

)
)
I
I
>
\
I
\
)
I
\
»
)