Morgunblaðið - 23.09.1998, Page 32

32 MIÐVIKUDAGUR 23. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ

AÐSENDAR GREINAR
SKOÐUN
„Hvað er heima-
þjónusta og fyrir
hverja er hún?“
TILEFNI að þessum
skrifum mínum er reiði
mín vegna skrifa Guð-
rúnar Guðlaugsdóttur
um starfsfólk heima-
þjónustunnar í blaða-
dálkinum „Þjóðlífs-
þönkum“ í Morgunblað-
•inu 13. september sl.
sem bar yfírskriftina
„Hæft fólk í heimilis-
hjálp“.
Félagsleg heima-
þjónusta hjá Reykja-
víkurborg og víðar hef-
ur ekki alltaf verið hátt
skrifuð í þjóðfélaginu
jafnvel hjá þeim sem
þiggja hana og aðstand-
endum þeirra.
Á vegum Reykjavíkurborgar
starfa um 600 manns við heimaþjón-
ustu á vegum félagsmálastofnunar,
sem sinna hver um sig allt að 10-15
heimilum í viku hverri. Miklar kröf-
ur eru gerðar til starfsmanna
Heimaþjónustan er
fyrst og fremst hugsuð
sem hjálp til sjálfs-
hjálpar, segir Ingibjörg
B. Sveinsdóttir, svo
aldraðir geti verið í
lengstu lög á sínu eigin
heimili.
heimaþjónustunnar en eins og í öðr-
um starfsgreinum eru starfsmenn
mishæfír til starfa og þeir sem upp-
fylla ekki settar kröfur eru sjaldn-
ast lengi í starfí. Sem starfsmaður í
heimaþjónustu á vegum borgarinn-
ar sl. sex ár hef ég hlotið margvís-
lega menntun og starfsþjálfun, þar
sem kennsla hefur verið í höndum
okkar bestu öldrunarlækna, félags-
fræðinga, sálfræðinga, hjúkrunar-
fræðinga og geðlækna og tel ég mig
því hafa nokkra reynslu og þekk-
ingu varðandi þjónustu við eldri
borgara Reykjavíkur. Ekki eru allir
sem gera sér grein fyrir tilgangi
þjónustunnar. Hún er fyrst og
fremst hugsuð sem hjálp til sjálfs-
hjálpar svo að aldraðir geti verið í
lengstu lög á sínu eigin heimili, en
ekki „vinnukonustarf" eins og
margir vilja halda.
Þeir sem þurfa á heimaþjónust-
unni að halda eru eins og við, fólk
sem gerir mismiklar kröfur til sjálfs
sín og annarra. Þegar starfsmaður í
heimaþjónustu kemur fyrst til
skjólstæðings, veit hann ekki ná-
kvæmlega hvemig verkum hans
Tölvustólar
heimilisins
Teg. 235
Vandaður skrífborðsstóll
með háu fjaðrandi baki
i og ó parkethjólum
Ingibjörg B.
Sveinsdóttir
og einn
verður háttað, heldur
ekki frekar en aðstoðar-
þegi hans hvort þeim
kemur til með að líka
hvor við annann og við
slíkar aðstæður getur
myndast spenna hjá
báðum aðilum. Oftast
skapast gott vináttu-
samband milli starfs-
mannsins og aðstoðar-
þega, stundum trúnað-
arsamband, en 50% af
starfínu eru félagslegs
eðlis. Allt of oft era
eldri borgarar settir
undir einn og sama
hattinn, „gamlir og
ósjálfbjarga", en eins
ágætur öldrunarlæknir
sagði: „Ef þú vilt gera einhvern al-
gerlega ósjálfbjarga, skaltu gera
allt fyrir hann.“ Oft skortir fólk þol-
inmæði til að leyfa hinum aldraða að
gera verk sín á sinn hátt og með
sínum hraða. Við þurfum því að
hafa mikla þolinmæði. Það er rétt
að okkar skjólstæðingar eru oft ein-
mana, veikir andlega eða líkamlega
jafnvel hvoru tveggja og sumir
ósáttir við lífshlaup sitt og skerta
starfsgetu. Þegar við komum inn á
heimili þeirra erum við í þeirra eina
og persónulega vígi, þar sem sumir
þeirra taka á móti okkur með
blendnum huga, þar sem ekki hafa
farið saman hreinlætis-stuðull
þeirra og upptekinna aðstandenda
þeirra. Hvort silfrið sé ópússað ofan
í skúffu eða ekki er ekki stórvanda-
mál í okkar huga heldur hitt að fólk-
ið sé sátt við tilveru sína og því líði
eins vel og kostur er.
