Morgunblaðið - 21.06.1998, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
J
I
!
I
3
J
J
I
!
B
J
I
I
I
i
i
I

AÐALSTEINN
JÓHANNSSON
+ Aðalsteinn Jó-
hannsson fædd-
ist í Bolungarvík 6.
ágúst 1913. Hann
lést á Landakoti 12.
júní síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Jóhann Jónsson Ey-
firðingur, kaupmað-
ur og útgerðarmað-
ur þar og síðar á
fsailrði, og fyrri
kona hans, Salome
Gísladóttir. Þau
eignuðust sjö böm
og komust sex
þeirra til fullorðins-
ára. Aðalsteinn ólst upp í Vest-
mannaeyjum hjá föðursystur
sinni Sigurlaugu Jónsdóttur og
manni hennar Thomasi Thom-
sen, vélsmíðameistara og at-
vinnurekanda þar.
Hinn 26. október 1941 kvænt-
ist Aðalsteinn Huldu Óskars-
dóttur Arnasonar rakarameist-
ara, Kirkjutorgi, en kona
Óskars og móðir Huldu var
Guðný Guðjónsdóttir húsmóðir.
Aðalsteinn og Hulda eignuðust
þijár dætur. Þær em: 1) Guðný,
f. 22.2. 1942, maki Sverrir
Haukur Gunnlaugs-
son, f. 20.10. 1942.
Þau eiga þrjú börn.
2) Sigurlaug, f.
28.12. 1944, maki
Eggert Jónsson, f.
25.8. 1941. Þau eiga
tvö börn. 3) Auður
María, f. 19.12.
1951, maki Vil-
hjálmur Bjarnason,
f. 20.4. 1952. Þau
eiga tvö böm.
Aðalsteinn lauk
námi í vélsmíði árið
1935 og prófi frá
Odense Maskin-
teknikum 1939. Hann vann
fyrst að loknu námi hjá Bur-
meister & Wain í Kaupmanna-
höfn, síðan hjá Hamri hf. og
Landssmiðjunni, en stofnaði
ásamt öðram fyrirtækið A. Jó-
hannsson og Smith hf. árið 1944
og rak það í röskan aldarþriðj-
ung, auk þess sem hann kenndi
lengi við Iðnskólann í Reykja-
vík.
Útför Aðalsteins fer fram frá
Áskirkju á morgun, mánudag-
inn 22. júní, og liefst athöfnin
klukkan 15.
Vinur minn og svili, Aðalsteinn
Jóhannsson, hefur leyst landfestar
eftir langa legu. Fyrir sjö árum
tæpum fékk hann heilablóðfall og
lamaðist verulega, svo að hann varð
að hlíta sjúkrahúsvist þaðan í frá.
Og þar sem ekki var bata að vænta
héma megin móðunnar miklu,
verða umskiptin áreiðanlega til
góðs, því að hinumegin gengur hann
að hjálparmeðulum vísum.
Liðnir eru meira en fímm áratug-
ir síðan við Aðalsteinn kynntumst,
og varð okkur fljótt vel til vina. Og
þegar vinaböndin styrktust innan
tíðai’ af tengdaböndum, urðu sam-
skiptin nánari, enda var einkar
kært með systrunum, konum okkar.
Aðalsteinn var harðduglegur
röskleikamaður og lét að sér kveða
á iðntæknisviði og í viðskiptalífí.
Hann menntaðist sem tæknifræð-
ingur í Danmörku, skrifaði kennslu-
bók í logsuðu og rafsuðu og kenndi
mörg ár í Iðnskólanum í Reykjavík.
En fyrst og fremst rak hann ára-
tugum saman þekkta byggingar-
vöruverslun A. Jóhannsson & Smith
hf. og einnig fyrirtækið Geislahitun,
en á því sviði var hann frumkvöðull
hérlendis. Þegar norrænt yrkis-
skólamót var haldið hér á landi árið
1949, var Aðalsteinn fenginn til að
standa fyrir því. Skömmu seinna
var hann kosinn formaður kennara-
félags Iðnskólans og gegndi því
embætti nokkur ár. Hann átti líka
um skeið sæti í stjóm Iðnskólans.
Þetta sýnir m.a. að Aðalsteinn naut
trausts meðal samborgaranna, enda
sldlaði hann þörfu og góðu dags-
verki.
