Morgunblaðið - 15.01.1999, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 15. JANÚAR 1999 29
LISTIR
Ausið úr
íslenskum
brunni
Fjögur íslensk tónverk verða frumflutt hér
á landi á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Is-
lands á Myrkum músíkdögum í Háskólabíói
í kvöld kl. 20. Orri Páll Ormarsson heyrði
hljóðið í þremur tónskáldanna, Kjartani
Olafssyni, Hauki Tómassyni og Mist Þor-
kelsdóttur en það fjórða er Jón Leifs.
ÞAÐ ER ekki á hverjum
degi að fjögur íslensk tón-
verk eru frumflutt á sin-
fóníutónleikum hér á
landi. „Við erum of ung til að muna
hvenær þetta gerðist síðast,“ segir
Kjartan Ólafsson, eitt tónskáld-
anna fjögurra, og brosir út í annað.
„Nei,“ heldur hann áfram, „að öllu
gn'ni slepptu þá er þetta merkisvið-
burður og virkilega ánægjulegt.
Það er ekki bara góður skóli fyrir
tónskáld að fá verk sín flutt af Sin-
fóníuhljómsveit íslands, heldur
eykur það einnig viljan til að skrifa
stór verk, hljómsveitarverk,
konserta."
Að hyggju Kjartans er það ekki
spurning hvort, heldur hvenær
hlutfall íslenskra verka á verkefna-
skrá Sinfóníuhljómsveitar Islands
verður aukið. „Við sjáum þessa
þróun víða í Evrópu. Sumstaðar
hefur meira að segja verið gengið
svo langt að skylda hljómsveitir til
að flytja innlend verk í allt að 50%
hlutfalli. Að öðrum kosti era styrk-
ir til þeirra skornir niður.“
Að dómi Kjartans er þessi þróun
jákvæð afleiðing af Evrópusamrun-
anum. Þjóðir séu farnar að huga
betur að sjálfsímynd sinni og
„hvernig er betra að gera það en
með því að efla menningu og list-
ir?“
Mist tekur undir orð Kjartans,
segir ákjósanlegt að Sinfónían flytji
ný íslensk tónverk í ríkari mæli í
bland við annað efni. „Það er
merkilegt að til skuli vera hér á
landi um og yfír tuttugu tónverk,
hljómsveitarverk og konsertar,
sem aldrei hafa verið flutt, fyrír ut-
an öll verk íslenskra tónskálda sem
frumflutt hafa verið erlendis en Is-
lendingar hafa aldrei fengið tæki-
færi til að heyra.“
Mikil gróska
Kjartan, Mist og Haukur eru á
einu máli um að gróskan í íslenskri
tónsmíð komi bersýnilega í ljós á
Myrkum músíkdögum, sem standa
fram til 25. janúar, en þar eru flutt
um sextíu verk, þar af tæpur helm-
ingur frumfluttur. Þetta segja þau
ekki síst íslenskum flytjendum að
þakka, áhugi þeirra sé tónskáldum
mikil hvatning.
Verk Jóns Leifs, Tilbrigði við
tema eftir Beethoven, var samið á
síðustu árum þriðja áratugarins í
Þýskalandi. Var það frum-
flutt í Berlín í kringum 1940
en ekki er vitað til þess að
það hafi verið flutt síðan. Að
vísu hefur orðrómur um
gamla útvarpsupptöku verið
á kreiki en hún hefur ekki
fundist. „Þetta er eiginlega
frumflutningur í tvennum
skilningi," segir Kjartan.
„Frumflutningur á Islandi
og frumflutningur fyrir nýja
kynslóð."
Verkið er tíu tObrigði við
stef úr serenöðu fyrir
strengjatríó op. 8 eftir Lud-
wig van Beethoven.
Verk Hauks Tómassonar,
Storka, hefur líka verið flutt
áður - var frumflutt í Varsjá
síðastliðið haust af Sænsku út-
varpshljómsveitinni. Haukur segir
nafnið vísa til þeirrar þróunar sem
verður í verkinu. „Það hefst á fljót-
andi ástandi en smám saman nær
einfalt og stirt ryþmastef yfu-hönd-
inni. Verkinu lýkur svo með eftir-
mála sem er nokkurs konar upp-
rifjun."
Haukur hafði ekki tök á að vera
viðstaddur æfíngar í Varsjá og hef-
ur fyrir vikið aðeins heyrt verkið
flutt einu sinni, á tónleikunum.
Hann kveðst ekki hafa breytt nótu
fyiir tónleikana nú en eigi að síður
hafí verkið tekið breytingum, það
gerist alltaf við nýja hljómsveit og
nýjan hljómsveitarstjóra. „Þessi
flutningur verður ólíkur, verkið var
jafnara ytra, hér eru andstæður
meiri.“
Haukur kveðst hafa verið
ánægður með flutninginn úti, sem
Josef Svenson stjórnaði, „hann hafi
hljómað vel“, en er ekki í vafa um
að flutningur Sinfóníunnar muni
standast fyllilega samanburð.
