Morgunblaðið - 30.07.1998, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 30. JÚLÍ 1998
MORGUNB LAÐIÐ
LISTIR
Frá síðustu
árum Nínu
MYIVDLIST
Listasafn Sigurjóns
Ólafssonar
MÁLVERK NÍNA
TRY GGVADÓTTIR
Opið kl. 14-17 alla daga nema
mánudaga. Sýningin stendur
til 2. ágúst.
NÍNA Tryggvadóttir (1913-1968)
skildi eftir sig myndir sem án efa
munu margar verða taldar með því
merkasta í íslenskri listasögu tutt-
ugustu aldar. Hins vegar var lífs-
hlaup hennar ekki átakalaust. Eft-
ir að hafa stundað nám hér heima
og í Kaupmannahöfn hélt hún til
New York árið 1942 þar sem hún
nam meðal annars með Hans
Richter og Morris Kantor. A
fimmta áratugnum var hvergi
meiri gróska í myndlist en einmitt
í New York og verk Nínu vöktu
þar strax athygli. Hún sýndi þar í
boði hins þekkta listfrömuðar J.B.
Neumanns árið og 1948 og hlaut
fyrir lof ýmissa helstu gagn-
rýnenda.
Framtíð hennar í myndlistarhöf-
uðborg þess tíma virtist tryggð,
hún giftist Alfred L. Copley
(Alcopley) árið 1949 og síðar sama
ár hélt hún til Islands í stutta
heimsókn. Þegar hún hugðist fara
aftur til Bandaríkjanna var henni
það meinað og því haldið fram að
hún væri kommúnisti og þess
vegna óæskileg í Bandaríkjunum,
þrátt fyrir að vera gift Bandaríkja-
manni. Hún og Copley bjuggu því
næstu árin í París og London og
gátu ekki snúið aftur til New York
fyrr en árið 1959. Nína missti
þannig af þeim áratúg sem mestu
skipti í New York. Eins og Aðal-
steinn Ingólfsson hefur sagt um
Nínu er engin leið að vita hvernig
list hennar hefði þróast ef hún
hefði fengið að vera áfram í New
York, en vissulega má fullyrða að
hún hefði verið virkur þátttakandi
í þeim miklu umbrotum sem urðu í
listalífinu þar og að hún hefði notið
meira sannmælis þegar að ritun
listasögu þessa tíma kom.
En þegar Nína sneri aftur tók
engu að síður við eitt frjóasta
tímabil í ferli hennar og myndirnar
sem nú eru sýndar í Listasafni
Sigurjóns Ólafssonar eru allar frá
þeim tíma. Nína hafði tekið þátt í
þeirri miklu sprengingu sem varð í
afstraktmálverki í New York á
fimmta áratugnum. Hún hafði
reyndar alltaf haft mjög persónu-
legan stíl, en eftir endurkomuna til
New York urðu myndir hennar
enn sjálfstæðari. Hún vann ein-
faldar en yfirvegaðar afstrakt-
myndir innblásnar af náttúrulitum
og -formum. Þau bestu þessara
verka eru ótrúlega sterk og áleitin
í einfaldleika sínum, hver flötur
kyrr og iðandi í senn, myndbygg-
ingin í senn óbifanleg og lifandi.
Málverkin sem nú eru sýnd eru úr
einkasafni Unu Dóru Copley, dótt-
ur Nínu og Alfreds. Þau eru flest
ekki stór en sýna þó vel vinnu-
brögð og þankagang Nínu á sjö-
unda áratugnum. Þau eru mjög af
sama meiði og verk frá þessum
tíma sem sett voru upp á yfirlits-
sýningu yfir náttúruafstraksjónir
Nínu í Listasafni Islands nú fyrir
fáeinum árum.
A sýningunni í Listasafni Sigur-
jóns Ölafssonar er að finna tuttugu
og eina mynd. Engin þeirra mun
að líkindum eiga eftir að teljast til
lykilverka Nínu, enda eru þau
verk sem betur fer flest komin á
söfn þar sem almenningi gefst
kostur á að njóta þeirra. Hins veg-
ar má fagna því að hér gefst ís-
lenskum listaverkasöfnurum tæki-
færi til að eignast verk frá athygl-
isverðasta tímabili þessarar ein-
stöku listakonu, þótt verðið sé
reyndar nokkuð annað en menn
eiga að venjast á markaði hér.