Hann ferðaðist talsvert til út-
landa í viðskiptaerindum, einkum til
Danmerkur, Þýzkalands og
Hollands, því að í þessum löndum
voru framleiddar gæðavömr, sem
hann hafði umboð fyrir hér.
Mjög lét Aðalsteinn sér annt um
Vestmannaeyjar, þar sem hann ólst
upp, og þegar að því kom, að hann
lagði verzlunarreksturinn niður,
varð honum oft hugsað til uppeldis-
áranna í Eyjum á heimili móður-
systur sinnar og manns hennar,
sem var danskur vélvirki, Thomsen
að naftii, en hann rak lengi vél-
smiðju þar í kaupstaðnum. Aðal-
steinn skrifaði margar greinar um
athafnamenn í Eyjum og atvinnu-
rekstur í þeirri mikilvirku verstöð.
Urðu margir til að þakka honum
fyrir þau greinaskrif, sem rifjuðu
upp merka þætti í atvinnusögu Eyj-
anna.
í einkalífi sínu var Aðalsteinn
hamingjumaður. Fyrir þrítugt
kvæntist hann reykvískri blómarós,
Huldu dóttur Oskars Ámasonar
rakarameistara og Guðnýjar Guð-
jónsdóttur konu hans. Þau Aðal-
steinn og Hulda reistu sér
allsnemma gott hús við Dyngjuveg í
austanverðum Laugarási og bjuggu
þar æ síðan. Þau eignuðust þrjár in-
dælar dætur, sem allar eru vel gift-
ar fyrir löngu.
Margar góðar glaðværðarstundir
áttum við Guðný kona mín á
Dyngjuvegi 16, enda voru húsráð-
endur gestrisnir með afbrigðum og
léttir í lund. Þar var oft tekið lagið,
og léku húsmóðirin og dæturnar á
heimilispíanóið eftir því sem á stóð.
Og ekki var húsbóndinn frábitinn
músik. Það sannaði hann t.d. vel,
þegar hann bauð eitt sinn heim
nokkrum samkennui-um sínum og
öðrum góðkunningjum og vildi
skemmta þeim með góðum tónleik-
um. Bað hann mig aðstoða við út-
vegun á listamanni eða mönnum.
Mér hugkvæmdist þá að leita til
hinnar dáðu listakonu Manuelu
Wiesler flautuleikara, sem var bú-
sett hér þá, og féllst hún á tillöguna
og kom á Dyngjuveginn með ensk-
um undirleikara sínum. Er skemmst
frá því að segja, að þar voru haldnir
hinir áheyrilegustu heimilistónleikar
í tvo eða þrjá stundarfjórðunga,
raunar hinir einu, sem eg hef heyrt í
heimahúsum hér í borg. Voru allir
viðstaddir stóránægðir, bæði áheyr-
endur og listafólkið sjálft. (Eg gat
ekki látið hjá líða að nefna hér þessa
óvenjulegu framtakssemi Aðalsteins
Jóhannssonar, úr því að hún tókst
svo vel).
Síðustu árin voru vini mínum Að-
alsteini erfið. Hann var bundinn við
sjúkrarúm og hjólastól, og það var
langur reynslutími. En hann naut
sem betur fór einstaklega góðrar
umönnunar lækna og hjúkrunarliðs
á Landakotsspítala allan tímann.
Þrátt fyrir allt hélt hann jafnaðar-
geði og lét eklri bugast. Hann fylgd-
ist yfirleitt vel með högum fjöl-
skyldunnar og ýmsu því, sem fram
fór í samfélaginu. Hann undi sér
líka við lestur bóka, einkum ævi-
sagna, og gerði þær stundum að
umræðuefni í heimsóknartímum. Er
eg kom til hans örfáum dögum fyrir
andlátið, var hann hress í tali og
skýrmæltur, og því gat maður ekki
búizt við því að lokastundin væri
svo skammt undan.
En nú er Aðalsteinn vinur minn
genginn. Eg votta konu hans, dætr-
um og fjölskyldufólki hluttekningu
mína og Guðrúnar sambýliskonu
minnar. Eftir lifír minningin um
góðan og dugandi mann.
Baldur Pálmason.