Eldri borgarar margir hverjir
telja að um leið og á eftirlaunaaldur
sé komið eigi þeir kröfu á heima-
þjónustu burtséð frá getu þeirra til
að annast eigið heimili, en hún er
fyrst og fremst ætluð þeim sem
þurfa aðstoðar við og geta ekki
sinnt heimilisstörfum hjálparlaust
vegna sjúkleika eða skertrar hreyfí-
getu. Aldur þessara einstaklinga er
ekki endilega 80 ár eða 90 ár, en
margir sem era á þeim aldri hafa
mikla starfsgetu og vilja til að
hjálpa sér sjálfír og eram við þeim
hjálp til sjálfshjálpar. Enginn skjól-
stæðingur greiðir meira en sem
nemur 175 kr. fyrir klukkutímann,
en Félagsmálastofnun gi-eiðir niður
það sem á vantar fyrir hvern
klukkutíma.
Hvort launakjör okkar geri okkur
að verri starfsmönnum en aðra ef-
ast ég um. Miðað við aðra starfs-
hópa erum við ágætlega sett og höf-
um sterkt stéttarfélag sem hefur
verið í forystu hvað varðar menntun
sinna félagsmanna til margra ára.
Að veita hverjum og einum að-
stoðarþega persónulega þjónustu
inn á þeirra heimilum krefst mikils
styrks og þjónustulundar til að allir
séu sáttir að kvöldi dags. Ég veit að
flestir okkar skjólstæðingar eru
þakklátir og það eru þeir sem gefa
okkur styrk til að halda áfram,
þrátt fyrir þann neikvæða áróður
sem við fáum stundum að heyra.
Höfunilur er Sóknarstarfsnmður í
félagslegri heimaþjónustu aIdraðra
bjá Reykjavíkurborg.
EG Skrifstofubúnaður ehf.
Ármúla 20 sími 533 5900 fax 533 5901
u.c.w.
leirvafninqar
með tryggingu í
grenningu
sem endist
?- MEASURE IHE
«EP.WFEaENCE" piit mai s p a d e i 1 d
Sími 565 8770
Á AÐ LEGGJA
REKSTUR BÁTA-
FLOTANS í RIJST?
KVÓTINN, kvótinn.
Ennþá eru kvótamálin á
fullu í umræðunni. Lát-
laus skrif og umræða.
Þegar kvótinn var sett-
ur á var fyrirsjáanlegt
hrun á fiskistofnunum
vegna mikillar sóknar.
Það gekk ótrúlega vel
að skipta aflaheimild-
um. Á nokkrum dögum
var þessu komið í kring,
búið mál.
Mig minnir að þeir
hafí verið þrír sem unnu
að þessu og skiluðu
góðu starfí. Flestir
héldu að eftir fyrstu tvö
árin yrði málið skoðað
og agnúar sniðnir af og spilin stokk-
uð upp á nýtt eftir lagfæringar ef
augljós ósanngirni blasti við. En
það var bara ekki gert.
Loks þegar að því kom að endur-
skoða kvótalögin viklu margir kom-
ast að. Ég held að þeir hafí verið um
60 sem áttu að sitja í þeirri nefnd
sem um málið fjallaði. Ái'angurinn
varð samkvæmt því, ekkert nema
jag og rifrildi, hjá fólki sem hefur
ekkert vit á þessum málum. Öll um-
ræðan um kvótann í 14 ár er ótrú-
lega vitlaus.
Á áranum 1988 og 89 tel ég að
skipulagður áróður hafi farið fram
að tilstuðlan nokkurra kennara í
Háskóla íslands sem settu upp sín-
ar eigin forsendur í umræðunni.
Síðan bættust fleiri við með dyggri
aðstoð Styrmis Gunnarssonar sem
notað hefur Morgunblaðið til að
reka áróðurinn og skítkastið á út-
gerðina af fullum krafti.
Það er athyglisvert að þeir sem
hafa skrifað mest og harðast er fólk
sem hefur ekki komið nærri útgerð
eða öðrum 'sjálfstæðum atvinnu-
rekstri heldur sótt laun sín til ann-
arra. Sennilega hafa þeir sömu ekki
haft kjark til að hætta einu eða
neinu og hafa viljað hafa allt sitt á
þurru.
Sá sem hefur skrifað flestar
greinar um kvótann og kröfur um
auðlindagjald er Önundur Ásgeirs-
son, fyrrverandi forstjóri Olíufé-
lagsins Skeljungs. Hann var þá í
áratugi í þeirri aðstöðu að hjálpa út-
gerðarmönnum við að koma bátum
sínum af stað, Iána fyrir olíu og
breyta eldri skuldum í lengri lán.
