Morgunblaðið - 19.01.1999, Síða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Furðudýr og
minningar
FURÐUDÝR byggja dularfulla myndveröld
Hauks Harðarsonar.
kistur og krukkur
- furðudýr úr
steini og Ijós
sandur sem sum
dýranna liggja
hálfgrafin í. Sand-
urinn, rökkrið í
salnum og fornfá-
leg ílátin undir-
strika þá tilfinn-
ingu að hlutirnir
séu frá öðrum
tíma, hafi jafnvel
legið grafnir í
sandinum frá
ómunatíð og eigi
eftir að grafast í
hann aftur; í sýn-
ingarskrá segir
Haukur reyndar
að þau „eigi“ að
grafast í sandinn.
Um leið minnir
sýningin á bernsk-
una, á leikfanga-
dýr hálfgrafin í
sandkassa, hluti
sem í minningunni
verða undursam-
legir og gæddir
töfrakrafti sem
aðeins bamsvit-
Strákar á
Ströndum
MYMMLIST
Listasafn Kópavogs /
Gerðarsafn
HÖGGMYNDIR
HAUKUR HARÐARSON
Opið alla daga nema mánudaga frá
12-18. Aðgangseyrir kr. 200. Sýning-
in stendur til 24. janúar.
GRIFFÓNAR, einhymingar,
kentárar, kímemr og hírkóservusar
- þessar furðuskepnur hafa fylgt
manninum frá upphafi vega og kynt
undir ímyndunarafli hans. Heimur
furðuveranna liggur rétt handan við
okkar eigin heim og skilin milli
þeirra era ótrygg eins og ótal sögur
sanna.
Pessi furðudýr og mörg önnur
birtast á sýningu Hauks Harðar-
sonar í Gerðarsafni. I hálfmyrkum
salnum gengur áhorfandinn inn í
annan og heillandi heim þar sem
undarlegar skepnur búa í steinkist-
um og krúsum, hálfgrafnar í sand-
inn eða greyptar í stein. Ljón með
nashymingshúð og antilópuhom
gægist upp úr sandinum, vængjað-
ur hestur hefur sig til flugs af
þrífættri krakku.
Sýning þessi hefur verið lengi í
smíðum því elstu verkin voru fyrst
sýnd í hinu virta Heni-Onstad safni
í Ósló árið 1990, en síðan hefur
Haukur unnið að því jafnt og þétt
að byggja upp furðuveröld sína og
fullkomna tæknina sem hann beitir
við gerð þeirra. Pessi tækni gerir
honum kleift að móta með flot-
steypu fínlega skúlptúra með
óvenjulegum litbrigðum, auk þess
sem sumir hlutar dýranna era
steyptir í málm. Mikil þolinmæðis-
vinna liggur á bak við þessa gripi og
þeir og sýningin öll hafa yfirbragð
tímaleysis - virðast hvorki tilheyra
þessum tíma né öðrum heldur vera
sprottnir beint úr goðsögninni, ung-
ir og ævafomir í senn. Áferð grip-
anna undirstrikar þessa tilfinningu:
Þeir minna á gamla steypta málm-
gripi en þegar betur er að gáð er yf-
irborð þeirra engu líkt sem maður
hefur séð áður, eins og steinn og
málmur á víxl, með undarlegum yrj-
um og litbrigðum.
Sýning Hauks ber ekki aðeins
vott um þá miklu handavinnu sem
að baki henni liggur, heldur líka um
markvissa og þolinmóða hugmynda-
vinnu. Inntak sýningarinnar er
margrætt og flókið þótt framsetn-
ingin sé einföld og tær. I sýningunni
era aðeins þrír þættir, steinílát -
undin skilur.
Verkin leita sterkt
á áhorfandann. Sýning Hauks er
um margt óvenjuleg. Vinnan og
framsetningin öll er öðra vísi en við
eigum að venjast í listheimi
nútímans og ekki laust við að áhorf-
andanum finnist hann kominn í ann-
an heim, jafnvel inn í hugarheim
listamannsins. Slíkt er kærkomið
nú á tímum þegar svo mikið af
myndlistinni snýst um eilífar
sjálfstilvísanir og endurgerð. Sjálf-
sprottinn hugarheimur verkanna á
sýningu Hauks gefur vísbendingu
um að aðrar leiðir kunni enn að vera
færar í listinni.
Jón Proppé
BÆKUR
Barnabók
ALDREI AÐ VITA!
eftir Guðrúnu Helgadóttur. Vaka-
Helgafell. 1998 - 120 bls.
BÖRN eru elskuleg og heimur
þeirra oft ævintýralegur. Ævintýrin
eru svo sem ekki alltaf stórbrotin í
augum fullorðna fólks-
ins en þau spegla heim
ímyndunaraflsins og
samhygðarinnar.
