Morgunblaðið - 03.07.1998, Blaðsíða 46

46 FÖSTUDAGUR 3. JÚLÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Dýraglens
^ MANSTU GÖ/HlU
GÖÐU Stcot-4-
|/ J>AGANA r
\ AF FVFfBJU^
,J)l/BlUF£>Ö
vj£>hiðlib>naI
Grettir
Ferdinand
Nei, skylduverk hunda er að éta, Bakhliðarinnar... Ég veit ekki hver gætir
sofa og gæta hússins. framhliðarinnar...
BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlan 1 103 Reykjavík • Sínii 569 1100 • Símbréf 569 1329
Um kuðimgs-
ígræðslu
Frá Gylfa Baldurssyni:
Á NORRÆNNI ráðstefnu um
heyrnarfræði sem haldin var í
Reykjavík fyrir rúmri viku var m.a.
fjallað um kuðungsígræðslur
(cochlear implants). Kuðungsí-
græðsla er aðgerð þar sem komið er
fyrir rafskautum í innra eyra (kuð-
ung) heyrnarlausra eða alvarlega
heyrnarskertra. Tæki sem nemur
hljóð líkt og hefðbundið heyrnar-
tæki sendir rafboð inn í kuðunginn
og áfram eftir heyrnartauginni til
heilans. Þessi grófu boð nægja flest-
um til þess að greina allvel talað
mál. Sem stendur eru átta íslend-
ingar virkir notendur slíkra tækja,
þar af tvö börn. Er óhætt að full-
yi-ða að ígræðslan hafi skipt sköp-
um í lífi flestra þeirra.
Því miður hefur staðið nokkur
styrr um það hvort rétt sé að fram-
kvæma þessa aðgerð á börnum og
hafa heyrnarlausir víða um heim
haldið því fram að „sérfræðingar"
væru með aðgerðinni að grípa inn í
tilveru „ófatlaðra" bama sem til-
heyrðu einfaldlega málminnihluta-
hóp sem ætti sér táknmál að móður-
máli. Þessi afskiptasemi leiddi óhjá-
kvæmilega til lélegrar sjálfsímynd-
ar, félagslegs ójafnvægis og jafnvel
útskúfunar. Ekki ætla ég hér að
leggja út í fræðileg fangbrögð um
þetta deiluefni. Hins vegar hefur
umrædd ráðstefna vakið upp um-
ræðu í fjölmiðlum þar sem fram
hafa komið annarlegar staðhæfing-
ar og hagræðing á staðreyndum
sem ber að árétta. í grein í Morg-
unblaðinu 30. júní sl. var vitnað í
orð Berglindar Stefánsdóttur,
skólastjóra Vesturhlíðarskóla (fyrr-
um Heyrnleysingjaskóla) þar sem
mér þótti heldur betur kasta tólfun-
um, og langar mig hér á eftir að
vitna í nokkur atriði úr þessari
grein.
1. Berglind telur Jákvæða við-
horfsbreytingu" hafa komið fram
meðal heyrnarsérfræðinga á um-
ræddri ráðstefnu. „Nú sé viður-
kennt að ígræðslan veiti ekki fulla
heyrn og að táknmálið sé enn nauð-
synlegt.“
Því fer fjarri að því hafi nokkurn
tíma verið haldið fram að ígræðslan
veiti nálægt því fulla heyrn og að
aðgerðin sé á einhvern hátt sett til
höfuðs táknmálinu. Það eru ekki
mörg ár síðan W.F. House, einn af
frumkvöðlum þessarar nýju tækni
sagði: „Ef fótarlaus maður leitar til
mín og ég á ekki annað en tréfót, þá
læt ég hann fá tréfót." Síðan hefur
átt sér stað ör þróun sem virðist
hafa farið fram hjá mörgum þeim
sem enn standa á móti kuðungsí-
græðslum. Auk þess kannast ég
ekki við að þeir sem standa að kuð-
ungsígræðslum hafi eitthvað á móti
táknmáli. Þvert á móti hallast flest-
ir að því að táknmálið sé nauðsyn-
legur málgrunnur og tjáningarmið-
ill fyrir alla þá sem ekki geta bjarg-
að sér vandræðalaust með heymar-
tækjum. En vægi táknmálsins má
ekki vera algjörlega á kostnað þjóð-
artungunnar.
