Morgunblaðið - 19.01.1999, Síða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Skýrsla fiárfestingarbankans Kaupþings hf. um þróun og horfur árinu 1999
Spurningarmerki við
5% hagvaxtarspá
í SKÝRSLU fjárfestingarbankans
Kaupþings hf., um þróun og horfur
á fyrsta ársfjórðungi 1999, segir
meðal annars að endurskoðuð þjóð-
hagsáætlun Þjóðhagsstofnunar,
þar sem spáð er 5% hagvexti hér á
landi í stað 4,5% í fyrri spá stofn-
unarinnar, veki upp nokkrar
spumingar í ljósi þess að fyrri spá
stofnunarinnar þótti jafnvel of
bjartsýn í ljósi efnhagskreppunnar
í Asíu og Rússlandi.
„A móti má hins vegar segja að í
flestum nágrannalöndum okkar
hafa hagvaxtarspár verið lækkað-
ar við endurskoðun og því er ekki
óeðlilegt að setja spumingarmerki
við nýjustu spá Þjóðhagsstofnun-
ar, sérstaklega í ljósi þess að hún
var gerð í tengslum við lokafrá-
gang fjárlaga og sá aukni hagvöxt-
ur sem þar var spáð nægði til að
tryggja afgang á fjárlögum. Hugs-
anlega hefði verið réttara að njóta
vafans í þessu efni,“ segir í skýrsl-
unni.
Vaxandi
verðbólgnhætta
Einnig segja höfundar skýrsl-
unnar að margt bendi til vaxandi
verðbólguhættu vegna launahækk-
ana um áramót og gert er ráð fyrir
umtalsverðri aukningu kaupmáttar
og einkaneyslu á árinu. „Á móti má
benda á að vaxtamunur við útlönd
er með mesta móti um þessar
mundir eða liðlega 3%.“
í skýrslunni er bent á að krónan
hafí veikst á nýjan leik en búast má
við að hún taki að styrkjast að nýju
á fyrstu mánuðum þessa árs, segja
skýrsluhöfundar.
Um efnahaginn á Islandi á síð-
asta ári segir að árið hafí verið ís-
lenska þjóðarbúinu hagfellt að
mörgu leyti.
Ytri skilyi’ði hafi verið flestum
atvinnugreinum hagstæð, hagvöxt-
ur var áætlaður 5,1%, vextir fóra
almennt lækkandi og mikill upp-
gangur varð í byggingariðnaði og
ýmsum þjónustugreinum. Árið var
sjávarútvegi um margt mjög hag-
stætt ef frá er talin slök veiði á
uppsjávartegundum, segir í skýrsl-
unni.
Sagt er að fjölgun erlendra
ferðamanna á síðasta ári um 15%
eyði þeim óvissu sem skapast
hafði í ferðaþjónustunni af ótta við
óhagstæða þróun í hagkerfum
Vesturlanda.
Avöxtunarkrafa lækkar
enn frekar
Á síðasta ári lækkaði ávöxtunar-
krafa á lengsta flokki spariskír-
teina, (95/1D20), í iyrsta skipti nið-
ur fyrir 4% en hafín var innköllun á
þeim skírteinum m.a. til að lækka
fjármagnskostnað ríkissjóðs.
Skýrsluhöfundar telja að ekki
séu miklar líkur á að meira verði
gefíð út af bréfum í þeim flokki.
Þeir segja að fjármálaráðherra hafí
veitt Lánasýslu ríkisins umboð til
að kaupa allt að 3 milljai’ða af
spariskírteinum á markaðii en talið
er að það muni lækka ávöxtunar-
kröfu spariskírteina enn frekar.
„Það er því fyrirsjáanlegt að fram-
boð á nýjum spariskírteinum verð-
ur lítið og líklegt er að þeir lang-
tímafjárfestar sem eiga spariskír-
teini með langan líftíma vilji halda í
þau þar sem lítið framboð er af
slíkum bréfum og útlit er fyrir að
vextir lækki enn frekar,“ segir í
skýrslunni.