Þetta var þá stór hluti af starfí Ön-
undar. Ég hefði haldið að slík
reynsla af útgerð sýndi að það væru
varla til peningar fyrir auðlinda-
gjaldi. Það er furðulegt að skrifa
um auðlindagjald ár eftir ár og vita
að það gengur ekki upp.
Nú er annar ágætur liðsmaður
mættur til liðs í áróðrinum. Hann
var einn besti reddarinn og bjarg-
vættur útgerðar og fyrirtækja al-
mennt. Þetta er Sverrir Hermanns-
son sem árum saman sat á þingi
fyrir Austfirðinga og síðan banka-
stjóri Landsbankans. Hann gerði
manna mest í því að bjarga mönn-
um frá alls kyns peningavandamál-
um og gerði það með heiðri og
sóma. Nú telur Sverrir allt í einu að
það sé hægt að sækja peninga fyrir
auðlindaskatti. Maður getur fyrir-
gefíð fólki sem veit ekki betur eins
og flestar greinar bera vott um sem
skrifaðar hafa verið af vanþekkingu.
En það er verra þegar menn með
slíka reynslu sem Sverrir falla í
gryfju Moggaáróðursins.
Fyrstu tíu árin var látlaus skerð-
ing á úthlutuðum kvóta. Það var
talið nauðsynlegt vegna lélegrar út-
komu á fiskistofnum.
Bátur sem var með 650
tonna þorskkvóta árið
1984 var kominn niður í
170 tonn á árinu 1993.
Þetta var hrikaleg
staða hjá flestum hefð-
bundnum vertíðarbát-
um svo og ísfisktogur-
um sem ekki gátu farið
í annað, hvorki í Smug-
una eða í karfann á
Reykjaneshrygg eða í
rækjuna á Flæmska
hattinum eða í einhvem
utankvótafísk.
Á þessum árum
fannst engum ástæða
til að aðstoða einn eða
neinn þegar útgerðir gáfust upp
hver á fætur annarri. Sumir misstu
jafnvel allt sitt, allar sínar eignir.
Þetta þótti bara sjálfsagt þegar út-
gerðir áttu í hlut.
Þá kom nýtt tímabil til sögunnar
þegar forsvarsmenn Sjómannasam-
bandsins, Sævar Gunnarsson, Guð-
jón A. Kristjánsson, formaður Far-
/
Eg trúi ekki öðru, segir
Helgi Einarsson, en
taka megi alla þessa
kvótabrasksþvælu,
kvótaþing, krata- og
kommaþvætting út af
dagskrá.
manna- og fískimannasambandsins,
svo og Helgi Laxdal, formaður Vél-
stjórafélags Islands, hafa kallað þá
kvótabraskara sem sluppu í gegn-
um skerðingartímabilið, fóru út í
þau viðskipti að leggja upp hjá físk-
vinnslufyrirtækjum og fyrirkomu-
lagið þannig til dæmis að bátarnir
lögðu fram eitt tonn af þorski og
fengu á móti þriggja tonna heimild
sem fiskvinnslan lagði á móti. Allir
sem fengu slíka fyrirgreiðslu voru
að reyna að hafa vinnu fyrir sitt
fólk, bæði á bátunum og í fiskvinnsl-
unni. Verðið fór hins vegar eftir því
markaðsverði sem var á kvótanum.
Ég tek það fram að flestir hafa talið
þetta fyrirkomulag neyðarbrauð að
þurfa að taka þátt í svona löguðu.
En hvað geta menn gert? Ég hefi
aldrei skilið ofstækið í formönnun-
um þremur. Þeir ræða þessi mál af
slíku ábyrgðarleysi að það er með
ólíldndum.
Ég hefi margspurt Guðjón A.
Kristjánsson um hvað sé kvóta-
brask en ég hefí enn ekki fengið við-
hlítandi svör eða skýringar. Ég tel
að kvótabrask sé ef útgerðarmaður
selur kvóta sinn en lætur svo áhöfn-
ina alfarið kaupa kvóta á bátinn á
ný. Þetta er brask en ég hygg að
dæmi um þetta séu aðeins örfá og
það er enginn vandi að koma í veg
fyrir þau. En í staðinn fyrir að lag-
færa misfellurnar á að fara fram út-
rýming á bátaflotanum.