Það er með söknuði að við systk-
inin kveðjum afa Aðalstein. Afí var
yndislegur maður. Hann var leiðar-
ljósið okkar í trúnni og bað Guð
SUNNUDAGUR 21. JÚNÍ 1998 37
MINNINGAR "
ávallt að vaka yfir okkur um
ókomna framtíð. Hann kenndi okk-
ur bænimar, kvæðin og íslensku
lögin sem við geymum alltaf með
okkur.
Vegna langdvalar í útlöndum hef-
ur þessi kennsla verið ómetanlegur
þáttur í að tengja okkur við landið.
Afi hvatti okkur áfram í öllu sem við
tókum okkur fyrir hendur en minnti
okkur ávallt á að ganga hægt um
gleðinnar dyr. Við kveðjum afa með
heilræðavísu Hallgríms Pétursson-
ar:
Víst ávallt þeim vana halt:
vinna, lesa, iðja.
Umfram allt þó ætíð skalt
elska guð og biðja.
Við biðjum guð að varðveita afa
Kristín Hulda, Katrín Auður
og Aðalsteinn Haukur.
Oðlingurinn Aðalsteinn Jóhanns-
son, tengdafaðir minn og hollvinur,
verður borinn til grafar á morgun.
Eg sakna þess eins að hafa ekki
kynnzt honum fyrr og þá auðvitað
af því sama tilefni og varð upphaf
okkar kynna fyrir aldarfjórðungi.
Aðalsteinn var óvenjulega samsett-
ur maður. Hann lét þann eldmóð
frumkvöðulsins, sem í honum bjó,
ekki trufla heimilislífið og ljúf-
mennsku hans var við brugðið.
Allt frá manndómsárum Fjölnis-
manna og Jóns forseta hefur hverri
kynslóð Islendinga á fætur annarri
verið tamt að tala um tímamót með
skírskotun til misjafnlega örra
breytinga á öllum sviðum þjóðlífs-
ins. Aðalsteinn velti því hinsvegar
oft fyrir sér, hvort ekki væri erfitt
að greina vel og tímasetja önnur
þáttaskil í þróunarsögu Vesturlanda
eftir miðja nítjándu öld en heims-
styrjaldimar. Aðgangur að hreinu
vatni, rafmagni og síma hefði, svo
dæmi væri tekið, haft í för með sér
meiri, eða að minnsta kosti áþreif-
anlegri, breytingar á heimilum og
vinnustöðum en þær tækninýjung-
ar, sem síðar urðu og virðast nú
koma fram örar en nokkru sinni.
Aðalsteinn bjó að mjög fjöl-
breyttri lífsreynslu og skilaði í þeim
efnum góðum arfi til þeirra, sem
vildu þiggja. Hann hafði á sínum
beztu árum beitt sér fyrir uppbygg-
ingu iðnaðar hérlendis og varð þá oft
að lúta í lægra haldi fyrir innflutn-
ingshöftum og misnotkun valds.
Honum tókst þó með eigin dugnaði
og harðfylgi félaga sinna að skapa
sér tækifæri til fyrirtækjareksturs
með innflutningi á hreinlætistækjum
og ýmsum byggingarefnum. Enn-
fremur sinnti hann kennslu við Iðn-
skólann í Reykjavík um langt árabil
og reyndist farsæll í því sem öðru.
A efri árum dró Aðalsteinn þá
eindregnu ályktun af eigin reynslu
og kynnum af málsmetandi mönn-
um sinnar tíðar, að skömmtun og
höftum fylgdi spilling, sem nánast
ógerlegt væri að uppræta. Skömmt-
un sjávarafla var þó í hans augum
nauðsynleg, en um leið og ljóst
varð, hvemig menn gátu hagnast á
slælegum rekstri og hruni eigin fyr-
irtækja með yfirfærslu aflaheimilda
við stækkun annarra, var réttlætis-
kennd hans ofboðið og honum
blöskraði aðgerðarleysi stjórnvalda
í þessum efnum. Honum kom einnig
á óvart, hve fáir virtust hafa skiln-
ing á nauðsyn þess að skapa hæfum
aðilum skilyrði til þess að ryðja sér
braut frá grunni innan sjávaiút-
vegsins og jafnframt þörfmni á að
koma í veg fyrir fákeppni. Bein
íhlutun löggjafar- og framkvæmda-
valds væri óhjákvæmileg, enda
gætu svo ójafnir aðilar sem raun
bæri vitni innan greinarinnar aldrei
notið almennrar jafnræðisreglu á
jafnréttisgrundvelli.
