Morgunblaðið - 19.01.1999, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 1999 39
Agaleysi
og afglöp
Fréttir af agaleysi í
skólum hafa verið of-
arlega á baugi á nýju
ári. Lýsingarnar
minna á hasarmyndir
í bíó eða nýjustu
tölvuleiki. Hasar og
harka, yfírgangur og
ofbeldi.
Við búum í góðu
landi þar sem réttur
einstaklinga er varinn
til hins ýtrasta. Sam-
félagið leitast við að
tryggja að allir njóti
mannréttinda. Stofn-
anir eru settar á fót og
umboðsmenn skipaðir
til þess að gæta réttar
einstaklinga. Allt er þetta lofsvert.
En það era tvær hliðar á þessu
máli. Einstaklingurinn er hluti af
heildinni. Friður og eining samfé-
lags ríkir þegar einstaklingurinn
og heildin vinna að sama marki og
koma sér saman um leikreglur.
Réttur einstaklinga og réttur
heildar þurfa að haldast í hendur.
Því er oft haldið fram að nútíma-
maðurinn hafí reynt meiri breyt-
ingar á sinni lífstíð en allar aðrar
kynslóðir frá upphafi. Framfarir á
sviði tækni era stórstígar og trúin
á tæknina nánast takmarkalaus.
En hefur manneskjan breyst á
sama tíma? I raun og vera ekki.
Felipe Fernandez-Armesto, fræði-
maður við háskólann í Oxford,
heldur því fram í bók sinni, Trath,
A History and Guide for the Perp-
lexed, að við séum nánast í sömu
sporam og hinir fyrstu menn hvað
varðar skilning á lífínu, hinum
dýpstu rökum tilverannar. Um-
hverfíð tekur breytingum en
manneðlið er samt við sig. Öld
mikilla átaka er senn á enda. Kon-
ungdæmi, fasismi, frjálslynd lýð-
ræðisstefna og kommúnismi hafa
tekist á um völd og áhrif. Frjáls-
lynda lýðræðisstefnan hefur víðast
hvar orðið ofaná og skapað lífsskil-
yrði og hagvöxt sem aldrei fyrr.
Bandaríski stjórnmálafræðingur-
inn Fukuyama segir söguna hafa
liðið undir lok með þessari þróun
því sagan hafi á vissan hátt náð
markmiði sínu skv. marxísk-
hegelskum skilningi. Þjóðfélög
hafa hins vegar ekki lokið verkefni
sínu. Þjóðfélög heimsins standa
enn frammi fyrir ögi’andi verkefn-
um. Hamingja manna ræðst ekki
eingöngu af hagvexti
og velmegun. Maður-
inn lifir ekki af brauði
einu saman. Heilbrigt
fjölskyldulíf og góð
samskipti manna á
meðal verða ekki til
við lagasetningar eða
ákvarðanir stjórn-
valda. Það er flóknara
að skapa heilbrigt fjöl-
skyldulíf en að stofna
banka. Gróandi þjóðlíf
ræðst af siðgæði fólks
og venjum. Ríkisvald-
ið getur fyrir sitt leyti
stutt við heimili og
fjölskyldur en ekkert
kemur í staðinn fyrir
fjölskylduna sjálfa. Hlutverk
hennar verður ekki leyst af öðrum.
Agi
Fréttir af agaleysi
í skólum kunna að vera
vísbending um fjörbrot
þeirrar siðmenningar,
---------n------------
segir Orn Bárður
Jónsson, sem hér
hefur skapast á þús-
und árum.
Engum öðram. Þjóðfélagið getur
ekki þrifíst nema það ríki traust á
meðal fólks. Rekstur fískvinnslu,
fatahreinsunar, flugfélags eða ál-
vers gengur ekki nema með sam-
vinnu fólks sem treystir hvert
öðra. Fukuyama heldur því fram
að hamingja þjóða og velgengni
ráðist af því trausti sem ríkir í
samfélaginu. Traust ríkir á meðal
manna þegar leikreglur eru skýr-
ar, grannurinn klár. Leikreglur
krefjast aga og hollustu. Agi lærist
við aðhald og útkoman ræðst af
taumhaldinu sem heldur fast í og
gefur eftir á víxl. Agi og kærleikur
eiga saman. Fréttir af agaleysi í
skólum kunna að vera vísbending
um fjörbrot þeirrar siðmenningar
sem hér hefur skapast á þúsund
áram. Það þarf e.t.v. ekki nema
eina kynslóð sem bregst í uppeld-
ishlutverki sínu til þess að leggja
framtíð heillar þjóðar í rúst. Vilt
Örn Bárður
Jónsson
Almannatryggingar
Svo mikil var leyndin
og pukrið kringum
þetta ráðslag, segir
Garðar Sverrisson, að
hvorki þingmenn né
--n------------------
Oryrkj abandalagið
fengu að kynna sér
frumvarpið fyrr en
á síðustu stundu.
fjöldi þingmanna lýst pólitískri og
siðferðilegri andstöðu við umrædd
skerðingarákvæði.