Þeir bátar sem stunduðu þessi
viðskipti, að leggja fram eitt tonn á
móti þremur, hafa skaffað áhöfnum
sínum mjög góðar tekjur, 300 til 400
þúsund á mánuði og í sumum tilfell-
um jafnvel meira. Ég tel að það séu
þokkalegar tekjur miðað við að-
stæður. Hvað á annað að gera í
stöðunni? Á að láta þremenningana
sem ég vil kalla bátabanana ráða
því að fleiri bátaútgerðir fari á
hausinn og mörg hundruð manns,
sjómenn og fiskvinnslufólk, missi
vinnu sína.
Gleymið ekki saltfiskframleiðsl-
unni sem bátarnir hafa veitt fyrir. Á
að leggja þá framleiðslugrein niður
því að það hefur nær eingöngu verið
bátafiskur sem hæfir af einhverju
viti til saltfiskverkunarinnar?
Engir hafa farið eins illa út úr
þessum gjörningum og hefðbundnir
vertíðarbátar. Hver skyldi ástæðan
vera fyrir því? Þeir fáu útgerðar-
menn sem eftir eru eiga báta af
ýmsum stærðum. Hinir eru í hluta-
félagarekstri sem er allt annað mál.
Bátamennirnir hafa sofíð á verðin-
um og hafa bara rætt málin hver í
sínu homi en ekkert gert. Áhrif
bátamannanna byrjuðu að hverfa
þegar litlu skuttogararnir tóku að
streyma inn í landið upp úr 1970. Þá
söðluðu um margir af sterkustu og
áhrifamestu bátamönnunum, hættu
bátaútgerð og keyptu skuttogara
illu heilli fyrir marga.
Sannleikurinn er sá að bátamenn
eiga fáa og áhugalausa talsmenn inn-
an stjórnar LÍU. Þar sitja menn sem
hafa nóg með sinn rekstur og sinna
hagsmunum bátamanna ekki neitt.
Það er mikið vandastarf að vera kos-
inn í stjóm samtaka eins og LÍÚ og
eiga að gæta hagsmuna allra.
Það er betra skipulag hjá bænd-
um þar sem kúabændur sjá um sína
hagsmuni og fjárbændur eru sér
með sín málefni. Það þyrfti á sama
hátt að skipta LIÚ upp í tvær ein-
ingar, báta- og togskipadeild. Hvor
aðili um sig mundi sjá um sín hags-
munamál. Það er spurning hvort
bátamenn ættu ekki að ganga úr
LIÚ og sjá um sína samninga og
hagsmuni sérstaklega.
Nýtt kvótaár byrjaði 1. septem-
ber sl. Við eðlilegar aðstæður væri
allt komið á fulla ferð í útgerð. En
það eru dökk ský yfír öllum athöfn-
um. Það mætti halda að KGB frá
Rússlandi væri búið að koma sér
hér fyrir. Menn eru eins og lamaðir
og vita ekki hvað þeir eiga að gera.
Eiga bátaútgerðarmenn að segja
við sitt fólk að nú eigi að veiða upp í
leyfðan kvóta og svo verði bara
hætt veiðum og vinnslu. Þá getur
fólk bara farið heim. Er það þetta
sem Sævar, Guðjón og Helgi vilja í
raun? Á ég að trúa því? Ætli þeir
hafi ekki gengið of langt í vitleys-
unni? Það skyldi þó ekki vera.
Það er alveg öruggt að hagsmunir
sjómanna eru ekki hafðir að leiðar-
ljósi. Sævar, Guðjón og Helgi hafa
haft svo mörg stóryrði um kvóta-
braskarana að þeir gátu ekki bakkað
út úr þeirri vitleysu. Og þá segja
menn í örvæntingu tóma þvælu. Ef
það á í alvöru að leggja rekstur báta-
flotans í rúst þá á að segja mönnum
það hreint út í eitt skipti fyrir öll.
Ég vona að einhverjir stjórnar-
þingmepn lesi þessar línur og athugi
málið. Ég trúi ekld öðra en taka megi
alla þessa kvótabrasksþvælu, kvóta-
þing og krata- og kommaþvætting út
af dagski'á. Þá geta menn farið að
vinna af einhverju viti. Því er ekki
hægt að trúa að þingmenn hafi verið
með opin augun þegai’ þetta fyrir-
komulag var samþykkt. Þessar regl-
ur era algjör dauðadómur yfír kvóta-
keifínu og bátaflotanum.
Ég skora því á Davíð Oddsson
forsætisráðherra og Halldór Ás-
gi’ímsson utanríkisráðherra að
skoða þessi mál sérstaklega og það
strax áður en stórslys verður.
Hófundur rekur iítgerð og fisk-
vinnslufyrirtæki.
Helgi
Einarsson