Netfyrirtæki flmmtán-
faldast í verði
I kafla um alþjóðlega verðbréfa-
markaði segir að bandarískur fjár-
málamarkaður hafi rétt nokkuð úr
kútnum síðan mikil lækkun varð á
Wall Street í haust, m.a. vegna
óvissu um efnahagsástand í heim-
inum og vegna mikils taps stórra
baktryggingasjóða eins og Long
Term Capital Management-sjóðs-
ins.
Athyglisvert er það sem segir
um netfyriríæki í skýrslunni. Verð
bréfa í slíkum fyrirtækjum hefur
hækkað mikið á hlutabréfamarkaði
að undanförnu.
I skýrslunni era tekin dæmi um
verð bréfa í Amazon-bókaverslun-
inni á Netinu en bréf í henni hækk-
uðu um 1.000% á síðasta ári og
verð á bréfum í eBay, sem er upp-
boðsfyrirtæki á Netinu, hækkaði
um 1.422% um áramótin frá al-
mennu útboði í september. Segir í
skýrslunni að trá sérfræðinga á
Wall Street sé að netfyirtækin séu
framtíðin og vitnað er í skýrslu
Morgans Stansleys sem segir að
velta þeirra muni fímmtánfaldast á
næstu 5 áram.
Um evrana segir að tiltrá manna
á henni sé nokkuð góð og að útgáfa
hennar feli í sér að gengisáhætta í
viðskiptum milli landa sem stóðu
að stofnun hennar, hverfi, við-
skiptakostnaður vegna gjaldeyris-
viðskipta verði minni og verðsam-
anburður milli landa auðveldari.
Athugasemd meirihluta
hluthafa í Skálum
MEÐ þessari grein svara undirrit-
aðir fulltráar meirihluta í Skálum
ehf. ásökunum sem bornar hafa
verið fram af Einari Kristni Jóns-
syni, stjórnarmanni Skála ehf., og
birtar vora á viðskiptasíðu Morgun-
blaðsins 15. janúar sl.
„Unnið að samkomulagi til að
forðast rannsókn." Þannig hljóðar
fyrirsögn fyrmefndar greinar.
Þessari fullyrðingu er fljótsvarað
því að hún er með öllu tilhæfulaus
uppspuni, staðlausir stafír. Um
þennan málatilbúning er að öðra
leyti þetta að segja:
í framhaldi af aðalfundi Skála
ehf. 8. desember sl. þar sem 26%
hluthafa (þ.e. Tangi hf., Vopna-
fjarðarhreppur og Lárus Gríms-
son) óskuðu eftir innlausn hluta
sinna, hafa farið fram að fram-
kvæði sveitarstjórnarmanna á
svæðinu óformlegar viðræður um
að aðrir hluthafar í Skálum ehf.
kaupi hluti þessara aðila. Ásakanir
Einars Kristins Jónssonar, stjórn-
armanns í Skálum ehf., sem birtar
era í Morgunblaðinu 15. jan.,
komu fram á aðalfundi félagsins.
Þar fóru stjórnendur H.Þ. í gegn-
um þessar ásakanir, lið fyrir lið,
fyrir hluthafa Skála ehf. Niður-
staðan varð sú að fyrirvararnir
voru felldir og ársreikningarnir
samþykktir eins og þeir lágu fyrir.
Eftir útskýringarnar á aðalfundin-
um voru að minnsta kosti 74%
hluthafa ekki í neinum vafa um af-
stöðu sína til málsins. Það er frá-
leitt eins og haldið er fram í fyrir-
sögn Morgunblaðsins að áður-
nefndar viðræður séu til komnar
vegna hótana um rannsókn á við-
skiptum Skála ehf. og Hraðfrysti-
stöðvar Þórshafnar hf.