2. Berglind vitnar í orð undirrit-
aðs þar sem hún segist „... ósam-
þykk þeim sjónarmiðum að ekki
þurfi að kenna í skólanum það sem
mælt er fyrir um í aðalnámskrá“.
Ég hef haldið því fram að markmið
hvaða skóla sem er sé að gera nem-
endur bæði hæfa og hamingjusama,
og er Vesturhlíðarskóli engin und-
antekning. Ég á erfitt með að trúa
því að einhver setji sig upp á móti
því að heyrnarleifar heyrnarskertra
séu nýttar til hins ýtrasta með við-
eigandi tækjum og þjálfun. Þetta
tekur hinsvegar mikinn tíma sem
verður hugsanlega að búa til með
því að slaka á kröfum námskrár
grunnskólans. Það hefur farið fyrir
brjóstið á skólastjóranum þegar ég
sagði eitthvað á þá leið í nýlegu út-
varpsviðtali að ég teldi mikilvægara
að heymarskertir nemendur væru
búnir undir það eins og frekar væri
unnt að blandast heyrandi samfé-
lagi fremur en að vita hver væri
höfuðborgin í Afganistan. Og ég sný
ekki aftur með það.
3. Berglind hefur haldið því fram
að það væri eðlilegt að heilbrigðis-
yfirvöld sinni eftirmeðferð eftir
kuðungsígræðslu, þ.e. heyrnar- og
talþjálfun. Síðan er vitnað í orð
hennar: „Það er læknisfræðileg að-
gerð og kennarar eru ekki réttu að-
ilamir til að veita meðferð eftir slík-
ar aðgerðir."
Undarlegt að uppeldisstofnun
sem er til orðin vegna þess að nem-
endur heyra og tala illa skuli vera
stikkfrí þegar kemur að heyrnar- og
talþjálfun. Það kemur auðvitað ekk-
ert málinu við hvort það er skurð-
læknir eða heyrnarfræðingur sem
kemur heyrnartækinu fyrir í eyr-
anu á barninu. Viðhorf skólastjór-
ans er álíka gáfulegt og að halda því
fram að skólakerfið sé ekki ábyrgt
fyrir lestrarkennslu fyrir sjónskert-
an nemanda sem hefur farið í sjón-
bætandi læknisaðgerð.
4. Berglind bendir réttilega á að
rannsóknir síðari ára hafi sýnt að
heyrnarskert börn nái mestum
þroska með því að vera tvítyngd,
þ.e. læri bæði táknmál og þjóðar-
tunguna.
Það er einmitt þarna sem hnífur-
inn stendur í kúnni. „Tvítyngi" felur
í sér að tvö mál hafí nokkurn veginn
sama vægi. Ekki veit ég hvern er
verið að blekkja þegar því er haldið
fram að Vesturhlíðarskóli sé tví-
tyngisskóli. Skólayfirvöld sem
leggja þunga áherslu á að kenna og
efla táknmál en telja aðra ábyrga
fyrir að kenna og efla íslenskt tal-
mál aðhyllast ekki tvítyngisstefnu.
Auðvitað er mikil og góð kennsla í
íslensku ritmáli í Vesturhlíðarskóla,
einfaldlega vegna þess að táknmálið
á sér ekkert hliðstætt ritmál.
Að lokum vil ég taka undir þau
orð Berglindar Stefánsdóttur þar
sem hún segir að endurskoða þui-fi
hlutverk skólakerfisins annarsvegar
og heilbrigðiskerfisins hinsvegar
hvað varðar börn með kuðungsí-
græðslu. En ég vil enn og aftur und-
irstrika það að kuðungsígræðslu-
tæki eru fyrst og fremst heyrnar-
tæki og því þyrfti endurskoðunin að
ná til allra barna með nýtanlegar
heymarleifar.
GYLFI BALDURSSON,
heymarfræðingur.
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt til að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
til birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.