Þannig finnst mér síð-
ustu bækur Guðrúnar
Helgadóttur. Ævintýrin
era alla jafna hvers-
dagsleg. Einhverjir
smáþjófar, bruggarar
eða óábyrgir ökumenn
setja allt á annan end-
ann og skarpskyggn
böm sem vita sínu viti
upplýsa málið og hljóta
af sæmd og virðingu
líkt og fomkappar. A
bak við þennan heim er
svo veröld fullorðna
fólksins sem fullorðnum
lesendum hættir raunar
til að verða starsýnna á en aðalefni
bókarinnar.
Aldrei að vita! heitir nýjasta bók
hennar. Þar er svipuðum heimi lýst
og í bókunum Ekkert að þakka! og
Ekkert að marka! Viðfangsefnið er
þingmaður og fjölskylda hans en
yngri sonurinn, Ari Sveinn, og vinur
hans, hið 10 ára skáld, Áki Atlason,
sem er sögumaður bókarinnar, era
aðalpersónurnar. Að þessu sinni
berst sagan út fyrir borgarmörkin
enda er þingmaðurinn að hugsa um
að skipta um kjördæmi og bjóða sig
fram í Strandasýslu. Inn í söguna
fléttast bflslys og grunsamlegar
mannaferðir í kringum slysavarna-
skýli á Ströndum, önnur aðalpersón-
an fetar sín fyrstu spor í ljóðagerð.
En um fram allt er þetta fjölskyldu-
saga þar sem atburðarásin er skoðuð
með kímnum augum og persónurnar
lifna á síðunum.
Vönduð persónusköpun er eitt
helsta einkenni á verkum Guðrúnar.
Hún dregur persónurnar upp með
einföldum dráttum og persónuein-
kenni þeirra eru alla jafna nokkuð
skýr og eftirminnileg. Texti Guðrún-
ar er lipur og léttlíðandi eins og
endranær, fullur af skondnum tils-
vörum og dálítið mein-
legum athugasemdum.
En umfram allt
skemmtir það þó full-
orðnum lesendum
hversu tvírætt sjónar-
horn hennar jafnan er.
Annars vegar sýnir hún
bamalegar og skopleg-
ar hliðar á börnum á
góðlegan hátt og hins
vegar skoðar hún hina
fullorðnu með augum
barnsins og þá fer ekki
hjá því að ýmislegt
broslegt komi í ljós.
Ekki síst er það bram-
bolt þingmannsins sem
kemur lesendum til að
glotta en í þessari bók
víkur Guðrún einnig að
samdrætti eldra fólks. Hún gerir það
í kímnu ljósi en eyðir jafnframt for-
dómum.
Það er svo sem fátt sem kemur á
óvart í bókinni. Heimurinn er kunn-
uglegur og mörg atriði bókarinnar
era á vissan hátt sjálfstætt framhald
eða framlenging á síðustu bókum
Guðrúnar enda þótt hún standi
vissulega fyrir sínu. Lesa má út úr
bókinni siðferðislegan boðskap um
heiðarleika og mikilvægi þess að við
séum góð hvert við annað. En slíkur
boðskapur er þó ekki fyrirferðarmik-
ill. Miklu fremur eins og hann spretti
upp af sögunni. Hér er því að öllu
leyti vönduð saga á ferð eins og
vænta má frá Guðrúnu Helgadóttur
full af kímni og ástúð.
Skafti Þ. Halldórsson
Guðrún
Helgadóttir
Morgunblaðið/Árni Sæberg
GÍSLI Sigurðsson, formaður Hagþenkis, afhenti
Ragnheiði Gyðu Jónsdóttur viðurkenninguna.
Viðurkenning Hagþenkis
RAGNHEIÐI Gyðu Jónsdóttur hef-
ur verið afhent viðurkenning
Hagþenkis, félags höfunda fræði-
rita og kennslugagna, og. veittist
henni viðurkenningin „fyrir lifandi
og áhugavekjandi kynningu menn-
ingarefnis á Rás 1 í Ríkisútvarp-
inu“.
Gísli Sigurðsson, formaður
Hagþenkis, afhenti viðurkenning-
una og Gunnar Karlsson, sagn-
fræðingur, flutti greinargerð við-
urkenningarráðsins, sem skipa
auk hans, bókmenntafræðingarnir
Kristín Bragadóttir og Margrét
Eggertsdóttir, Sigurður Steinþórs-
son, jarðfræðingur, og Torfi Hjart-
arson, námsefnisfræðingur.