Til upplýsingar er hér birt hlut-
hafaskrá Skála ehf.
Fiskiðjan Bjarg hf., Bakkaf. 2,36%
Hraðfr.stöð Þórshafnar hf. 35,7%
Lárus Grímsson, Garðabæ 2,36%
Olíufélagið hf. 11,82%
Sjóvá-Almennar 11,82%
Svalbarðshreppui’ 2,36%
Tangi hf., Vopnafirði 15,37%
Verkalýðsfélag Þórshafnar 0,47%
Vopnafjarðarhreppur 8,27%
Þórshafnarhreppur 9,46%
100,0%
Hráefnisverð til skipa
Skála ehf. sanngjarnt
„Niðurgreiddur hráefniskostnað-
ur.“ Svo hljóðaði fyrsta millifyrir-
sögn fyirnefndrar greinar. Um
þessa fullyrðingu er þetta að segja:
Það á sér enga stoð í raunveru-
leikanum að skip Skála ehf. hafí
ekki fengið sanngjarnt hráefnis-
verð í viðskiptum sínum við HÞ hf.
frá upphafi. I þessu sambandi skal
bent á að skip Skála ehf. hafa verið
með hvað mest aflaverðmæti meðal
sambærilegra skipa og starfsmenn
Skála ehf. hafa verið með hæstu
meðallaun meðal útgerðarfyrir-
tækja árin 1995-1996 og þau hæstu
árið 1997 samkvæmt úttekt
Frjálsrar verslunar. Þvi má einnig
bæta við að áhafnir skipanna era
þekktar fyrir annað en að gæta
ekki hagsmuna sinna og um leið út-
gerðarinnar varðandi hráefnisverð.
Varðandi leigu á síldarkvóta til
Skála ehf. þá hefur það tíðkast frá
upphafí að nýta allar veiðiheimildir
Skála ehf. íýrir áhöfn og útgerð. í
þessu tilviki voru aðrar veiðiheim-
ildir leigðar og leigður sfldarkvóti í
staðinn. Öll þessi viðskipti fóru
fram á markaðsverði á þeim tíma.
Skálar hafa notið
styrks HÞ
Rétt er að stjómunarþóknun var
hækkuð um 100% árið 1997, en
fram til þess hafði hún hins vegar
verið nánast óbreytt frá stofnun fé-
lagsins. Á því tímabili jukust tekjur
Skála ehf. um 161% m.a. með til-
komu annars skips, auknum veiði-
heimildum og fjölbreyttari rekstri.
Til viðbótar urðu talsverðar al-
mennar kostnaðarhækkanir á tíma-
bilinu.
Rétt er að í viðskiptum milli fyr-
irtækjanna hafa ekki tíðkast vaxta-
reikningar á viðskiptastöðu. Sé það
gert fyrir starfsárin 1995, 1996 og
1997, yrði niðurstaðan Skálum ehf.
í óhag um 2.500.000 kr.
Ljóst er að bakhjarl Skála ehf. í
miklum vexti félagsins frá upphafi
hefur verið Hraðfrystistöð Þórs-
hafnar hf. og hafa aðrir hluthafar í
Skálum ehf. notið styrks Hrað-
frystistöðvarinnar í því sambandi.
Uppbygging og góð
ávöxtun fjármuna
Varðandi ásakanir um óhag-
kvæmni vegna rangrar fjárfesting-
arstefnu er þessu til svara:
Frá stofnun Skála ehf. árið 1993
hafa verið teknar ýmsar ákvarðanir
um fjárfestingar, t.d. um kaup á 1%
loðnukvóta árið 1994, sfldarkvóta
árið 1995 og kaup á skipinu Nept-
únusi ÞH 361 árið 1997, ásamt
mörgum smærri fjárfestingum.