Til að slá ryki í augu lang-
þreyttra þingmanna var látið að
því liggja að lögbinding hinnar um-
deildu skerðingai- væri gerð að ósk
umboðsmanns Alþingis. Hið rétta
er að umboðsmaður Alþingis fór
einungis fram á að Alþingi tæki af
skarið um vilja sinn í þessum efn-
um, en ekki að niðurstaða þess yrði
á þann veg sem nú hefur orðið.
Þvert á móti. A þeim eina stað sem
umboðsmaður tekur efnislega af-
stöðu til skerðingarinnar sem slíkr-
ar minnir hann á tíu ára gamalt álit
sitt þess efnis að umdeilanlegt sé
hvort skerðingarákvæðin geti talist
réttlát eða heppileg. í umræddu
áliti segir hann ástæðu til að taka
þessar reglm’ til athugunar og taka
á ný afstöðu til þess hvort þær eigi
að haldast óbreyttar.
Sú dapm-lega staðreynd að heil-
brigðisráðhen-a skuli hafa svikist
aftan að öryrkjum á þó e.t.v. eftir
að reynast léttvægari en annað
þegar upp verður staðið. Eftir
stendur að einn fremsti sérfræðing-
ur okkar á sviði mannréttindamála
er að vandlega athuguðu máli
þeirrar skoðunar að aðfaranótt 20.
desember sl. hafí Alþingi lögfest
bæði stjórnarskrárbrot og brot á
alþjóðasamningum um mannrétt-
indi. Við svo búið á Öryrkjabanda-
lag íslands ekki annarra kosta völ
en að leita réttar síns fyrii- dómstól-
um. Það hljóta ráðherra og sam-
starfsmenn hans að skilja og virða.
Höfundur er varaformaður
Oryrkjabandalags Islands.
^mb l.i is
ALLTAf= ŒITTHXSAÐ A/TT7
þú leggja líf þitt í hendur fólks
sem fyrirlítur aga og umvöndun?
Vilt þú verða veikt gamalmenni í
höndum kynslóðar sem hugsar
bara um eigin hag? Það kunna að
vera ellimerki þegar menn setja
slíkar skoðanir fram. Þegar menn
hneykslast á æskunni er oft vitnað
til orða Sókratesar sem hafði
áhyggjur af æskufólki á sinni tíð.
Ahrifavaldar vora hins vegar mun
færri á hans dögum og auðveldara
að hafa yfirsýn og stjórn á málum
líðandi stundar. Nú er öldin önnur.
Hraðinn og ærustan era orðin svo
mikil að sífellt verður erfiðara að
fá yfírsýn og ná áttum í heiminum.
Börn alast upp með bömum, því
fjölskyldan hefur ekki tíma til að
vera saman. Og börn era alin upp
af sjónvarpi og tölvuleikjum. Kyn-
slóðirnar eiga orðið fátt sameigin-
legt. Hver kynslóð er út af fyrir
sig og á endanum verður hver ein-
staklingur í sínu horni, einn og án
samskipta við aðra.
Dapurleg framtíðarsýn, að
tarna. En hvað er þá til ráða?
Ekkert nema það sem allar kyn-
slóðir frá upphafi vega hafa lært
og vitað innst í sál og sinni: Ein-
staklingurinn þroskast af kær-
leika og aga í samfélagi við ástvini
sína og annað samferðafólk. Þetta
er sett fram á einkar ljósan hátt í
Orðskviðunum sem er eitt speki-
rita Biblíunnar og hefjast á þess-
um orðum: „Orðskviðir... til þess
að menn kynnist visku og aga,
læri að skilja skynsamleg orð, til
þess að menn fái viturlegan aga,
rættlæti, réttvísi og ráðvendni, til
þess að þeir veiti hinum óreyndu
hyggindi, unglingum þekking og
aðgætni...“ Kaflar Orðskviðanna
eru 31 og því tilvaldir til þess að
lesa á einum mánuði til íhugunar
og uppfræðslu um lífið og tilver-
una. Lyfseðill hamingjunnar
hljóðar sem sagt uppá 1 kafla á
dag í 1 mánuð. Prófaðu!
A sama tíma og hraðinn eykst,
stormar nýjunga æða og vindar
breytinga blása, er mikilvægt að
gefa gaum að lífsgrundvellinum,
lífsgildunum, strekkja stög og
bönd og halda fast í það sem
reynst hefur kynslóðunum best
undangengin árþúsund: „Drottinn
agar þann sem hann elskar ...
visku og aga fyrirlíta afglapar ein-
ir ... Haltu fast í agann, slepptu
honum ekki, varðveittu hann, því
að hann er líf þitt.“ (Ok 3.12, 1.7b
og 4.13).
Höfundur erprcstur og starfar
seiíi fræðslustjóri kirkjunnar.