Hugsað við eldhúsborðið
Verk sitt, íslenska svítu, skrifaði
Mist Þorkelsdóttir árið 1994. Hún
var þá búsett í Boston í Bandaríkj-
Morgunblaðið/Golli
VERK þessara tónskálda munu hljóina í Háskólabíói í kvöld: Mist Þorkelsdóttir situr með þriggja ára son
sinn, Sindra Sigfússon, þá Kjartan Olafsson og Haukur Tómasson.
Jón
Leifs
Guðmundur Óli
Gunnarsson
unum, hafði búið þar í fimm ár og
„sá ekki fyrir endann á þeirri út-
legð, árin urðu næstum tíu“.
Mist segir fjölskylduna allan
tímann hafa haldið mjög íslenskt
heimili, haldið vel og rækilega upp
á íslenskar hefðir og tylli-
daga, og passað upp á
tungumálið hjá börnunum,
meðal annars með því að
vera dugleg að lesa íslensk-
ar bækur og syngja íslensk
lög. „I þessu umhverfi varð
svítan mín til, alveg að til-
efnislausu, þegar ég hafði
tíma til að setjast við eld-
húsborðið og hugsa pínulítið
heim. Eins og nafnið bendir
til er þetta röð dansa,
ímyndaðra, stílfærðra dansa
sem hefjast á forspili, þá
kemur Skuggadans, síðan
Búálfadans og loks Skessu-
dans.“
Islensk svíta er nú flutt í
allra fyrsta sinn.
Kjartan Olafsson samdi verk
sitt, Sonettu, á liðnu ári. „í því
koma ekki fyrir neinar sérstakar
melódíur eða stef sem tengja það
saman. Ekki er um hljómfræðilega
framvindu að ræða og er form
verksins í heild frekar sundur-
laust. Ekki er notast við neinar
ákveðnar tónsmíðaaðferðir. Son-
ettan afmarkast einungis af fyrsta,
efsta, lægsta og síðasta tóni verks-
ins.“
Sonetta hefur ekki verið flutt í
annan tíma opinberlega en Sinfón-
íuhljómsveit Islands „spilaði verkið
í gegn gróflega" í prufuupptöku
sem Ríkisútvarpið efndi til síðast-
liðið haust. „Þetta var lofsvert
framtak,“. segir Kjartan. „Prufu-
upptökur af þessu tagi eru ómet-
anlegur skóli fyrir tónskáld, að fá
tækifæri til að heyra verk, breyta
og bæta, hlýtur að koma manni til
góða.“
Tónleikarnir í kvöld eru í sam-
vinnu Sinfóníuhljómsveitar ís-
lands, Tónskáldafélags íslands og
Ríkisútvarpsins. Hljómsveitar-
stjóri verður Guðmundur Óli
Gunnarsson.
Nýjar bækur
Kennslubók
í organleik
• KENNSLUBÓK í organleik 1.
og 2. hefti er eftir Hnuk Guð-
laugsson. Bókin er byggð á
kennsluaðferðum Fernandos
Germanis og nótnabókasafni hans
sem keypt var til landsins fyrir
nokkrum árum. Hinn heimskunni
organleikari F. Germani lést 10.
júní sl., þá 92 ára að aldri. Tveir
nemenda hans, Guðmundur H.
Guðjónsson og Haukur Guðlaugs-
son, stofnuðu, ásamt fleirum, fé-
lagsskap í kringum nótnasafn
hans og er markmið félagsins að
breiða út kennsluaðferðir þessa
Karl J.
Sighvatsson
Haukur
Guðlaugsson
mikla meistara orgelsins. Ásamt
því að kenna meginpart ævinnar
við Santa Cecilia tónlistarháskól-
ann í Róm, kenndi Germani um
tíma við hinn virta tónlistarhá-
skóla, Curtis Institute í Banda-
ríkjunum. í Siena á Ítalíu hélt
hann einnig eftirsótt námskeið á
sumrin. Auk þess var hann aðal-
organisti Péturskirkjunnar í Róm
um langt árabil. Kennslubókin er
bæði með myndum og nákvæm-
lega útskýrðum æfingum, þannig
að hún getur eins hentað til sjálfs-
náms í organleik með pedal.
Kennslubók í organleik er til-
einkuð látnum nemanda Hauks,
Karli J. Sighvatssyni, sem lést af
slysförum 2. júní 1991. Daginn áð-
ur lék Karl á afmælishátíð þar
sem minnst var 40 ára byggðar í
Þorlákshöfn. Við það tækifæri lék
hann sérstaklega fyrir Vigdísi
Finnbogadóttur, þáverandi for-
seta Islands, að hennar ósk, en
þau höfðu á árum áður unnið sam-
an að leiksýningum, er hún var
leikhússtjóri. Þetta voru síðustu
tónleikar Karls. í kennslubókinni
minnist Vigdís hans nokkrum orð-
um.
Þriðja hefti kennslubókarinnar
er væntanlegt síðar á þessu ári.
Útgefandi er höfundur.
afsláttur
—sporívöRuTíMs §
Fosshálsi 1 - Sími 577-5858