Uppbygging félagsins hefur gengið
mjög vel, svo að eftir hefur verið
tekið, og era verðmæti félagsins
umtalsverð. Hluthafar Skála ehf.
hafa lagt 65.000.000 kr. í formi
hlutafjár í félagið (þar af 26% hluta-
hafa 16.900.000 kr.) Ljóst er að
ávöxtun þeirra fjármuna hefur ver-
ið mjög góð og óvíða betri í íslensk-
um sjávarátvegi á sama tíma. Sem
dæmi má taka að innborgað hlutafé
26% hópsins er 16,9 milljónir króna
og miðað við áætlunina um sam-
rana Skála ehf. og HÞ ehf., sem lá
fyrir á aðalfundinum, hefði eignar-
hlutur 26% hópsins í HÞ orðið
40.909.246 kr. og að markaðsvirði
um 125 milljónir miðað við gengi á
verðbréfamarkaði í dag. Þetta þýð-
ir með öðram orðum rámlega 50%
ársávöxtun.
Sú fullyrðing að auðvelt hafí ver-
ið fyrir eitt skip að nýta til hlítar
þær veiðiheimildir, sem félagið
hafði til ráðstöfunar, stafar af mik-
illi vanþekkingu og er kannski ekki
óeðlileg þar sem fræði sjávarát-
vegsins eru ekki öllum ljós að jöfnu.
H.Þ. hf. hefur lagt sig fram um að
löndunarpláss væri til taks á Þórs-
höfn yfír háaflatímann fyrir skip
Skála ehf. Þrátt fyrir framangreint,
afburða skipstjóra og áhöfn afla-
skipsins Júpiters ÞH 61, tókst oft
ekki að nýta að fullu þær veiðiheim-
ildir sem félagið hafði til ráðstöfun-
ar. Einnig er rétt að benda á að
veigamikil forsenda kaupa Nept-
únusar ÞH 361 var frjálsar veiðar
úr norsk-íslenska sfldarstofninum
og hugsanlegar varanlegar veiði-
heimildir úr honum. Vert er að taka
fram að skipið hefur haft næg
verkefni frá því að það var keypt.
Það er með ólíkindum að þeir
stjórnendur Hraðfrystistöðvar
Þórshafnar hf., sem með frum-
kvæði sínu og framsýni stóðu að
stofnun Skála ehf. árið 1993 og
keyptu loðnuskipið Júpiter ÞH 61,
skuli í dag vera sakaðir um mis-
ferli og óvönduð vinnubrögð. Þessi
kaup hafa orðið til þess að marg-
falda verðmæti hlutafjár eigenda
Skála ehf.
Lokaorð
Hinn 6. júní 1997 gerðu hluthafar
Skála ehf. með sér hluthafasam-
komulag sem kvað m.a. á um að
hluthafar meirihlutans á Þórshöfn
gæfu eftir einn stjórnarmann til
Sjóvár-Almennra hf. og Olíufélags-
ins hf. Eftir var stjórnin skipuð ein-
um stjórnarmanni frá Þórshöfn,
einum frá Vopnafirði og fulltráa
Sjóvár-Almennra hf. og Olíufélags-
ins hf. I hluthafasamkomulaginu
var ákveðið að sameina Skála ehf.
og Hraðfrystistöð Þórshafnar hf.
og nýskipaðri stjórn falið að vinna
samrunaáætlun fyrir félögin.
Hinn 12. maí 1998 samþykkti
stjórn Skála ehf. áætlun um fyrr-
greindan samrana samkvæmt til-
lögu Kristjáns Loftssonar, fulltrúa
Sjóvár-Almennra hf. og Olíufélags-
ins hf. Á hluthafafundi 8. desember
1998 var samranaáætlunin tekin
fyrir. Fram kom þá krafa 26%
hluthafa um innlausn hluta sinna
og í framhaldi af því var samrunaá-
ætlunin felld. Krafa um innlausn
26% hlutafjár kom öðrum hluthöf-
um í opna skjöldu á fundinum, þar
sem allir hluthafar höfðu skrifað
undir hluthafasamkomulagið um
sameiningu og fulltrái 26% minni-
hlutans í stjórn hafði skrifað at-
hugasemdalaust undir samranaá-
ætlunina. í viðræðum, sem farið
hafa fram við þessa hluthafa (26%
hópinn), hefur komið í ljós að
ástæða þess að þeir snerast gegn
samrunaáætluninni - sem þeir
höfðu áður samþykkt - er einfald-
lega sú að fyrir þeim vakir að fá
mun hærra verð fyrir hlutafé sitt í
Skálum ehf. en aðrir hluthafar.