„Hvíti hval-
urinn“?
Ég var að horfa á
myndina „Hvíti hvalur-
inn“ um daginn og upp
úr því var ég að velta
boðskap hennar fyrir
mér.
Og komst að þeirri
niðurstöðu að hún fjall-
aði um það hvað einn
maður getur gert mik-
inn skaða með ein-
strengingslegum skoð-
unum og vilja tU að ná
einu markmiði og er til í
að fórna öUu fyrir það.
Einnig fjallar myndin
um hvað mannskepnan
er tUbúin að ganga
langt fyrir hagnaðar-
vonina eða með öðrum
orðum græðgi. Þá kom mér í hug það
sem er að gerast þessa dagana í
þjófélaginu og komst að þeirri niðui’-
stöðu að við værum ekkert betri en
skipshöfnin á hvalfangaranum. Við
værum tUbúin tU að fórna áralangri
uppbyggingu velferðarkerfisins fyrir
stundar gróða og hagnaðarvon.
Skipstjórinn í brúnni lofar okkur
gulli og grænum skógum með blóm í
haga og gull í vasa ef hann fái að
stýra þjóðarskútunni aðeins lengur
og við gleypum við því.
Þannig að hann heldur áfram að
selja eignir okkar og einkavæða allt
sem nöfnum tjáir að nefna og við
kinkum kolli og trúum fullyrðingum
hans um að þetta sé gert með hag
okkar í huga.
Sérstaklega ef lofað er nokkrum
krónum í vasann strax. Allavega ef
eitthvað er að marka fylgiskannanir
að undanförnu, þá trúir almenningur
þessu.
Ég vill með skrifum þessum reyna
að að leggja eitthvað á vogarskálarn-
ar þannig að ekki fari eins fyrir hinni
Islensku þjóðarskútu og hvalfangar-
anum, það er að segja hún sökkvi og
hinn hvíti hvalur syndi í burtu með
alla gróðavonina.
Það er uggur í mér yfir hinum
gegndarlausa dansi í kringum Gull-
kálfinn og að allt sem við höfum byggt
upp í tímans rás er falt fyrir peninga.
Þegai- búið er að selja fyrirtæki
sem stofnuð voru í upphafi til að
þjónusta okkur og voru í okkar eigu
og afnema öll höft, þá missum við
möguleikann á að grípa inní ef eitt-
hvað fer úrskeiðis.
Nú er ég ekki að tala fyrir að taka
upp haftakei’fið gamla
en íyiT má nú rota en
dauðrota.
Ég hvet til að farið sé
varlega í frjálsræðið
þannig að við berum
ekki minna úr býtum en
áður.
Ef frjálsræðið verður
til þess að þeir ríkari
verða ríkari og fátækari
fátækari þá er betur
heima setið en af stað
farið.
Það er allavega
reyndin hjá öryi'kjum að
laun þein-a hafa lækkað
ef miðað er við almenna
launataxta og ég tala nú
ekki um yfirborganir.
Við vitum vel af áralangri reynslu
að ef laun hækka þá fer það út í verð-
Lífsgæðakapphlaup
Það er uggur í mér yfir
hinum gegndarlausa
dansi í kringum Gull-
kálfínn, segir Jdhannes
Þór Guðbjartsson, og
að allt sem við höfum
byggt upp 1 tímans rás
er falt fyrir peninga.
lagið og eins er það með yfírborganir,
þær fara allar út í verðlagið.
Þannig að allar vörur og þjónusta
hækkar en eftir situr sá aðili sem
ekki getur notað neinar þvinganir,
það er að segja bótaþegar, þeir
verða alltaf þeir sem eftir sitja.
Það er til skammar í þjóðfélagi
sem telst til ríkustu þjóða heims að
stór hópur fólks þurfi að betla ó göt-
um úti eins og hin ósmekklega mynd
sem tekin var fyrir utan Mæðra-
styrksnefnd sýndi á forsíðu Dag-
blaðsins nú fyrir jólin.
Það er skýlaus krafa öryrkja að
þeir geti lifað skammarlaust á laun-
um þeim sem þeir fá.
Höfundur er forniaður Sjálfs-
bjargar, félags fatlaðra á
höfuðborgarsvæðinu.
Jóhannes Þór
Guðbjartsson
skóli ólafs gauks
Síðustu innritunardagar
Nú eru síðustu forvöð að láta innrita sig. Við lengra komna. Nokkur pláss eru ennþá laus
bjóðum upp á skemmtileg og gagnleg í byrjendanámskeiðum.
námskeið fyrir alla aldurs- ^Innritun stendur til og
flokka, bæði byrjendur og nieð 23. janúar., kennsla
hefst 25. janúar.
588-3730
INNRITUN DAGLEGA KL. 14-17
V/SA
HÆGT AÐ FA LEIGÐA
HEIMAGÍTARA
KR. 1500 Á ÖNN
Sendum vandaöan
upplýsingabækling