Jón Proppé
VERK eftir Pentti Sammallahti.
Finnsk mynd-
list - að
innan og utan
KUNSTHALLE í Helsinki hefur í sumar verið vett-
vangur Finnska þríæringsins sem nú er haldinn öðru
sinni. Fjórtán finnskir samtímalistamenn sýna þar
verk sín. Sýningarstjórar eru tveir, Barbara Straka,
forstöðukona Haus am Waldsee í Berlín, og finnski
málarinn Tero Laaksonen, og lýsir sýningin þannig
tveimur ólíkum sjónarhomum á finnska myndlist í nú-
tímanum - „einblínt að innan“ og „einblínt að utan“.
Útgangspunktur Straka er minning sem list og við
undirbúning sýningarinnar gerði hún úttekt á menn-
ingarlegu minni í finnskum sjónlistum á þessum ára-
tug. Listamennina valdi hún með hliðsjón af gagnrýnu
mati þeirra á tengslum sínum við fortíðina en mark-
miðið er að leysa framtíðina úr fjötrum fortíðar, þegar
nýtt árþúsund er á næsta leiti. Að sögn Straka hafa
spurningarnar sem brenna á listinni tekið verulegum
breytingum í seinni tíð. I stað miðlægra spuminga á
borð við „Hver er ég og hver emm við?“ hafa komið
spumingar eins og „Hvar er ég og í hvaða samhengi
emm við?“
„Endurkortlagning, endurmat á sjálfsvitundinni,
hefur ákaflega mikla þýðingu á tímum sem einkennast
af því að landamæri era máð út í stómm stíl og mark-
aðskerfi sameinuð," segir Straka.
Ný alþjóðleg viðmið
Laaksonen vinnur út frá persónulegri og líkamlegri
tjáningu listamannsins, listaverkinu sem efni, rými eða
atburði og að bygging þess og lögun tryggi því tilvist í
sjálfu sér - tilvist sem ekkert fær leyst af hólmi. Hann
vísar í ný alþjóðleg viðmið, í kröfu um samlyndi og víð-
tæka grannþekkingu til að greiða fyrir samskiptum,
sem um leið beinir sjónum að mikilvægum mannlegum
þáttum.
,Á ótrúlega skömmum tíma höfum við komið okkur
VERK eftir Lauri Laine.
upp lífsmáta sem gerir okkur kleift að vera á varð-
bergi gagnvart því að muna og gleyma, finna og glata,“
segir Laaksonen sem sér listina fyrir sér sem tjá-
skiptaform, þar sem þessir þættir era ríkjandi, og veit-
ir svigrúm til túlkunar og hulningar, til að gefa vís-
bendingar og fara eftir þeim, til að sýna stillingu, til að
funda saman og finna hvert íyrir öðra.
Sýnendur í Kunsthalle era Johanna Aalto, Lauri
Astala, Veli Granö, Eeva-Liisa Isomaa, Ulla Jokisalo,
Marja Kanervo, Jussi Kivi, Lauri Laine, Leena Luost-
arinen, Olli Pajulahti, Jorma Puranen, Seppo Renvall,
Pentti Sammallahti og Maaria Wirkkala.
Sýningunni lýkur 2. ágúst næstkomandi en á næsta
ári verður hún sett upp í Haus am Waldsee í Berlín.
Þá bætast Tuula Lehtinen, Jyrki Parantainen og
Osmo Rauhala í hóp listamannanna.
Tdnleikar end-
urteknir í Lista-
safni Sigurjóns
SPÆNSKI gítarkvartettinn Mosaic
hélt tónleika í Listasafni Sigurjóns
Ólafssonar sl. þriðjudag fyrir fullu
húsi. Þar sem svo margir urðu frá
að hverfa verða tónleikarnir endur-
teknir í kvöld, fimmtudagskvöld kl.
20.30.