Að lokinni undirritun samkomu-
lags hluthafa í Skálum ehf. 6. júní
1997, eða í eitt og hálft ár, hefur
stjórn félagsins einbeitt sér að gerð
samranaáætlunar og öðra sem að
sameiningu félagsins lýtur. Á sama
tíma hafa sambærileg útgerðarfé-
lög, m.a. á Vopnafirði, unnið að end-
umýjun skipa sinna, svo að þeim
verði kleift að taka þátt í veiðum á
kolmunna og fleiri tegundum, sem
hugsanlega veita þeim verðmætan
veiðirétt í framtíðinni. Skærar 26%
minnihluta í félaginu hafa orðið til
• þess að Skálar ehf. sitja eftir í þeirri
þróun sem á sér stað í veiðum á
uppsjávarfiskum í flottroll. Það er
óskandi að á framhaldsaðalfundi
Skála ehf. 22. janúar nk. ljúki þessu
biðstöðutímabili í sögu Skála og að
meirihluti stjórnar geti aftur snúið
sér af fullum krafti að því að reka
fyrirtækið og efla. Taka þarf
ákvarðanir um styrkingu félagsins
til frambúðar. Að öðram kosti geta
hluthafar ekki vænst góðrar ávöxt-
unar fjármuna sinna.
Það er eðlilegt og sjálfsagt að
tekist sé á um stefnu og stjórnun á
hluthafafundum. Það hljóta hins
vegar að teljast býsna sérkennileg-
ir tilburðir hjá Einari Kristni Jóns-
syni og félögum, að ætla sér að
skrúfa upp verð á hlutafé minni-
hlutans í Skálum ehf. með því að
reyna að ófrægja stjórnendur
Hraðfrystistöðvar Þórshafnar í
fjölmiðlum.
Varðandi tilreiðslu á frétt Morg-
unblaðsins fóstudaginn 15. janúar
um málefni Skála ehf., lýsa undir-
ritaðir yfír vonbrigðum með að ekki
var haft samband við stjórnendur
Skála ehf. og HÞ hf. til að gefa
þeim kost á að svara umræddum
aðdróttunum strax í sama blaði.
Ekki verður séð að slík vinnubrögð
beri vitni þeirri fagmennsku og
vandvirkni sem Morgunblaðsmenn
vilja vera þekktir fyrir.
18.01.1999.
Fyrir hönd meirihluta hluthafa í
Skálum ehf.,
Hraðfrystistöð Þórshafnar, Jóhann
A. Jónsson, kt. 271155-3529,
Þórshafnarhreppur, Isak Olafsson,
kt. 180250-2479,
Svalbarðshreppur, Jóhannes
Sigfússon, kt. 140553-3879,
Fiskiðjan Bjarg, Hilmar Þór
Hilmarsson, kt. 120758-5279,
Verkalýðsfélag Þórshafnar, Karen
Rut Konráðsdóttir, kt. 281175-3359.
Aths. ritstj.:
í tilviki sem þessu er ýmist talað
við annan aðila máls samdægurs
eða daginn, sem frétt birtist í blað-
inu.
Sl. fostudag var haft samband við
Jóhann A. Jónsson og óskað eftir
umsögn hans um málið. Hann taldi
sér það ekki fært þá m.a. vegna
þess að Morgunblaðið hafði ekki
borist til Þórshafnar.