Framangi-eind viðhorf eru aðeins
hluti þess arfs úr reynslusjóði far-
sæls foðurlandsvinar, sem rennur
óskiptur til þjóðarinnar að leiðar-
lokum. Sú er náttúra þessa arfs, að
hann fymist nokkuð en tæmist ekki.
Megi sem flestir njóta.
Eggert Jónsson.
Látinn er tengdafaðir minn Aðal-
steinn Jóhannsson tæknifræðingur
eftir langa og erfiða sjúkralegu, sem
hann tókst á við með sömu yfirvegun,
ró og prúðmennsku sem einkenndi
hann í öllum okkar samskiptum.
Þegar ég kvæntist Guðnýju konu
minni fyrir 34 áram eignaðist ég
yndislega tengdaforeldra. Aðal-
steinn reyndist mér ekki aðeins
haukur í horni, heldur fyrirmynd að
ýmsu í mannlegum samskiptum,
sem hollt er hverjum ungum manni
sem er að leggja út á lífsins braut.
Kynni okkar Aðalsteins þróuðust í
gagnkvæma virðingu og vináttu,
sem aldrei bar skugga á.
Eðlilega mótar umhverfið hvem
einstakling. Andstreymi verður oft
til að herða mann til frekari verka
og dáða. Mér er ekki laust við að
halda að barndómsár Aðalsteins hafi
haft veralega mótandi áhrif á hann,
en hann var sjálfur mjög hljóður um
allt er varðaði hans fyrstu ár.
Hann varð kornungur fyrir því að
missa móður sína, Salóme Gísla-
dóttur. Faðir hans, Jóhann Jónsson
Eyfirðingur, hinn þekkti skipstjóri í
Bolungarvík og síðar kaupmaður og
athafnamaður á ísafirði, varð að
koma fiestum af sex börnum þeirra
hjóna fyrir hjá skyldmennum. Aðal-
steinn fór til Vestmannaeyja í fóst-
ur til fóðursystur sinnar, Sigurlaug-
ar, sem gift var Th. Thomsen, vél-
smiði frá Danmörku, sem hafði unn-
ið ýmis verk fyrir Jóhann Eyfirðing
eftir komuna til íslands.
Thomsen rak vélsmiðju í Vest-
mannaeyjum í mörg ár. Ahugi Aðal-
steins á vélum og tækjum þróaðist á
þann veg að eftir að hafa lokið
gagnfræðaskólanámi í Eyjum, tók
hann próf úr Iðnskólanum í Reykja-
vík og síðan sveinspróf í vélsmíði ár-
ið 1935. Á þessum áram kynntist
hann fyrst Helga Hermanni Eiríks-
syni, skólastjóra Iðnskólans, þjóð-
þekktum framkvöðli íslensks iðnað-
ar. Var afargóð vinátta síðar meir
milli þeÚTa, en Aðalsteinn var í
mörg ár kennari við Iðnskólann og
bar hag skólans og iðnnáms í land-
inu mjög fyrir brjósti. Var hann
óþreytandi að skrifa um iðnnám, ís-
lenskan iðnað og sögu hans í Morg-
unblaðið í mörg ár og benda á það
sem betur mætti fara.
Það er ef til vill erfitt að setja sig
í spor ungra vaskra íslendinga árið
1935 uppfullra af hugsjón um að
færa Island úr kreppunni miklu yfir
í þjóðfélag nútímatækni. Áhrif frá
fóstra hans, Th. Thomsen, og
tengslin við Danmörku gerðu það
eflaust að verkum að Aðalsteinn hóf
nám í Odense Maskinteknikum og
lauk þaðan prófi árið 1939. Hóf
hann síðan störf hjá hinu þekkta fy-
irtæki Burmeister & Wain. Dvölin í
Danmörku hafði veruleg áhrif á Að-
alstein og mótaði sterklega skoðanir
hans til umheimsins.