Forsala miða fer fram í safninu
milli kl. 14 og 17.
PABBI
Sængurgjafir fyrir mömmu og barnið
ÞUMALÍNAs 551 2136
VERK eftir Ragnar.
Ragnar Jónsson sýnir
í Washington D.C.
NÚ stendur yfir málverkasýning
Ragnars Jónssonar í galleríinu „Art
on the 6th floor“ sem er til húsa í
Washington Design Center. Á sýn-
ingunni era 17 málverk, unnin í gull,
silfur og olíu á striga og pappír.
Þema sýningarinnar er „Novus
modus secloram" eða „Ný lífssýn".
Um sýninguna segir Ragnar: „Ég
hef kosið að nefna þennan stíl
„Metalismi", sem ég vil túlka sem
andstæðuna við „plastic" í heimin-
um. Eðalmálmurinn gull, sem er
varanlegastur alla mála, táknar
manninn sem er varanlegur meðan
jörðin byggist. Jafnframt nota ég
gullið sem tákn fyrir veraldlegan
auð og auðsöfnun mannsins, kapp-
hlaupið um gullkálfinn. Silfrið á að
tákna blákaldan veraleikann þar
sem maðurinn verður minna og
minna metinn, allt verður ópersónu-
legra og kærleikurinn fer dvínandi.
Ég oxydera silfrið með sérstakri
aðferð, þannig næ ég fram ákveðn-
um litbrigðum. Ég hef unnið með
þessa tækni í 10 ár.“
Þessi sýning er sjötta einkasýn-
ing Ragnar. Sýningin var opnuð 17.
júní sl. og stendur til 31. ágúst.
Atakslaus
g'ítarleikur
TðNLIST
Listasafn Sigurjóns
Ólafssonar
SAMLEIKUR Á GÍTARA
Halldór Már Stefánsson, Maria
José Boira, Fransesco Ballart og
David Murgadas fluttu tónlist eft-
ir Liobet, Mompou, Brouwer, Ra-
vel, Torroba og Granados. Þriðju-
dagurinn 28. júlí, 1998.
MOSAIK gítarkvartettinn
hélt tónleika í Listasafni Sigur-
jóns Ólafssonar sl. þriðjudag.
Félagarnir hafa allir stundað
nám við Luthier tónlistarskólan-
um í Barcelona en við Jjennan
skóla starfar Arnaldur Ámason
gítarleikari. Það liggur í hlutar-
ins eðli, að ekki er um að ræða
mörg viðfangsefni fyrir gítar-
kvartett, svo að nær öll við-
fangsefnin á þessum tónleikum
vora unnin til flutnings af félög-
unum, bæði úr hljómsveitar- og
píanóverkum. Það er vitað að
tónverk, t.d. fyrir píanó, mótast
af hljóðgerð píanótónsins og
þegar slík verk era umrituð fyr-
ir önnur hljóðfæri, fær tónhug-
myndin allt annað inntak og get-
ur jafnvel orðið aðeins „svipur
hjá sjón“. Þetta átti við um
spænska dansa eftir Granados
og einnig pavan-lagið fræga, eft-
ir Ravel, sem blátt áfram „söng“
ekki.
Katalónsk þjóðlög rituð fyrir
gítar af Liobel og söngvar og
dansar eftir Mompou er falleg
tónlist, er var fallega leikin en
án aUrar skerpu. Regnstemmn-
ing og Tokkata eftir Bouwer
vora átaksmestu verkin á þess-
um tónleikum og á margan hátt
vel leikin en tvær umritanir á
verkum eftir Ravel vora alveg
misheppnaðar.
Estampas eftir Moreno-Tor-
roba eru ágætlega unnar þjóð-
lagaútsetningar en það vantaði
skerpu og leikræna túlkun í
þessi verk, sem voru allt of þýð-
lega og þrátt fyrir ágætt samspil
dauflega leikin. Síðustu verkin,
Spænskir dansar, eftir Grana-
dos, voru merktir sama átaks-
leysinu og reyndar tónleikarnir í
heild, sem vora fallega hljóm-
andi en sérlega átakslitlir.
Jón Ásgeirsson