Nýjar bækur
• RADDIR barnabókaxma er
greinasafn sem geymir níu greinar
um bamabókmenntir. Hildur
Hermóðsdóttir og Silja Aðalsteins-
dóttir ritstýrðu safninu og sú síðar-
nefnda valdi greinamar og skrifaði
fonnála.
í kynningu segir að í bókinni sé að
finna sögulegt yfirlit yfir íslenskar
bamabækur og grein um frásagnar-
tækni og trú og siðferði í bamabók-
menntum. í safninu era tvær greinar
um íslenskar myndabækur: yfirlit yfir
útgáfu þeirra og um myndabækur
sem bókmenntaform og lykil að
greiningu á þeim. Fjallað er um
Sossubækur Magneu frá Kleifum og
um Skilaboðaskjóðu Þorvaldar Þor-
steinsson. Einnig er grein um bækur
Enid Blyton og umfjöllun um þjóð-
sagna- og þjóðtrúarefni sem nokkrir
höfundar hafa notað í nýlegum ung-
lingabókum. I bókarlok eru skrár yfir
þá bamabókahöfunda, titla og mynd-
listarmenn sem minnst er á í bókinni.
Höfundar greinanna era Armann
Jakobsson, Brynja Baldursdóttir,
Helga Kjaran, Jón Yngvi Jóhannsson,
Margrét Tryggvadóttir, Silja Aðal-
steinsdóttir og Þuríður Jóhannsdótt-
ir. Útgefandi er Mál og menning.
Bókin er251 bls., unnin íprentsmiðj-
unni Graffk. Auglýsingastofan Næst
sá um kápugerð. Verð: 1.980 kr.
Tilgangur Dæsusar
MÁLVERKIÐ „Guðný (lífsbrot)“ eftir Dæsus.
MYNPLIST
Gallerí HorniA
MÁLVERK DÆSUS
Opið alla daga frá kl. 10-23.
Til 21. janúar.
LISTAMAÐURINN sem aðeins
kynnir sig undir nafninu Dæsus á
sýningu sinni á Horninu gerir
furðugóða grein fyrir sér í sýningar-
skrá, en þar kemur fram að hann
hafi um alllangt skeið fengist við
myndlist af einhverju tagi, lengst af
við að mála á leðurjakka og mótor-
hjól, auk þess að hafa fengist eitt-
hvað við landslagsmálverk. Hann
mun ekki hafa sótt mikla formlega
menntun í myndlist, utan einhverra
tíma í Myndlistaskólanum á Akur-
eyri sem hann telur að hafi gagnast
sér lítið, en hefur verið því iðnari við
að leita sér sjálfur fyrirmynda. Hann
segir sjálfur frá því hvemig dyr
myndlistarinnar opnuðust honum i
maí árið 1995 þegar hann var að
skoða málverk da Vincis af Mónu
Lísu, en það hefur orðið mörgum
listamanninum að innblæstri: „þá sá
ég það og skildi um leið hvað það er
sem skilur listamanninn frá súp-
unni“. Frá því Dæsus gerði þessa
uppgötvun virðist hann hafa dvalist í
Svíþjóð, sem hann nefnir „Bra-land-
ið“, haldið þar nokkrar sýningar og
vegnað vel. Sýningin á Hominu mun
vera fyrsta sýning hans hér á landi.
Málverk Dæsusar eru af ýmsum
toga og af þeim má sjá að hann hefur
víða leitað fyrirmynda. Sum verkin
virðast vísa aftur til leðurjakka- og
mótorhjólatímans og sum í landslag-
ið, en önnur benda til þess að lista-
maðurinn hneigist nú til andlegri
hugarbrota, jafnvel að hann sé að
fást við einhvers konar mystíska
reynslu. Handbragðið er víða gott í
þessum myndum en nokkuð skortir
upp á hvað varðar bæði myndformun
eða teikningu og myndbygginu og
geldur listamaðurinn þá líklega
menntunarskortsins, því þrátt fyrir
allt er jú tilgangur með því að kenna
myndlistarnemum módelteikningu
og formfræði. Hin mystíska tilvísun
vill líka leiða til óhóflegrar litagleði í
bakgrunni og köntum myndanna, en
það er reyndar ekki óalgengt og
þekkist frá ekki minni spámönnum
en Blake. Þrátt fyrir nokkra viðleitni
til að draga fram tilvísanir í forna
norræna goðafræði er hætt við að ís-
lenskum áhorfendum finnist flest
myndefni Dæsusar framandlegt,
enda liggja rætur hans að minnsta
kosti margar í hefð teiknimynda-
sagna, gi'affitís og metal-menningar
sem hér sést sjaldan í sýningarsöl-
um. Þann garð ber þó að rækta ekki
síður en aðra.
Jón Proppé