Við heimkomu til íslands í stríðs-
byrjun starfaði hann sem vélfræð-
ingur hjá Hamri hf. og Landssmiðj-
unni í Reykjavík. Lýðveldisárið 1944
stofnaði hann ásamt nokkram félög-
um sínum fyrirtækið A. Jóhannsson
& Smith hf., sem var um árabil eitt
þekktasta fyrirtæki í innflutningi og
sölu á lögnum og hreinlætistækjum
og var umboðsaðili fyrir mörg bestu
vöramerkin í þessari grein. Rak
hann fyrirtækið af myndarskap í
u.þ.b. 30 ár og teiknaði auk þess
lagnakerfi í fjöldamargar bygging-
ar. Síðan hætti hann rekstri fyrir-
tækisins, þegar hann fann að heilsan
var tekin að bila.
Aðalsteinn hafði margt til branns
að bera. Hann var afar ritfær, enda
skrifaði hann fjöldamargar greinar
um sín hugðarefni. Hann hafði og
næma tilfinningu fyrir ljóðmælum
og kvæðum, minnisgóður var hann
með afbrigðum og ekki síður tal-
naglöggur - í raun hæfileikamaður
af náttúrunnar hendi.
Ég hef oft velt því fyrir mér hvað *
Aðalsteinn hefði tekið sér fyir hend-
ur hefðu aðrar aðstæður mótað upp-
eldisumhverfi hans á yngri áram.
Sem tæknifræðingur, kennari og
kaupmaður kom hann sér með dugn-
aði og elju ágætlega fyrir í þjóðfélag-
inu, en einhvem veginn hefur það
blundað í mér að hugur hans hafi
e.t.v. staðið til annarra verka.
Aðalsteinn kvæntist tengdamóð-
ur minni Huldu Oskarsdóttur árið
1941. Hjónaband þeirra var farsælt
og reyndist Hulda honum stoð og
stytta í veikindum hans.
Guð blessi minningu Aðalsteins
Jóhannssonar.
Sverrir Haukur Gunnlaugsson.
Látinn er vinur minn Aðalsteinn
Jóhannsson, eftir erfið veikindi og
nærri 7 ára spítalavist.
Kynni okkar hófust um 1930 þeg-
ar við voram iðnnemar og hafa leið-
ir okkar legið saman nær óslitið frá
þeim tíma. Við voram samtímis við
nám í Danmörku og síðan samkenn-
arar við Iðnskólann í Reykjavík.
Þar áttum við margvíslegt og gott
samstarf, en hann hætti sem fast-
ráðinn kennari vegna annríkis við -
verslunarfyrirtæki sitt A. Jóhanns-
son & Smith sem hann rak ásamt
félögum sínum.
Aðalsteinn var um skeið formað-
ur Kennarafélags Iðnskólans. Hann
hafði alla tíð mikinn áhuga á mál-
efnum skólans og var tíður gestur
þar. Hann var sannur velunnari
skólans. En áhugi hans beindist
einnig að ótal mörgu öðru, og áttum
við margar samræður um áhugamál
hans bæði fyrr og síðar. Oft kom
hann þeim á framfæri með blaða-
gi-einum sem vöktu athygli.
Minningar frá löngum kynnum
eru margar og góðar, ekki síst frá
þeim tíma sem við voram saman í
Danmörku. Þær verða ekki raktar ,
hér en geymast í huganum.
Huldu, dætrunum og öðram að-
standendum votta ég hugheila hlut-
tekningu.
Blessuð sé minning Aðalsteins
Jóhannssonar.
Sigurður Krisljánsson,
fv. yfirkennari.
+
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinar-
hug við andlát og útför móður okkar, tengda-
móður og ömmu,
ÍSGERÐAR KRISTJÁNSDÓTTUR,
Hrafnistu Reykjavík.
Sérstakar þakkir færum við starfsfólki og
heimilisfólki Hrafnistu Reykjavík fyrir
umhyggju og hlýhug.
Gunnar Ingi Þórðarson,
Sigrún Þórðardóttir, Gunnar Hans Helgason,
Ragnheiður Guðrún Þórðardóttir, Björn Björnsson
og barnabörn.
Innilegar þakkir til allra sem sýnt hafa okkur samúð og hlýju við andlát og
útför elskulegrar litlu dóttur okkar,
EMMU KRISTÍNAR.
Dorothea K. Lubecki, ísafirði,
Kjartan H. Ágústsson, Löngumýri, Skeiðum.